تبیان، دستیار زندگی

بسم الله الرحمن الرحیم

در مقاله ای با عنوان "نقش مرد در حجاب زن و نقش زیبایی زن در شخصیت مرد" به عوامل تقویت حجاب واقعی و درونی مردان و کارکرد زیبایی زن پرداختیم در این مقاله به موارد بیشتری در این زمینه همچنین ماهیت زیبایی زن و واقعیت حجاب خواهیم پرداخت

ماهیت زیبایی اعجاز گونه زن چیست؟
زیبا بودن و به زیبایی پرداختن از اخلاق و صفات مؤمنان است (غرر الحکم ص 435)
سزاوار نیست براى زن‏ كه خود را بدون زینت‏ رها كند (من لا یحضره الفقیه ج‏1)

خانم جینا لمبروزو (G,Lombroso) روان‏شناس معروف ایتالیایی، می‏گوید: «در زن علاقه به دلبر بودن و دل‏باختن، مورد پسند بودن و مایه خرسند شدن بسیار شدید است.» در جای دیگری می‏گوید: «یكی از تمایلات عمیق و آرزوهای اساسی زن آن است كه در چشم دیگران اثری مطلوب بخشیده و به وسیله حسن قیافه، زیبایی اندام، موزون بودن حركات، خوش آهنگی صدا، طرز تكلّم و بالاخره شیوه خرام خود، مطبوع طباع واقع گشته، احساسات آن‏ها را تحریك نموده و روحشان را مجذوب سازد» همچنین درباره تأثیر خودآرایی و تبرّج در زندگی زنان می‏گوید: «میل به جلب دیگران، بزرگ‏ترین و مهم‏ترین محرّك زندگانی زن محسوب می‏شود» (جینا لمبروزو، روح زن ص 15)

انتخاب ظاهر و پوشش با دو عامل تعیین میشود اول فطرت که شامل دو مولفه حداقل پوشش و حداکثر زیبایی است و دوم نقش و شخصیت، که زن بعنوان مظهر جذابیت و دلبری و مرد بعنوان مظهر اقتدار و دلدادگی خواهند بود
زنان از بعضی الگوهای زیبایی مشترکی در انتخاب لباس و ظاهر پیروی میکنند که متناسب با فطرت و شخصیت و نقششان است مثلا اینکه موی سر زن معمولا بلندتر از مرد است یا چون ظاهر بدنشان به خودی خود زیباست لباسهای بازتر و کمتری میپوشند و چون خوش اندام ترند لباسهایشان متناسبتر و تنگتر است
میل به زیبایی و دلربایی زن هم دو وجه دارد اول برای روان و تعالی شخصیت خودش و دوم برای کسب محبت و تحسین مرد

آیا زیبایی ظاهری به غریزه جنسی ارتباطی دارد؟
محدوده تأثیر غریزه جنسی در انسان بسیار محدود است این را هم از ساختار روانی انسان میتوان فهمید چرا که میل به زیبایی بی نهایت اما میل غریزی موقت و محدود است، هم از ساختار بدن چرا که بخش بسیار محدودی از بدن انسان کار ویژه غریزی دارد که پوشیدن آن هم فطریست و اراده خالق بر آن بوده تا حوزه غریزه جنسی در همین حد محدود باشد سایر بخشهای بدن زیبایی و کار ویژه خاص خود را دارند؛ عاملی که زیبایی ظاهری را به مسائل غریزی ارتباط میدهد فقط تخیل ناسالم است چنانکه این تخیل اگر اصلاح شود میتواند زیبایی ظاهری را به زیبایی روانی و شخصیتی پیوند دهد چیزی که کارکرد زیبایی ظاهری است

علت گرایش زن و مرد به هم چیست؟
و از نشانه‏هاى او اینكه از [نوع‏] خودتان همسرانى براى شما آفرید تا بدانها آرام گیرید، و میانتان دوستى و رحمت نهاد. آرى، در این [نعمت‏] براى مردمى كه مى‏اندیشند قطعاً نشانه‏هایى است. (الروم 21)
منشأ گرایش مرد به زن محبت و رحمتی است که خداوند بین آنها قرار داد و این دوستی الهی و رحمت خدایی غیر از گرایش غریزه نر و ماده است
آدم علیه السّلام عرض كرد: بار الها این مخلوق زیبا كیست كه همنشینى و دیدارش مرا آرام دل گشته، خداوند متعال فرمود: این كنیز من حوّاست، آیا دوست دارى همدم تو باشد و با تو همصحبتى كند، و از تو پیروى نماید؟ آدم گفت: آرى پروردگار من و بپاس آن تا زنده هستم حمد و ثنایت بر من لازم آید، ... آنگاه شهوت جنسى را بر آدم مسلّط ساخت‏
(من لا یحضره الفقیه / ترجمه غفارى ج5‏ص3)
آنچه در حدیث زراره از حضرت صادق(ع) رسیده این معنا را تأیید می نماید که اصالت در گرایش مرد به زن، همان محبت الهی است؛ زیرا شهوت جنسی به استناد این حدیث، بعد از انس انسانی حضرت آدم به حوّا به او داده شد و در مرتبه قبلی که سخن از مهر قلبی بود، سخن از غریزه شهوی به هیچ وجه، مطرح نبوده و نیست
(برگرفته از کتاب زن در آیینه جلال و جمال ، آیت الله جوادی آملی)

محل دریافت زیبایی زن قلب مرد است و کارکرد زیبایی اش ایجاد محبت مرد نسبت به زن است که منشأ بسیاری از زیبایی های شخصیتی مرد خواهد بود، این موارد در کلام حضرت آدم هم بیان شده اند

اگر منشأ تمایل زن و مرد به هم را الهی بدانیم محبت زن و مرد به هم مقدس میشود و زیبایی زن و مرد برای هم عامل ایجاد محبت خواهد بود و این زیبایی منشأ خیر تلقی خواهد شد و کمال زن و مرد در شناخت هم و جذب شدن به هم خواهد بود
اما اگر منشأ اصلی تمایل زن و مرد به هم غریزی و منفی پنداشته شود نگاه به محبت و زیبایی زن و مرد نسبت به هم غریزی و منفی خواهد شد نقش غریزه جنسی بین زن و مرد پررنگ پنداشته میشود و کارکرد زیبایی زن در این راستا در نظر گرفته میشود؛ این نگاه منحط خود به دو شکل بروز پیدا میکند یا در قالب نگاه افراطی قائل به محدودیت و محو زیبایی زن یا در قالب لاابالی گری و سوءاستفاده از زیبایی زن
این دو رویکرد افراطی مدعی حجاب و لاابالیگری را جاهلی مینامیم چون باز تعریف نگاه جاهلیتند، اعراب جاهلی نادان بودند اما دیوانه نبودند که بیدلیل دخترانشان را زنده به گور کنند آنها زنان را منشأ شر و ابزار غریزی و عامل ضعف خود میدانستند و در نتیجه زن را محو و حذف میکردند چیزی که نه جاهلان قدیم فهمیدند نه جاهلان جدید میفهمند این است که زن با همه زیباییهایش نباید محو شود بلکه زشتیهای نگاه جاهلیت و نگاه زشت به زن است که باید محو شوند

اگر باورهای سطحی غیر اصولی را کنار بگذاریم زن بدون حجاب چیزی نیست جز زنی با زیباییهای خدادادی و اظهار این زیبایی چیزی نیست جز رفتاری در جهت کمال و بر طبق اراده واقعی الهی که در فطرت زن به ودیعه گذاشته شده است

ذهنیت و تصورات نادرستی نسبت به زیبایی و حجاب زن شکل گرفته که برخی از آنها ذیلا بررسی میشوند :
یکی گرفتن بی حجابی با بی اخلاقی و بعبارت دیگر یکی گرفتن زیبایی با زشتی : اخلاق را میتوان عملی تعریف کرد که در راستای فطرت و خیر باشد و رفتار غیر اخلاقی فارغ از هر فرهنگی قبل از هر چیز توسط وجدان و فطرت خود انسان محکوم میشود فقط در صورتی میتوان بی حجابی را عملی غیر اخلاقی دانست که زیبایی زن را شر و اظهار این زیبایی را غیر فطری بدانیم که اثبات شد این گونه نیست بی حجابی شاید غیر اسلامی باشد اما ابدا غیر اخلاقی نیست
برای تبیین موضوع میتوان گفت زیبایی اگر در پوشش و ظاهر باشد میشود ظاهر زیبا و اگر این زیبایی در رفتار باشد میشود اخلاقمداری پس رفتار باید با حداکثر اخلاقمداری و ظاهر و پوشش باید با حداکثر زیبایی همراه باشد
ظاهر زیبا مخلوق پروردگار است و نسبت دادن بدی به آن، شر دانستن خلقت پروردگار است اما رفتار انسان عمل خود اوست و میتواند خوب یا بد باشد؛ خلقت ظاهر انسان نه ناقص است و نه مایه شر که با حجاب کامل و تبدیل به خیر شود

برابر دانستن بی حجابی با بی حیایی : حیا یعنی حرمت نگهداشتن تنها در صورتی میتوان بی حجابی را بی حیایی دانست که آنرا شکستن حرمت اخلاق بدانیم که بیان شد این گونه نیست؛ حد پوشش شرعی و حد پوشش اخلاقی در مورد مرد بر هم منطبقند اما حد پوشش شرعی برای زن بسیار فراتر و سختگیرانه تر از حد پوشش اخلاقی و فطری اوست؛ حد پوشش اخلاقی را تقریبا میتوان بعنوان معیار تعیین حرمت و حیا دانست اما حد پوشش شرعی را نه
بی حیایی واقعی یعنی شکستن حریم اخلاق در فکر و زیباییها را با زشتی دیدن، بی حرمتی و بی حیایی واقعی یعنی شکستن حرمت زن

ارتباط دادن معضلات اخلاقی برخی جوامع به بی حجابی ظاهری : گذشته از اینکه نتیجه این نگاه زیر سوال بردن حکمت و عدالت پروردگار در خلقت زن و مرد و زیبایی و خیر آنها نسبت به هم است و خلقت را که بطور طبیعی متمایل به خیر است متمایل به شر جلوه میدهد، اشتباه در این جاست که معضلات اخلاقی برخی جوامع را که کاملا غیر فطری و غیر طبیعی ایجاد شدند را ناشی از زیبایی طبیعی زن بدانیم در حالی که این معضلات غیرطبیعی ناشی از ترویج رفتار غیراخلاقی و صنعت هرزه نگاری است و همینطور ناشی از بی حرمتی به زن است، مشکل نه در ترویج زیبایی زن که در ترویج نگاه زشت به زن و ترویج رفتار زشت است
برای پی بردن به دلیل انحطاط اخلاقی برخی افراد و جوامع مواردی را باید در نظر گرفت اینکه افرادی که دچار انحطاط اخلاقیند اصلیترین مشخصه ای که دارند نگاه غیرمحترمانه به زن است این را در رفتار و گفتارشان میتوان دید که عامل نزول اخلاقشان هم همین نوع نگاهشان است یا کافی نامردی افراطیون وهابی که زنان را به شدت محدود و ملزم به رعایت حجاب میکنند اما انحطاط اخلاقیشان را در خشونتها و فتواهای غیراخلاقیشان میتوان دید را مقایسه کنیم با مردان حزب الله لبنان که نه تنها زنان لبنانی را ملزم به رعایت حجاب نمیکنند که در اجتماعات و محل کار رهبر حزب الله هم آزادانه بدون حجاب حضور دارند

چوانمردی و غیرت در هوای نفس را مهار کردن است و نامردی زن و زیبایی را محکوم کردن برای درک این مفهوم کافی کمی روی این جمله تأمل کنیم "زنان جامعه چه باحجاب و چه بی حجاب ناموس شیعه هستند" این جمله روحانی ای که چشمش را بخاطر حمایت از بانویی از دست داد

بخشی از جامعه ایران دچار خصلتها و رویکردهایی هستند که هم در برداشتشان از دین تأثیر میگذارد و هم در نگاهشان نسبت به زن :
مذکر سالاری : نگاه نه حتی مردسالارانه بلکه مذکر سالارانه، نگاهی که افراد مذکر کم بهره از صفات مردانه را معیار قرار میدهد و مناسبات جامعه را بر این مبنی استوار میکند بطوریکه بی اخلاقی این افراد طبیعی و زیباییهای طبیعی زن بی اخلاقی معرفی میشوند؛ حوزه تخیل و رفتار آلوده برخی افراد روز به روز وسیعتر و رهاتر و حوزه آزادی زن هر روز محدودتر میشود؛ در این نگاه ضعف شخصیتی برخی مردان را با محو زیبایی زن جبران میکنند نه با تقویت صفات زیبای مردانه، و با اینکه عمده آسیبهای اخلاقی در جنس مذکر بروز پبدا میکنند اما آنها به حال خود رها شده و عمده نظارتها و سختگیری ها بر زنان اعمال میشود

سطحی نگری و ظاهربینی : امام علی (ع) میفرماید عالم با دل و اندیشه خود می‏نگرد و نادان با چشم و دیده خود (غرر الحكم ح 1241) چون حجاب ظاهری مقوله‌ای است که در ظاهر زیاد به چشم میاد برای افراد ظاهر بین اهمیت زیادی پیدا میکند و تمام مشکلات خانوادگی و اجتماعی را به این مقوله ربط میدهند؛ و اینکه به شدت بر حجاب ظاهری تأکید میشود و حجاب درونی مورد غفلت واقع میشود؛
وقتی زن و مرد در این کشور برای دور بودن از هم تربیت میشوند؛ وقتی زن که باید مظهر احساسات و جاذبه باشد دائم بر کمرنگ شدن احساسات و جاذبه اش تأکید میشود؛ و مرد که باید حامی و دلداده زن باشد آنقدر ضعیف بار می آبد که وابسته به حجاب میشود و هیچ شناختی از زن پیدا نمیکند نتیجه اش این میشود که قلب مرد که باید پر از محبت زن باشد پر از عقده میشود؛

عدم درک ماهیت زیبایی زن و عدم به رسمیت شناختن آن : زیباییها و دلبریهای زنانه جزئی از شخصیت او هستند زیبایی زن مرد را اخلاقی تر میکند تا محو زیباییش چون زیبایی زن ابزار فتح قلب مرد است و اگر مردی محبت زن در قلبش باشد اخلاقش واکسینه و مصون خواهد شد
اما وقتی اعجاز زیبایی زن را که نماد ارزشهای الهی و اخلاقی است با زشتیها پیوند میدهند؛ وقتی زیبایی و زیبایی خواهی زن را منفی جلوه میدهند که ضرورت حجاب را توجیه کنند در نتیجه زیبایی ای که باید صرف صفات مردانه مرد شود خرج مذکر بودن میشود؛ جامعه زیبا نخواهد شد تا درک شود زن با تمام زیباییهایش باعث خیر است

اراده حقیقی الهی در مورد حجاب چیست؟
اراده و خواست الهی دو نوع است یکی اراده واقعی و یکی اراده مصلحتی اگر اراده الهی در تأیید امور ذاتا خیر یا در رد امور ذاتا شر باشد اراده حقیقی است چون دستورات خدا در راستای عقل، فطرت و اخلاق است مثل تهمت که ذاتا بد است و از طرف خدا هم نهی شده است اما اگر دستور الهی در راستای عمل ذاتا خیر یا منع از عمل ذاتا شر نباشد نشان از اراده مصلحتی خداست مثلا دستور خدا به حضرت ابراهیم مبنی بر سر بریدن فرزندش که ذاتا عمل بدیست یا مثلا غذا خوردن ذاتا بد نیست اما در روزهای ماه رمضان نهی شده است
حجاب در زمره اموریست که ناشی از اراده مصلحتی پروردگار است اراده واقعی الهی بر زیبا و محبوب بودن زن است چون زن را این جور آفریده همچنین بر اظهار زیبایی و جلب محبت بوده است چون فطرت زن را این جور شکل داده است اما اراده مصلحتی پروردگار بر عدم اظهار همه این زیبایی در بعضی مواقع قرار دارد که در قرآن و سنت نمایان است که این اراده مصلحتی نه نافی اراده حقیقی پروردگار بلکه موقتا بنا بر مقتضیات و نواقص جامعه تدبیر شده است
آرمان اصلی ایجاد زمینه تحقق اراده واقعی پروردگار است و تدبیر اصلی الهی برای اخلاقمداری، حجاب ظاهری نیست بلکه حجاب درونیست که ناشی از ارزشهای شخصیتی است کما اینکه عاملی که جلوی انسانهای سالم را میگیرد تا دزدی نکنند سیستم امنیتی نیست بلکه انسانیت و فطرت الهیشان است حالا اگر کسی وجود سیستم امنیتی را منشأ خوبی جامعه بداند آیا دلیلی بر بدی جامعه نیست؟ آیا تقویت سیستم امنیتی جامعه را اخلاقی میکند یا تقویت فطرت و شخصیت انسانها؟ اگر برای اراده مصلحتی پروردگار دلیل نقلی وجود دارد برای اراده واقعی پروردگار هم دلیل نقلی و هم عقلی و فطری وجود دارد

برخی از تشابهات دو نوع رویکرد لاابالیگری و افراطی جاهلیت جدید :
- هر دو نگاه جاهلیت جدید فی نفسه برای زن ارزش و احترامی قائل نیستند گروه اول برای غریزه اهمیت قائلند و گروه دوم برای حجاب
- هر دو زیباییهای زن را زشت میبینند و زشتیهای شخصیت و گفتار خود را طبیعی تلقی میکنند و چون دیدن زیبایی زن باعث بروز زشتی های شخصیتشان میشود تصور میکنند زشتیها از طرف زن است و چیزی که در شأن شخصیت خودشان است را به زن نسبت میدهند
- از این دو گروه عده ای انحطاط اخلاقی دارند و زیبایی زنان را منفی میدانند و بدتر از آنها کسانی هستند که علاوه بر آن میل به زیبا جلوه کردن زنان را هم منفی میدانند این گروه که علاوه بر انحطاط اخلاقی دچار انحطاط عقلی هم هستند توان تشخیص این را ندارند که طرز پوشش و رفتارهای زنانه برای زن همانقدر عادی و در جهت کمال شخصیتی خودش است که پوشش و رفتارهای مرد برای خودش آنطور عادی و مطلوب است و بدرستی که در قرآن کسانی که مرتکب قضاوتهای منفی و ناروا میشوند فاسق خطاب شدند افراد بد ذهن و بد دهنی که با تعابیر مختلف زیباییها را به زشتیها پیوند میدهند
کسانی که به هر نحو این رویکردهای جاهلی را ترویج یا تقویت میکنند چه آقایانی که آنقدر شخصیت و شناخت از زن ندارند و چه معدود بانوانی که آنقدر مهربانی و تقوا ندارند که آنها را از بی حرمتی به زنان باز دارد حداقل بدانند اگر حرمت زن به هر بهانه ای شکسته شود هیچ زنی مصون نخواهد بود چون این نگاه تقریبا نسبت به همه زنان تسری پیدا میکند و مردی هم که نگاه محترمانه به زن نداشته باشد تقریبا نه اخلاقی برایش باقی میماند و نه شخصیتی

برخی از تمایزات نگاه اخلاقی با دو رویکرد جاهلی :
- ما زیباییها و دلبریهای زنانه را به رسمیت میشناسیم ولی فکر و نگاه خلاف اخلاق را طبیعی نمیدانیم و به رسمیت نمیشناسیم و معتقدیم مرد هر چقدر زیبایی زن را بهتر درک کند و جامعه هر چقدر با زیبایی زن هماهنگ شود زیباتر خواهند شد اما رویکرد جاهلیت زیبایی و زیبایی خواهی زنان را به رسمیت نمیشناسد و در عوض فکر و نگاه غیر اخلاقی برخی بیمار دلان را طبیعی و ملاک تلقی میکند و توجیه و رسمیت میدهد
- اگر آنها شدیدا مراقب حجاب ظاهری زنان هستند ما مراقب حجاب درونی و مرزهای اخلاقی هستیم
- اگر از دید آنها ارزش زن به حجابش است در نگاه ما اهمیت مصلحتی و موقتی حجاب فقط بخاطر جایگاه و ارزش ذاتی زن بوده است
- اگر جامعه آرمانی آنها زن محدود شده با زیباییهای محو شده است جامعه آرمانی ما زنیست که ماهیت زیباییش در اوج تعالی درک شده و جایگاهش در اوج احترام شناخته شده باشد

اراده الهی بر حضور و حاکمیت خیر و عدل خواهد بود حتی اگر پنهان ماندنش را در مقطعی به مصلحت بداند و اراده الهی بر اظهار و شناخته شدن زیباییهاست حتی اگر صلاح بداند موقتا از شر زشتیها پنهان و مصون بمانند؛ چرا که خالق خود بهتر میداند که شر و زشتی آشکار شد وقتی ماهیت خیر و زیبایی پنهان ماندند و شناخته نشدند