تبیان، دستیار زندگی

در خصایص فاطمیه آمده است فاطمه بنت اسد علیها سلام بنور ولایت حاملة و زنى نیكو سیرت و دانا و بینا به امور آخرت و هوشمند با كمال عفت و شرافت بود.او نخستین جدۀ حسنین تا خاتم الائمة قائم آل محمد علیهم السلام است. پس از جهتى با خدیجه كبرى ام المؤمنین برابر است و از جهتى ام الائمۀ اثنى عشر یعنى مادر دوازده نفر امام علیه السّلام است بلكه ظهور انوار ولایت و امامت اولا از آن مخزونۀ عصمت و گنجینۀ حیاء و عفت شده و زنى نزدیك‌ تر از او به هاشم بن عبد مناف جز نبات طاهره عبد المطلب نبوده و اول هاشمیه است كه خلیفه هاشمى از او متولد شده و چنین اختر فروزنده ای را به جهان آورده است.

فاطمه بنت اسد نه تنها مادر امیر المومنین بود بلكه بعد از وفات عبد المطلب كه رسول خدا شش یا هشت سال از سن او گذشته بود و در خانۀ ابوطالب بسر می برد فاطمه بنت اسد در حق رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله و سلّم مادرى میكرد و در همه جهت او را بر فرزندان خود مقدم میداشت و نیز مادر فاطمه زهراء علیها سلام بود بعد از خدیجه كه آن سیدۀ نساء هنگامیكه مادرش خدیجه دنیا را وداع گفت پنج سال بیش از سن آن حضرت نگذشته بود و فاطمة بنت اسد مادرى میكرد و در دامان عزت خود آن مستورۀ دو جهان را بجان و دل سرپرستى می كرد تا از دنیا رفت (كفى لها فخرا و شرفا)

خواب دیدن فاطمه بنت اسد

در خصائص از كتاب صراط المستقیم نور الدین علی بن محمد بن یونس بیاضى محقق امامى شیعى معاصر شهید ثانى رؤیاى صادقة منسوب به فاطمه بنت اسد را نقل می كند كه ملخص آن روایت این است كه فاطمه بنت اسد فرمود در خواب دیدم كوههاى شام حركت كردند و بطرف مكه معظمه آمدند و همه صیحه می زدند و اسلحه از حدید پوشیده بودند و آتش از آنها شراره میزد و سخت این وضع، مهیب بود.

آنگاه كوههاى مكه بسرعت حركت كردند با اسلحۀ كامل از تیرها و شمشیرها و كلاه‌ خودها به طرف آنها رفتند و هرچه از اسلحه آنها می افتاد مردم برمی داشتند پس در آنوقت شمشیرى از دست من در آسمان پرواز كرد و شمشیر دیگر در جو هوا ایستاد و شمشیر دیگر افتاد بر زمین و بشكست و شمشیر دیگر بر دست من بماند اندك اندك شیر عظیمى شد و بر كوههاى شام حمله كرد بطوریكه مردم از وى ترسیدند و به خواب رفتند. آنگاه فرزند من محمد آمد و دست مبارك بر سر و گردن او گذارده وی را بگرفت مانند آهو رام شد و از او اطاعت کرد.

بعد از آنکه از خواب بیدار شدم و پیش ابو كرز كاهن رفتم تا خوابم را تعبیر نماید چون در نزد او جمیل كاهن از بنى تمیم نشسته بود صبر كردم تا برخیزد پس جمیل بمن نگریست و بخندید و گفت" اقسم بالانواء و مظهر السماء "كه تو كراهت دارى نشستن مرا و میخواهى سئوال كنى از ابا كرز از خوابى كه دیده‌اى تا ترا خبر دهد من گفتم اگر راست میگوئى و از قصد بیان من آگاهى خبر بده مرا پس این ابیات را خواند.

رایت اجبالا تؤم اجبالا - و كلها لابسة سربالا

مسرعة لتبتغى النضالا - حتى رایت بعضها تعالى

و بیضة تشتعل اشتعالا - و واحد فی قعر ماء غالا

و ثانى فى جوها قد حالا - بذى خواف طارحین زالا

و ثالث صادف اختلالا - من كسره منظره مختالا

و رابع قد خلته هلالا - ادرك فى خلقته اشبالا

تم استوى مستاسد اصوالا - یخطف من سرعته الرجالا

فانسل من قیعانها اسلالا - حتى اتی ابن عمه ارسالا

فتلوه یصغه ابتلالا - كظبیته ما صنعت عقالا

تم انبتهت تحسبى خیالا

فاطمه فرمود چنین است خواب من اى جمیل اكنون تاویل و تعبیر آنرا بیان كن پس ابیاتى كه معمول بین كهنه و هواتف جن است مى‌سراید و حاصلش این است كه چهار شمشیر چهار پسر است كه یكى به آسمان پرواز می كند كه ظاهرا طالب بوده باشد كه از دنیا رفت و یكى در هوا می ماند كه ظاهرا عقیل است كه عمر طولانى نمود و زنده بود تا بعد از امیر المؤمنین علیه السلام وفات كرد و دیگرى شكسته مى شود كه مراد جعفر است كه در موته شهید شد و آن دیگر كه به شكل شیر درآمد امیر المومنین علیه السلام است.

حدیث ولادت كه خبر از صلابت ایمان فاطمه میدهد

از روایات مشهور است كه در بیشتر كتب مناقب، روایت یزید بن قعنب است كه گفت با عباس ابن عبد المطلب و جمعى دیگر نشسته بودیم در کنار خانه كعبه كه فاطمه بنت اسد آمد و حضرت علی را نه ماهه حامله بود و آثار  زائیدن بر وى ظاهر بود پس گفت (رب انی مؤمنة بك و بما جاء من عندك من رسل و كتب و انى مصدقة بكلام جدی ابراهیم الخلیل و انه بنی البیت العتیق فبحق الذى بنى هذا البیت و بحق المولود الذی فى بطنى لما یسرت على ولادتى) عرض كرد پروردگارا به درستیكه من ایمان به تو آوردم و ایمان به پیغمبران تو و آنچه را كه از جانب تو آوردند و تصدیق دارم كتاب هاى آسمانی را و صدقم بكلام جدم ابراهیم خلیل و به درستیكه او بناكننده بیت الحرام بود.

پروردگارا بحق آن كسی كه این خانه را بنا كرد و بحق این مولودی كه در رحم من است كه این ولادت و وضع حمل مرا آسان گردان. یزید بن قعنب گفت دیدم دیوار خانه شكافته شد و فاطمه بنت اسد داخل گردید و از چشم ما غائب شد پس دیدم دیوار بهم چسبیده شد و قفل آن از براى ما بازنگشت دانستیم كه این امر پروردگار است پس روز چهارم بیرون آمد و بدست او جناب امیر المؤمنین علیه السّلام بود .و فاطمه گفت خداوند متعال مرا تفضیل داد بر گذشتگان . من داخل شدم در خانۀ خداوند متعال و خوردم از میوه هاى بهشتى و چون خواستم بیرون آیم هاتفى فریاد كرد كه این مولود را على نام بگذار كه خداوند على اعلى فرموده من اسم او را از اسم خود مشتق نمودم و به ادب خود، او را مؤدب كردم و او را به علم خود آگاه ساختم و او است كه بتها را می شكند در خانه من و اوست كه بر بام خانۀ من اذان خواهد گفت و اوست كه خانۀ مرا از لوث كفر پاك خواهد كرد و مرا تقدیس می كند

(فطوبى لمن احبه و اطاعه و ویل لمن ابغضه و عصاه

و لنعم ما قیل

ولدته فى حرم الا له امه - و البیت حیث فنائه و المسجد

بیضاء طاهرة الثیاب كریمة - طابت و طاب ولیدها و المولد

فى لیلة غابت نحوس نجومها - و بدت مع القمر المنیر الاسعد

مألف فى خرق القوابل مثله - الّا ابن آمنة النبى محمد (صلّى اللّه علیه و اله و سلّم)

و قال محمد بن منصور السرخسى

على ما فی دیباچة شرح نهج البلاغة للعلامّة الخوئى

ولدته منجبته و كان ولادها - فى جوف كعبته افضل الاكنان

و سقاه ریقته النبى و یالها - من شربة تغنى عن الالبان

و در قصیدۀ فاخرۀ میلادیه علاّمة عصره حاجى میرزا اسماعیل شیرازى است ان یكن یجعل للّه البنون فتعال اللّه عما یصفون

فولید البیت احری ان یكون - لولی البیت حقأ ولدا

لا عزیر لا و لا این مریم

هذه فاطمة بنت اسد - اقبلت تحمل لاهوت الا بد

فاسجد و اذ لاله فیمن سجد - فله الاملاك خرت سجدا

مذ تجلى نوره فى آدم الخ)

و در خصایص فاطمیه آمده است كه ولادت حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام ده سال پیش از بعثت بود یعنى حضرت رسول سى ساله بود كه حضرت امیر متولد شد و این مخدره قبل از ظهور نبوت و كسوۀ رسالت عقیده‌اش در كمال متانت و صلابت بود كه نزدیك خانۀ كعبه چنین فرمود و از ما فى الضمیر خود سخن گفت كانها پیش از ولادت فرزندش خود را به دایرۀ این شریعت داخل كرده و انتظار می كشید تا آن بزرگوار وی را دعوت به نبوت نماید.

پس از دعوت اول كسی كه بیعت كرد با مخالفت مردان و زنان قریش و دشمنان نادان آن زن مكرمۀ معظمۀ بود . بعد از خدیجه  بنابراین تقریر فاطمه بنت اسد تا زمان رحلتش و غالب روزكارش به اطاعت سید مختار و امتثال امر پروردگار مشغول بود. همچنین هیچ زنى در امت او این مقدار بعد از حضرت خدیجه به حمد و ثنای خداوند مشغول نبود و عمل بایمان و احكام صادره آن ننمود پس استحقاق آن داشت كه پیغمبر رحمت آن قسم مرحمت در حق او منظور دارد و برایش زبان به دعا و ترحیم و استغفار گشاید و بوى تلقین ولایت نماید و دین پاك او را تكمیل كند.

و بروایت دیگر در شفیر قبر فاطمة نشسته فرمود انبك انبك على لا عقیل و لا جعفر و چنین زنى كه سلوك و خلوص و كردار و رفتارش با جناب سید ابرار در تمام عمر با كمال شوق چنین باشد و فاطمه زهرا را خاصه و خلاصۀ وجود مسعود و جوهر صافى و حقیقة حقۀ مصطفوى بداند و رضایت خاطر آنجناب را در دوستى فاطمۀ زهرا و خدمتگذارى او بفهمد با آنكه مادرى ندارد چگونه میشود از ملازمت و مصاحبت وى گریزان شود پس از اخبار كثیره و آثار معتبره معلوم است .

بعد از ولادت فاطمۀ زهرا علیه السّلام فاطمه بنت اسد در این هشت سالی كه در مكه مشرفه بود و در مدت اقامتش تا چند سالی که تا رحلتش باقی مانده بود در مدینه بسار کوشش می کرد بهمان ملاحظة كه در خدمت‌گذارى پیغمبر داشت در خدمت آن مستوره كبرى قصورى نورزید و خدمت خود را در خدمات شایسته به حضرت فاطمه در مكۀ معظمه و در طریق هجرت و مدینۀ طیّبه كوتاهى و دریغ نداشت پس گمان نمیكنم زنى بعد از خدیجه بجلالت قدر فاطمة بنت اسد برسد

"فعلیها من الصلوات ما طابت و من التحیات ما طهرت ما دام النجوم انارت و الافلاك دارت"

وفات علیا مخدره فاطمة بنت اسد

از ابن عباس روایت شده كه گفت روزى جناب امیر مؤمنان با دیده گریان خدمت حضرت رسول صلّى اللّه علیه و اله و سلّم شرفیاب شد و فرمود انا للّه و انا الیه راجعون

امیر المؤمنین عرض كرد مادرم فاطمه بنت اسد دنیا را وداع گفته است.پیغمبر شروع کرد به گریه کردن و فرمود یا على مادر تو تنها نبود بلكه مادر من هم بود خداوند رحمت كند او را اكنون این عمامه و این دو جامه بگیر و او را كفن بنما و فرمان بده زنان را، در نیكوئى غسل او اهتمام بنمایند پس مرا خبر كن تا متولى امر او بشوم پس پیغمبر بعد از ساعتى برخاست و رفت چون جنازه‌اش را درآورده‌ اند بر او نماز گذارد و چهل تكبیر گفت و داخل قبر شد و در میان قبر خوابید و از آنجناب ناله و حركتى شنیده نشد و بروایت سمهودى (در كتاب الوفاء فى اخبار دار المصطفى) آنحضرت در قبر قدرى قرآن تلاوت كرد پس بیرون آمدند.

و به روایت سابق چون از امر وى فراغت یافتند آن بزرگوار نزدیك سرش نشست و فرمود اى فاطمه من محمد اشرف اولاد آدمم و فخرى نیست چون منكر و نكیر آمدند و از تو سؤال كردند بگو اللّه ربی و محمد نبی و الاسلام دینی و القرآن كتابى و ابنى امامى و ولى بعد فرمود اللهم ثبت فاطمة بالقول الثابت پس دست راست را بدست چپ زد و خاك از دست خود بریخت و فرمود قسم بحق آن كسی كه جان محمد در قبضۀ قدرت اوست فاطمة صداى دو دست مرا شنید پس عمار بن یاسر عرض كرد فداك ابى و امى یا رسول اللّه نماز گذاردى كه برای احدى چنین نماز نخوانده بودی.

پیغمبر فرمود یا ابا الیقضان فاطمه استحقاق و اهلیت این كارها را دارد چه آنكه او مادر من است بعد از مادرم با اینكه فرزندان بسیار داشت از ابو طالب و از ایشان خیر كثیر ظاهر و صادر می شد مع ذلك سیر می كرد مرا و گرسنه نگاه می داشت آنها را و به من می پوشانید و آنها را برهنه وا می گذاشت و به من روغن میمالید و آنها را پریشان و ژولیده مى داشت اى عمار چون بدست خود نظر كردم چهل صف از ملائكه دیدم از براى هر صفى تكبیرى گفتم و در قبر خود را كشانیدم بدون ناله و حركتى در آن حال از خداى مسئلت می كردم كه فاطمه را برهنه محشور ننماید هنگامى كه مردم در روز محشر برهنه محشور میشوند یا عمار قسم بحق آن كسی كه جان من بدست اوست از قبر بیرون نیامدم مگر آنكه دو چراغ از نور نزد پاهاى او دیدم و دو ملك موكل بقبر او یافتم كه براى او استغفار می نمایند تا روز قیامت.

و در خبر دیگر فرمود ملائكه پر كردند افق را و درى از بهشت براى او باز شد و از براى او فرش بهشتى گستردند ، پس فاطمه در روح و ریحان و جنت نعیم است و قبر او روضه‌اى از ریاض جنت است.

و در خبر دیگر كه سمهودى نقل كرده آن حضرت فرمود رحمك اللّه یا امى بعد امى ثم قال اللّه الذى یحیى و یمیت و هو الحى الذی لا یموت ربّ اغفر لامى فاطمة بنت اسد و وسع علیها مدخلها بحق نبیك و الانبیاء الذین من قبلى لانك ارحم الراحمین یعنى (اى مادر من كه بعد از مادرم مرا مادر بودى خدا ترا رحمت بنماید پس فرمود اى خداى آنچنانیكه زنده میگردانى و مى‌ میرانى و زنده و پاینده هستى كه مرگ از براى تو نیست پروردگارا بیامرز مادر من فاطمه بنت اسد را و قبر او را وسعت بده بحق من و پیغمبرانی كه قبل از من بودند چون تو ارحم الراحمین باشى.

منبع : کتاب ریاحین الشریعة به همراه تصحیح توسط سایت