تبیان، دستیار زندگی

پیش زمینه و تاریخچه

ورزش سپک تاکرا ۵۰۰ سال قبل توسط خانواده‌ای سلطنتی در مالزی پایه‌گذاری شد که البته آن زمان یک بازی درباری و سلطنتی بود. نام این ورزش از دو زبان گرفته شده. سپک Sepak در زبان مالزیایی به معنای ضربه زدن و تاکرا Takraw در زبان تایلندی یعنی توپ. هنگامی که این ورزش متولد شد تا حد زیادی شبیه ورزش ژاپنی کماری "Kemari" بود. عده ای به شکل دایره می‌ایستادند و با چوب به توپ ضربه می‌زدند و ساعت‌ها به این بازی می‌پرداختند. به همین دلیل بسیار شبیه بازی کماری بود که بازیکنان یک دایره بزرگ تشکیل می‌دادند. ساعت‌ها بدون آن که توپ با زمین تماسی پیدا کند به آن ضربه می‌زدند و تا زمانی که توپ به زمین می خورد جزو امتیازات آن گروه محاسبه می‌شد. در سال ۱۹۶۵ این ورزش به چیزی شبیه والیبال امروزی با قوانینی شبیه آن انجام می‌شد. ضمن اینکه تور هم به آن اضافه گشته و کمی بین‌المللی‌تر شده بود.

اندازه، ارتفاع زمین و ارتفاع تور بازی و به طور کلی سایز زمین مسابقه شبیه زمین بدمینتون است و هر تیم ۳ بازیکن دارد. قوانین فعلی آن تا حد زیادی شبیه والیبال اما ۵ فرق کلی دارد که به شرح زیر است:

بازیکنانی که این ورزش را انجام می‌دهند و بالاخص سرویس می‌زنند پای محوری‌شان را روی دایره سرویس که در زمین تعبیه شده قرار می‌دهند (در این حالت پا باید کاملاً ثابت باشد) و بازیکنانی که در نیم دایره کناری در چپ و راست زمین (نیم دایره ای به شعاع ۹۰ سانتی‌متر که با خط وسط زمین و خطوط کناری مرتبط بوده) ایستاده‌اند به انتخاب توپ را برای سرویس زننده پرتاب می‌کنند و او به توپ ضربه می زند. پس از انداختن توپ برای بازیکنی که سرویس می‌زند، ۲ بازیکن دیگر دوباره به موقعیت دفاعی خود باز می‌گردنند. هنگامی که بازی با ضربه سرویس آغاز می‌شود، مهاجم تیم می‌تواند از یک بار تا ۳ بار به توپ ضربه بزند. شما می‌توانید هنگام بازی از سر، پشت سر، پاها و هر جایی از بدنتان به غیر از بازوها از سر شانه تا انتهایی‌ترین قسمت انگشتانتان استفاده کنید.

هر تیمی که بتواند ۲ ست از ۳ ست بازی را از آن خود کند برنده مسابقه خواهد بود. هر ست ۱۵ امتیاز دارد که در ست سوم تنها کسب ۶ امتیاز برای پیروز شدن تیم مقابل کفایت می کند.

دو نوع توپ در این ورزش مورد استفاده قرار می‌گیرد که یک نوع آن غالبا از مواد پلاستیکی و مشتقاتش (فایبر گلاس) تشکیل می‌شود و نوع دیگر سال‌ها پیش از نوعی خیزران و بامبو بوده که اکنون منسوخ شده. توپی که از پلاستیک ساخته شده توسط انجمن آسیایی سپک تاکرا به عنوان توپ رسمی (در دو نوع مردان و بانوان) مسابقات شناخته شده است. وزن توپ بین ۱۷۰ تا ۱۹۰ گرم است و سایز محیطی آن ۴۰ سانتی‌متر می باشد. توپی کوچک‌تر از توپ هندبال و کمی بزرگ‌تر از توپ سافت بال.

هر بازیکن می تواند تا آنجا که قدرتش را دارد بالا بپرد و ضربه ای که به توپ می‌زند در آن صورت شبیه حرکات آکروباتیک است. گفته می‌شود سرعت توپ در سپک تاکرا گاهی به ۱۴۰ کیلومتر در ساعت هم می‌رسد.

در حال حاضر در کل دنیا ۳ نوع سپک تاکرا انجام می‌شود:

· هوپ تاکرا: شبیه بسکتبال؛ با حلقه‌· ای که از سقف آویزان است و ۵ بازیکن که زیر حلقه هستند باید طی مدت ۳۰ دقیقه با ضربات پا توپ را وارد حلقه کنند.

· دبل تاکرا: با دو نفر بازیکن که روبروی هم قرار می‌· گیرند.

· سپک تاکرای ساحلی: روی شن و ماسه ساحلی مانند والیبال ساحلی که با ۴ بازیکن انجام می‌· شود.

حتما صفحهٔ شطرنج را دیده‌اید. یک صفحهٔ ۸ در ۸ خانه که یکی در میان سیاه و سفید هستند. اگر می‌خواهید طبق استانداردهای بین المللی صفحه را نشانه‌گذاری کنید، دستور زیر را پیش بگیرید. صفحه را روی میز بگذارید و به آن نگاه کنید! حالا ردیفی که نزدیک به شماست یعنی ضلع پائین مربع را نگاه کنید! خانه‌ای که در منتها الیه سمت راست و در آخر و سمت راست قرار دارد را نگاه کنید! اگر سفید بود که هیچی، اما اگر سیاه بود لطفا ۹۰ درجه صفحه را بچرخانید تا شماره گذاری را شروع کنیم

حالا که آخرین خانه سمت راست و پایین سفید شده، آن را H, و تا سمت راست به عقب تا A آنها را شروع به نامگذاری کنید. شماره‌ها را داخل خانه‌ها ننویسید زیر خانه‌ها بنویسید. حالا از سمت راست و همان پایین یعنی کنار همان خانه‌ای که باید سفید باشد را ببینید، کنار خانهٔ اول را ۱ بنامید و تا آخر که ۸ باشد آن را ادامه بدهید. حالا شما یک صفحهٔ شطرنج علمی دارید و بهتر می‌توانید شطرنج بیاموزید، بازی استادان را ببینید، تجزیه و تحلیل کنید، واریانتها را آموخته حفظ کرده و بازی تان را ثبت کنید. نکته دیگر در رابطه با نوشتن نام هر مهره‌است که در پایین امده‌است

• سرباز (پیاده)

• اسب؛ مدرنN - کلاسیک C (ایتالیایی)

• فیل؛ مدرن B - کلاسیک F (ایتالیایی)

• رخ (قلعه)؛ مدرن R - کلاسیک T (ایتالیایی)

• وزیر(فرزین)؛ مدرن Q - کلاسیک D (ایتالیایی)

• شاه؛ مدرن K - کلاسیک R (ایتالیایی)

انواع مهره‌های این بازی هستند. شخصی برنده‌است که بتواند شاه حریف را با خطر زدن( کیش) مواجه کند به طوری که حریف راهی برای «رفع کیش» نداشته باشد

مهره‌ها

 پیاده

یا سرباز ضعیف‌ترین مهرهٔ بازیست که هر کدام از بازیکنان (سیاه یا سفید) ۸ عدد از آن دارند که در ردیف یکی مانده به آخر قرار می دهند. پیاده به جز حرکت اول که می‌تواند ۲ خانه مستقیم به جلو برود، بقیهٔ حرکتها را باید خانه به خانه انجام دهد. پیاده بعد از رسیدن به آخرین ردیف در خانهٔ حریف اختیار دارد به یک مهرهٔ دیگر (به جز شاه) بنا بر خواست بازیکن ( که معمولا وزیر است ) تبدیل می شود. سرباز تنها مهره‌ای ست که به همان شکلی که حرکت می‌کند (مستقیم به جلو) مهرهٔ حریف را نمی گیرد بلکه می‌تواند مهره‌هایی را که در دو خانه چپ و راست خانه‌ جلوی خود هستند را بگیرد. همین طور پیاده تنها مهره ای ست که قادر نیست به خانه‌ای که قبلا در آن مستقر بوده و از آن رفته برگردد و فقط به سمت جلو پیش می رود.

وزیر (فرزین)

وزیرها قوی‌ترین مهره‌های شطرنج محسوب می‌شوند. قدرت یک وزیر برابر با ۹ پیاده ارزیابی می‌شود. این مهرهٔ ارزشمند که نبود او خانمان سوز است، به ۲ صورت اریب و مستقیم (عمودی یا افقی) حرکت می‌کند و به همان ترتیب مهره‌ای را می‌گیرد. هر یک از طرفین بازی شطرنج فقط یک وزیر دارند. وزیرها بین شاه و فیل قرار می‌گیرند یعنی وزیر سفید در خانهٔ D۱ و وزیر سیاه در همان ستون در خانهٔ D۸.

شاه

حیاتی‌ترین مهرهٔ بازی ایست که در واقع حضور تمام مهره‌های شطرنج برای دفاع از شاه خود و حمله یا تخریب مستقیم یا غیر مستقیم شاه حریف هست. شاه فقط می‌تواند به تمامی اطراف و خانه‌های مجاور خود برود. نکته‌های مهم در رابطه با شاه:

·         بین ۲ شاه همیشه باید لااقل یک خانه فاصله باشد.

·         در صورت این که شاه توسط هر یک از مهره‌های شطرنج (غیر از شاه حریف) مورد تهدید قرار گرفت، اصطلاحا کیش شده و ۳ راه (برای اسب ۲ راه) برای «رفع کیش» وجود دارد.

o        ۱-حرکت دادن شاه

o        ۲-گرفتن مهرهٔ تهدید کننده

o        ۳-گذاشتن مانع در مسیر تهدید مهرهٔ تهدید کننده شاه.

از آنجا که اسب مانعی برای حرکت نمی‌شناسد، بنا براین رفع کیش با حربه آخر امکان ندارد.

حرکتهای استثنایی در شطرنج

 قلعهٔ شاه یا قلعهٔ کوچک

حرکتی که درصورت وجود شرایط زیر، شاه ۲ خانه به سمت رخ می رود و رخ به خانهٔ بعد از شاه و آن سمت دیگر شاه می‌رود. این حرکت حداکثر یک بار در بازی و در صورت برقراری ۳ شرط زیر انجام می‌شود: ۱-شاه و رخی که می خواهد قلعه برود تا آن لحظه حرکتی نکرده باشند. ۲- بین شاه و رخ هیچ مهره‌ای نباشد. ۳-شاه و محل عبور وی در هنگام انجام این حرکت نباید با خطر مهره‌ای از حریف رو به رو باشد.(در معرض کیش باشد.) اگر شرایط بالا برقرار بود، حرکت قلعه عبارت است از عبور شاه از خانهٔ مجاور خود به سوی رخ و قرار گرفتن شاه در خانهٔ بعدی و قرارگرفتن رخ در خانهٔ مجاور شاه (همان خانه‌ای که شاه از آن عبور کرده یا به اصطلاح «از رویش پریده»).

قلعهٔ وزیر یا قلعهٔ بزرگ

درست مانند قلعهٔ شاه‌است ولی در سمت دیگر، یعنی عمل قلعه رفتن با رخ سمت وزیر انجام می‌پذیرد