تبیان، دستیار زندگی

آیا نام حضرت مهدى (علیه السلام) در قرآن آمده است؟

قرآن كریم براى معرفى شخصیت هاى الهى گاهى نام آن ها را ذكر مى كند و گاهى ویژگى ها را یادآور مى شود، بدون ذكر نام آن ها. همان گونه كه از میان صدو بیست و چهار هزار پیامبر الهى تنها نام حدود بیست و پنج نفر از آن ها در قرآن آمده، و نام دیگر پیامبران در قرآن نیامده است، و همان گونه كه نام هیچ یك از امامان معصوم(علیهم السلام)در قرآن نیامده، نام مبارك امام زمان (علیه السلام) هم در قرآن نیامده است: از میان چهارده معصوم تنها نام پیامبر «محمد (صلى الله علیه وآله وسلم)» چهار بار در قرآن آمده است، آل عمران / 144 ـ احزاب / 40 ـ محمد / 2 ـ فتح / 29. اگر بنا بود نام امامى در قرآن بیاید، آمدن نام حضرت على (علیه السلام) سزاوار بود. علت اصلى این كه خداوند سبحان در قرآن كریم نام امامان معصوم(علیهم السلام)را ذكر نكرده است، خودش بهتر مى داند، و شاید یكى از علت هاى آن جلوگیرى از تحریف قرآن باشد. در عین حال كه اسامى ائمه(علیهم السلام)در قرآن نیامده است، آیات فراوانى در خصوص حضرت على (علیه السلام)، امام زمان (علیه السلام) و دیگر ائمه وجود دارد، كه این آیات همراه با احادیثى كه در تفسیر و تبیین آن ها وارد شده است، شخصیت امامان معصوم(علیهم السلام)را معرفى مى كند، مانند آیات تبلیغ سوره ى مائده، آیه 67. اكمال دین سوره ى مائده، آیه 3. ولایت سوره ى مائده، آیه 55. مباهله سوره ى آل عمران، آیه 61. تطهیر سوره ى احزاب، آیه 33. سوره ى هل اتى و ... تشكیل حكومت جهانى كه بعد از ظهور امام زمان (علیه السلام) خواهد بود. در آیات قرآن مطرح شده است. آیاتى از سوره ى توبه از وصف گسترش اسلام در سطح جهان نوید مى دهد: «... هو الذى ارسل رسوله بالهدى و دین الحق لیظهر، على الدین كله ولو كره المشركون» سوره ى توبه، آیه 3 و سوره صف، آیه 9. مضمون این آیه ـ كه پیشگویى گسترش و همه جانبه ى اسلام در سطح جهان است، ـ هنوز تحقق نیافته است، و وعده ى الهى صدق است و من اصدق من الله حدیثنا، نساء / 87. و این در زمان حكومت جهانى حضرت مهدى (علیه السلام) تحقق خواهد یافت. خداوند سبحان در آیه ى دیگرى مى فرماید: «ولقد كتبنا فى الزبور من بعد الذكر ان الارض یرثها عبادى الصالحون»،انبیاء / 105. ما پس از ذكر، در زبور نوشتیم كه بندگان شایسته ى من وارث زمین خواهند بود. وعده ى مندرج در این آیه هم هنوز تحقق نیافته، و این وعده اشاره به تشكیل حكومت جهانى حضرت مهدى (علیه السلام)است. آیات دیگرى هم پیرامون حكومت جهانى امام زمان (علیه السلام) در قرآن هست، مانند آیه 55 / نور و آیه 5 / قصص. آیا تنها ذكر نام مهدى (علیه السلام) دردى را دوا مى كند؟ آیا اگر نام حضرت در قرآن برده مى شد، امكان نداشت در طول تاریخ، شیادان و افراد شهرت طلب از آن سوء استفاده نكنند، یا افرادى روى غرض هاى خاص، وجود حضرت را انكار نمایند؟ تجربه ى تاریخى نشان داده است كه اگر هم در قرآن صراحتاً نام حضرت برده مى شد، باز در طول تاریخ، شیادان و مدعیان دروغین مهدویت پیدا مى شدند و نام خود را امام زمان و مهدى موعود مى گذاشتند، تا از آب گل آلود ماهى بگیرند و از نام او و انتظار مردم استفاده ى نادرست كنند، مگر خدا نام پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) را در انجیل نبرده است؟ ولى گروه هاى مغرض، از آن بهره بردارى ناجوانمردانه كردند. بنابراین، مسأله ى مهم، بیان ویژگى هاى دیگر حضرت است تا افراد آگاه با شناخت آن ها، مهدى واقعى را از مدعیان دروغین مهدویت باز شناسند.

آیا امام زمان (علیه السلام) از اعمال و رفتار ما آگاه هستند؟

بنابر آنچه در قرآن مجید و روایات معصومین(علیهم السلام)آمده است، همه ى ائمه و از جمله امام زمان (علیه السلام) از اعمال و رفتار ما آگاه هستند. قرآن مجید مى فرماید: (وقل اعملوا فسیرى الله عملكم ورسوله والمؤمنون ...) سوره توبه، آیه 105. بگو: هر عملى مى خواهید انجام دهید، پس خدا، رسولش و مؤمنان عمل شما را مى بینند ... در روایاتى كه در تفسیر آیه آمده است، گفته شده كه مراد از مؤمنان در این آیه ائمه ى معصومین(علیهم السلام)هستند. پس اصل آگاهى امام زمان (علیه السلام) از اعمال و رفتار ما امرى مسلّم است، ولى چگونگى حصول این عمل از راه هاى مختلفى است از جمله: 1 ـ خداى تبارك و تعالى به ایشان چشمى داده است كه همه چیز را مى بینند. حضرت عیسى (علیه السلام) ـ كه بعد از ظهور امام زمان (علیه السلام)مى آید و پشت سر آن بزرگوار نماز مى خواند ـ طبق گفته ى قرآن مجید از آنچه مردم در خانه هایشان ذخیره كرده بودند و آنچه مى خوردند خبر مى داد، بدون این كه آن ها را در ظاهر دیده باشد سوره آل عمران، آیه 49. با توجه به این كه مقام حضرت مهدى (علیه السلام) از حضرت عیسى (علیه السلام) بالاتر است، پس حتماً از اعمال و رفتار ما آگاهى دارد. 2 ـ ملائكه بر امام زمان (علیه السلام) نازل مى شوند و نامه ى اعمال بندگان را به حضرت مهدى (علیه السلام) عرضه مى كنند. در روایات آمده است كه هفته اى دو بار نامه ى اعمال بندگان به امام زمان (علیه السلام) عرضه مى شود. در برخى از روایات مى خوانیم كه در روزهاى دوشنبه و پنج شنبه نامه ى اعمال بندگان به حضرت عرضه مى شود «ان الاعمال تعرض على النبى (صلى الله علیه وآله وسلم) فى كل اثنین و خمیس فیعلمها وكذلك تعرض على الائمة (علیه السلام) فیعرفونها». بحارالانوار، ج 5، ص 329. 3 ـ ملائكه بر حضرت نازل مى شوند و این علوم را بر ایشان القا مى كنند. غیر از این راه ها، ممكن است راه هاى دیگرى هم باشد كه ما از آن ها بى خبریم. البته این علم و آگاهى حضرت، به اعمال و رفتار ظاهرى ما منحصر نمى شود، بلكه آن بزرگوار از نیت هاى ما هم آگاه است.

منظور از رجعت چیست؟ چه زمانى واقع مى شود؟ چه كسانى مشمول رجعت مى شوند؟ و فلسفه آن چیست؟

واژه «رجعت» در لغت به معنى بازگشتن است، و اصطلاحاً به معنى بازگشتن و زنده شدن مؤمنان خالص و كافران محض، بعد از ظهور امام زمان(علیه السلام)است. قرآن كریم به مسأله ى رجعت اشاره كرده و وقایع و رخدادهایى را نسبت به امت هاى پیشین و بنى اسرائیل نقل كرده است، مانند داستان «عزیر پیامبر» كه مُرد و بعد از صد سال زنده شد(1) سوره بقره، آیه 259، داستان جمعیتى كه خدا آن ها را میراند و بعد آن ها را زنده كرد سوره بقره، آیه 243، داستان هفتاد نفرى كه حضرت موسى (علیه السلام)براى رفتن به كوه طور انتخاب نمود و در وادى كوه طور بعد از این كه صاعقه آن ها را فرا گرفت، مردند و بعد خدا آن ها را زنده نمود سوره بقره، آیه 55 و 56. داستان كشته ى بنى اسرائیل كه بعد از زدن قسمتى از گاو به آن زنده گشت سوره بقره، آیه 73. زنده كردن مرده ها توسط حضرت عیسى (علیه السلام) سوره مائده، آیه 110. داستان پرنده هایى كه حضرت ابراهیم (علیه السلام) آن ها را كشت، گوشت آن ها را مخلوط نمود و هر قسمتى از آن را بر كوهى نهاد و بعد آن ها را خواند و زنده شدند سوره بقره، آیه 260. از مجموع این داستان ها امكان وقوع رجعت اثبات مى شود (گرچه این موارد از مصادیق اصطلاحى رجعت نیست) روایات در خصوص رجعت، متواتر است به نحوى كه وقوع رجعت را مسلّم مى كند. علاوه بر این، مسأله ى رجعت مورد اتفاق علماى شیعه و از مسائل ضرورى مذهب شیعه است علامه مجلسى در بحارالانوار، ج 53، حدود 200 روایت صریح پیرامون رجعت، از بیش از 40 نفر از روات ثقه و بزرگ نقل كرده است و فرموده: بیش از 50 كتاب توسط علماى بزرگ پیرامون رجعت نوشته شده است. رجعت بعد از ظهور امام زمان (علیه السلام) و در زمان حكومت جهانى ایشان پدید خواهد آمد. در روایات آمده كه مؤمنان خالص و كافران و مشركان محض مشمول رجعت مى شوند، و در زمان حكومت امام زمان (علیه السلام) زنده خواهند شد. همچنین در روایات از افراد به خصوصى نام برده شده است كه زنده خواهند شد، مانند حضرت رسول اكرم (صلى الله علیه وآله وسلم)، ائمه(علیهم السلام)، حضرت عیسى (علیه السلام)، جمعى از اصحاب پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) چون سلمان، مقداد، جابر بن عبدالله انصارى و ... و اصحاب كهف. در روایات تصریح شده است نخستین امامى كه رجعت مى كند، امام حسین (علیه السلام) است و ایشان مدت طولانى حكومت مى كند، به گونه اى كه از كثرت سن ابروهایش روى دیدگانش مى ریزند بحارالانوار، ج 53، ص 46. علاوه بر تواتر روایات رجعت، در ادعیه و زیارات هم به رجعت اشاره شده است; از جمله در زیارت جامعه مؤمن بایابكم، مصدّق برجعتكم ... زیارت آل یاسین و انّ رجعتكم حق لا ریب فیها. زیارت وارث انى بكم مؤمن و بایابكم موقن. زیارت عاشوراان یرزقنى طلب ثارك مع امام منصور من اهل بیت محمد (صلى الله علیه وآله وسلم). و دعاى عهد اللهم ان حال بینى و بینه الموت ... فاخرجنى من قبرى. براى رجعت دو حكمت و فلسفه ذكر كرده اند: 1 ـ تكمیل حلقه ى تكاملى مؤمنان خالص و چشیدن كیفر دنیوى كافران محض. 2 ـ نشانه ى عظمت خدا و مسأله ى رستاخیز براى انسانها تا با مشاهده ى آن به اوج معنوى و ایمان برسند.

به چه دلیل امام زمان (علیه السلام) متولد شده اند؟

عقیده به مهدویت و منجى جهانى در اسلام امرى مسلم است و در دیگر ادیان هم وجود دارد; اما به چه دلیل حضرت مهدى (علیه السلام) متولد شده اند، نه این كه در آخرالزمان به دنیا خواهند آمد؟ دلیل عقلى و نقلى قطعى داریم بر این كه حضرت مهدى (علیه السلام) قبل از شهادت پدر بزرگوارشان امام حسن عسكرى (علیه السلام)، متولد شده اند: 1 ـ دلیل عقلى: با توجه به سه مطلب ذیل عقل هر انسان منصفى حكم مى كند به این كه امام زمان (علیه السلام) متولد شده و هم اكنون زنده هستند: الف) در علم كلام به اثبات رسیده كه «هیچ گاه زمین نمى تواند از حجت الهى، خالى باشد.» در روایات هم به این مطلب تصریح شده است، در روایت است «لو بقیت الارض بغیر امام لساخت» اصول كافى، ج 1، ص 179. اگر زمین بدون امام باشد، فرو مى رود و نابود مى شود. ب) در علم كلام ثابت شده است «كه امامان معصوم بعد از پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) دوازده نفر بیش تر نیستند و همگى از خاندان پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) مى باشند.» روایات هم در این مورد فراوان است. ج) «یازدهمین امام معصوم ـ حضرت امام حسن عسكرى (علیه السلام) ـ در سال 260 هجرى قمرى در شهر سامرا به شهادت رسیدند،» این از مسلمات تاریخ است. نتیجه ى این سه مقدمه این است كه حضرت مهدى (علیه السلام)، قبل از شهادت امام حسن عسكرى (علیه السلام) تولد یافته و به مقام رفیع امامت رسیده اند، و گرنه زمین از حجت و امام خالى خواهند ماند. 2 ـ دلیل نقلى: الف) روایات: در روایات آمده است كه حضرت مهدى (علیه السلام)، نهمین فرزند امام حسین (علیه السلام) است، ششمین فرزند امام جعفر صادق (علیه السلام) است، پنجمین فرزند امام موسى بن جعفر (علیه السلام) است، چهارمین فرزند امام رضا (علیه السلام) است، سومین فرزند امام محمد تقى (علیه السلام) است، و فرزند امام حسن عسكرى (علیه السلام)است. مجموع این روایات بیش از 780 مورد است. از مجموع این روایات استفاده مى شود كه حضرت مهدى (علیه السلام) متولد شده اند، زیرا حضرت امام حسن عسكرى (علیه السلام) در سال 260 هجرى قمرى به شهادت رسیدند. ب) نقل تاریخى: مورخان شیعه و سنى جریان تولد حضرت مهدى (علیه السلام) و زمان و مكان آن را ضبط كرده اند. مروج الذهب، ج 4، ص 199 ـ ینابیع المودة، ج 3، ص 114. ج) ملاقات حضرت: از زمان تولد حضرت مهدى (علیه السلام) تا این زمان، افراد زیادى حضرت را ملاقات كرده اند، مانند: حكیمه خاتون ـ عمه ى امام حسن عسكرى (علیه السلام)ـ كه شب تولد حضرت در خانه ى امام حسن عسكرى (علیه السلام) بودند و جریان تولد را شاهد بودند. ینابیع المودة، ج 3، ص 114. غیبت شیخ طوسى، ص 141. ابو نصر خادم، حضرت مهدى (علیه السلام) را در گهواره ملاقات نموده است. كشف الغمه، ج 2، ص 499 و اثبات الهداة، ج 7، ص 344. سعدبن عبدالله قمى در زمان حیات امام حسن عسكرى (علیه السلام) با جمعى براى زیارت امام حسن (علیه السلام)به سامرا رفتند، در طرف راست امام كودكى را مشاهده نمودند كه مانند ماه درخشان بود. پرسیدند: این كیست؟ فرمود: «مهدى قائم آل محمد (صلى الله علیه وآله وسلم)است.» الزام الناصب، ج 1، ص 342. در زمان غیبت هم افراد زیادى حضرت را ملاقات كرده اند، كه در خصوص ملاقات با حضرت كتاب هایى نوشته شده است.بنابراین حضرت متولد شده اند و گرنه ملاقات با ایشان معنا نخواهد داشت.