تبیان، دستیار زندگی

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره ابراهيم»

قوله تعالى: {تُبَدَّلُ الأَرْضُ غَيْرَ الأَرْضِ} / آيه 48

ترجمه: روزى كه زمين را بغير اين زمين مبدل كنند.

حضرت فرمود: يعنى به زمينى كه گناهى بر روى آن انجام نشده و زمينى كه صاف و هموار است بدون اينكه كوه و زراعتى بر روى او باشد، همانگونه كه از اول زمين بوده.

- برهان 4 / 346

- تفسير عياشى 2 / 254

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره رعد»

قوله تعالى: {سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ} / آيه 24

ترجمه: سلام و تهنيت بر شما باد كه صبر پيشه كرديد.

حضرت فرمود: در روز قيامت منادى ندا سر مىدهد كه اى اهل صبر بپا خيزيد، و عده‏اى از مردم بر مىخيزند و خطاب به آنها مىگويند به طرف بهشت برويد، فرشته‏ها از آنها مىپرسند به كجا مىرويد؟ در جواب مىگويند به بهشت، فرشته‏ها سؤال مىكنند آيا قبل از حساب و محاسبه به بهشت مىرويد، در جواب مىگويند بله. سپس فرشته‏ها مىپرسند مگر شما كيستيد، در جواب مىگويند ما اهل صبر هستيم، فرشته‏ها سؤال مىكنند در برابر چه چيزى صبر كرديد، در جواب مىگويند: خودمان را در برابر بندگى خدا نگه داشتيم و صبر كرديم، و در مقابل گناه و معصيت خدا صبر كرديم، و در برابر بلاهاى دنيوى صبر كرديم.

- الجامع لأحكام القرآن 9 / 313

قوله تعالى: {طُوبَى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ} / آيه 29

ترجمه: خوشا بر احوال آنها و مقام نيكوى آنها.

حضرت فرمود: اين آيه در شأن امير المؤمنين (ع) نازل شده، و منظور از طوبى درختى است كه در خانه امير المؤمنين (ع) در بهشت قرار دارد، و در بهشت هيچ جائى وجود ندارد مگر اينكه اين درخت در آنجا وجود دارد.

- بحار الانوار 39 / 236

قوله تعالى: {يَمْحُوا اللَّهُ مَا يَشَاءُ} / آيه 39

ترجمه: خدا هر چه خواهد محو مىكند.

حضرت فرمود: اگر اين آيه از قرآن نبود به شما خبر خواهم داد آنچه كه وجود دارد تا روز قيامت.

- مناقب آل ابى طالب 4 / 172

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره يوسف»

قوله تعالى: {لَوْلاَ أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ} / آيه 24

ترجمه: اگر لطف خاص خدا و برهان روشن حق نگهبان يوسف نبود.

حضرت فرمود: زن عزيز مصر پارچه‏اى را بر روى بت انداخت، يوسف از او پرسيد اين چيست؟ زن عزيز مصر جواب داد: من از اين بت خجالت مىكشم كه مرا ببيند، يوسف به او گفت: تو از موجودى كه نمىشنود و نمىبيند و نمىفهمد و چيزى نمىخورد و نمىآشامد خجالت مىكشى و من از خالقى كه انسان را آفريده و آموخته خجالت نكشم.

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره هود»

قوله تعالى: {وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُوداً} / آيه 50

ترجمه: و ما براى هدايت قوم عاد برادرشان هود را فرستاديم.

به امام زين العابدين (ع) گفته شد كه جدت مىگفت برادران ما بر عليه ما طغيان كردند، حضرت مىفرمود: آيا اين آيه را نخوانده‏اى كه براى هدايت قوم عاد برادرشان هود را فرستاديم كه خداوند هود و هر كس كه با او بود را نجات داد ولى بقيه قوم عاد را با بادى تند هلاك كرد.

- برهان 4 / 116

قوله تعالى: {وَلاَ يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ * إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَلِذَلِكَ خَلَقَهُمْ} / آيات 118 و 119

ترجمه: و دائم همه اقوام و ملل دنيا با هم در اختلاف خواهند بود. مگر آن كس كه خدا برحمت و لطف خاص هدايت كند و براى همين آفريده شدند.

شخصى از امام سجاد (ع) از اين آيه سؤال كرد و حضرت فرمود: مراد خداوند از در اختلاف بودن اقوام كسى كه از اين امت مخالف ما باشد كه هر كدام از آنها در دينشان مخالف ديگرى خواهند بود و مراد از آيه دوم كه برحمت و لطف خاص هدايت مىكند آنها افراد مؤمن و دوست ما هستند كه از سرشت پاك آنها را آفريد.

و خداوند در آيه ديگرى مىفرمايد كه حضرت ابراهيم مىگويد: اى خدا اين شهر را أمن قرار بده و به اهل اين شهر فوايد زيادى روزى بكن. مراد از اين آيه ما هستيم و دوستداران ما و شيعيان ما خواهند بود و در آيه ديگرى مىفرمايد: و هر كس كه كفر ورزيد پس روزى او را كم و به عذاب جهنم گرفتارش ساز مراد آن كسانى كه ما را قبول ندارند و از وحى پيامبر (ص) پيروى نمىكنند.

- برهان 4 / 156

- تفسير عياشى 2 / 174

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره انفال»

قوله تعالى: {وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ رَمَى} / آيه 17

ترجمه: چون تو تير افكندى نه تو بلكه خدا افكند.

حضرت مىفرمايد: پيامبر اكرم (ص) مشتى از خاك را بدست على (ع) داد و او آن خاكها را به صورت مشركان پاشيد كه اين آيه نازل شد.

- برهان 3 / 292

- تفسير عياشى 2 / 57

قوله تعالى: {وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى} / آيه 41

ترجمه: اى مؤمنان بدانيد كه هر چه به شما غنيمت و فائده رسد خمس آن خاص خدا و رسول و خويشان او است.

حضرت فرمود: خمس اين غنيمت و فائده براى ايتام ما و فقيران ما و در راه سفر ماندگان ما است.

- برهان 3 / 333

قوله تعالى: {إِنِّي أَرَى مَا لاَ تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ} / آيه 48

ترجمه: من قوائى مىبينم كه شما نمىبينيد و من از خدا مىترسم كه عقاب خداوند بسيار سخت است.

حضرت فرمود: روز جنگ بدر زمانى كه ياران به شدت تشنه شدند حضرت على (ع) مشك آب را برداشت تا براى ياران از نهر آب بياورد ناگهان بادى تند وزيد و از كنار او گذشت و سپس باد تند ديگرى وزيد و حضرت توقف كرد و سپس بعد از مدتى باد تند ديگرى وزيد كه نزديك بود حضرت را از حركت باز دارد و بعد از آب برداشتن نزد رسول اكرم (ص) برگشت و جريان سه باد تند را عرض كرد حضرت رسول (ص) فرمودند: آن باد تند اول كه ديدى جبرئيل به همراه هزار فرشته بودند، و اما باد تند دوم ميكائيل به همراه هزار فرشته بود، و اما باد سوم اسرافيل به همراه هزار فرشته بودند كه همگى به تو سلام دادند و به يارى ما در اين جنگ آمده‏اند، و اين فرشته‏ها را ابليس و شيطان ديده كه روى برگردان و به عقب برگشت و مىگفت من چيزى ديدم كه شماها نديده‏ايد و من از عقاب شديد خدا مىترسم.

- برهان 3 / 337

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره توبه»

قوله تعالى: {وَأَذَانٌ مِنْ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الأَكْبَرِ} / آيه 3

ترجمه: در بزرگترين روز حج خدا و رسولش به مردم اعلام مىدارند.

حضرت فرمود: به خدا قسم براى على (ع) نامهائى در قرآن وجود دارد كه مردم از آن بىخبرند راوى سؤال مىكند پدر و مادرم بفدايت شما چه مىگوئيد حضرت فرمود: رسول الله (ص) حضرت على (ع) را بطرف مكه فرستاد و او خودش اعلام گو بود و در روز حج بزرگ به مردم اعلام كرد كه بعد از اين سال ديگر كسى با بدن لخت طواف نكند، و هيچ مشركى به مسجد الحرام نزديك نگردد.

- برهان 3 / 364

- تفسير عياشى 2 / 81 - 82

قوله تعالى: {وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ وَرِضْوَانٌ مِنْ اللَّهِ أَكْبَرُ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ} / آيه 72

ترجمه: خدا اهل ايمان را از مرد و زن وعده فرموده كه در بهشت خلد ابدى كه زير درختانش نهرها جارى است درآورد و در عمارات نيكوى بهشت عدن منزل دهد و برتر و بزرگتر از هر نعمت مقام رضا و خشنودى خدا را به آنان كرامت فرمايد و آن به حقيقت پيروزى بزرگ است.

حضرت فرمود: زمانى كه اهل بهشت وارد بهشت گردند، و دوستان خدا در بهشت داخل شوند و بر جايگاه خود تكيه زنند، و از طرفى خدمتكاران بدور آنها جمع مىشوند، و ميوه‏هاى بهشتى بالاى سر او سرازير گردند، و چشمه‏هاى آب از اطراف او بجوشد، و از زير او نهرهاى آب سرازير گردد، و فرشهاى زيبا براى او انداخته شود، و بالشهاى آنچنانى براى او گذاشته گردد، و خدمتكاران براى او آنچه را كه هوس كرده حاضر كنند قبل از آنكه بخواهد، و حور العين بهشتى در كنار او قرار مىگيرد تا هر اندازه كه بخواهد، سپس خداوند مىفرمايد: اى دوستان من و اى بندگان من اى كسانى كه در بهشت در كنار من قرار گرفته‏ايد آيا مىخواهيد به بهترين چيز شما را خبر دهم؟ و اهل بهشت در جواب عرض مىكنند اى خدا چه چيزى بهتر از اين است كه ما در آن هستيم، ما از آنچه كه بخواهيم و لذت ببريم و در كنار تو داريم، دوباره همان سؤال از آنها مىشود، و اهل بهشت جواب مىدهند بله اى پروردگار آن چيست كه بهتر از اين است، و خداوند مىفرمايد: رضايت من از شما و محبت من به شما از آنچه كه حالا داريد بهتر است و اهل بهشت مىگويند: بله اى پروردگار رضايت تو و محبت تو از همه چيزها بهتر است سپس امام سجاد (ع) اين آيه را تلاوت كرد.

- برهان 3 / 460

- تفسير عياشى 3 / 102 - 103

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره يونس»

قوله تعالى: {ألَا إنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ} / آيه 62

ترجمه: آگاه باشيد، كه بر دوستان خدا نه بيمى است و نه آنان اندوهگين مىشوند.

حضرت فرمود: كسانى كه تكاليف الهى را به جا آوردند، و دستورات رسول خدا (ص) را عمل كردند، و از آنچه كه خدا نهى كرد دورى جستند، و از اين دنياى زودگذر دورى كردند، و به آنچه كه در نزد خداست رغبت نشان دادند. و به روزى حلال و پاك براى امرار معاش خود دست زدند، و از اين روزى حلال براى تفاخر و زياده اندوزى استفاده نكردند، و از همان روزى حلال در راه خدا انفاق كردند، و خداوند بركت به مال چنين افرادى خواهد داد، و در آخرت بر كارى كه انجام داده‏اند ثواب و پاداش خواهند گرفت.

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره مائده»

قوله تعالى: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا} / آيه 1

ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورديد.

حضرت فرمود: هر جائى كه در قرآن تعبير به يا ايها الذين آمنوا آمده در كتاب تورات به صورت يا ايها المساكين آمده.

- تفسير عياشى 1 / 318

قوله تعالى: {إِنَّمَا وَلِيُّكُمْ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ} / آيه 55

ترجمه: ولى امر و يا ياور شما تنها خدا و رسول و آن مؤمنانى هستند كه نماز بپا داشته و به فقيران در حال ركوع زكات مىدهند.

حضرت فرمود: اين آيه در مورد على بن ابى طالب نازل شده.

- تفسير فرات الكوفى ص 125

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره اعراف»

قوله تعالى: {وَاسْأَلْهُمْ عَنْ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعاً وَيَوْمَ لاَ يَسْبِتُونَ لاَ تَأْتِيهِمْ كَذَلِكَ نَبْلُوهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ * وَإِذْ قَالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْماً اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَاباً شَدِيداً قَالُوا مَعْذِرَةً إِلَى رَبِّكُمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ * فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنْ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَئِيسٍ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ * فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَا نُهُوا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ} / آيات 163 - 166

ترجمه: و از اهالى آن شهرى كه كنار دريا بود، از ايشان جويا شو: آنگاه كه به [حكم] روز شنبه تجاوز مىكردند؛ آنگاه كه روز شنبه آنان، ماهيهايشان روى آب مىآمدند، و روزهاى غير شنبه به سوى آنان نمىآمدند. اين گونه ما آنان را به سبب آنكه نافرمانى مىكردند، مىآزموديم. و آنگاه كه گروهى از ايشان گفتند:

«براى چه قومى را كه خدا هلاك كننده ايشان است، يا آنان را به عذابى سخت عذاب خواهد كرد، پند مىدهيد؟» گفتند: «تا معذرتى پيش پروردگارتان باشد، و شايد كه آنان پرهيزگارى كنند.» پس هنگامى كه آنچه را بدان تذكر داده شده بودند، از ياد بردند، كسانى را كه از [كار] بد باز مىداشتند نجات داديم؛ و كسانى را كه ستم كردند، به سزاى آنكه نافرمانى مىكردند، به عذابى شديد گرفتار كرديم. و چون از آنچه از آن نهى شده بودند سرپيچى كردند، به آنان گفتيم:

«بوزينگانى رانده شده باشيد.»

حضرت فرمود: قومى از بنى اسرائيل بر روى ساحل دريا زندگى مىكردند و خداوند بوسيله پيامبرانش آنها را از صيد ماهى در روز شنبه منع كرد، ولى در پى چاره‏اى بودند كه بتوانند اين نهى الهى را به صورت ديگرى انجام دهند، بدين صورت كه قلابهائى تهيه كردند و يا حوضچه‏هائى كه منتهى به دريا مىشد بوجود آوردند كه در روز ماهيان داخل حوضچه‏ها مىآمدند و در پايان روز كه مىخواستند خارج بشوند جلو آنها را مىگرفتند و روز بعد آنها را صيد مىكردند، و بعد مىگفتند ما كه در روز شنبه ماهى صيد نكرده‏ايم و حيله شرعى براى خود درست كرده بودند، و دروغ گفتند دشمنان خدا، چون آنها با قلابهائى كه درست كرده بودند در روز شنبه صيد ماهى كردند، و از اين راه به جمع‏آورى اموال پرداختند و در آن شهر حدود هشتاد هزار نفر بودند كه هفتاد هزار نفر از آنان اين عمل را مرتكب شدند، و بقيه اين كار را ترك كردند، و افرادى كه مرتكب گناه و خلاف شدند را موعظه و نهى كردند و از عذاب الهى برحذر كردند، اما گروه ديگر مىگفتند: چرا اين قوم را موعظه مىكنيد كه خداوند سرانجام آنها را هلاك مىكند و يا به عذاب دردناكى كيفر مىدهد، آنها در پاسخ مىگفتند: ما بخاطر اين نهى از منكر مىكنيم كه وظيفه خود را نزد خداوند انجام داده و در برابر او مسئوليتى نداشته باشيم، و شايد سخنان ما در دل آنها مؤثر افتد و دست از طغيان و سركشى بردارند، سرانجام هنگامى كه در برابر آنچه از آن نهى شده بودند سركشى كردند به آنها گفتيم به شكل ميمونهاى طرد شده درآئيد و بعد از آنكه ده هزار نفر ديدند كه آن قوم از اين موعظه‏ها و اندرزها پند نمىگيرند از آن شهر خارج شدند و به منطقه ديگرى كه نزديك بود كوچ كردند، و گفتند ما دوست نداريم در بين افرادى باشيم كه بر سر آنها بلا نازل مىشود، و بعد از آن خداوند تمام گناهكاران را به صورت ميمون درآورد، و دروازه شهر بر روى آنها بسته ماند به صورتى كه نه كسى داخل شهر مىشد و نه كسى از شهر خارج مىگشت و افراد ديگر با زور و خراب كردن ديوارهاى شهر خود را به شهر رساندند و مشاهده كردند كه زنان و مردان همه و همه به صورت ميمون درآمده و بر روى هم موج مىزنند، در حاليكه مىتوانستند صورت آنها را ببينند و بشناسند و به يكديگر معرفى كنند و در حاليكه چشمهاى آنها پر از اشك مىشد، و به اين حالت تا سه روز باقى ماندند سپس خداوند بوسيله باد و باران تمام آنها را به سوى دريا سرازير كرد، و اين ........ ميمون كه حالا ديده مىشود، اينها مانند همان صورتها است و خود آن حيوانات و از نسل آنها نيستند، و خداوند آن قوم را بخاطر صيد ماهى به صورت ميمون مسخ كرد ولى افرادى كه اولاد و خاندان رسول الله، را كشتند و به آنها جنايت كردند را چگونه عذاب و مسخ خواهد كرد، گرچه در دنيا مسخ نكرده ولى عذاب شديد و چند برابر در آخرت براى آنها قرار خواهد داد.

- برهان 3 / 228 - 229

«تفسير امام سجّاد (ع) / سوره انعام»

قوله تعالى: {وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ} / آيه 141

ترجمه: حق زكات فقيران را به روز درو كردن بدهيد.

حضرت فرمود: خوشه گندم را به كسى كه از تو خواسته بدهى و همان روز درو كردن است.

- برهان 3 / 105

قوله تعالى: {الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ} / آيه 151

ترجمه: به كارهاى زشت نهان و آشكار نزديك نشويد.

حضرت فرمود: مراد از آشكار ازدواج با زن پدر است و مراد از نهان زنا است.

- برهان 3 / 118

- تفسير عياشى 1 / 413