تبیان، دستیار زندگی

چه خوب بود اگربزرگی دلها به بزرگی دریا بود.

چه خوب بود صبر دلها مثل صبر کویر تشنه وبی کس بود

که مدتهاست طعم اب را نچشیده وچه خوب بود

هیچوقت از عزیزان جفا نمی دیدیم

مقدمه

هالیتوز از واژه halitus   به معنای بازدم ریشه گرفته است و عبارت از نفس بدبو ، زننده یا ناپسندی است كه از حفره دهان –  بینی خارج می شود و به آن fetor oris  یا fetor ex ore نیز می گویند. زمانی پزشكان سعی می كردند بین هالیتوز و دو اصطلاح اخیر تفاوت قایل شوند و هالیتوز را فقط به مواردی می گفتند كه بوی بد دهان منشا سیستمیك داشته و دفع بو از طریق ریه باشد. امروزه به چنیــــــن تفاوتی معتقد نیستند و به هر بوی بدی كه از حفره دهان –  بینی بیرون آید صرف نظر از آنكه منشا آن در همین حفره باشد از سایر نقاط بدن منشا گیرد ، هالیتوز اطلاق می شود. به علت عدم وجود  معادل فارسی كه تعریف هالیتوز را به صورت بدبویی غیر طبیعی دهان و بینی در یك كلمه بگنجاند از همان كلمه استفاده شد. هالیتوز مشكلی شایع است و گفته می شود می تواند به طور متناوب اكثر افراد بالغ را دچار كند . در یك بررسی كه در ژاپن به روی دانشجویان زن بهداشت دندان انجام شده ، نیمی از آنان معتقد بوده اند كه گاه هالیتوز دارند.

هالیتوز حداقل از سه جهت مهم است :

1)     با آزار دیگران به صورت یك مانع در برخوردهای اجتماعی عمل می كند و باعث كاهش كارآیی فرد می شود.

2)  فردی كه از بوی بد دهان خود آگاه است ممكن است بگونه ای نسبت به پاكی دهان دچار وسواس شود كه با كارایی وی مداخله كند.

3)     هالیتوز نشانه ای از یك وضعیت غیر طبیعی است كه نیاز به تشخیص و درمان دارد.

با وجود چنین شیوع و اهمیتی بررسیهای انجام شده روی آن اندك است و غالب كتابهای درسی دندانپزشكی و پزشكی درباره آن چیزی نگفته اند یا حاوی نكات اندكی هستند. برای همین دانش آموختگان، اغلب برخورد با این مسئله را مشكل می یابند. اندك بودن بررسیهای انجام شده عمدتا به علت مشكل اندازه گیری علمی هالیتوز است . از سوی دیگر شركتهای بزرگ سازنده وسایل بهداشت دهان كه قاعدتا باید چنین تحقیقاتی را پشتیبانی مالی كنند ، غالبا فقط مایل به پشتیبانی از تحقیقاتی هستند كه محصولات آنها را بررسی كرده و فروش تجاری داشته باشد.

عوامل و آسیب زایی
همیشه نمی توان علتی برای هالیتوز یافت و معمولا نیز چنین است. این امر به علت تنوع علل آن و اندك بودن بررسیهای انجام شده است . هنگام برخورد با بیمار شاكی از هالیتوز باید سه گروه اتیولوژیك را در نظر داشت : گروه غیر پاتولوژیك ، گروه پاتولوژیك و گروه با منشا روانی ( جدول 1 ).

الف – علل غیر پاتولوژیك

1-افزایش سن
 بوی دهان شیرخواران و كودكان شیرین ، بوی دهان در دوره بلوغ غیر ناخوشایند ، بوی دهان بالغین تند و بوی دهان افراد سالخورده سنگین و زننده توصیف شده است. همراه با افزایش سن باكتریهای دهان افزایش می یابد و شاید به همین سبب زنندگی بوی دهان با افزایش سن بیشتر می شود.

2- نفس صبحگاهی
 شاید شایعترین علت هالیتوز باشد. دهان سرتاسر روز بوسیله بزاق شستشو می شود.PH  بزاق حدود 5/6 و بطور خفیفی برای باكتریهای گرم منفی و بی هوازیها باكتریواستاتیك است . به هنگام خواب جریان بزاق كم می شود و بزاق گرد آمده به آرامی تغییر می كند . PHآن به حدود 7 می رسد و آنزیم ها تخریب می شوند كه خود باعث بودار شدن بزاق می گردد. از سوی دیگر ذرات غذا و اپیتلیوم جدا شده ، محیطی مناسب برای تغییر فلور دهان است . با تشدید رشد باكتریها و تخریب این مواد نفس ناخوشایند صبحگاهی پدید می آید. پس از برخاستن از خواب با خوردن ، نوشیدن و صحبت كردن جریان بزاق تحریك شده مواد را شسته و نفس صبحگاهی بطور طبیعی برطرف می گردد.

3-    نفس گرسنگی
دهان كسانی كه به عللی چون رژیم غذایی یا روزه داری یك یا چند وعـــــده غذایی را نخورده اند ، بوی ناخوشایندی می دهد ، برخی معتقدند این امر به علت بازدم ریوی محصولات فرار متابولیسم چربیها و پروتئینهای بدن است . كاهش جریان بزاق و خشكی دهان نیز قطعا نقش مهمی دارد.

4-    نفس قاعدگی
در برخی منابع به بوی بد دهان در زنان قاعده اشاره شده است . احتمالا روز قبل از شروع قاعدگی شروع می شود و گفته شده در زنان با قاعدگی دردناك بیشتر رخ می دهد.

5-  غذا
– سیر شناخته شده ترین غذا در این ارتباط است . دیده شده كه دادن سیر از راه فیستولهای دستگاه گوارش و حتی مالیدن آن به پاهای فرد می تواند منجر به بوی سیر در دهان وی شود . پیاز ، ماهی ، غذاهای ادویه دار ، رژیم های پرچربی ، نوشابه های الكلی و رنگهای غذایی از سایر مواردی هستند كه باعث بوی مخصوص به خــــــــود می شوند.

6- داروها
 د ی متیل سولفوكسید   آمیل نیتریت  پارالدئید  ایزوسورباید دی نیترات    و برخی ویتامینها مثل ویتامین B6 از داروهایی هستند كه می توانند باعث هالیتوز شوند. این امر احتمالا به علت دفع قسمتی از دارو از طریق ریه است . گزارشی از یك بیمار وجود دارد كه استفاده نادرست از تتراسیكلین باعث زبان سیاه مودار و هالیتوز شده كه با قطع دارو ، هر دو برطرف گشته است ( جدول 2 ) .

7-     نفس سیگاری
 استفاده از سیگار باعث بوی نامطبوعی در دهان می شود كه تا مدت زیاد باقی می ماند.

ب - علل پاتولوژیك

هالیتوز می تواند ناشی از بیماریهای موضعی در حفره های دهان ، حلق ، بینی یا سینوسها ، بیماریهای ریوی یا مشكلات سیستمیك مثل كتواسیدوزدیابتی ، اورمی یا نارسایی كبدی باشد.

1-  دهان و دندان  
 شایعترین علت پاتولوژیك هالیتوز مشكلات دهان ، زبان و دندانهاست (20،19،9،7) باكتریهای فلور طبیعی دهان به ویژه گرم منفی ها قادر به تولید تركیبات فرار سولفو (VSC  ) هستند كه بوی بد ایجاد می كنند.سولفید هیدروژن و متیل مركاپتان و دی متیل سولفید مهمترین VSC هستند كه ارتباط آنهــــا با بوی بد دهان مشخص شده است . این گازها ناشی از فعالیت فلور دهان روی مواد باقیمانده غــــذا ، بقایای سلولی اپی تلیال یا اگزوداتیو و تجزیه اسیدهای آمینه ای چون متیونین ، سیستئین و سیستین هستند.
بنابراین باقیماندن ذرات غذا یا هر وضعیت دیگری كه باعث تسریع رشد باكتریهای دهان شود ، می تواند به هالیتوز بینجامد. بهداشت ضعیف دهان باعث باقیماندن ذرات غذا در دهان می شود. عدم رعایت بهداشت دهان بخصوص در عقب مانده های ذهنی ، معلولین و بیماران شدیدا ناخوش عامل مهمی در ایجاد هالیتوز است .
در پریودنتیت و ژنژیویت كه بیماریهای وابسته به بافت نگاهدارنده دندان و لثه هستند ، در اثر خونریزیهای خفیف و مكرر و وجود بافت نكروتیك و تجمع میكروبی محیط رشد مناسبی برای ایجاد بویی متعفن می شود. بوی بدی كه در این دو مورد ایجاد می شود ، جزو ناخوشایند ترین موارد است . دندانهای مصنوعی كه بخوبی جفت نشده باشند ، به علت تجمع ذرات غذا سبب هالیتوز می شوند. وسایل ازتودنسی نیز با همین مكانیسم عمل می كنند.
پلاكهای دندانی  توده های چسبنده ای از میكروارگانیسمها هستند كه روی ریشه و تاج دندانها تجمع می یابند و بخصوص اگر همراه با پریدنتیت باشند می توانند باعث هالیتوز شوند.
پری كرونیت ( التهاب تاج دندان ) و پوسیدگی دندانها در معرض اثر پاك كننده بزاق و عمل جویدن هستند  و در حقیقت پوسیدگی دندانها نقش كمی در بوی بد دهان دارد مگر آنكه با یك پالپ نكروتیك همراه باشند.
طولانی شدن پاپیلاهای فیلی فورم زبان نیز می تواند موجب تسهیل رشد باكتریهای موضعی دهان شود . این حالت ممكن است به صورت ایدیوپاتیك یا در اثر استفاده از آنتی بیوتیكها ، مصرف الكل ، دهیدراسیون یا بیماریهای سیستمیك رخ دهد.
در خشكی دهان كاهش جریان بزاق مكانیسمهای پاك كننده طبیعی دهان را مختل می كند و منجر به هالیتوز می شود. خشكی دهان در اثر نشانگان سیكا ، پرتودهی به سر و گردن، تب ، كاهش مصرف آب ، تنفس با دهان ، برخی بیماریهای پاروتید مثل اوریون یا آبسه پاروتید یا مصرف داروهایی چون مدارها ، آنتی كولینرژیكها ، آنتی هیستامینها ، ضد افسردگی سه حلقه ای ، داروهای ضد پرفشاری خون می تواند دیده شود.
گاه در استوماتیت یا گلوسیت هنگامی كه زخمهای باز و شكافها یا پاپیلاهای برجسته شده ، ذرات غذا یا بافت های جدا شده را گیر بیندازد می تواند موجب هالیتوز شوند. كمبود ویتامین هایی مانند A یا B12 و كمبود موادی چون آهن یا روی ممكن است باعث خشكی مخاط دهان شوند. عفونتهایی مثل استوماتیت و نسان ، سرخك ، دیفتری یا برفك كه زبان یا غشاهای مخاطی را درگیر كند ، به علت تخریب بافتی و تغییر جریان بزاق هالیتوز ایجاد می كنند. خونریزی دهان بخصوص در افراد ناتوان كه نمی توانند دهان خود را تمیز كنند ، یك محیط مناسب جهت تولید گازهای بد بو توسط باكتریها فراهم می كند و در ژنژیویت ، هموفیلی ، لوسمی یا شیمی درمانی ناشایع نیست
در ضایعات توموری اولیه بدخیم و خوش خیم دهان شامل تومورهای زان ، لثه ، گونه ها یا كام ، بوی بد به سبب تجمع مواد نكروتیك ، نشت خون و گیر افتادن ذرات غذا ایجـــــــاد می شود.

2-  بینی
  آبریزش معمولی از بینی بوی ناخوشایندی ندارد. حتی ترشحات چركی و غلیظ ناشی از عفونتهای مجاری فوقانی تنفسی به ندرت بودار است . پرفوراسیون ساده سپتوم بینی ناشی از مصرف كوكائین ، دست كاری طولانی مدت بینی یا بصورت عارضه ای از جراحی معمولا با بوی بد همراه نیست.
ضایعات تخریبی مثل جذام ، گوم سیفلیسی ، پیان ، گرانولوم خط وسط یا گرانولوماتوز و گنر كه پاسخ التهابی و بافت نكروتیك ایجاد كنند ، می توانند باعث بوی بد شوند ، جسم خارجی فراموش شده در بینی بخصوص در كودكان و افراد عقب مانده ذهنی می تواند به هالیتوز بینجامد. در ازنا هم بوی بد دیده می شود در تومورهای  حفره بینی گر چه ناشایع هستند ولی به علت نشت خون و نكروز بافتی ایجاد بوی بد شایع است.

3-  سینوس ها
   بیماران با سینوزیت مزمن ممكن است هالیتوز داشته باشد در چنین حالاتی وجود عفونت یا باكتریهای بی هوازی مطرح است . سینوزیت حاد بطور تیپیك با بی هوازیها ایجاد نمی شود و در صورت وجود هالیتوز باید به اینكه منشا بیماری حاد آبسه دندان باشد ، اندیشید.

4-  لوزه ها و حلق
 – تونسیلولیت یك علت شایع هالیتوز مزمن است . عفونت مكرر لوزه ها و آدنوئید منجر به تونسیلیت مزمن فولیكولار می شود.منافذ عمقی كه بوجود می آید ، غذا ، بزاق و مواد نكروتیك را جمع می كند . اگر مكانیسمهای طبیعی منافذ را پاك نكند ، تجمع این مواد به تونسیلولیت می انجامد . زخم جراحی ناشی از تونسیلوكتومی به علت خونریزی و  وجود بافت نكروتیك برای چند روزی بد بو است . آبسه پری تونسیلار نیز یك عفونت چركی ، حاد و بد بو است.                                            
فارنژیت بوسیله هر عاملی ایجاد شود ، می تواند هالیتوز ایجاد كند . شدت بو احتمالا در دیفتری شدید تر است . این امر به علت اپی تلیوم جدا شده ، بهداشت ناكافی دهان و تشدید رشد فلور دهانی است اپیگلوتیت در ابتدا با هالیتوز همراه  نیست . با پیشرفت بیماری به علت اختلال در بلع و تجمع مواد التهابی بوی بد ایجاد خواهــــد شد . با بزرگ شدن دیورتیكول زنكر غذا و بزاق در آن تجمع می یابد و باعث ایجاد بوی بد می شود كه اغلب بسته به فعالیت پریستالتیك مری منقطع است . گزارشی مبنی بر هالیتوز مزمن در اثر ماندن گاز جراحی در حلق ، پس از عمل این ناحیه وجود دارد. وجود جسم خارجی در حلق بخصوص در افراد عقب مانده ذهنی می تواند سبب هالیتوز شود.

5-  دستگاه گوارش
   دیورتیكولهای مری با مكانیسمی مشابه دیورتیكول زنكر هالیتوز ایجاد می كنند . در آشالازی به علت تجزیه غذا ، مایعات و بزاق گرد آمده در قسمت گشاد شده مری گازهایی تولید می شود كه خود را به صورت آروغهای بد بو نشــــــان می دهند .آشالازی می تواند باعث پنومونی آسپیراسیون مزمن نیز بیشود كه از علایم آن هالیتوز است . تومورهای مری به علت انسداد و تخریب بافتی می توانند با هالیتوز همراه باشند . بیماری بازگشت معدی – مری به ندرت سبب هالیتوز می شود . در این بیماری بوی همراه با بازگشت معمولا شبیه به بوی آخرین غذای خورده شده است .
در افراد بالغ مبتلا به انسداد راه خروجی معده ممكن است هالیتوز دیده شود كه با درمان آنتی بیوتیك فقط بطور موقت بهبود می یابد . گزارشات دیگری مبنی بر وجود هالیتوز همراه با اختلالات دستگاه گوارش وجود دارد . در یك مورد تریكوبزوآر در دختر جوانی باعث هالیتوز بوده است . در مورد دیگری ، فیستول گاستروكولیك در بیمار مبتلا به بیماری كرون منجر به هالیتوز گردیده است .
در دو كودك باندهای مادرزادی صفاقی منجر به انسداد دوازدهه گردیده كه بوی بد دهان از شكایات هنگام مراجعه بوده است . با آزاد ساختن باندها ، هالیتوز هم بر طرف گردید.
اگر چه زمانی ناخوشی های روده ای بخصوص یبوست را از علل هالیتوز می دانستند ولی امروزه كمتر به این اعتقاد دارند.

ارتباط هلیكوباكترپیلوری با هالیتوز

هلیكوباكترپیلوری به عنوان یك عامل بیماریزای شایع انسان ظرف چند سال اخیر توجه بسیاری را برانگیخته است . این میكروب یك باكتری گرم منفی  S  شكل و مارپیچی است كه پوشش خارجی صاف با فلاژلهای متعدد و پوشش دار دارد . متحرك است و تولید كننده قوی اوره آز می باشد.
اگرچه بسیاری از مشخصات هلیكوباكترپیلوری شبیه به سویه های كمپیلوباكتر است ولی تفاوت های آشكاری نیز وجود دارد مثل عدم رشد زیر دمای 30 درجه ، سطح صاف آن و دارا بودن فلاژلهای متعدد.
هلیكوباكترپیلوری شایعترین عامل عفونی در انسان بوده ، در تمام نقاط دنیا و تمام گروههای اجتماعی – اقتصادی دیده می شود و به نظر می رسد كلونیزاسیون در طبقــــات اجتماعی پایین تر و كشورهای در حال توسعه بیشتر می باشد.
محل زندگی آن بطور عمده در آنتر معده است . این میكرب با ترشح پروتئازها و فسفولیپازها ، كمپلكس لیپید – گلیكو پروتئین در لایه ژله ای موسین را تخریب نموده ، چسبندگی و سفتی آن را كاهش می دهد ولی بطور مستقیم به مخاط دست اندازی نمی نماید. با افزایش سن میزان ابتلا به هلیكوباكترپیلوری افزایش می یابد و علیرغم تحقیقات گسترده هنوز روش انتقال آن بطور دقیق مشخص نشده است و تصور می شود روش دهان به دهان و یا به احتمال بیشتر مدفوع – دهان راه اصلی انتقال آن در دوران كودكی باشد.
ابتلای حاد به هلیكوباكترپیلوری هیچ علامت یا نشانه فیزیكی به همراه ندارد و گزارشهای وجود درد دور ناف و یا بالای ناف و یا پشت جناغ ، اتساع شكم ، تهوع و استفراغ  با عفونت حاد ، غیر قابل اعتماد است .

ارتباط هلیكوباكترپیلوری با گاستریت مزمن فعال. زخمهای دوازدهه . آدنوكارسینوم معده مورد بحث و بررسی زیادی قرار گرفته است . اخیرا این میكروب را به عنوان عاملی در جهت ایجاد هالیتوز مورد مطالعه قرار داده و نتایج جالبی نیز بدست آمده است .
این میكروب را می توان به روش غیرتهاجمی ( آزمون سرم شناسی ، آزمون تنقسی با كربن نشاندار ) یا به روشی تهاجمی ( اندوسكپی و بیوپسی ) تشخیص داد . اولین بار تیومنی و همكارران این ارتباط را با مطالعه روی زوج جوان مطرح كردند. آنها دریافتند كه ارتباط قوی بین بودن هالیتوز و هلیكوباكترپیلوری  و از بین رفتن این عارضه با ریشه كن شدن هلیكوباكترپیلوری وجود دارد. اینكه چگونه هلیكوباكترپیلوری  تولید بدبویی دهان می نماید هنوز مشخص نیست.جدول شماره (3)
حداقل 40 مقاله درباره ارتباط هلیكوباكترپیلوری و هالیتوز در سال 98 به چاپ رسیده است كه از طریق مدلاین قابل دسترس است.

6-  ریه
 هالیتوز  در آبسه های بی هوازی ریوی ، پنومونی نكروزان و آمپیم مكررا گزارش شده است . هالیتوز در 40-50 درصد بیماران مبتلا به عفونت بیهوازی ریوی وجود دارد. در مواردی كه پنومونی ناشی از باكتریهای هوازی ، مایكوپلاسما یا ویروسها باشد ، اگرچه ممكن است خلط زیادی تولید شود ولی معمولا با بوی بد همراه نیست . برونشكتازی به هر علتی كه رخ دهد ، به هنگام تشدید بیماری می تواند با بوی بد دهان همراه باشد.

7-  بیماریهای سیستمیك
  اگرچه حس بویایی ناتوانترین حس انسان است و استفاده از آن در بالین بیمار كمتر تمرین می شود ، ولی برخی بوها به اندازه كافی ویژه هستند تا به عنوان یافته ای كمك تشخیصی مورد استفاده قرار گیرند . بوی شیرینی و میوه مانند دركتواسیدوز دیابتی یك مثال كلاسیك است . چنین بویی به علت افزایش غلظت مواد كتونی در خون و دفع آنها از ریه به وجود می آید . در اورمی بویی آمونیاكی ، ادرار گونه یا ماهی مانند حس می شود كه احتمالا به علت تجمع دی متیل آمین و تری متیل آمین در بدن است .

 بوی بیماران مبتلا به نارسایی كبدی یا بطور مختلفی مانند ماهی ، مانند موش ، مانند متالیك یا شبیه خون در حال تخریب توصیف شده است . احتمالا تجمع متیل مركاپتان ، اسیدهای الفاتیك C2 و C5 ، اتادی ال ودی متیل سولفید در ایجاد آن نقش دارد . چندین بیماری متابولیك ارثی كه دارای آنومالی هایی آنزیمی یا نقص در سیستم انتقال می باشند ، می توانند باعث هالیتوز شوند . تری متیل آمینواسیدوری از این قبیل است . در برخی از این بیماریها ، افراد هتروزیگوت تنها شكایتشان بوی بد دهان است  .جدول شماره (4).

ادامه دارد

اگر نگاهت به وسعت خور شید باشد

میتوانی یار را در همه پنجره ها ببینی

.اگر قلبت به زلا لی دریا باشد

میتوانی او را در همه رود ها جاری ببینی

اگر چشمانت به رنگ عشق باشد

میتوانی او را در کلبه محبت

به انتظار نشسته پیدا کنی

وکلید همان کلبه همان عشقی است

که در سرتاسر وجودت می درخشد.

کاشکی ندونی وقتی که میرم

                   کاشکی ندونی بی تو میمیرم

                        مرگ قناری دیدن نداره

                            گلی که خشکید چیدن نداره

                               میرم از اینجا وقتی که خوابی

                                   من اهل خشکی تو اهل آبی

                                         این نامه از دختر کویره

                                          وقتی میخونیش که خیلی دیره

                                             میرم از اینجا با پای خسته

                                                 با چشمی گریون قلبی شکسته

                                                      بغضی هنوزم مونده تو سینه

    دوری چه سخته قسمت همینه

شبی از پشت یک تنهایی نمناک و بارانی

تو را با لحجه ی گلهای نیلوفر صدا کردم

تمام شب برای با طراوت ماندن باغ قشنگ آرزوهایت دعا کردم ...

و تو در پاسخ آبی ترین موج تمنای دلم گفتی

دلم حیران و سرگردان چشمانیست رویایی

و من تنها برای دیدن زیبایی آن چه تو در سر داشتی

از تنهایی و حسرت رها کردم ...

و تو بی آن که فکر غربت چشمان من باشی

نمی دانم کجا تا کی برای چه

ولی رفتی و بعد از رفتنت باران چه معصومانه می بارد

و بعد از رفتنت یک قلب دریایی ترک برداشت و

بعد از رفتنت ...

و بعد از این همه طوفان و وهم و پرسش و تردید

کسی از پشت قاب پنجره آرام و زیبا گفت

تو هم در پاسخ این بی وفایی ها بگو

در راه عشق و انتخاب آن خطا کردم

و من در حالتی مابین اشک و حسرت و تردید

و من در اوج پاییزی ترین ویرانه ی یک دل

میان غصه ای از جنس بغض کوچک یک ابر

نمی دانم چرا ...

شاید به رسم و عادت پروانگی

من باز برای شادی و خوشبختی باغ قشنگ آرزوهایت دعا کردم ...

قسم به ان ستاره ها                                     که لحظه لحظه با من است

قسم به موج اشک چشم                                که غم گرفته قلب خسته ام

تو اخرین گلا یه ای                                      تو اخرین تبسمی

چه عا شقانه دیدمت!                                    چه عاشقانه خواندمت!

اگر گل امید تو                                              دوباره باز بشکند

تمام لحظه های من                                       پر از ستاره می شود

صدای خنده های من                                     به جای کهکشانی ات

                        غزل غزل سروده می شود.

* هرگز موهایتان را بیش از حد نشورید. در دستور مصرف برخی شامپوها ذكر شده است كه موهایتان را دوبار بشویید. اما باید بدانید یك بار شستشو برای تمام انواع موها و برای زدودن چربی و كثیفی از روی موها كافی است .

* استفاده از محصولاتی مثل ژل، موس و كرم های مو، درخشندگی مو را از بین می برد و موها را كدر می كند. شما می توانید از یك شامپوی پاك كننده گیاهی، هر دو هفته یك بار برای زدودن باقیمانده مواد آرایشی از موهایتان استفاده كنید .
* استفاده از انواع نرم كننده ها و آب رسان ها بعد از شامپو برای مو ضروری است. چون موها در اثر استفاده از شامپوی تنها خشك و شكننده می شوند اما
به خاطر داشته باشید كه نرم كننده را فقط به ساقه مو بمالید، نه به ریشه مو .
* موهای رنگ كرده پس از مدتی درخشش و براقی خود را از دست می دهند، بدین منظور استفاده از یك نرم كننده كه متناسب با رنگ موی شما باشد، هفته ای یك بار توصیه می شود.
* شوره مو مشكل اغلب خانم هاست و اغلب هم به صورت فصلی بروز می كند. رای حل این مشكل علاوه بر استفاده از شامپوهای ضد شوره معتبر، باید از یك رژیم غذایی سالم مقوی و سرشار از پروتئین استفاده كنید، چون شوره به علت تغذیه نامناسب ریشه موها تولید می شود .
* هنگام شستشو در حمام، ریشه موها سست می شوند و ریزش مو به راحتی صورت می گیرد پس سعی نكنید با شانه و برس به جان موهایتان بیفتید. چون باعث كنده شدن مقدار زیادی مو خواهید شد. مشكل شما با استفاده از مقدار كمی نرم كننده قابل حل است. با استفاده از نرم كننده، موهایتان به راحتی شانه می شود و نیازی به برس كشیدن های سخت نیست .
* بعد از استفاده از نرم كننده ، موهایتان را با آب سرد آبكشی كنید تا باقیمانده آن از سرتان پاك شود، در عین حال موهایتان نرم و براق باقی بماند .
* برای درخشندگی موها، متخصصین، آبكشی مو با سركه سیب به طور هفتگی را توصیه می كنند. بدین صورت كه هفته ای یك بار موهایتان را پس از شستشو با شامپو با سركه سیب آبكشی كنید، و سپس دوباره با شامپو بشویید .
* موهای وز و خشك را با شامپوها و نرم كننده هایی كه دارای ویتامین ٍE ، گیاه آلو و راوپانتول هستند، بشویید تا رطوبت آنها حفظ شود.
* برای باز كردن گره های مو از شانه هایی با دندانه های درشت استفاده كنید. ابتدا قسمت پایینی مو را كمی شانه كنید و به تدریج به ریشه مو برسید. بدین شكل علاوه بر باز شدن گره ها به مو آسیبی نمی رسد.
* قبل از استفاده از بیگودی یا دستگاه های صاف كننده مو، حتماً مو را كاملاً خشك كنید تا به مو آسیب نرسد. www.zibaweb.com
* هرگز از درجه تند و گرم سشوار برای حالت دادن به مو استفاده نكنید. همیشه از درجه متوسط آن استفاده كنید و در انتها مقداری باد سرد به موهایتان بدهید تا درخشندگی و حالت مو حفظ شود.
* اگر موهایتان چرب است، می توانید با گذاشتن كف شامپو به مدت چند دقیقه روی موها این عارضه را در مدت زمان طولانی برطرف كنید، استفاده از شامپوهای مخصوص موی چرب نیز مناسب است. به یاد داشته باشید موی چرب را نباید بیشتر از دوبار در هفته بشویید و در ضمن آب ولرم برایشستشوی موی چرب استفاده كنید، نه آب داغ. .
* استفاده از سشوار به طور مداوم به موها آسیب جدی می رساند، شما می توانید با اصلاح و كوتاه كردن نوك موها، هر ۶ تا ۸ هفته به موهایتان تازگی و
شادابی را هدیه كنید.
* اغلب موهای صاف و لخت زود چرب شده و حالت خود را از دست می دهند. برای این كه بتوانید به طور موقت و تا حمام بعدی این حالت را از بین ببرید، مقداری پودر بچه روی موها بپاشید و سریع موها را شانه كنید.
- از برس مویی برای شانه كردن موهایتان استفاده كنید، چون نه به موهای شما آسیب می رساند و نه باعث تجمع چربی در ریشه می شود و با استفاده از این برس چربی به طور متوازن در تمام طول ساقه مو پخش می شود.
- برای صاف كردن موها و جلوگیری از وز كردن مو هنگام سشوار، حتماً از دهانه سشوار استفاده كنید، چون باعث می شود كه باد گرم حقیقی به قسمت مورد نظر بخورد و دیگر قسمت ها را وز نكند.
- برای موهای بسیار فر و وز، فرآورده های ضد وز به شكل لوسیون موسوم در بازار موجود است. می توانید قبل و بعد از سشوار، از این لوسیون به موهایتان
بمالید تا وز نكند.
- اشعه مضر آفتاب، رنگ موها را تغییر می دهد. بدین منظور بدون سرپوش مثل روسری یا كلاه زیر نور آفتاب قرار نگیرند در كنار دریا یا استخر هم از كلاه شنااستفاده كنید. همچنین می توانید در تابستان از شامپوهایی كه در مقابل اشعه نور آفتاب مقاوم هستند، استفاده كنید.
- مو مثل اسفنج می ماند و هر چیز خارجی كه با سر تماس پیدا كند مثل كلر را به خود می كشد. پس قبل از شیرجه زدن در آب استخر، موهایتان را خیس كنید و كمی نرم كننده برای محافظت به ساقه مو بمالید.
- همیشه بعد از شنا موهایتان را بشویید تا باقیمانده كلر یا نمك از موهایتان پاك شود.
- فرو صاف كردن مو به صورت متناوب به مو صدمه می زند سبكی را كه می پسندید (مثل صاف یا فر) انتخاب كنید و دست كم شش ماه در یك سبك باقی بمانید .
- برای كاهش مضرات رنگ و فر مش قبل از رفتن به آرایشگاه، به حمام بروید و موهایتان را با مقدار زیادی نرم كننده برای محافظت مو بشویید.
- برای موهای فر و وز، استفاده از شامپوهای تهیه شده از روغن های طبیعی مثل روغن زیتون و نارگیل بسیار مناسب است.
- اگر موهایتان نازك و كم شده باشد، هر شب با یك برس مویی با دندانه های درشت به آرامی شانه كنید. با این كار جریان خون در اطراف پیاز مو جریان پیدا
می كند و رشد مو تحریك و تسریع می شود. -اگر موهایتان كم پشت است، با شانه كردن آن به روش عكس یعنی از ریشه به ساقه، می توانید حجم مو را زیاد كنید.
- برای حجم بخشیدن به موهای نازك، می توانید از شامپوهای حجم دهنده استفاده كنید.
- به موهایتان كمی استراحت دهید. مرتب آن را سشوار نكشید یا فرآورده هایی مثل ژل یا موس سنگین نكنید.

- همیشه هنگام استفاده از ژل یا كرم مو از مقدار كم شروع كنید و موهایتان را بیش از اندازه لازم به این مواد آغشته نكنید. اگر كم بود، باز جای اضافه
كردن هست.
- از نگرانی بپرهیزید، استرس و نگرانی باعث ریزش مو می شود، پس به خاطر موهایتان هم شده آرام باشید.
- برای جلوگیری از وز كردن و خشك شدن موها كه در اثر سرمای زمستان و استفاده بیش از حد از سشوار ایجاد می شود، هر هفته از ماسك رطوبت دهنده مو استفاده كنید و از نرم كننده های قوی تر پس از شامپو مصرف كنید.
- حتماً قبل از گذاشتن روسری یا كلاه، موهایتان را كاملاً خشك كنید چون اگر موی شما زیر روسری یا كلاه خشك شود، بسیار بد حالت خواهد شد.
- استفاده از ژل یا كرم حاوی سیلیكون، باعث درخشندگی موهای شما قبل از حالت دادن به آن می شود.
- اگر از كوتاه كردن موهایتان می ترسید و نگرانید كه به شما نیاید، آن را در چند مرحله كوتاه كنید.
- موهای صاف یا لخت را به شكل لایه لایه یا لیر بزنید تا كمی پف كند و حالت بگیرد.
- هر چقدر موهای بلند شما زیبا باشد، باید كه آن را كوتاه تر از حد كمرتان نگه دارید تا علاوه بر سلامت مو، سلامت جسم شما نیز تأمین شود.
- هرگز رنگ موهایتان را ناگهان و چند درجه تغییر ندهید. شاید باور نكنید، اما این كار باعث سردرد شما خواهد شد. قبلاً اگر می خواهید موهایتان را
بور كنید، در چند مرحله این كار را بكنید. در این صورت هم موهای خوش رنگ تری خواهید داشت و هم به موهایتان آسیب نمی رسد.
- اگر موهایتان تغییر كرده و زود چرب می شود و خارش دارد، احتمالاً به خاطر نوع شامپویی است كه مصرف می كنید، باید نوع شامپوی خود را عوض كنید.گاهی تعویض و انتخاب شامپوی مناسب، عارضه را به كلی از بین می برد.
- زیاد موها را هنگام شامپو چنگ نزنید، چون غدد چربی را فعال كرده و باعث چرب شدن مو خواهد شد.

جان دیوئی یکی از معروفترین فیلسوفان امریکایی قرن بیستم و از پیشتازان پراگماتیسم است که آرای انقلابی‌اش در باب سرشت فلسفه، آموزش ، جامعه و سیاست حرف و حدیثهای فراوانی را به وجود آورده اند. نگاه دیوئی به فلسفه از تلقی متعارف فاصله داشت و به نظر وی فلسفه باید به عنوان روشی برای آموزش مردمسالاری و مسائل زندگی قلمداد شود. در این مقاله این نگاه به فلسفه با تکیه بر زندگی فکری دیوئی بسط می‌یابد.
جان دیوئی، فیلسوف امریکایی را بیشتر با گرایشهای عمل گرایانه اش باید به یاد آورد. او در زندگی آمیخته با کار و تلاشش، دنیای فلسفه را بی تاثیر از حضور خود نساخت و در اذهان، آنچه که از او به یاد مانده است چیزی جز یک متفکر عالیقدر و مفسر و فعال سیاسی نیست.

جان دیوئی در روز بیستم اکتبر سال 1859 میلادی در شهر برلینگتون امریکا به دنیا آمد. او پس طی مراحل تحصیلی مقدماتی وارد دانشگاه جان هاپگینز شد و در کنار تحصیل در رشته فلسفه به شغل آموزگاری در مدرسه نیز مشغول بود. دانشگاه جان هاپکینز تا زمان فارغ التحصیلی او تحت سرپرستی جرج اس موریس بود که گرایشهای آرمانگرایی داشت و توانسته بود ذهن دئوی را با اندوخته های خود در این خصوص پر کند. دئوی جان هاپکینز را به قصد تصاحب یک منصب پیشنهادی به سوی دانشگاه میشیگان ترک گفت.

اولین فعالیت جدی دیوئی در زمینه فلسفه را باید با تلاشی شناخت که او در خصوص ترکیب شیوه در حال پیدایش روانشناسی تجربی با پایه های اصلی آرمانگرایی موریس صورت داد. دیوئ طی دهه 1890 بویژه بعد از حضورش در دانشگاه تازه تاسیس شیکاگو در سال 1894، در آغار راهی قرار گرفت که شروعش منجر به فاصله گرفتن او از مابعدالطبیعه آرمانگرایی شد؛ روندی که دوی آن را در زندگینامه خود با نام "استبدادگرایی  تا تجربه گرایی،" به آن اشاره داشته است.  دیوئی با تاثیر بسیار از "اصول روانشناسی" ویلیام جمیز، به رد ادعای آرمانگرایان پرداخت که در آن با مطالعه پدیده های تجربی، دنیا را ذهن انسان می‌دانستند.

مشاجره با رئیس دانشگاه شیکاگو، دیوئی را در سال 1904مجبور به ترک این دانشگاه کرد و به تدریس در دانشگاه کلمبیا پرداخت و تا آخر زمان بازنشستگی در این دانشگاه باقی ماند. کارها و نوشته های بسیار با ارزش دیوئ  در طول یک زندگی پر کار و طولانی صورت گرفته است که این کارها حوزه های بسیاری از فلسفه در کنار مسائل آموزشی، اجتماعی و سیاسی  را در بر می گیرد. این نوشته ها و مقالات، با جهد زیاد توسط جوان بویدستون و همکاران او در قالب 37 جلد کتاب برای انتشارات دانشگاه ایلینویز جمع آوری شده است.

در باطن و عمق تفکرات دیوئ که در مقاله " نیاز به بازیابی فلسفه   " وی انعکاس پیدا کرده دغدغه ای وجود دارد که در آن فلسفه از مسائل حاشیه ای در دانش و متافیزیک فاصله گرفته و به مشکلات انسانها پرداخته است. این پیشنهادی بود که به جای دوری از فلسفه بتواند به ان زندگی دوباره ببخشد. قصد او به عنوان یک فیلسوف در پیش گرفتن این مشکلات بوده است نه آنکه بخواهد همانند یک معمار در ساختار آن اصلاحات بنیادی ایجاد کند.

علاقمندی دیوی به تئوری آموزشی و اصلاحات در آن، زمانی که در شیکاگو حضور داشت به اوج رسید و ثمره آین تلاش ها در تاسیس یک مدرسه آزمایشگاهی و کتاب هایی چون "مدرسه و جامعه "، "کودک و برنامه آموزشی " و "دمکراسی و آموزش " تجلی یافته است. این علاقه دیوئ به بحث آموزش در مراحل بعدی در بعد گسترده تری به نام تغییرات تصاعدی اجتماعی شکل گرفت. او حامی مسائل از قبیل حق رای زنان و حرکتی بود که دوست او جان ادام به آن شکل داد.

فعالیتهای پر تلاش او در حوزه های عمومی و سیاسی از ریاست اتحادیه معلمان، سرپرستی ACLU ، حمایت از حرکت "ممنوعیت جنگ" طی سال های جنگ، ریاست "گروه جلب آراء" و شرکت در محاکمه لنون تروتسکی در مکزیک به سال 1938، بوده است. دیوئی در آغاز جنگ جهانی اول و در زمانیکه به نیویورک سفر کرد، بخش عمده کارهای خود را که به چاپ رساند در خصوص موضوعاتی چون تفسیری بر سیاست های جاری داخلی و بین المللی و بیا نیه های عمومی در مورد موضوعات مختلف بود. از او در دایره المعارف (Encyclopedia) به عنوان تنها فیلسوفی یاد شده است که توانسته در مورد عهدنامه ورسای (the Treaty of Versailles) و ارزش ارائه هنر در دفاتر پستی مطلب به چاپ برساند.

در سالهای جنگ یک دسته از کتاب هایی از او به چاپ می رسند که اعتقادات فلسفی او را بیان می کنند که از جمله آنها می توان به بازسازی فلسفه ، تجربه و طبیعت ، تلاش برای یقین ، هنر به عنوان تجربه ، اعتقاد عمومی ، منطق:تئوری پرسش ، و تئوری ارزیابی اشاره کرد. کتاب دیگر او با عنوان عوام و مشکلات آنها  بحثی را شامل می شود که در آن به دفاع از آرمان های مشارکتی دمکراتیک در مقابل شک گرایانی چون والتر لیمپمان می پردازد. دیویئبر اساس نوشته های اولیه اش، از منتقدان لیبرالیسم تجارت منشانه و نگراشهای فردگرایانه اجتماعی آن بود و این انتقادها در دوران رکود اقتصادی شدت بیشتری یافت.

این موضوع را در مقالاتی چون فردگرایی، قدیم و جدید ، آزادی گرایی و فعل اجتماعی  و آزادی و فرهنگ که او یک شکل از جامعه گرایی دمکراتیک و آزادی گرا را به نمایش می گذارد بهتر می توان دریافت. او بیرق دار منتقدین چپ از عنوان نیو دیل روزولت بود که در زمان رکود اقتصادی امریکا به منظور بهبود اوضاع داده شده بود. این در حالی بود که در همین زمان معارض کمونیسم اتحاد جماهیر شوروی و هواخواهان و مدافعان غربی اش نیز شناخته می شد.

شهرت دیوئ بعد از مرگش در اول ژوئن سال 1952، تحت تاثیر قرار گرفت و رو به افول گذاشت. نگرش او از فلسفه توسط سنت در شرف تکوین فلسفه تحلیلی، مبهم و قدیمی تلقی شد. در همین زمان بود که مقالات آموزشی او مورد آماج انتقادات از سوی کسانی قرار گرفت که او را عامل تمام مشکلاتی می دانستند که در حوزه آموزش بعد از جنگ به طور مکرر رخ می داده است. به طور کلی از هر سو، تفکر سیاسی و اجتماعی او مورد هجوم واقع شد. واقع گرایانی چون رینهولد نیبهر، تفکر دیوئی را خوش بینی کور به امید بینایی فرض کرد که به مشارکت دمکراتیک محول شده است و منتقدین دیگر از هر دو جناح چپ و راست، عنوان داشتند که هیچ چیز جز پوچی و شاید یک ازدواج بد یمن در شیوه علمی نمی تواند باشد.