تبیان، دستیار زندگی

آشامیدنی ها و تعداد وعده های غذایی با تاثیری که بر روی میکروب های موجود در محیط دهان می گذارند، نقش مهمی را درتکامل دندان و لثه و همین طور نسوج و ساختار استخوانی محیط دهان و همچنین پیشگیری از انواع بیماری های دهان دارند که عمدتاً این تاثیرات به شکل سیستمیک است. کمبود ویتامین های B ،B۱۲، C، ریبوفلاوین، فولات ها و مواد معدنی چون روی، آهن و در کاهش روند ترمیم نسوج دهانی موثرند. به همان نسبت که کمبود مواد یادشده در شکل گیری و سلامت دهان موثر است متقابلاً شکل و سلامت حفره دهان نیز در دریافت مواد فوق و استفاده از آنها نقش دارند یا به عبارتی می توان گفت این دو وضعیت به گونه ای به هم وابسته اند. بیماری های دهان عمدتاً در پی پوسیدگی دندان ها ایجاد می شود. فقدان یک یا چند دندان و یا بی دندانی کامل در بیماران بالای ۶۵ سال رایج است که این خود تاثیر بسزایی در تغذیه این دسته از افراد دارد که علاوه برآن باعث اخلال در رشد، تکامل، بقا و ساختار حفره دهانی می شود. جزئیات اشاره شده در ذیل بخشی از این مشکلات را مطرح می سازد. بیماری های پریودنتال به صورت یک بیماری موضعی و سیستمیک محسوب می شود. کمبود موادی مانند ویتامین های A ،C، E، فولات ها و بتاکاروتن و املاح معدنی چون کلسیم، فسفر و روی در ایجاد بیماری یادشده نقش موثری دارند. سرطان های دهان که اغلب در اثر استفاده بیش از حد در مصرف تنباکو و الکل رخ می دهد با اینکه از سویی باعث افزایش نیاز به کسب انرژی و مصرف مواد غذایی در بیمار می شود از طرف دیگر مشکل توانایی در خوردن و تغذیه را برای وی به ارمغان می آورد که این عمدتاً می تواند ناشی از روش های درمانی مانند جراحی ها، رادیوتراپی، شیمی درمانی و سایر موارد درمانی باشد. از بیماری های حاد و مزمن دیگری که می توانند در توانایی خوردن تاثیر منفی داشته باشند می توان به دیابت کنترل نشده اشاره کرد که توام با سندرم سوزش زبان، برفک و خشکی دهان است همچنین مشکلات دهانی ناشی از نقص سیستم ایمنی از قبیل سندرم اکتسابی نقص ایمنی (ایدز) است.

● نقش تغذیه در تکامل دندان

تکامل دندان های شیری در ماه دوم و سوم جنینی آغاز می شود و معدنی شدن آنها در ماه چهارم جنینی تا دهه اول زندگی فرد ادامه دارد. مواد غذایی که جنین از مادر دریافت می نماید نقش موثری در تشکیل و تکامل ساختار دندان ها در مرحله قبل از رویش آنها دارد. تشکیل دندان ها با معدنی شدن ماتریکس پروتئینی آنها همراه است. در عاج، پروتئین به صورت الیاف کلاژن هستند که برای ساخت آنها وجود ویتامین C ضروری است و یتامین D جزء اساسی جهت تشکیل بلور های هیدروکسی آپاتیت از کلسیم و فسفر است، فلوراید نیز با اضافه شدن روی بلور های هیدروکسی آپاتیتیک لایه مقاوم به پوسیدگی را روی دندان ها ایجاد می کند. تغذیه و رژیم غذایی در تمام مراحل تکامل، رویش و بقای دندان موثر است. پس از رویش تغذیه نقش موثر و مداومی در تکامل و تقویت و معدنی شدن مینا و بقیه اجزای دندان دارد. نقش موضعی مواد غذایی مصرفی به ویژه از طریق کربوهیدرات های تخمیرشدنی و تعداد دفعات مصرف غذا که در پی آن تولید اکسید های آلی توسط باکتری های دهان از این مواد موجب پوسیدگی می شود را نباید فراموش کرد که در طول زندگی فرد رژیم غذایی نقش موثری را در دندان ها، استخوان ها، پایداری نسوج دهان و مقاومت در مقابل عفونت و افزایش عمر دندان ها دارد.

● پوسیدگی دندانی

پوسیدگی دندان یکی از رایج ترین بیماری های عفونی است و براساس گزارشات پنج برابر رایج تر از آسم است. در نتیجه تقریباً ۲۰درصد تا ۵۰درصد بچه های ایالات متحده ۸۰درصد دندان هایشان پوسیده است. بررسی پوسیدگی دندان ها نشان می دهد که بچه هایی که والدین آنها حداقل تا لیسانس تحصیل کرده اند کمتر از بچه هایی که والدین آنها کمتر از لیسانس هستند به پوسیدگی دندان ها مبتلا هستند. ایجاد پوسیدگی به عواملی چون ترکیبات مینا و عاج، محل قرارگیری دندان ها، نوع و میزان بزاق، وجود شیارها و حفرات در تاج دندان بستگی دارد و ترکیبات بزاق را هم باید به آن اضافه کرد. بزاق های الکالوئیدی اثر پیشگیرانه دارند به همان میزان که بزاق اسیدی موجب افزایش خطر پوسیدگی می شود روش زندگی نیز در این پدیده موثر است. اینکه نقش جداگانه ای برای عوامل تغذیه خانوادگی، الگوی تغذیه با عوامل ژنتیکی در عین مطرح بودن قائل باشیم کار دشواری است. باکتری ها عامل اساسی در ایجاد پوسیدگی هستند.

● عوامل تغذیه ای موثر بر ایجاد پوسیدگی

تعداد دفعات مصرف کربوهیدرات های قابل تخمیر، نوع تغذیه، تعداد دفعات غذا خوردن، ترکیبات مواد غذایی و آشامیدنی، مدت زمان تماس دندان با مواد غذایی و آشامیدنی. کربوهیدرات های قابل تخمیر ماده ایده آل برای باکتری ها هستند و فرآورده های اسیدی ناشی از آنها موجب کاهش PH بزاق به پایین تر از ۵/۵ می شوند که زمینه مناسب را برای تولید پوسیدگی فراهم می آورند. مواد قندی تخمیر شونده در چهار گروه از شش گروه مواد غذایی موجود هستند.

۱) حبوبات

۲) میوه ها

۳) فرآورده های لبنی

۴) مواد قندی

با وجود اینکه بعضی سبزیجات نیز شامل مواد قندی تخمیر شدنی هستند ولی گزارشی مبنی بر پوسیدگی زایی آنها ارائه نشده است. موادی چون نشاسته که بالقوه دارای قابلیت تخمیر هستند موجب کاهشPH بزاق به کمتر از ۵/۵ می شود. بیسکویت، کراکر، چیپس، نان و انواع میوه ها (تازه، خشک و کمپوت) و همچنین آب میوه ها نیز پوسیدگی زا هستند.

تمایز بین مواد پوسیدگی زا، متوقف کننده پوسیدگی و ضدپوسیدگی بسیار بااهمیت است. نتایج مطالعات نشان داده است که میزان اسیدی که از تخمیر مواد غذایی توسط باکتری ها ایجاد می شود به اندازه قندی که در آن ماده وجود دارد بستگی دارد. پوسیدگی زایی همچنین می تواند تحت تاثیر عوامل دیگری مانند حجم و میزان بزاق تولید شده در فرد، تعداد وعده های مصرف غذا، ترکیبات مواد غذایی مورد استفاده، میزان تشکیل پلاک میکروبی و میزان استعداد ژنتیکی فرد قرار گیرد. مواد غذایی متوقف کننده پوسیدگی یا آن دسته که توسط میکروب های پلاک قابل سوخت و ساز نیستند PH بزاق را به پایین تر از ۵/۵ کاهش نمی دهند این مواد شامل پروتئین هایی چون تخم مرغ، ماهی، گوشت، بعضی سبزیجات و آدامس های بدون قند هستند. شیرین کننده های غیرکربوهیدراتی از قبیل ساخارین، سیکلامات ها و اسپارتام نیز جزء این گروه هستند. بعضی از شواهد دال بر این است که گروه اخیر به علت اینکه مواد مورد نیاز را در اختیار استرپتوکوک قرار نمی دهند متوقف کننده پوسیدگی هستند.مواد غذایی ضدپوسیدگی، موادی هستند که هنگام استفاده از آنها جذب غذا های اسید و ژنتیک توسط باکتری ها مختل می شود. الکل های پنج قندی جزء این دسته محسوب می شوندزیرا توسط آمیلاز بزاق تجزیه نمی شوند. مکانیسم عمل آنها شامل فعالیت های ضدمیکروبی علیه استرپتوکوک موتان است. تاثیر آدامس از طریق ترشح بزاق است که منجر به افزایش فعالیت خنثی سازی بزاق و در پی آن افزایش زدودن کربوهیدرات های تخمیر شونده از سطح دندان می شود. آدامس های بدون قند از طریق افزایش جریان بزاق در کاهش پوسیدگی موثر هستند. توصیه می شود پس از غذا های حاضری یا وعده های غذایی مورد استفاده قرار گیرند تا احتمال پوسیدگی را کاهش دهند در عین حال امکان معدنی شدن مجدد بخش های تخریب شده دندان نیز افزایش می یابد. در واقع مکانیسم ضدپوسیدگی گزیلیتول موجود در آدامس جایگزین شدن آن به جای کربو هیدرات های تخمیرشونده رژیم غذایی است. استرپتوکوک موتان قادر به متابولیزه کردن گزیلیتول نیست. از دیگر مواد ضدپوسیدگی پنیرها می توان از پنیرچدار و سوئیسی نام برد.

● عوامل موثر بر پوسیدگی زایی مواد غذایی

مواد حاوی کربوهیدرات های تخمیر شونده نقش عمده ای در عملیات تخریبی باکتری ها در تولید پوسیدگی دارند. پوسیدگی زایی به اجزای تشکیل دهنده ماده غذایی وابسته است به عبارتی به شکل ترکیبات ماده غذایی و اینکه همراه با چه ماده دیگری مورد استفاده قرارگیرد و مدت زمان تماس آن با دندان و تعداد دفعات مورد استفاده بستگی دارد.

شکل و فرم ماده غذایی و پایداری آن نقش مهمی در میزان پوسیدگی و کاهش PH دارد. شکل و فرم ماده غذایی مشخص کننده مدت زمان تماس آن در دهان با دندان ها است که تاثیرگذار بر مدت کاهش PH یا روند تولید اسید است. مایعات به سرعت از دهان شسته می شوند و قابلیت چسبندگی کمتری دارند و بالعکس مواد غذایی جامد مانند کراکر، چیپس، شیرینی ها و دانه های خوشبو کننده دهان که حاوی قند هستند موجب افزایش زمان تماس دهان با قند می شود. قوام ماده غذایی بر چسبندگی آن موثر است. مواد جویدنی مانند آدامس گرچه حاوی میران قند بالایی است ولی تحریک تولید بزاق، چسبندگی کم نسبت به مواد جامد یا غذا های چسبنده مثل اسنک ها و کراکرها و چیپس ها که ساکاروز کمی دارند، از ضرر کمتری برخوردارند. مواد غذایی حاوی درصد فیبر بالا به علت اینکه کربوهیدرات تخمیر شونده کمی دارند نیز متوقف کننده پوسیدگی هستند مانند پاپ کورن (ذرت بوداده) و سبزیجات خام.

مواد نشاسته ای که توسط آمیلاز بزاق قابل تخمیر هستند هرچه مدت ماندگاریشان در دهان بیشتر شود میزان پوسیدگی زایی آنها افزایش می یابد. هنگامی که این مواد بین دندان ها گیر می کنند فرصت بیشتری دارند تا توسط آمیلاز بزاق هیدرولیز شوند. تکنیک های بررسی شده بیانگر آن است که برخی از باکتری ها نشاسته ها را سریعاً تخمیر می کنند و از طریق هیدرولیز ناقص یا با کوچک کردن اندازه قطعات آنها باعث ایجاد پوسیدگی می شوند. اگر چه آب نبات های حاوی قند باعث افزایش سریع در میزان قند حفره دهانی می شود که توسط باکتری ها هیدرولیز می شود، ولی اثر اینها کوتاه مدت است. مواد غذایی حاوی کربوهیدرات ساده و دسرها (مانند چیپس سیب زمینی، نان خشک، شیرینی، کیک، نان روغنی شیرین )برای مدت طولانی غلظت قند دهان را به مرور افزایش می دهند زیرا این غذاها اغلب به سطوح دندان ها می چسبند و نسبت به آب نبات ها مدت طولانی تری دردهان باقی می مانند.

در ترکیبات غذایی محصولات لبنی به خاطر کلسیم، فسفر، قابلیت پوسیدگی پایینی دارند. مطالعات نشان داده است که پنیر و شیر وقتی با موادپوسیدگی زا مصرف می شود به بافر کردن PH اسید کمک می کند. پنیر بخصوص پنیر چدار خصوصیات ضد پوسیدگی زایی دارد و ترشح بزاق را تحریک می کند که پلاک راکم کند. خوردن پنیر با کربوهیدرات های قابل تخمیر مثل دسر در انتهای یک وعده غذا ممکن است پوسیدگی زایی غذا را کم کند. حبوبات که مقدار قابل ملاحظه ای کربوهیدرات قابل تخمیر ندارند و چربی و فیبر آنها زیاد است پوسیدگی را متوقف می کنند. غذا های پروتئینی مثل غذا های دریایی ماهی، گوشت و تخم مرغ و مرغ، همچنین چربی هایی مثل روغن مارگارین و کره نباتی پوسیدگی را متوقف می کنند.

ترتیب خوردن و ترکیبات غذایی روی پتانسیل ایجاد پوسیدگی موثر است. موز به علت اینکه حاوی کربوهیدرات قابل تخمیر است با توجه به چسبنده بودن آن پوسیدگی زا است ولی وقتی با غلات و شیر خورده می شود کمتر ایجاد پوسیدگی می کند. شیر قابلیت چسبندگی میوه را کمتر می کند. کلوچه خشک وقتی با پنیر خورده می شود کمتر پوسیدگی زا است تا زمانی که به تنهایی خورده می شود. مصرف پنیر و شیر در انتهای وعده غذایی و یا چنانچه توام باکربوهیدرات استفاده شود به علت قابلیت بافری آنها ضمن مطبوع کردن غذا موجب کاهش پوسیدگی می شود. مصرف مواد غذایی پوسیدگی زا توام با نوشابه احتمال تولید اسید را افزایش می دهد. زمانی که یک کربوهیدرات قابل تخمیر مصرف می شود کاهش PH باعث تسریع در فعالیت تخریبی می شود که در ظرف ۱۵ ۵ دقیقه شروع شده و تا ۳۰دقیقه اثر آن باقی می ماند. وعده های خوراکی بین غذایی عمدتاً حاوی کربوهیدرات های قابل تخمیر بالایی است که این امر احتمال میزان پوسیدگی زایی آنها را به مراتب بیشتر از وعده های اصلی غذا در بردارد. خوردن چندین شیرینی در یک زمان که به دنبالش مسواک بزنید و دهان را با آب شست وشو دهید کمتر پوسیدگی زاست تا این که در طول روز چندین بار و هر بار یک شیرینی بخورید.

پروسه پوسیدگی با تولید اسید شروع می شود و ناشی از متابولیسم باکتری ها در پلاک دندانی است. پلاک یک توده بی رنگ و چسبناک از میکروارگانیسم ها و پلی ساکاریدها است که در اطراف دندان تشکیل می شود و به دندان ها و لثه ها می چسبد و این خود باکتری تولید کننده اسید را می پرورد و محصولات آلی ناشی از سوخت و ساز آنها را در تماس با سطح دندان نگه می دارد. چندین دسته از نوشیدنی ها شامل نوشیدنی های سبک، نوشابه های انرژی زا، آب میوه و نوشابه های حاوی مکمل های حاوی ویتامین C دارای میزان بالایی از اسید است. بنابراین می تواند یک PH اسیدی ایجاد کند.

● انواع پوسیدگی

اگر چه در کل شیوع پوسیدگی در ایالات متحده کاهش یافته ولی با این حال بیش از ۱۷ درصد بچه های سنین ۲ تا ۴ سال پوسیدگی دندان دارند. مطابق بررسی های تغذیه ای و معاینات ادواری بیش از ۵۰ درصد کودکان تا ۸ سالگی پوسیدگی داشتند. از پوسیدگی های ریشه روی سطح ریشه دندان های دائمی به دنبال عقب نشینی لثه رخ می دهند که این مسئله در معاینات افراد مسن به چشم می خورد. فاکتور اولیه در ایجاد پوسیدگی ریشه عقب نشینی لثه است که اغلب ناشی از بیماری لثه است که در این حالت ریشه های عریان بسیار مستعد به پوسیدگی هستند. فاکتور های دیگری که به افزایش شیوع این پوسیدگی ارتباط دارد، سن، فقدان فلوراید موجود در آب، بهداشت ضعیف دهان و خوردن مکرر کربوهیدرات های قابل تخمیر است. درمان پوسیدگی ریشه شامل ترمیم دندان و مشاوره تغذیه است. پوسیدگی ریشه یک بیماری عفونی دندان است که در بالغین مسن تر بیشتر مشاهده می شود زیرا این جمعیت دندان های طبیعی خود را در مدت بیشتری نگه داشته اند.

▪ فلوراید

فلوراید ماده اولیه ضد پوسیدگی است که به صورت سیستمیک و موضعی به کار می رود و به عنوان یک معیار مطمئن و موثر جوامع بشربرای کاهش شیوع و وقوع پوسیدگی های دندان است. در سال ۱۹۴۶تا ۱۹۷۹ افزودن فلوراید به آب به تنهایی ۴۰ درصد تا ۶۰ درصد موجب کاهش شیوع پوسیدگی در افرادی که از این آب استفاده کرده اند، شد. افزودن فلوراید به آب از سال ۱۹۷۹تا ۱۹۸۹ ۳۰،درصد شیوع پوسیدگی را کاسته است. به کارگیری فلوراید روی پیشگیری از پوسیدگی به صورت افزودن فلوراید به آب، خمیر دندان ها و دهانشویه ها همچنین استفاده ازنوشیدنی هایی با آب دارای فلورید انجام می شود.

سه مکانیسم اولیه عمل فلوراید روی دندان ها به این قرار است. اولاً وقتی با مینا و عاج تماس می یابد با کلسیم و فسفر موجود در آنها فلوروآپاتیت را تشکیل می دهد و این ترکیبی است که نسبت به هیدروکسی آپاتیت به اسید مقاوم تراست. فلوراید همچنین ترمیم و معدنی شدن مجدد سطح دندان های پوسیده را تسریع می کند و کمک می کند که روندتخریب معکوس شود و موجب افزایش مقاومت سطح دندان در برابر پوسیدگی شود. در نهایت، فلوراید موجب کاهش اثر تخریبی باکتری ها در حفره دهان از طریق تداخل در تشکیل و عملکرد میکرو ارگانیسم ها می شود. فلوراید ممکن است به صورت موضعی و سیستمیک به کار رود. وقتی در غذا و نوشیدنی مصرف می شود فلوراید وارد جریان خون سیستمیک می شود و در استخوان ها و دندان ها تجمع می کند. گردش خون سیستمیک با فراهم کردن فلوراید در بزاق اثر موضعی هم دارند. مقدار کمی از فلوراید وارد بافت نرم می شود و باقی مانده آن در بزاق ترشح می شود. منبع اولیه فلوراید سیستمیک آب فلوریده شده است. غذا و نوشیدنی ها مقدار کمتری فلوراید دارند. منابع فلوراید موضعی شامل خمیر دندان، ژل ها، دهانشویه که روزانه توسط مصرف کننده ها استفاده می شود و فلوراید غلیظ شده توسط متخصصان دندان بیشتر به صورت های ژل ها _ خمیرهابه کار می رود.

▪ افزودن فلوراید به آب

افزودن فلوراید به عنوان یک اقدام بهداشت عمومی توسط انجمن دندان پزشکان آمریکا و انجمن تغذیه آمریکا مورد تائید قرار گرفته است. این انجمن ها بهداشت دهانو نیز ارزش افزودن فلوراید به آب را در زمینه پیشگیری از بیماری های دندانی و حفاظت از دندان ها مورد تاکید قرار می دهند. اما به رغم این حمایت، استفاده گسترده از فلوراید مورد مخالفت ضدفلورایدافزاها، واقع شده است که آنها مدعی اند فلوراید افزایی آزادی انتخاب هر فرد را محدود کرده و خطر ابتلا به ایدز و سرطان را افزایش می دهد. خطر های مربوط به بیماری ناشی از فلوراید بی پایه و اساس است.

● مراقبت های پیشگیرانه

در برنامه های پیشگیری از پوسیدگی دندان، رژیم غذایی متعادل، اصلاح منابع و مقادیر کربوهیدرات های قابل تخمیر و تلفیق اعمال بهداشت دهانبا شیوه های زندگی افراد مورد توجه قرار می گیرند. بعد از وعده های غذایی و غذای سبک باید مسواک زد، دهان را با آب شست یا آدامس(بدون قند) را به مدت ۲۰ ۱۵ دقیقه جوید. عادات مثبت شامل خوردن خوراک های سبک، جویدن آدامس بدون قند بعد از خوردن یا آشامیدن موادی که موجب پوسیدگی می شوند.

با برنامه ریزی مناسب و بهداشت مناسب دهانو یک رژیم غذایی متعادل، خطر پوسیدگی زایی به شدت کاهش می یابد. اعمالی که باید از آنها پرهیز کرد عبارتند از استفاده از نوشیدنی های گازدار طی دوره های ممتد، خوردن متناوب غذا های سبک و نگه داشتن مقادیر زیادی از مواد قندی یا آب نبات های خوشبو کننده دهان طی دوره های ممتد. دارو های جویدنی یا مایع بدون نسخه پزشک و ترکیبات ویتامینه هم ممکن است مواد قندی داشته باشند مانند ویتامین C که قند موجود در اسید آن موجب پوسیدگی دندان می شود و خواندن دقیق برچسب به منظور جلوگیری یا کاهش استفاده از چنین محصولاتی مهم است. کربوهیدرات های قابل تخمیر مانند آب نبات، بیسکویت ها، کلوچه، چوب شور و چیپس بایستی همراه وعده های غذایی خاصی خورده شود. یک تکه پنیر در یک وعده غذایی نمونه ای از تدبیر های کاهش پوسیدگی دندان است. چیپس ها و بیسکویت های سبک، میوه ها و آب میوه ها احتمالاً نسبت به همتا های چربی دار خود از تراکم قندی بیش تری برخوردارند. اعمال مربوط به بهداشت دهاناز قبیل مسواک زدن و دهان شویی و جویدن آدامس بدون قند بعد از خوردن غذا می تواند خطر پوسیدگی دندان را کاهش دهد. ترکیب کردن میوه ها و پنیر در وعده های غذایی موجب کاهش پوسیدگی زایی غذا های مذکور می شود.

تمایز بین مواد پوسیدگی زا، متوقف کننده پوسیدگی و ضدپوسیدگی بسیار بااهمیت است. نتایج مطالعات نشان داده است که میزان اسیدی که از تخمیر مواد غذایی توسط باکتری ها ایجاد می شود به اندازه قندی که در آن ماده وجود دارد بستگی دارد. پوسیدگی زایی همچنین می تواند تحت تاثیر عوامل دیگری مانند حجم و میزان بزاق تولید شده در فرد، تعداد وعده های مصرف غذا، ترکیبات مواد غذایی مورد استفاده، میزان تشکیل پلاک میکروبی و میزان استعداد ژنتیکی فرد قرار گیرد. مواد غذایی متوقف کننده پوسیدگی یا آن دسته که توسط میکروب های پلاک قابل سوخت و ساز نیستند PH بزاق را به پایین تر از ۵/۵ کاهش نمی دهند این مواد شامل پروتئین هایی چون تخم مرغ، ماهی، گوشت، بعضی سبزیجات و آدامس های بدون قند هستند. شیرین کننده های غیرکربوهیدراتی از قبیل ساخارین، سیکلامات ها و اسپارتام نیز جزء این گروه هستند. بعضی از شواهد دال بر این است که گروه اخیر به علت اینکه مواد مورد نیاز را در اختیار استرپتوکوک قرار نمی دهند متوقف کننده پوسیدگی هستند.مواد غذایی ضدپوسیدگی، موادی هستند که هنگام استفاده از آنها جذب غذا های اسید و ژنتیک توسط باکتری ها مختل می شود. الکل های پنج قندی جزء این دسته محسوب می شوندزیرا توسط آمیلاز بزاق تجزیه نمی شوند. مکانیسم عمل آنها شامل فعالیت های ضدمیکروبی علیه استرپتوکوک موتان است. تاثیر آدامس از طریق ترشح بزاق است که منجر به افزایش فعالیت خنثی سازی بزاق و در پی آن افزایش زدودن کربوهیدرات های تخمیر شونده از سطح دندان می شود. آدامس های بدون قند از طریق افزایش جریان بزاق در کاهش پوسیدگی موثر هستند. توصیه می شود پس از غذا های حاضری یا وعده های غذایی مورد استفاده قرار گیرند تا احتمال پوسیدگی را کاهش دهند در عین حال امکان معدنی شدن مجدد بخش های تخریب شده دندان نیز افزایش می یابد. در واقع مکانیسم ضدپوسیدگی گزیلیتول موجود در آدامس جایگزین شدن آن به جای کربو هیدرات های تخمیرشونده رژیم غذایی است. استرپتوکوک موتان قادر به متابولیزه کردن گزیلیتول نیست. از دیگر مواد ضدپوسیدگی پنیرها می توان از پنیرچدار و سوئیسی نام برد.

تغذیه صحیح یکی از عوامل مهم حیاتی در تأمین سلامت و بهداشت هر شخص ، خانواده و یا جامعه است با استفاده از غذای لازم و کافی ، جنبش و حیات ، کارآیی و فعالیت ، رضایت خاطر، نشاط زندگی و قدرت مبارزه با مشکلات ، در انسان تأمین می شود به علاوه سلامت و بهداشت نسل های بعدی نیز تضمین و افزون می گردد. نقش تغذیه مناسب که در واقع استفاده متناسب و متعادل از گروههای اصلی مواد غذایی می باشد در تأمین سلامت افراد، غیر قابل انکار است . تغذیه مناسب و متنوع در میزان قدرت یادگیری دانش آموزان مؤثر است و بر رشد تحصیلی آنان ، افزایش بازدهی در سرمایه گذاری آموزشی و نهایتاً بهره وری ملی تأثیر خواهد گذاشت نقش مواد غذایی در بدن را می توان به سه مورد زیر تقسیم کرد:

۱) تولید انرژی : جهت انجام فعالیتهای حیاتی دستگاههای مختلف بدن مانند قلب ، ریه ، دستگاه گوارش و عضلات و تأمین انرژی لازم برای انجام کارهای روزانه . قندها و چربی ها از عمده ترین گروههای مواد انرژی زا هستند.

۲) ماده سازی : که سبب رشد و ترمیم و بازسازی بافتهای بدن می شود. پروتئینها دسته عمده مواد غذایی مورد استفاده در زمینه ماده سازی است .

۳) انجام واکنشهای شیمیایی : از جمله وظایف ویتامینها و ترکیبات معدنی است که کمبود آنها عامل بروز بیماریهای گوناگون می شود.

● چهار گروه اصلی مواد غذایی

۱) گروه شیر و لبنیات :

این گروه یکی از مهم ترین گروههای مواد غذایی است که شامل : شیر ـ ماست ـ پنیر ـ کشک ـ بستنی و ... می باشد. مهم ترین مواد مغذی این گروه شامل کلسیم ، پروتئین ، فسفر، ویتامینهای گروه A و B هستند. این گروه مواد غذایی برای رشد اندام ،استخوان ، دندان و حفظ سلامتی اندامهای مذکور و پوست نقش اساسی دارند. میزان مصرف روزانه از این گروه برای بزرگسالان ۳ـ۲ واحد می باشد که هر واحد از این گروه شامل یک لیوان شیر یا یک لیوان ماست یا ۴۵ گرم پنیر یا یک لیوان کشک پاستوریزه و یا ۵/۱ لیوان بستنی می باشد. لازم به ذکر است که هر کدام از مواد غذایی فوق می تواند جایگزین دیگری گردد.

۲) گروه نان و غلات :

این گروه که نقش اساسی در تأمین انرژی بدن دارد، شامل انواع نان ، برنج ، ماکارونی ، گندم ، جو، ذرت و دیگر غلات است کربوهیدرات (قندها)، پروتئین ها، آهن و بعضی از ویتامین های گروه B منیزیم و فیبر از مهم ترین مواد مغذی این گروه محسوب می شوند. این گروه از مواد غذایی در بدن ، باعث تأمین انرژی ـ رشد اندامهاـ و بافتهای مختلف و سلامت اعصاب می شوند. میزان مصرف روزانه از این گروه برای بزرگسالان ۱۲ـ۶ واحد می باشد که هر واحد از این گروه شامل یک قطعه نان به وزن ۳۰ گرم یا نصف یا ۱ کفگیر ماکارونی پخته یا نصف تا ۱ کفگیر برنج پخته می باشد.

۳) گروه گوشت ، تخم مرغ ، حبوبات و مغزها:

این گروه از منابع اساسی برای تأمین پروتئین بدن بشمار می رود که شامل انواع گوشتهای قرمز(گوسفند و گوساله ) گوشتهای سفید (مرغ و ماهی )، امعا و احشاء (جگر، دل ، قلوه ، ران ، مغز) تخم مرغ و حبوبات (نخودـ لوبیاـ عدس ـ باقلاـ لپه ـ ماش ) و مغزها (گردوـ بادام ـ فندق ـ پسته و تخمه ها) می باشد. پروتئین ، آهن ، روی و بعضی از ویتامین های گروه B از مهم ترین مواد مغذی این گروه به شمار می آیند. نقش اساسی این گروه از مواد غذایی در رشد، خونسازی و سلامت اعصاب است . میزان مصرف روزانه از این گروه برای بزرگسالان حداقل ۲ واحد است که هر واحد از این گروه شامل ۶۰ گرم گوشت پخته یا ۲ عدد تخم مرغ یا ۱ لیوان حبوبات پخته یا نصف لیوان از انواع مغز پسته ، بادام و یا گردو است .

۴) گروه میوه و سبزی :

این گروه از منابع اساسی در تأمین ویتامین های بدن به شمار می رود که شامل :

الف ) سبزیجات و میوه های سرشار از ویتامین C مانند

ـ سبزیهای برگی

ـ گوجه فرنگی

ـ فلفل دلمه ای

ـ مرکبات

ـ توت ها.

ب ) سبزیجات و میوه های غنی از ویتامین A ، که شامل

ـ میوه های به رنگ سبز تیره ، زرد تیره و نارنجی

ـ سبزیجات برگی مانند اسفناج

ـ هویج

ـ گوجه فرنگی

ـ طالبی

ـ زردآلو

ـ شلیل .

ج ) سایر سبزیجات و میوه ها مانند:

ـ سیب

ـ هلو

ـ گلابی

ـ گیلاس

ـ هندوانه

ـ کرفس

ـ بادمجان

ـ کدوسبز

ـ قارچ

ـ پیاز

ـ سیب زمینی

ـ کاهو.

مهم ترین مواد مغذی این گروه شامل ویتامینهای گروه A و B و C و آهن است . نقش اساسی این گروه از مواد غذایی در بدن شامل مقاومت در برابر عفونتهاـ ترمیم زخم ـ سلامت چشم و بینایی ـ سلامت پوست و کمک به سوخت و ساز بدن می باشد. میزان مصرف روزانه این گروه برای بزرگسالان ۴ واحد یا بیشتر می باشد که هر واحد از این گروه شامل یک عدد میوه متوسط سیب ، پرتقال ، هلو یا ۱۴ طالبی متوسط یا نصف لیوان گیلاس یا انگور و یا ۲ عدد زردآلوی متوسط یا نصف لیوان از انواع میوه یا ۱ لیوان سبزی برگی (کاهو، اسفناج ، جعفری ، شاهی ) یا نصف لیوان سبزی پخته یا ۱ عدد سیب زمینی متوسط یا نصف لیوان از سایر سبزیجات خرد شده خام ، می باشد. لازم به توضیح است که اگر چه میوه ها و سبزیها در مقایسه با گروه های دیگر غذایی ، انرژی و پروتئین کمتری دارند. اما دارای مقدار قابل توجهی از انواع ویتامینها و مواد معدنی هستند.

● گروه متفرقه

این گروه شامل مواد غذایی زیر است :

الف ) چربیها، مانند

ـ روغنهای جامد

ـ روغنهای مایع

ـ کره

ـ خامه

ـ سرشیر

ـ سس های چرب

ب ) شیرینی ها و مواد قندی شامل :

ـ انواع مربا

ـ شربت ها

ـ قند و شکر

ـ انواع شیرینی های خشک و تر

ـ انواع پیراشکی ها

ـ آب نبات و شکلات ها.

ج ) ترشیها و شورها و چاشنی ها مانند:

ـ انواع ترشی و شور

ـ فلفل

ـ نمک

ـ زردچوبه

ـ دارچین

ـ دیگر ادویه ها.

د)نوشیدنیها مثل :

ـ انواع نوشابه های گازدار

ـ چای

ـ قهوه

ـ شربت ها

ـ پودرهای آماده (پودر پرتقال و غیره )

برخلاف چهار گروه اصلی مواد غذایی ، که باید حتماً در برنامه غذایی روزانه مصرف شوند. توصیه می شود از گروه متفرقه کمتر استفاده شود.

● میان وعده های غذایی :

برای تأمین سلامت تغذیه ای دانش آموز باید علاوه بر سه وعده غذایی اصلی ، از دو میان وعده در ساعت ۱۰ صبح و ۴ بعد ازظهر نیز استفاده کرد. زیرا میان وعده ها، ظرفیت کار و توانایی یادگیری دانش آموزان رادر کلاس افزایش می دهند.

● نکات مهم برای تغذیه سالم :

▪ عسل مانع گرفتگی رگها می شود.

▪ سبزیجات و میوه جات رنگین حاوی موادی هستند که از بروز سرطان جلوگیری می کنند

▪ خوردن صبحانه باعث سلامتی و تندرستی می شود

▪ مصرف روزانه میوه و سبزی از ابتلاء به انواع بیماریها پیشگیری می کند

▪ متنوع ولی به اندازه بخورید.

▪ سعی کنید وعده های غذایی تان کوچک ولی در دفعات بیشتر باشد(۵ـ۳ مرحله روزانه )

▪ میزان چربی غذای خود را کم کنید .

▪ از شیرینی ها، کمتر استفاده کنید.

▪ استفاده از حبوبات را در لیست غذایی تان واردکنید.

▪ از میوه و سبزیجات بخصوص سیب زمینی به اندازه کافی استفاده کنید.

▪ از گوشت کمتر استفاده کنید.

▪ زیاد بنوشید.

▪ بهتر است مواد غذایی را با روغن کم سرخ کنید و بیشتر به شکل آب پز مصرف کنید.

▪ علم تغذیه ، علم شناخت مواد غذایی و نحوه استفاده از آنهاست .

▪ تغذیه مناسب در اصلاح ناهنجاریهای رفتاری کودکان و رشد ذهنی آنان مؤثر است .

▪ بهتر است مغزها(گردوـ فندق ـ بادام و غیره ) به صورت خام مصرف شده و در صورت تفت دادن از نمک کمتری استفاده شود.

▪ بهتر است بیشتر از گوشتهای سفید، مانند مرغ و ماهی به جای گوشت قرمز استفاده شود.

▪ حتی الامکان از سرخ کردن گوشت اجتناب کنید .

▪ هنگام پختن سبزی ها، درب ظرف را ببندید و از پختن طولانی مدت آنها خودداری کنید.

▪ سعی کنید میوه هایی راکه پوست شان خوردنی است ، پس از شستشو و ضدعفونی با پوست مصرف کنید.

▪ بهتر است برای پخت غذا بجای روغن های جامد از انواع روغنهای مایع با منشاء گیاهی استفاده شود.

▪ حتی الامکان از حرارت دادن زیاد روغن ها خودداری کنید.

▪ برای رفع تشنگی ، نوشیدن آب سالم به هر آشامیدنی دیگری ترجیح دارد.

▪ نمک باید کم مصرف شود ولی همان مقدار کم باید نمک ید دار باشد.

درگذشته های دور، مردان ، زنان وکودکان درخوردن غذا بسیاراسراف می کردند . علت آن هم نیاز آنها به انرژی بیشتر برای کشاورزی ، ساختن ساختمان وانجام کارهای روزانه ای بود که بیشتر آنها بسیار سخت بودند . با پیدا شدن ماشین که کارهای پرزحمت را برعهده گرفت ، زندگی ما تا اندازه زیادی ساده تر شد وبه همین ترتیب تحرک انسانها درنتیجه نیاز به انرژی نیزکمتر شد .البته هرکس برای تأمین نیازهای خود به مواد مغذی ، باید از کلیه گروههای غذایی به مقدار معینی مصرف نماید ، یه همین جهت کارشناسان تغذیه برای هریک از مواد غذایی درروز اندازه معینی را درنظرگرفته اند که به آن یک سروینگ یا یک پورسیون گفته می شود . درزیراندازه یک سروینگ یا پورسیون برای مواد غذایی اصلی داده شده است

▪ گروه نان ، غلات ، برنج وماکارونی :

یک قطعه نان به وزن ۲۵ تا ۳۰ گرم غلات صبحانه آماده برای مصرف ، ۲/۱ فنجان برنج پخته ویا ماکارونی پخته .

▪ گروه سبزیجات :

یک فنجان برگ سبزیجات خام ( مانند اسفناج وغیره ) ، ۲/۱ فنجان سبزیجات دیگر پخته شده ویا خام خرد شده ، ۴/۳ فنجان آب سبزیجات .

▪ گروه میوه :

یک سیب ، موزیا پرتقال دراندازه متوسط ، ۲/۱ فنجان میوه خردشده ، پخته شده یاکنسروشده ، ۴/۳ فنجان آب میوه .

▪ گروه شیر ، ماست وپنیر:

یک فنجان شیر یاماست ، ۴۲ گرم پنیر طبیعی .

▪ گروه گوشت دام ، طیور وماهی ، حبوبات خشک ، تخم مرغ وآجیل :

۵۷تا۸۵ گرم گوشت دام ، طیوریاماهی ، کم چربی وپخته شده ، ۲/۱ فنجان حبوبات خشک پخته شده یا یک تخم مرغ که برابر است با ۲۸ گرم گوشت کم چربی ، یک قاشق غذاخوری کره بادام زمینی یا ۳/۱ فنجان آجیل که اینها نیز برابر ۲۸ گرم گوشت محاسبه می کردند .

تعداد سروینگ های روزانه هرفرد بستگی به سن ، جنسیت وطرززندگی وی دارد . برای سالم ماندن باید تغذیه سالم داشت ، که شامل سروینگ های روزانه معینی از پروتئین ، چربی ، کربوهیدرات ، املاح وویتامین ها می باشد .

اما شما چگونه می توانید یک برنامه غذایی داشته باشید که همه موارد یادشده را دربرداشته باشد ؟!

این پرسشی بود که تا مدتها ذهن محققان را به خود مشغول کرده بود . سرانجام درسال ۱۹۹۰ یک طرح گرافیکی هرمی شکل برای نشان دادن نیازهای غذایی روزانه توسط وزارت کشاورزی ووزارت بهداشت وخدمات انسانی آمریکا به طورمشترک تهیه شد که درآن نوع ومیزان غذاهایی را که باید هرروزه بخوریم تا سالم بمانیم ، تعیین شده است .

▪ درقاعده این هرم گروه غلات قراردارند مانند : نان ، برنج وماکارونی ( ۶تا ۱۱ سروینگ )

▪ دوقسمت بعدی که تقریبا به یک اندازه هستند ، گروه سبزیجات ( ۳تا ۵ سروینگ ) وگروه میوه ها ( ۲ تا ۴ سروینگ ) می باشند .

▪ پس از آن دوقسمت دیگر دراندازه مساوی وجود دارد شامل :

ـ گروه شیر ، ماست وپنیر ( ۲ تا ۳ سروینگ )

ـ گروه مرغ ، ماهی ، گوشت

ـ حبوبات

ـ تخم مرغ وآجیل ( ۲ تا ۳ سروینگ )

▪ دررأس هرم گروه چربیها ، روغن ها وشیرینی ها قراردارند که مصرف آنها فقط درمقادیر کم ( به انداره رأس هرم ) توصیه شده است .هرم راهنمای غذایی نکات عمده ای را درمورد نوع غذاهایی که هرروزانه باید خورد ،نشان می دهد ودستورالعملی متنوع وانعطاف پذیر است ، که به عنوان یک راهنمای عمومی به شما امکان می دهد رژیم غذایی سالم ومناسیی برای خودتان انتخاب نمائید . هرم راهنما ،خوردن غذاهای متنوع را ، که مواد مغذی مورد نیاز بدن شما را نیز تأمین می نمایند توصیه می کند . هرم راهنما هم چنین توجه عموم رابه میزان کم مصرف چربی ها جلب می کند ، زیرا امروزه مردم بیش از اندازه تمایل به مصرف چربی وبه خصوص چربی های اشباع شده پیدا کرده اند.

توصیه می شود این هرم برای بچه ها درمدرسه توضیح داده شود تا آنها از سنین کم روش تغذیه صحیح وخوب را بیاموزند . این راهنمای غذایی برای تغذیه افراد با بیش از دوسال سن تهیه شده است. همانطور که ملاحظه می کنید هرم راهنمای غذایی محدوده ای از تعدادی سروینگ برای هرگروه غذایی درنظرگرفته است . تعداد سروینگ ها بستگی دارد به مقدارانرژی که شخص نیاز دارد ومقدار انرژی مورد نیاز به نوبه خود بستگی دارد به سن ، جنس ، اندازه وفعالیتهای شخص . اما همه باید سعی نمایند درزیر انرژی مورد نیاز برای سه گروه از مردم داده شده است .

۱) بزرگسالان ونوجوانان :

۱۶۰۰ کالری درروز برای زنانی که تحرک زیادی ندارند وهمینطور برای بعضی ازافراد مسن .

۲۲۰۰کالری درروزبرای بچه ها ، دختران نوجوان ، زنانی که فعالیت زیادی دارند وآقایانی که تحرک کمی دارند . بانوان حامله ومادران شیرده باید کالری بیشتری دریافت نمایند .

۲۸۰۰ کالری درروزبرای پسران نوجوان ، آقایانی که فعالیت زیادی دارند وبعضی از بانوانی که فعالیت خیلی زیادی دارند .

۲) کودکان

مشکل می توان حدس زد که یک کودک به چه مقدار غذا برای رشد طبیعی خود نیاز دارد . اگر درمقدار غذای مورد نیاز کودکتان شک دارید ، بهتر است با یک پزشک مشورت کنید .بچه های زیرهفت سال از نظرتنوع به همان غذاهایی نیاز دارند که دیگر اعضا خانواده ، ولی کالری مورد نیازروزانه کودکان کمتر از ۱۶۰۰ کالری می باشد ، یعنی می توانید برای آنها سروینگ های کوچکتری درنظر بگیرید ، ولی درنظرداشته باشید حتما باید روزی دوفنجان شیربه آنها داده شود .

● تعیین تعداد سروینگ های مورد نیازروزانه :

جدول زیر به شما می گوید که برای تأمین کالری مورد نیاز خود به چند سروینگ درروزنیاز دارید . مثلا برای خانمی بافعالیت زیاد که به ۲۲۰۰کالری درروزنیاز دارد ، ۹ سروینگ از گروه غلات مقدارمناسبی است . ازطرف دیگر باید روزانه ۱۸۰ گرم گوشت یا جایگزین گوشت (حبوبات وغیره ) مصرف کند ومجموع چربی مصرفی وی باید به ۷۳ گرم برسد .درصورتی که کالری مورد نیاز شما درست مطابق اعداد داده شده درجدول نمی باشد ، باید تعداد سروینگ ها را باتخمین تعیین نماید . مثلا خانمی که زیاد فعال نیست ، نیازبه ۲۰۰۰ کالری درروز دارد که برای تأمین آن باید درروزفقط ۸ سروینگ از گروه غلات استفاده کند .

هرم راهنمای غذایی به شما کمک می کند که ازتغذیه خوب وکافی از نان ، برنج وماکارونی ، سبزیجات ومیوه ها ، ۲تا ۳ سروینگ از گروه لبنیات وشیر ، و۲تا۳ سروینگ ازگروه گوشت استفاده نمایید . هرگروه از مواد غذایی یاد شده فقط بعضی از مواد مغذی مورد نیاز را دراختیار شما قرار می دهد و هیچکدام از گروه ها به تنهایی حاوی تمام موادمغذی مورد نیازبدن نیست ، علاوه براین به خاطرداشته باشید که هیچ گروهی مهمتر از گروه دیگر نیست وبرای حفظ سلامتی به مصرف همه گروه ها نیاز می باشد . اما توصیه می شود درمصرف چربی ، روغن وشیرینی ها ، یعنی مواد غذایی که دررأس هرم قراردارند ، زیاده روی ننمائید .

هر انسانی داستانی دارد، داستانی که زندگی اش را می سازد و حرف هایی که دهان به دهان می چرخد.

غلامپور،جدا از تمام مسائل فنی، چه در دورانی که حراست از دروازه آبی پوشان پایتخت را برعهده داشت و چه زمانی که در چارچوب دروازه سبزپوشان تهرانی می ایستاد، همیشه همان پسر محجوب و سربه زیرمسجدسلیمانی بود که رنگ و لعاب پایتخت نشینی نتوانست دچار تغییرش کند.

او به راهی رفت که فکر می کرد تنها راهی است که باید برود و تیمی را انتخاب کرد که گمان می برد، می تواند موفقیت را لمس کند و البته شکی نیست که این تمام داستان زندگی غلامپور نیست.

در سال های اوج و حتی آخرین روزهای فوتبالی اش هم حرف و حدیث های زیادی در مورد او شنیده می شد. او از شمار دروازبانانی بود که بالاترین فراز و نشیب را در چارچوب دروازه اش داشت و گل های عجیب دریافتی اش همیشه نقل محافل خبری و ... بود.

حالا او پس از مدتها سایه نشینی، دور بودن از سطح اول فوتبال، مطبوعات و مصاحبه های آنچنانی و مطرح کننده مورد توجه اسطوره قرار گرفته و می خواهد ازحارسان دروازه های ملی، سنگربانانی آماده و قبراق بسازد تا در برابر کویتی ها دست و دلمان کمتر بلرزد.

اگر چه شکی نیست آقای سرمربی در انتخابش استقلال عمل داشته و انتخاب دروازبانی که سالها با لباس آبی های پایتخت خودنمایی کرده، خود نشان از شجاعت دایی و آزادی عملش دارد ولی نباید فراموش کنیم فوتبال ملی بعد از پشت سرگذاشتن دوران برزخی اش، نیاز به کمی تنفس و البته آرامش دارد و چنانچه در مقابل کویتی ها نتیجه ای دوراز ذهن و غیر قابل باوررقم بخورد و چارچوب دروازه ها نیز پاشنه آشیل لقب بگیرد، همگان بر انتخاب آقای سرمربی شک خواهند کرد و انگشت اتهام به سویش نشانه خواهد رفت.

اگرچه در قابیلت های غلامپورغیر قابل انکار است و حالا او در سیمای یک مربی در میادین ظاهر خواهد شد تا داشته ها و اندوخته هایش را در طبق اخلاص بگذارد ولی به نظر می رسد دروازبانان انتخابی تیم ملی به اسمی بزرگتراز غلامپور نیاز داشتند تا کمی معنای بزرگتری را درک کنند و قطعا نام غلامپور با همه ی احترامی که برایمان دارد در آن حد و اندازه نیست.

حالا که دایی را در مقام سرمربیگری با کلینزمان مشهورمقایسه می کنیم باید چارچوب دروازه های ملی را نیز به شخصیتی در حد واندازه آندریاس کوپکه بسپاریم که هم مورد تایید الیورکان بود و هم اعتماد و احترام ینس لمان را به همراه داشت و هر دو دروازبان شهیر آلمانی در مقابلش سرتعظیم فرود می آوردند. حال غلامپور را در مقابل میرزاپور، طالبلو، رودباریان، واعظی و... قرار دهید و درخواهید یافت که کمی معادله پیچیده می شود.

در چند سال اخیر کسانی مانند نادرفریادشیران، احمد سجادی، کریم بوستانی و ... این وظیفه را بر عهده داشتند که اختلاف بالای سنی شان با گلرهای ملی باعث ایجاد حس احترام نسبت به مربی می شد ولی آیا دروازبانان انتخابی دایی می توانند ارتباطی مناسب با بهزاد غلامپور برقرار کنند؟

سال های پایانی قرن ۱۹ و سال های آغازین قرن ۲۰ را می توان سال های ظهور نظریه پردازان بزرگ در حوزه کارگردانی تئاتر دانست. در آن دوره و در پی تلاش کسانی چون دوک ماینینگن و آندره آنتوان کارگردانی و مفهوم میزانسن هویتی مستقل یافت و به دنبال آن کارگردان ها و نظریه پردازانی به وجود آمدند که تمام جوهره تئاتر و روح حاکم بر آن را در کارگردان و اندیشه های وی می جستند و بدین ترتیب پس از عصر نویسندگان (از تئاتر کلاسیک یونان باستان به بعد) و عصر بازیگران (از تئاتر دوره الیزابت به بعد)، سومین عصر بزرگ تئاتر یعنی عصر کارگردان ها آغاز گشت، عصری که تا به امروز نیز کمابیش ادامه دارد.

چنین جنبش هایی در سرتاسر غرب بر آن بودند تا از اقتدار نمایشنامه و بازیگر بکاهند و بیش از هر چیز بر جنبه های دیداری تئاتر و آنچه میزانسن نامیده می شود تاکید داشتند. جنبشی که در فرانسه آرتو با تئاتر شقاوت، جدال بر علیه کلام محوری و اقتدار متن داعیه دار آن بود، در سویی دیگر ادوارد گوردون کریگ هم علیه نخوت و خودنمایی بازیگران به پا خاست. چنانچه در روسیه مایر هولد بر علیه توهم واقعیت و صحنه پردازی های پرزرق و برق شورید و بدینسان مفهوم کارگردان به عنوان هنرمند بیش از پیش تجلی یافت.

اگرچه بخشی از کار هر کارگردانی حضور او به مثابه یک هنرمند طراح است اما بخش عمده ای از موفقیت وی در به انجام رساندن یک اثر هنری، وابسته به حضور او به مثابه مدیری توانمند است زیرا تئاتر در عین آن که هنری جمعی و ارگانیک است، نیاز مبرمی به نظم و سازماندهی دارد و این بالاخص در پروژه های بزرگ و وسیع تئاتری چندین برابر خود را می نمایاند.

از میان نظریه پردازان و جنبش هایی که ذکر آنان آمد گوردون کریگ بیش از هر نظریه پرداز دیگری بر حضور کارگردان به عنوان یک مدیر قدرتمند تاکید دارد اگر چه وی در طول دوران کاری اش هرگز موفق به اعمال چنین مدیریتی نشد و اغلب پروژه های بلندپروازانه اش با شکست مواجه گشت. کریگ اعتقاد دارد کارگردان بر تمام ابزار و عوامل صحنه تا بدان حد تسلط و شناخت داشته باشد که بتواند در تمام اجزای آن از نور و موسیقی گرفته تا طراحی صحنه، لباس و حتی بازیگری تاثیری مستقیم و حضوری موثر داشته باشد.

این حضور مستقیم و همه جانبه مستلزم داشتن مدیریتی مقتدرانه است که بر تمام عناصر تئاتر، حتی تئاتری عظیم نظارت دارد و از کارگران نور و صحنه گرفته تا راهنمایان سالن هیچ چیز و هیچ کس از دید وی پنهان نمی ماند. به زعم وی با چنین اقتداری است که اثری به سامان و هماهنگ خلق می شود. کریگ در پی آن بود تا تالاری نوین، صحنه ای نوین، اجرایی نوین و تماشاگری نوین خلق کند و در یک کلام او نیز همچون آرتور و مایرهولد در پی تئاتر آینده بود تئاتری که مدیریت همه جانبه یکی از ارکان مهم و ضروری آن به شمار می آید.

در ایران و به نسبت امکانات موجود در تئاتر ایران بهروز غریب پور را می توان یکی از مصداق های عینی آن نوع از کارگردانی دانست که کریگ بر آن تاکید می ورزید. غریب پور از آن دسته کارگردان هایی است که هیچ ابایی از پروژه های بزرگ تئاتری و اجراهای پربازیگر، پردردسر و پرهزینه ندارد و به همین دلیل نام او به عنوان کارگردان پرهزینه ترین و پربازیگرترین تئاتر تاریخ ایران یعنی بینوایان ثبت شده است.

کلبه عموتم نیز همچون بینوایان یکی از پروژه های بزرگ و کم سابقه در تئاتر ایران است. اجرایی که نقطه بارز آن بیش از هر چیز کارگردانی است. غریب پور در این اجرا سعی دارد از هر دو سویه مکمل کارگردانی، چه سویه مدیریتی و چه سویه هنری بهره گیرد تا اثر بیادماندنی دیگری خلق کند. ما در این جستار با توسل به اندیشه های کریگ به بررسی این دوسویه در کارگردانی کلبه عموتم خواهیم پرداخت:

۱) کارگردان به مثابه مدیر کلبه عموتم اجرایی است با نزدیک به ۵۰ بازیگر روی صحنه که ۶ بازیگر آن خردسال هستند، دکوری حجیم، ثابت و انبوهی دکورهای متحرک و متغیر و آکسسوارهای مختلف، اجرایی با ده ها خط نوری مجزا و افکت ها و موسیقی های متعدد. بر این سیاهه می توان استفاده از سیستم صوتی جهت تقویت صدای بازیگران، حجم زیادی از لباس های طراحی شده، گریم پرکار و سنگین، انواع افکت های بصری از قبیل دود و آتش را نیز افزود.

بی شک گردآوری و هماهنگ کردن چنین مجموعه عظیمی از بازیگران و عوامل و عناصر نشان از توان مدیریتی بالایی دارد. این توان مدیریتی بیش از هر چیز برگرفته از الگوهایی است که کریگ پیشنهاد می دهد. کریگ می نویسد: بیان لحن و روح و محتوای ظرف اثر بر عهده کارگردان است اوست که باید وحدت، انسجام و هماهنگی اثر را حفظ کند. آیا او حق دارد و صلاح است که این وظیفه را بین خود و همکارانش تقسیم کند. (۱) و بعد می افزاید که این تنها راه دستیابی به وحدت و یکپارچگی هر اثر هنری است. بر اساس الگوهای کریگ، غریب پور در تمام اجرای کلبه عموتم حضوری فعال و موثر دارد و باز بنا به توصیه کریگ او جدای از آن که کارگردان اثر است در مقام نویسنده، طراح صحنه، طراح لباس و نور نیز ظاهر می شود و حتی خود در تالار بر کار نورپرداز نظارت مستقیم دارد و این همه نشانگر وسواس او برای اجرای دقیق و هماهنگ اثرش است. اگر آنچنان که کریگ می گوید مفهوم زیبایی در تئاتر حد اعلای هماهنگی است (۲) پس به این استناد می توان کلبه عموتم را اثری زیبا دانست و آنچه باعث این زیبایی می شود حضور کارگردان به مثابه مدیری مقتدر و مسلط است.

۲) کارگردان به مثابه طراح هنری یک اجرای تئاتر تنها در سایه مدیریت و هماهنگی به دست نمی آید، بلکه حضور کارگردان، دیدگاه وی نسبت به اثر، اندیشه هایی که از طریق اجرا بازتاب می یابد و نوع طراحی ها در این زیبایی موثرند. در این جا و با تاکید بر دو عنصر طراحی صحنه و نحوه هدایت بازیگران سعی خواهیم کرد جنبه های هنری اثر غریب پور را به عنوان طراح بررسی کنیم.

کریگ برای طراحی صحنه نمایش پس از انتخاب طرح و رنگ توصیه می کند: طراح به انتخاب چیزی اقدام کند که در حقیقت مرکز و هسته اصلی تمام دکور اوست چیزی نظیر یک سردر، یک فواره، یک بالکن یا یک تختخواب و سایر اجزای دکور پیرامون این هسته مرکزی شکل می گیرد. ( ۳) در طراحی صحنه کلبه عموتم ما شاهد سکویی با پله هایی در اطراف آن هستیم که چهارچوبی روی آن نصب شده است. این سکو که در نقطه طلایی صحنه قرار دارد هسته مرکزی دکور این نمایش را تشکیل می دهد و بقیه اجزای دکور در ارتباط با آن تعریف می شوند.

دکوری ثابت که غریب پور به تبعیت از کریگ با تغییرات نور و حرکت سعی در آشنایی زدایی از آن با توجه به فضای اثرش دارد. سکویی که گاه به شکنجه گاه و مکانی برای شلاق زدن تبدیل می شود و گاه به عنوان بار یک کافه گاه به عنوان سکوی فروش بردگان، گاه به عنوان تماشاخانه، گاه به عنوان محراب کلیسا و گاه به عنوان فضای داخلی خانه مورد استفاده قرار می گیرد.

اجرا در پی القای رئالیستی فضای آمریکا در نیمه اول قرن ۱۹ نیست و بیش از ظاهرسازی بر فضاسازی تکیه دارد. القای فضایی دال بر محنت و خشونت، به همین دلیل به جای دکور رئالیستی از المان های بصری ساده استفاده می کند اما در عین حال از باور تماشاگر نسبت به فضای آمریکا در پیش از جنگ داخلی نیز دور نمی افتد.

انتخاب انبار بزرگ پنبه به عنوان پس زمینه خلق رویدادها و حضور برده های سیاه پوست با ارابه های حامل پنبه در دورتادور صحنه و ایجاد سطوح ناهموار در زیر ارابه ها بیش از هر چیز بر حضور سیاهان در جنوب آمریکا به عنوان نیروی تولید و انبار ذخیره شمال صنعتی تاکید دارد و نشانگر آن است که غریب پور به شکلی غیررئالیستی قصد دارد این فضا را به مخاطب منتقل کند. در عین حال هر کدام از عناصر فوق بر زیبایی ظاهری صحنه نیز می افزایند. نورهایی که از پشت بر انبار پنبه تابیده می شود جلوه های نوری و سایه روشن های زیبایی در صحنه پدید می آورد. حضور بردگان در دورتادور صحنه جدای از آن که بیانگر رنج ها و آلام سیاهان است چشم تماشاگر را در تمام صحنه بزرگ نمایش به گردش درمی آورد و حضور ناهمواری ها بر کف صحنه نوعی حائل و خط مرزی میان صحنه و تماشاگر ایجاد می کند.

در استفاده از دکورهای متحرک نیز به لحاظ فنی سعی غریب پور بر آن است تا از نقاط مختلف صحنه بهره گیرد و هر بار توجه و تمرکز تماشاگر را به گوشه ای از صحنه بزرگش هدایت کند. از دیگر عواملی که در خلق فضا و فضاسازی به یاری غریب پور می آید بازیگران و به خصوص بازیگرانی هستند که اصطلاحا سیاهی لشکر نامیده می شوند. گوردون کریگ درباره نحوه استفاده از سیاهی لشکر توصیه می کند: با سیاهی لشکر به عنوان یک توده کلی و یکپارچه رفتار کنید. (۴) غریب پور در نحوه هدایت این مجموعه از بازیگران اثرش توصیه کریگ را به کار می گیرد و از آن ها به عنوان توده بردگان و نه شخصیت های مستقل استفاده می کند و آن ها را در راستای تصویرسازی، بالانس صحنه و خلق فضا به کار می گیرد. حتی در صحنه پایانی نمایش ـ که البته صحنه ای به لحاظ بصری زیبا اما به لحاظ بیانی شعاری است او تمام بازیگران نمایش را فارغ از شخصیت ها و شخصیت پردازی به صحنه فرا می خواند تا سرود آزادی سر دهند.

البته این بدان معنا نیست که او از شخصیت پردازی شخصیت های نمایشش غافل مانده است اما میزانسن و طراحی های وی در ارتباط با توده بردگان و حرکات جمعی بسیار موفق تر است، به عنوان مثال می توان به صحنه هایی همچون پیاده روی مردم در خیابان و فیگورهای فیکس شده سیاهان و یا صحنه حضور جمعیت در کلیسا و یا آتش سوزی پایان نمایش اشاره نمود. بازیگران کلبه عموتم کار دشواری را به انجام می رسانند چرا که جدای از شخصیت پردازی فردی بر روی نقش، در نقش توده های مردمی نیز ظاهر می شوند و در امر تعویض صحنه ها و جابه جایی دکورها نیز شرکت می کنند به عبارت دیگر غریب پور حتی برای یک لحظه آن ها را بیکار، بی هدف و سرگردان بر صحنه رها نمی سازد و بی شک بازی در چنین نمایش هایی تمرکزی فراوان از سوی بازیگران می طلبد.

بر اساس این دو عامل می توان گفت غریب پور در مقام طراح هنری نیز اجرایی موفق از کلبه عموتم ارائه می دهد و سوای پاره ای از ضعف ها همچون شعارزدگی پایان نمایش و یا صحنه سپردن بچه به دست تماشاگران که یکدستی سبکی و حسی اثر را از بین می برد در اجرای کلبه عموتم شاهد هماهنگی اثر چه به لحاظ مدیریتی و چه به لحاظ هنری هستیم.

در رزومه معمولاً باید تعریف کامل و مشخصی از خودتــــان بدهید و این یکی از مهمترین مسائل در شناسنامه کـاری شماست.

رزومه یک خلاصه ی دو یا سه صفحه ای از شما و مهارتها، دستاوردها، تجارب کاری و تحصیلاتتان است که هـــدف آن جلب نظر صاحب کار آینده تان است.

رزومـه هـم مثل خود زندگی است. دچار تغییرات و تحولات زیاد می شـود. باید مداوماً به روز شود و اطلاعات جدید به آن اضافه شود. اگر می خواهید برای چند شغل در صنعت های مختلف تـقـاضـای کـار دهـیـد، بـهتر است رزومه های مختلف درست کنید که در هر کدام به مـهارت هــای خاص شما در رابطه به آن صنعت اشاره شده باشد.

هدف این مقاله این است که شما را با نکات مهمی در زمینه ی تدوین یک رزومه ی خوب آشنا کنیم.

● تاثیر اول

هروقت که می خواهیم یک رزومه درست کنیم، باید خودمان را جای استخدام کننده و کارفرمایی بگذاریم که رزومه ها را بررسی می کند. او باید از میان چندین رزومه، آن که از همه مناسب تر است را انتخاب کند.

شما باید کاری کنید که ابتدا آنها از رزومه ی شما خوششان بیاید و بعد هم همه ی مطالب درج شده در رزومه را به آنها ثابت کنید.

● متن رزومه

باید سعی شود که متن رزومه هر چه خلاصه تر باشد. فقط کافی است در آن خلاصه ی کوتاهی از خودتان بدهید، که نباید بیشتر از یک صفحه باشد. اطلاعات نباید به هیچ وجه در رزومه تکرار شوند. این صفحه باید حداکثر از سه پاراگراف به شکل زیر تشکیل شده باشد:

▪ پاراگراف اول: نباید بیش از دو یا سه جمله باشد. در آن مقدمه ی کوتاهی در مورد خودتان و اهداف کاریتان می دهید. همچنین می بایست در مورد طریقه ی اطلاع یافتن شما از آن شرکت توضیحی بدهید، چه روزنامه باشد یا آشنایی در همان شرکت.

▪ پاراگراف دوم: در این پاراگراف باید اطلاعات مربوطه در مورد میزان تحصیلات، مهارتهای تخصصی و توانایی هایتان که برای شرکت مورد نظر مفید خواهد بود را ارائه دهید.

▪ پاراگراف سوم: این پاراگراف آخر باید اطلاعات شخصی شما را به کارفرما ارائه دهد که در صورت نیاز بتوانند با شما تماس بگیرند. حتماً اسم، شماره ی تماس، ایمیل و شماره ی فکستان را ذکر کنید.

آدرس ایمیلتان باید کامل و واضح باشد. مثلاً اگر اسمتان علی اسمیت است، آدرس ایمیلتان باید چیزی مثل ali@email.com باشد.

باید در رزومه اطلاعاتی درج شود که حتماً به کار آن شرکت و پستی که می خواهند برای آن استخدام کنند بیاید. اطلاعات باید واضح و مرتبط باشد.

یک رزومه معمولاً از ۵ جزء تشکیل شده است:

۱) اهداف کاری

۲) تجارب کاری

۳) میزان تحصیلات

۴) اطلاعات اضافی

۵) منابع

● اهداف کاری

اهداف کاری به عنوان پیش درآمدی برای یک رزومه ی خوب و اصولی است که همه ی اطلاعات با قاعده و ترتیب منظم شده است. در این بخش باید کارفرما را با اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود در زمینه ی کاری آشنا کنید. و بیان کنید که پیشرفت کاریتان تاکنون در چه حدی بوده است.

این قسمت ارجحیت های کاری شما را به طور خلاصه و مرتب با سایر قسمت های رزومه بیان می کند می تواند فرصت خوبی برای ابراز توانایی هایتان در همان اول رزومه باشد.

به یاد داشته باشید که از تکرار موارد جلوگیری کنید.

● تجارب کاری

این قسمت تا حد زیادی می تواند بگوید که چه کارهایی می توانید انجام دهید و چطور و در کجا برای این کارها آموزش دیده اید. ممکن است از مهارت های مورد نیاز برای یک شغل باخبر باشید، اما بیان این مهارت ها می تواند به رئیس آینده تان نشان دهد که شما شایسته ی پستی حتی بالاتر هستید.

به یاد داشته باشید که حتماً تجربه های کاریتان را به ترتیبی معکوس از نظر تاریخی بنویسید. برای هر کار موارد زیر را نیز مشخص کنید:

▪ عنوان پست

▪ عنوان سازمان

▪ محل کار

▪ تاریخ استخدام

کارفرما وقتی در مورد تجربه های کاریتان بداند بسیار راغب خواهد بود تا با میزان تحصیلات و آموزش های شما هم آشنا شود.

● میزان تحصیلات

اگر تجربه های کاریتان زیاد نبوده باشد، این قسمت اهمیت زیادی پیدا خواهد کرد. برای نوشتن از همان ترتیب معکوس تاریخی استفاده کنید.

در زیر جنبه های اصلی که باید در این قسمت به آن اشاره شود را یادآور می شویم:

▪ درجه ی تحصیلات

▪ موسسات و دانشگاه ها

▪ تخصص/فوق تخصص

▪ سمینارها، کارگاه ها و آموزش های ویژه

▪ میانگین معدل

● اطلاعات اضافی

این قسمت از رزومه می تواند شامل چند زیر مجموعه مثل علایق، دانش های رایانه ای، فعالیت ها، مهارت های زبانی و...باشد. در این قسمت باید به آن دسته از توانایی هایتان اشاره کنید که در دو بخش قبلی ذکر نشده بود.

▪ علایق: در این قسمت میتوانید به علایقتان در زندگی اشاره ای داشته باشید. اگر به دوچرخه سواری یا هر نوع ورزش دیگر علاقه دارید، می توانید ذکر کنید، با این کار کارفرمای شما متوجه خواهد شد که فردی هستید که از زندگی نهایت استفاده و لذت را می برید.

▪ اطلاعات کامپیوتری: بعضی از شغل ها نیازمند داشتن دانش ها و آگاهی هایی در زمینه ی بعضی برنامه های کامپوتر هستند. اگر اطلاعاتی در این زمینه دارید می توانید در این قسمت ذکر کنید.

▪ فعالیت ها: در این زمینه می توانید به فعالیت ها و دستاوردهای غیر کاری خود اشاره کنید.

▪ تخصص های زبانی: اگر قادرید که به زبان هایی غیر از زبان خود مکالمه کنید یا هر تخصصی در یکی از زبان های خارجی دارید باید در این قسمت به آنها اشاره کنید.

● منابع

اگرچه بردن نام افراد در رزومه ضروری نیست اما با اینکار، کارفرمای شما می تواند به طور مثال با رئیس سابقتان در مورد شما گفتگو کند و اطلاعاتی کسب کند. اگر مایل نیستید که نام کسی را ذکر کنید می توانید در این قسمت اشاره ای داشته باشید که در صورت نیاز یا تقاضا قادر به ارائه ی منبع هستید.

اگر خواستید از افراد در رزومه خود نام ببرید، حتماً به یاد داشته باشید که قبلش با خود آنها هماهنگی های لازم را انجام داده باشید و کسب اجازه کنید.

حال که با نحوه ی تدوین یک رزومه ی خوب و کامل آشنا شدید، خود را برای مصاحبه آماده کنید...

«تنزین جیاتسو» یعنی همان چهاردهمین دالایی لاما در طول سه هفته راهپیمایی در ارتفاعی بالغ بر پنج هزار متر از راه های کوهستانی همراه با هزاران نفر از پیروانش به کشور همسایه یعنی هند رفت و تا به امروز به عنوان پناهنده سیاسی در آنجا زندگی می کند. نهرو نخست وزیر وقت هند پناهگاهی در شهر دارامسالا مرکز ایالت«هیماچال پرادش» در کوهپایه های هیمالیا در اختیار رهبر تبعیدی گذاشت و از آن زمان وی به همراه عده یی از پیروان خود در آن منطقه زندگی می کند. در خیابان های تنگ این شهر که به صورت مارپیچ به سمت ارتفاعات می رود، راهبان بودایی با آن رداهای سرخ رنگ و حضور زائرانی از سراسر جهان کاملاً به چشم می آید.

آن صومعه های نوساز برای زنان و مردانی برپا شده است که در آنها به ادامه سنت های چند صدساله جامعه بودایی مشغول هستند. هر روز گروه های جدیدی از پناهندگان به اینجا می رسند، پناهندگانی که در وهله نخست از تبت به نپال می روند و در آنجا با مجوز موقتی که از سازمان ملل می گیرند به دارامسالا می آیند و سپس در کلنی های تبتی ها و صومعه ها در نقاط مختلف هند اسکان داده می شوند. اکثر آنها مردان و زنان جوانی هستند که می خواهند به صومعه ها رفته یا در هر جای دیگر به فراگیری سنت های تبتی مشغول شوند. همراه با آنها کودکانی هم هستند که یا در کنار والدین می مانند یا در گروه های کوچک به خارج اعزام می شوند. این «لهاسای کوچک» (لقب شهر دارامسالا) از فرهنگ ملتی شش میلیون نفری محافظت می کند، فرهنگی که در خود تبت مورد تهدید قرار دارد.

دالایی لاما هم در همین لهاسای کوچک زندگی می کند و البته تقریباً شش ماه از سال را به عنوان سفیر ملت تبت برای تبلیغ بودیسم تبتی و فرهنگ آن کشور در خارج به سر می برد. او در سال ۱۹۵۰ یعنی یک سال پس از حمله ارتش چین و شکست ارتش هشت هزار نفری تبت، در حالی که تنها پانزده سال داشت به عنوان رئیس این کشور منصوب شد، مسوولیتی که همواره بر دوش دالایی لاما سنگینی کرده است. با این حال وی تلاش کرد رهبری معنوی خود را با یک دموکراسی گام به گام گسترش دهد. در سال ۱۹۹۰ بر پایه یک قانون اساسی دولت موقت خود را در دارامسالا تشکیل داد؛ دولتی که از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نمی شود.

امروزه حدود صد و سی هزار تبتی در تبعید به سر می برند که یک سوم آنان در هندوستان و بقیه در نقاط مختلف جهان زندگی می کنند. آنها به نمایندگی از ملت خود پارلمانی ۴۶ نفره انتخاب می کنند و نخست وزیر آنان در حال حاضر«سامدنونگ رینپوچ» است که از جمله برجسته ترین لاماها به شمار می آید. از سال ۲۰۰۱ نخست وزیر با رای مستقیم مردم و نه به دستور دالایی لاما انتخاب می شود و برای هشت وزیر خود از همان پارلمان رای اعتماد می گیرد.

حق رای برای تبتی های تبعیدی سالانه تا یکصد دلار به عنوان مالیات هزینه دربر دارد. اما با همه این احوال به دلیل جایگاه مذهبی ویژه، دالایی لاما به عنوان بودای دوباره متولد شده رهبر بی چون و چرای تبت به شمار می رود و حامل هویت و امید برای آزادی تبت از سلطه بیگانه است.

دالایی لاما صراحتاً استفاده از خشونت برای آزادی تبت را ممنوع و چندی پیش اعلام کرد که اگر این وضعیت تشدید شود از مقام ریاست کشور کناره گیری می کند. او از زمان پایان انقلاب فرهنگی راهی میانه را پیشنهاد داده است یعنی وضعیتی مابین استقلال و خودمختاری. بر پایه این طرح خودمختاری ملی و منطقه یی تبت در چارچوب قوانین چین قرار می گیرد.

بر اساس طرح پنج ماده یی که دالایی لاما برای اولین بار در سال ۱۹۸۷ اعلام کرد «تبت در اتحاد با چین از وحدتی سیاسی دموکراتیک با دولتی خودمختار» برخوردار می شود. اما این طرح برای پکن در حکم«ژستی سیاسی است که در لوای مذهب اهداف جدایی طلبانه را دنبال می کند». از سال ۲۰۰۲ پنج دور مذاکرات میان نمایندگان دالایی لاما با اعضای دولت چین برگزار شده که البته هیچ نتیجه یی دربر نداشته است.

از نظر جوانان تبتی و حتی برخی از نمایندگان پارلمان طرح «راه میانه» هیچ فایده یی ندارد زیرا تا به امروز هیچ دستاوردی نداشته و تبت همچنان تحت استعمار چین قرار دارد. امروزه دو سوم جمعیت لهاسا را چینی ها تشکیل می دهند و جمعیت آنها طی سال های آینده به هفتصد هزار نفر می رسد. دالایی لاما از این مساله به عنوان یک «تهاجم جمعیتی» یاد می کند.

رهبری چین در واکنش به ناآرامی های تبت بار دیگر به ادبیات کهنه کمونیستی روی آورده است. این ادبیات در آغاز بر «نبرد خلق» و سپس بر «جنگ مرگ و زندگی» و «محو کامل» استوار بود و از همه آنها در جنگ علیه «دشمن طبقاتی» استفاده می شد. این ترکیب ها هنوز هم در ارتباط با مساله «جدایی طلبان» به کار می آید. البته ظاهراً این کلمات امروزه در چین طرفداری ندارد.

با این حال به کارگیری دوباره این زبان خشونت بار از سوی سردمداران پکن، در کشورهای غربی که مردم به تصویر مدرن چین عادت کرده اند، موجب نگرانی های زیادی شده است. اینکه دولت چین نسبت به پیامدهای منفی این کلمات هیچ توجهی نشان نداده یا آن را دست کم گرفته است، حکایت از ناتوانی این دولت در قبال بحران تبت دارد.

متهم شدن دالایی لاما به توطئه و سازماندهی ناآرامی های تبت از سوی پکن، توجه مجامع جهانی را بیش از پیش به این رهبر بودایی معطوف کرده است. ادعای دولت چین مبنی بر داشتن مدارکی در این مورد و البته عدم ارائه این مدارک، تنها شک و تردیدها نسبت به واقعیت ادعاهای این دولت را افزایش داده است. متهم کردن دالایی لاما به جدایی طلبی هم برای مردم غرب قابل پذیرش نیست و این مساله نیز موجب توجه بیشتر آنها به افکار و گفته های وی در مورد خودمختاری و عدم خشونت شده است.

اما به کارگیری این ادبیات از سوی پکن در میان مردم چین چندان هم بی ثمر نبوده است زیرا بیان تبلیغاتی این وقایع موجب برداشتی جدید از مساله تبت شده و اکثریت مردم چین با وجود همه انتقادهایی که به دولت شان وارد می کنند، با استقلال خواهی مردم تبت موافق نیستند. با این حال گروهی از فعالان حقوق بشر چین با انتشار نامه یی جسورانه در اینترنت، ضمن انتقاد از بیان یکجانبه دولت چین از رویدادهای تبت، خواستار تغییر سیاست های ملیتی دولت کمونیست شده اند. اما حتی آنها هم در این نامه از دالایی لاما نه به عنوان روشنفکری تاثیرگذار بلکه به عنوان دگراندیشی یاد کرده اند که اندیشه هایش بازتاب دهنده عقیده غالب روشنفکران چینی به شمار نمی آید.

در همه کتاب های تاریخ و مدرسه های دولتی چین از تبت به عنوان «جزء جدایی ناپذیر و باستانی» چین یاد می شود و مدارک تاریخی ارائه شده توسط دولت هم همین حکایت را دارد. سالخوردگان چینی هم هنوز بنیادگذاری «رهایی تبت» را به یاد می آورند. در آن زمان کمونیست های چینی موفقیت زیادی در نشان دادن تصویر خود به عنوان رهاننده تبت از یوغ سلاطین برده دار و صومعه ها به دست آوردند. اگرچه در دوران انقلاب فرهنگی ضربه های مهلکی به مذهب بودا در تبت وارد آمد اما از آنجایی که مردم چین خود در آن سال ها رنج های بسیاری متحمل شدند، از مساله تبت به عنوان مساله یی خاص یاد نمی کنند.

چینی ها در مورد دالایی لاما و اندیشه ها و محبوبیت او در خارج از آن کشور چیزی نمی دانند و خبر ندارند که در خارج به دلیل حضور تبعیدیان تبتی و گروه های طرفدار دالایی لاما همواره از سرکوب و سلطه چین بر تبت اخبار زیادی وجود دارد. اما آن دسته از چینی ها که به خارج از کشور سفر می کنند و برای اولین بار گزارش هایی در مورد دالایی لاما می خوانند، غالباً تحت تاثیر ملایمت او قرار می گیرند و دیگر از وی به عنوان دشمن شرور یاد نمی کنند. اما همه مردم چین با مساله محدودیت در آزادی های مذهبی آشنایی کامل دارند. با این حال تبت از دیدگاه چینی ها برخلاف دیدگاه مردم غرب، به عنوان فرهنگ برجسته و باارزشی که باید حفظ شود، مطرح نیست.

در تلویزیون چین همواره صحنه های کتک خوردن و به آتش کشیدن چینی ها توسط تبتی ها و همین طور تصاویر فرار چینی های وحشت زده از دست توده خشمگین تبتی ها به نمایش درمی آید و بدین ترتیب بسیاری از مردم چین با آن مردم کتک خورده احساس همدردی می کنند. از آنجایی که تلویزیون چین تنها از قربانیان چینی می گوید و حرفی از قربانیان تبتی نمی زند، نمی توان از بیننده متوسط الحال چینی انتظار داشت که نسبت به کشته و زخمی شدن طرف تبتی هم اعتراض کند.

ناگفته نماند که موضع گیری های رسانه های غربی آن هم تنها به نفع تبتی ها موجب برخی بدفهمی ها شده است. اینکه امروز برخی دم از تحریم بازی های المپیک می زنند نیز چینی ها را عصبانی می کند. در اینترنت امروزه با انبوه نوشته های خشم آلودی مواجه هستیم که از «وارونه کردن واقعیت ها» در رسانه های خارجی شکایت دارند. بر اساس نامه های رسیده به دفتر سی ان ان در پکن، می توان گفت مردم چین بر این عقیده هستند که امریکا با تمام قدرت قصد خراب کردن بازی های المپیک را دارد.

پیامد دیگر رویدادهای تبت و انتقادهای جهت دار غرب، رشد دوباره ناسیونالیسم در چین بوده است؛ ناسیونالیسمی که لبه تیز انتقاد خود را متوجه تحقیرها و اتهام پراکنی های غرب کرده است. رسانه های غرب گاه به صورتی آشکار در مورد وقایع تبت دست به وارونه سازی می زنند، مثلاً یکی از این رسانه ها در توضیح تصویری که در واقع تظاهرکنندگان تبتی را نشان می داد، از آنها به عنوان ماموران پلیس چین یاد کرد و همین مساله باعث شد افکار عمومی در چین علیه رسانه های غربی تحریک شود و بدین ترتیب رفته رفته تبلیغات دولتی در پکن به مقصود خود می رسد و مردم را نسبت به وجود آن «دشمنان خارجی» به باور می رساند. روزنامه اعتماد

در شرایطی که چین به شدت در محذور فشارهای بین المللی افتاده و در احوالی که تبت دستاویزی شده است تا هیمه جهانی بر خیمه چین فروبریزد،بی گمان نخستین نکته برجسته ماهیت این بحران و چرایی شکل گیری آن است و دومین مهم تنیدگی عوالم ورزش با دنیای سیاست است که در بستر تحولات شتابناک کنونی می تواند طلیعه فرایندهای موازی در حیطه های متقاطع و حداقل ناموازی باشد.

دهم مارس در سالگرد فرار دالایی لاما از تبت به شهر «دارامسالای» ایالت «هیماچال پرادش» هند به سال ۱۹۵۹ که با حلقه شدن بازوی اختاپوسی چین کمونیستی به دور گردن استقلال طلبان تبت،فاز جدیدی را در روابط پرکش و قوس تاریخی چین و تبت آفرید،بهانه ای شد تا در آستانه آغاز المپیک تابستانی پکن همه چیز به سود پدیداری یک معادله سیاسی حرکت کند.شورشیان تبتی به نشانه اعتراض به سیاست های چین و کسب خودمختاری به رغم حاکمیت سرزمینی چین بر تبت به خیابان ها ریختند تا مراتب ناخشنودی خود را به جهان مخابره کنند. پلیس چین اما با سرکوب این شورش یادآور شد که دالایی لاما در تحریک شورشیان دست داشته و خیال استقلال از چین را به سر دارد. با این وجود دالایی لاما با فرار از زیر بار این اتهام استعمال خشونت را از جانب شورشیان تحریم کرده و خواستار پایان یافتن شورش ها شده است. اگرچه این ناآرامی ها فی نفسه بحران در مناسبات گیتی گستر چین را توضیح نمی دهد اما پیداست که همزمانی این درام با ملودی المپیک و روشن شدن مشعل بازی ها که می بایست از کشورهای متعدد اروپا و آسیا و آمریکا عبور کند به واقع ملودرامی ساخته است که بیشتر به تراژدی چینی ها می ماند.

کار به جایی رسید که «ژاک روخه» رئیس کمیته بین المللی المپیک نیز ناچار به دخالت در اوضاع بحرانی شد و یکبار هم چین را به نقض حقوق بشر متهم کرد و بار دیگر به یاد آورد که باید استقلال المپیک را از جریانات دریایی اقیانوس سیاست حفظ کند و موج شکن بحران برآمده باشد. نه تنها او بلکه رهبران اروپا تا مردمان آمریکا، همه در محکوم ساختن چین همنوا شدند تا چینیان را از عمل انجام داده پشیمان کنند و به جرم گناه تاریخی غسل تعمید دهند.اما حقیقت این بحران چیست و عواقب این مرارت چه خواهد بود؟

در پاسخ به این پرسش باید توجه داشت که پدیده ای همچون بحران پیش گفته در قلمرو سیاسی نه شاید پدیده، که در کنه امر،فرآیندی دنباله دار است. بدین معنا که زنجیره ای از دل چرکینی ها و تناسب بستن های بدقواره بود که غرب را واداشت تا از گرد راه برسد و المپیک چین را به بحرانی گره بزند تا از این آب گل آلود ماهی بگیرد. اهداف روشن کشورهای غربی از اعمال فشارهای فزاینده به چین که از رهگذر پوشش خبرهای هدف دار و تحریم افتتاحیه بازی ها از سوی برخی کشورها همانند آلمان و بریتانیا صورت گرفت در مجموع گویای هدایت رهبران پکن به طرف تحقق خواست های زیاده طلبانه است تا بدین طریق قدرت نظامی و اقتصادی حریف را با توان سازمانی خود به چالش گرفته باشد. مشابه آنچه از قبل به سر روسیه آمد و در تکاپوی بحران کوزوو، روس ها را به عقب نشینی از مواضع تندخویانه واداشتند و پوتین را به گذشتن از پیچ تند گسترش ناتو و سپر دفاع موشکی وادار کردند، بی آنکه ملتزم به نطق خطابه های آتشین باشد و تا کمی به این مطالبه نیز رسیدند.

● خطای چین

«تنزین جیاتسو» چهاردهمین دالایی لامای تبت که در حکم مقامی تشریفاتی و فرهنگی است این روزها به چهره ثابت رسانه ها تبدیل شده است و حتی دولتمردان نیز ترجیح می دهند به جای همنشینی با هم، به پای سخنان او بنشینند. با فروپاشی امپراتوری چین به سال ۱۹۱۳ تبت به استقلال نسبی رسید و فارغ از دغدغه های پکن به زندگی کنج عزلت تداوم داد و بهشت برین اش را به همراه بودای حلول یافته در کالبد دالایی لاماهای خویش جشن می گرفت. اما به ناگاه حادثه ای به عمق کوه های پکن آرامش این قوم را بر هم زد و ارتش خلق چین به سوی تبت سرازیر شد تا آن را جز جدایی ناپذیر چین واحد بخواند، چنانچه تایوان را خوانده بود. در ۱۹۵۹ تبت به تمامیت چین گرفتار شد و دالایی لامای جوان، دولت در تبعید را در کشور همسایه تشکیل داد و از دور، رهبری تبتیان را عهده دار شد و علم اپوزیسیون را به دوش کشید. مخالفت او اما هرگز سیاسی نشد و در لایه های مذهبی باقی ماند تا نشان دهد روح بودا از لاهوت سقوط نمی کند و پا در کره خاکی بر نمی دارد. نه تنها او بلکه شش میلیون تبت نشین نیز خواهان استقلال نبوده اند و مگر اقلیتی که بر خط رادیکالیسم رژه می روند و غبار استقلال بلند می کنند، کسی دم چنان سردی به ریه های چین نمی فرستد. به واقع بحران تبت از بدو تولد نه سیاسی که فرهنگی بوده است و برخلاف اقوام ناپخته ای که بر گمان استقلال هر قومیتی استوارند، داعیه جدایی ندارند و مستظهر به ماهیت شکل گیری ملل در ادبیات وستفالیایی، قومیت و زبان و مذهب را شرط لاقید استقلال نمی دانند.اما چین نه به این سبب که بوداییان خوراک استقلال می خواهند بلکه چون بودیسم عین زندگی است و فرمانی والاتر بر نمی تابد و قانون تمامیت نمی پذیرد، با تبت سر ستیز دارد. چنانکه با مسلمانان ترکستان شرقی و اهل تایوان، چنین آمرانه سخن می گوید. فقدان آزادی مذهب از تفاسیر عرفی و کمبود اندکی تساهل ناسوتی است که اندیشه ای از آسمان هفتم را بر زمین تحمل نمی کند و مذهب را به پای سیاست قربانی می کند. بسیارند کسانی که چین را «به حق» و غرب را «جابر» برمی شمارند و این بحران مخملین را حاصل زیاده خواهی غرب و مظلومیت چین می دانند. البته در اینکه آمریکا و اروپا تکلمه ای اضافه و کاسته از قول خود برنمی تابند تردیدی نیست.در اینکه غرب قائل به نصفت حق نیست شکی نیست اما داستان چین و تبت داستان شبان و رمه و در حکم همان کنشی است که غرب، قلدرمآبانه به «غیر» تحمیل می کند. هم اینان گویی به یاد ندارند که با استدلال دندان شکن خویش جامه برتن خویش نیز می درند. اگر آزادی از جبر و قوت بازوی اختاپوسی ایدئولوژی غرض است به کدامین نقض غرض می توان سیطره چین بر تبت را پسندید.اگر رهایی از انقیاد هنر است و هنرنمایی در گشودن قفل و زنجیر ترجمان استبداد ستیزی است و شایگان ستایش، به کدامین حریم است که حرمت ستاندن صلای مردمان تبت را تکریم می کنند و پیشانی به خاک استبداد می سایند و آزادی را فدای هیمنه ایدئولوژی می کنند. همین بس که اگر خشونتی نیست و استبدادی در کار نیست پس چه حاجتی به تمرد و اعتراض است؟ دولت های اقتدارگرا که سیاست را خاندانی و بی دردسر می خواهند و حال رقابت ندارند،به دنبال بهانه ای و فرصتی، زمین آزادی های فردی اعم از ادای فرضه دینی تا مشارکت سیاسی را شخم می زنند تا محصول قدرت خویش را از این زمین بایر برداشت کنند.خشونت های چین هرگز با روح آزادمنشانه بودیسم به یک صف نمی ایستد.خشونت هایی که گاه سیاسی و در پی حذف حریفان از مشارکت سیاسی و گاه فیزیکی و منکوب حین بیان حوایج است.

● خطای غرب

اگر از ابعاد مغفول حقوق بشر و فاهمه ناقص و ناقض آزادی های اولیه انسانی چشم بپوشیم باید مجالی به توصیف و ترسیم تکاهل چین و غرب داد که بسیار فرصت سوزی کرده اند و در دیدارهای پیاپی رهبران به فرجام مطلوبی دست نیافته اند.اتحادیه اروپا به منزله قدرت مدنی غرب و آمریکا به مثابه قدرت نظامی دوران،سعی داشتند به چین بفهمانند که نباید به قرینه نظام بین المللی با ماهیت نئولیبرال قد علم کنند.می خواستند چین را به مرعی داشتن و ملحوظ نمودن واجبات دنیای نئولیبرال متقاعد کنند و در این راستا هیچ بهانه ای را فروگذار نکردند. چه حتی اگر بحران تبت باشد و دست بردن به تاریخ و احساسات به حق ملتی در برابر چین که البته موضوعی داخلی است و بنا به قواعد بین المللی به دخالت قدرت های بیگانه و حتی سازمان های مشروع بین المللی نمی آید.پاداش های به کلی سیاسی کشورهای غربی به دالایی لاما که با سخنرانی های او در این جوامع همراه بود و ده ها پاداش نقدی دیگر که این رهبر روحانی را مرهون منت دول خارجی کرد و از این نقطه ضعف که رهبران مذهبی به ملتی و قومیتی متعلق نیستند و خاصه بوداییان که به وضوح جهان وطنی رمانتیکی را در پیش گرفته اند،استفاده کرد و در نهایت مهره ها را یکی پس از دیگری در مقابل دیدگان «هو جین تائو» آرایش داد و این مهارت را به رخ کشید.فرقی ندارد که موضوع بحران پروری روزها و ماه های گذشته را از پنجره مسکو ببینید یا پکن.آنچه مهم است اینکه اتحاد صوری چین و روسیه با این سلسله تاکتیک های غرب فروپاشید و روشن شد که اتحاد اسمی دو کشور چنان چفت و بستی ندارد که در مواقع اضطرار به یاری دیگری بشتابد.اما جالب این جاست که دو حادثه کوزوو و تبت که در ماهیت شباهت فراوانی به هم دارند،می تواند مقدمه و پیش نیاز یک اتحاد امنیتی و حقیقی میان دو کشور روسیه و چین را قوام بدهد و نمک سود کند.این همان نکته ای است که بازیگرن غربی مست باده نخورده از خاطر برده اند و بی محابا به پیکره دو کشور زخمی تازیانه قدرت می نوازند و به این عاقبت دوران ساز اعتنایی ندارند.اگر دو کشور به نقض حقوق بشر متهم می شوند و اگر این دو به داشتن دولت های اقتدارگرا محکوم می شوند و به کنترل تام و تمام شهروندان بلکه منابع اقتصادی خود مجرم شناخته می شوند و هر یک به نوبت به محاصره رقیبان قلدر گرفته می شوند،پس آن قدر مشابهت های امنیتی دارند که یک جبهه و یک ردا اختیار کنند و به یک سنگر اقتدا کنند.بحران های دوگانه تبت و کوزوو در این نقطه به هم می رسند که هردو زاییده گستاخی دول غربی بوده اند و هر دو سعی در مالیدن پشت سران پکن و مسکو به خاک داشته اند.به فاصله چندماه دو بحران یکی در اروپا و دیگری در آسیا به هم گره خورده اند و امروز هر دو کشور رتبه و نمره واحدی را پیش روی خود می بینند.البته روسیه در استقلال کوزوو شکست خورد و چین در اطفای حریق تبت کام روا شد اما هر دو دریافتند که در مقابله با غرب متحد باید هزینه پرداخت کنند.باز فهمیدند که منافع کلان این دو اگر همسو و در توازی است اما در منافع منطقه ای تضاد دارند و اساساً به یک نغمه نیستند.کوزوو از دل بحران نظامی برخاسته بود و تبت از قلب تنش سیاسی خیز گرفته بود.اولی برکشیده از مناجات استقلال طلبان بود و دومی رخت خودمختاری به تن داشت.یکی در بال اروپا بود و دیگری در سینه آسیا.اما این غرب بود که هردو را به یک شلاق می نواخت و هردو را به یک چشم می دید.هزینه غرب اما اتحاد آتی چین و روسیه است.اینبار نه اسمی که رسمی و چونان کمانی برکشیده آماده است تا احتمالاً چشمان این غول رویین تن را از رصد منافع بی نیاز کند.

قد از جمله معیارهایی ست که وضعیت تغذیه ای افراد را در درازمدت نشان می دهد. بسیاری از خانوادهها در تلاش هستند تا بچه هایشان قدی بلند داشته باشند و به این دلیل نزد هزاران متخصص می روند و نظر آنها را در این رابطه جویا می شوند.

به طور کلی مواد مغذی نظیر کلسیم، آهن، روی، پروتئین و ویتامین A نقش موثری در رشد قدی بچه ها داشته و مصرف منظم مواد غذایی نظیر انواع گوشت ها و ماهی، انواع لبنیات، میوه ها و سبزی جات این تاثیر را بیشتر می کند.

در دوران بلوغ به دلیل جهش رشدی، نیاز به مواد مغذی افزایش می یابد، اما در اغلب موارد این نیازها با تغییر عادات غذایی تامین نشده و در بسیاری از موارد کمبودهای تغذیه ای دیده می شود. در این دوران املاحی چون کلسیم، آهن، روی و منیزیم هم باید به میزان دو برابر دریافت شوند، اتفاقی که معمولا رخ نمی دهد.

وضع وقتی بدتر می شود که بدانیم ۱۴ درصد از مجموع انرژی دریافتی نوجوانان پسر و ۱۵ درصد از کل انرژی دریافتی نوجوانان دختر از نوشابه های گازدار و آبمیوه های آماده تامین می شود. همچنین نیاز به اسید فولیک و ویتامین های گروه B و نیز ویتامین های A،C و E برای رشد بافت های جدید به شدت بالا می رود و در نتیجه نیاز به مصرف میوه ها و سبزیجات چندین برابر می شود. در این میان عواملی نظیر خوردن وعده های غذایی نامناسب، کم خوردن غذا، خارج از خانه غذا خوردن به ویژه در فصل مدرسه ها و… کمبود این مواد مغذی را افزایش می دهد. در نتیجه دادن آموزش به این سنین در جهت اصلاح عادات غذایی بسیار موثر خواهد بود.

بوفه مدرسه از جمله مکان هایی است که در سلامت تغذیه ای بچه ها در هر گروه سنی تاثیر فراوانی دارد. درواقع اگر پول توجیبی بچه ها اجازه دهد، ترجیح می دهند اصلا از خانه غذایی نیاورند و همه میان وعده های خود را با خوراکیهای بوفه تامین کنند.

مطالعات نشان می دهد که در اغلب غذاهای آماده، اسید فولیک، آهن، کلسیم و ویتامین A به ندرت دیده می شود. به علاوه میزان ویتامین C در این غذاها بسیار کم است و اغلب، ۵۰ درصد از کالری این غذاها از گروه چربیها تامین می شود، که مصرف مداوم آنها چاقی را هم به دنبال دارد. جالب است بدانید که در سال های نوجوانی بیش از یک صد هزار غذای تبلیغی از نظر بچهها می گذرد که اکثر آنها از چربی فراوان و کربوهیدراتهای ساده تشکیل شده اند و بیش از ۶۵ درصد آنها را نوشیدنیها و شیرینیها تشکیل می دهند. بیش از ۸۰ درصد مواد غذایی که در بوفه های مدارس به فروش می رسند نیز از همین گروه مواد غذایی هستند.

بوفه های مدارس هم یک فرصت هستند و هم یک تهدید. فرصت هستند از این نظر که با فروش شیر، کیک، بیسکوئیت، انواع آبمیوه های تازه (به شرطی که در خود مدرسه آبمیوه های طبیعی تهیه شود ) و خود میوه های تازه، می توانند اثرات بسیاری را در سلامت بچه ها داشته باشند اما از سوی دیگر با فروش مواد غذایی کم ارزش و یا حتی بی ارزش می توانند سلامتی آنها را به مخاطره بیاندازند.

در مطالعه ای که در سال ۲۰۰۳ در دانشگاه کالیفرنیا به انجام رسید،معلوم شد بچه های دبستانی بیشترین مواد غذایی چرب را در مدرسه و بوفه ها تهیه می کنند و تخمین زده شد که هر بچه،۲۶ گرم چربی را در زنگهای تفریح از بوفه ها دریافت می کند. این میزان در یک رژیم غذایی سالم باید معادل ۲۰ باشد. در ضمن کودک در هنگام ناهار، از غذاهایی که در مدرسه به فروش می رسند،۳۱ گرم چربی دریافت می کند در حالی که اگر این غذاها در منزل تهیه شود چربی دریافتی به ۲۱ گرم تقلیل می یابد.

مطالعه دیگری هم که در سال ۲۰۰۴ در مرکز علوم ایالات متحده به انجام رسید، نشان داد قسمت بزرگی از مواد غذایی که در بوفه مدارس به فروش می رسد، مواد غذایی پرچرب و نوشیدنیهای شیرین است. از آن بدتر این که ۷۵ درصد از نوشیدنیها را نوشیدنیهای گازدار شیرین و آبمیوه های آماده و ۸۰ درصد از مواد غذایی را انواع آبنباتها، چیپس و انواع شیرینی جات تشکیل می دهند. این درحالی است که بچه ها در مقاطع راهنمایی، کمترین مقدار میوه ها، سبزیجات و شیر و بیشترین مصرف انواع نوشیدنیهای شیرین و سبزیجات پر چرب نظیر سیب زمینی سرخ کرده را دارند.