تبیان، دستیار زندگی

زندگینامه آلبرت انیشتین مقدمه این سخن بسیار گفته شده است كه برای پی بردن به ساختمان پر كاهی با عمق و دقت، باید جهان را به درستی شناخت؛ امّا آن كس كه بتواند با چنین عمق و دقتی به ساختمان پر كاهی پی برد، در هیچ یك از امور جهان نكته تاریكی نخواهد یافت. من شرح حال و زندگی انیشتن را نه برای ریاضدانان و نه برای فیزیكدانان، نه برای اهل فلسفه، نه برای طرفداران استقلال یهود، بلكه برای آن كسانی كه می خواهند چیزی از جهان پر تناقض قرن بیستم درك كنند بیان می کنم و اینك شرح حال زندگی او از كودكی تا پایان عمر: آلبرت انیشین در چهاردهم مارس 1879 در شهر اولم كه شهر متوسطی از ناحیه و ورتمبرگ آلمان بود متولّد شد. امّا شهر مزبور در زندگی او اهمیتی نداشته است. زیرا یك سال بعد از تولّد او خانواده وی از اولم عازم مونیخ گردیدند. پدر آلبرت، هرمان انیشتین كارخانه كوچكی برای تولید محصولات الكترو شیمیایی داشت و با كمك برادرش كه مدیر فنی كارخانه بود از آن بهره برداری می كرد. گر چه در كار معاملات بصیرت كاملی نداشت. پدر آلبرت از لحاظ عقاید سیاسی نیز مانند بسیاری از مردم آلمان گرچه با حكومت پروسی ها مخالفت داشت امّا امپراطوری جدید آلمان را ستایش می كرد و صدر اعظم آن «بیسمارك» و ژنرال «مولتكه» و امپراطور پیر یعنی «ویلهم اول» را گرامی می داشت. مادر انیشتین كه قبل از ازدواج پائولین كوخ نام داشت، بیش از پدر زندگی را جدی می گرفت و زنی بود اهل هنر و صاحب احساساتی كه خاصّ هنرمندان است و بزرگترین عامل خوشی او در زندگی و وسیله تسلای وی از علم روزگار، موسیقی بود. آلبرت كوچولو به هیچ وجه كودك اعجوبه ای نبود و حتّی مدّت زیادی طول كشید تا سخن گفتن آموخت به طوری كه پدر و مادرش وحشت زده شدند كه مبادا فرزندشان ناقص و غیر عادی باشد؛ امّا بالاخره شروع به حرف زدن كرد؛ ولی غالباً ساكت و خاموش بود و هرگز بازیهای عادی را كه مابین كودكان انجام می گرفت و موجب سرگرمی كودك و محبّت فی ما بین می شود را دوست نداشت. آلبرت مرتباً و هر سال از پس سال دیگر طبق تعالیم كاتولیك تحصیل كرد و از آن لذّت فراوان برد و حتّی در مواردی از دروس كه به شرعیات و قوانین مذهبی كاتولیك بستگی داشت چنان قوی شد كه می توانست در هر مورد كه همشاگردانش قادر نبودند به سؤالهای معلّم جواب دهند، او به آنها كمك می كرد. انیشتین جوان در ده سالگی مدرسه ابتدایی را ترك كرد و در شهر مونیخ به مدرسه متوسطه «لوئیت پول» وارد شد. در مدرسه متوسطه اگر مرتكب خطایی می شدند راه و رسم تنبیه ایشان آن بود كه می بایست بعد از اتمام درس، تحت نظر یكی از معلّمان، در كلاس توقیف شوند و با در نظر گرفتن وضع نابهنجار و نفرت انگیز كلاسهای درس، این اضافه ماندن شكنجه ای واقعی محسوب می شد. ذوق هنری ذوق هنری انیشتین چنان بود كه وقتی پنج ساله بود، روزی پدرش قطب نمایی جیبی را به وی نشان داد خاصّیت اسرار آمیز عقربه مغناطیسی در كوك تأثیر عمیقی گذاشت. با وجود آنكه هیچ عامل مرئی در حركت عقربه تأثیری نداشت، كودك چنین نتیجه گرفت: در فضای خالی باید عاملی وجود داشته باشد كه اجسام را جذب كند. وقتی كه انیشتین پانزده ساله بود، حادثه ای اتفاق افتاد كه جریان زندگی او را به راه جدیدی منحرف ساخت: هرمان پدر او در كار تجارت خویش با مشكلاتی مواجه شد و در پی آن صلاح را در آن دیدند كه كارخانه خود را در مونیخ بفروشند و جای دیگری را برای كسب و كار خود ترتیب دهند. از آن جا كه وی خوش بین و علاقمند به كسب لذّتها بود، تصمیم گرفت كه به كشوری مهاجرت كند كه زندگی در آن با سعادت بیشتری همراه باشد و به این منظور ایتالیا را انتخاب كرد و در شهر میلان مؤسسه مشابهی را ایجاد كرد. هنگامی كه وارد شهر میلان شدند آلبرت به پدر خود گفت كه قصد دارد تابعیت كشور آلمان را ترك گوید. آقای هرمان به وی تذكر داد كه این كار زشت و نابهنجار است. دوران دانشجویی در این دوران، مشهورترین مؤسسه فنی در اروپا مركزی به استثنای آلمان، مدرسه دارالفنون سوئیس در شهر زوریخ بوده است. آلبرت در امتحان داوطلبان شركت كرد ولی به خاطر اینكه در علوم طبیعی اطلاّعات وسیعی نداشت در امتحان پذیرفته نشد. با این حال مدیر دارالفنون زوریخ تحت تأثیر اطلاّعات وسیع او در ریاضیات واقع شد و از او درخواست كرد كه دیپلم متوسطه ای را كه برای ورود به دارالفنون لازم است در یك مدرسه سوئیسی به دست آورد و او را به مدرسه ممتاز شهر كوچك «آرائو» كه با روش جدیدی اداره می شد معرفی كرد. بعد از یك سال اقامت در مدرسه مذبور دیپلم لازم را به دست آورد و در نتیجه بدون امتحان در دارالفنون زوریخ پذیرفته شد. با این كه درسهای فیزیك دارالفنون آمیخته با هیچ گونه عمق فكری نبود باز هم حضور در آنها آلبرت را تحریك كرد كه كتب جستجو كنندگان بزرگ این را مورد مطالعه قرار دهد. او، آثار استادان كلاسیك فیزیك نظری از قبیل: بولترمان، ماكسول و هوتز را با حرص عجیبی مطالعه كرد. شب و روز اوقات او با مطالعه این كتابها می گذشت و ضمن مطالعه آنها با هنر استادانه ای آشنا شد كه چگونه بنیان ریاضی مستحكمی ساخت. او درست در خاتمه قرن 19 تحصیلات خود را پایان داد و با مسأله مهم داشتن شغل مواجه شد. از آنجا كه نتوانست مقام تدریسی در مدرسه پولی تكنیك به دست آورد، تنها یک راه باقی ماند و آن این بود كه چنین شغل و مقامی را در مدرسه متوسطه ای جستجو كند. اكنون سال 1910 شروع شده و آلبرت بیست و یك سال داشت و تبعیت سوئیس را به دست آورده بود. او در این هنگام داوطلب شغل معلّمی خصوصی گردید و پذیرفته شد. انیشتین از كار خود راضی و حتّی خوشبخت بود كه می تواند به پرورش جوانان بپردازد امّا به زودی متوجّه شد كه معلمّان دیگر نیكی را که او می كارد ضایع و فاسد می كنند و این شغل را ترك كرد. بعد از این دوران تاریك، ناگهان نوری درخشید و بعد از مدّتی در دفتر ثبت اختراعات مشغول به كار شد و به شهر «برن» انتقال یافت. كمی بعد از انتقال به شهر برن انیشتین با میلواماریچ همشاگردی قدیم خود در مدرسه پولی تكنیك ازدواج كرد و حاصل آن دو پسر پی در پی بود كه اسم پسر بزرگتر را آلبرت گذاشتند. كار انیشتین در دفتر اختراعات خالی از لطف نبود و حتّی بسیار جالب می نمود وظیفه وی آن بود كه اختراعات را كه به دفتر مذبور می آوردند مورد آزمایش اوّلیه قرار می داد. شاید تمرین در همین كار موجب شده بود كه وی با قدرت خارق العاده و بی مانند بتواند همواره نتایج اصلی و اساسی هر فرض و نظریه جدیدی را با سرعت درك و استخراج كند. چون انیشتین به خصوص به قوانین كلی فیزیك علاقه داشت و به حقیقت در صدد بود كه با كمك محدودی میدان وسیع تجارت را به وجهی منطقی استنتاج كند. در اواخر سال 1910 كرسی فیزیك نظری در دانشگاه آلمانی پراگ خالی شد. انتصاب استادان این قبیل دانشگاهها طبق پیشنهاد دانشكده به وسیله امپراتور اتریش انجام می گرفت كه معمولاً حقّ انتخاب خویش را به وزیر فرهنگ وا می گذاشت. تصمیم قطعی برای انتخاب داوطلب، قبل از همه، بر عهده فیزیكدانی به نام «آنتون لامپا» بود و او برای انتخاب استاد، دو نفر را مدّ نظر داشت كه یكی از آنها «كوستاویائومان» و دیگری «انیشتین» بود. «یائومان» آن را نپذیرفت و پس از كش و قوسهای فراوان انیشتین، این مقام را پذیرفت. او صاحب دو ویژگی بود كه موجب گردید وی استاد زبردستی گردد. اوّلین آنها این بود كه علاقه فراوانی داشت تا برای عدّه بیشتری از همنوعان خود و به خصوص كسانی كه در حول و حوش او می زیسته اند مفید باشد. ویژگی دوّم او ذوق هنریش بود كه انیشتین را وا می داشت كه نه فقط افكار عمومی خود را به نحوی روشن و منطقی مرتّب سازد بلكه روش تنظیم آنها به نحوی باشد كه چه خود او و چه مستمعان از نظر جهان شناسی نیز لذّت می برند. هدف انیشتین این بود كه فضای مطلق را از فیزیك بر اندازد. تئوری نسبی سال 1905 كه در آن انیشتین فقط به حركت مستقیم خط متشابه پرداخته بود موجب شد که انیشتین با كمك از «اصل تعادل» پدیده های جدیدی را در مبحث نور پیش بینی كند كه قابل مشاهده بوده اند و می توانست صحت نظریه جدید او را از لحاظ تجربی تأیید كرد. عزیمت از پراگ در مدّتی كه انیشتین در پراگ تدریس می كرد، نه فقط نظریه جدید خود را بنا نهاد بلكه با شدّت بیشتری نظریه خود را درباره كوآنتوم نو، كه در شهر برن شروع كرده بود، توسعه داد. با همه این تفاصیل، انیشتین به دانشگاه پراگ اطّلاع داد كه در خاتمه دوره تابستانی سال 1912 خدمت این دانشگاه را ترك خواهد كرد. عزیمت ناگهانی انیشتین از شهر پراگ موجب سر و صدای بسیار در این شهر شد. در سر مقاله بزرگترین روزنامه آلمانی شهر پراگ نوشته شد: « نبوغ و شهرت فوق العاده انیشیتن باعث شد كه همكارانش او را مورد شكنجه و آزار قرار دهند و به ناچار شهر پراگ را ترك كرد.» انیشتین عازم شهر زوریج گردید و در پایان سال 1912 با سمت استادی مدرسه پولیتكنیك زوریج مشغول به كار ش.د شهرت انیشتین به تدریج تا آنجا رسیده بود كه بسیاری از مؤسسات و سازمانهای علمی جهان، علاقه داشتند كه وی به عنوان عضو وابسته با مؤسسه ایشان در ارتباط باشدد. سالها بود كه مقامات رسمی آلمان كوشش می كردند كه شهر برلن نه فقط مركز قدرت سیاسی و اقتصادی باشد، بلكه در عین حال كانون فعالیت هنری و علمی نیز محسوب گردد. به همین جهت از انیشتین دعوت به عمل آوردند. مدّت كمی بعد از ورود انیشتین به برلن، انیشتین از همسر خویش هیلوا كه از جنبه های مختلف با او عدم توافق داشت جدا گردید و زندگی را با تجرد گذراند. هنگامی كه به عضویت آكادمی پادشاهی انتخاب شد، سی و چهار سال سن داشت و نسبت به همكاران خود كه از او مسن تر بودند بیش از حد جوان می نمود. در عین حال همه، انیشتین را در وهله اوّل مردی مؤدب و دوست داشتنی می دانستند. فعالیت اصلی انیشتین در برلن این بود كه با همكاران خویش و یا دانشجویان رشته فیزیك درباره كارهای علمی، مصاحبه و مذاكره كند و آنها را در تهیه برنامه جستجوی علمی راهنمایی كند. هنوز یك سال از اقامت انیشتین در برلن نگذشته بود كه در ماه اوت 1914 جنگ جهانی شروع شد. در مدّت جنگ جهانی اوّل، روزنامه های برلن همه روزه از وقایع جنگ و شروع فتوحات ارتش آلمان می نوشتند. در عین حال انیشتین در منزل خود با دختر عمه خویش الزا آشنایی پیدا كرد. الزا زنی مهربان و خونگرم بود و همچنین او از شوهر مرحوم سابق خود دو دختر داشت، با این حال انیشتین با او ازدواج كرد. جنگ بین المللی و شرایط معرفت النفسی كه در نتیجه آن بر دنیای علم سایه افکند، مانع از آن نشد كه انیشتین با حرارت فوق العاده به توسعه و تكمیل نظریه ثقل خویش نپردازد. وی با پیمودن راه تفكری كه در پراگ و زوریخ پیش گرفته بود توانست در سال 1916 نظریه ای برای ثقل بپردازد و جاذبه عمومی بنا نهد كه مستقل از نظریه های گذشته و از نظر منطقی دارای وحدت كامل بود. اهمیت نظریه جدید به زودی مورد تأیید و توجه دانشمندانی واقع گردید كه دارای قدرت خلاق علمی بودند. تأیید تجربی نظریه انیشتین توجه عموم مردم را به شدّت جلب كرده بود. از این پس دیگر انیشتین مردی نبود كه فقط مورد توجه دانشمندان باشد و بس. به زودی وی نیز همچون زمامداران مشهور ممالك، بازیگران بزرگ سینما و تئاتر شهرت عام به دست آورد. مسافرتهای انیشتین تبلیغات مخالف و حملاتی كه علیه انیشتین می شد موجب گردید كه در تمام ممالك جهان و در همه طبقات اجتماعی توجه عموم مردم به سوی تئوریهای او جلب شود. مفاهیمی كه برای توده های مردم هیچ گونه اهمیتی نداشته است و عامه ایشان تقریباً چیزی از آن درك نمی كردند، موضوع مباحث سیاسی گردید. انیشتین در این زمان، سفرهای خود را آغاز كرد. ابتدا به هلند، بعد به كشورهای چك و اسلواكی، اسپانیا، فرانسه، روسیه، اتریش، انگلیس، آمریكا و بسیاری كشورهای دیگر. اما نكته قابل توجّه این است كه وقتی انیشتین و همسر او به بندرگاه نیویورك وارد شدند با استقبال شدید و تظاهرات پر شوری مواجه شدند كه به احتمال قوی نظیر آن هرگز هنگام ورود یكی از دانشمندان رخ نداده بود. انیشتین به آسیا و به كشورهای چین، ژاپن و فلسطین سفر كرده است و این خاتمه سفرهای او بود. در سال 1924 بعد از مسافرتهای متعدد به اكناف جهان، بار دیگر در برلن مستقر گردید. حملات، همچنان بر او ادامه داشت و نظریات او را به عنوان بیان افكار قوم یهود و به سوی فاشیسم می دانستند. به این دلیل انیشتین به شهر پرنیستون در آمریكا می رود. بعد از چندی همسرش الزا در سال 1936 از دنیا می رود و خواهر انیشتین كه در فلورانس بود به شهر پرنیستون نزد برادرش می آید. در همین دوران انیشتین تابیعت كشور آمریكا را می پذیرد. انیشتین در سال 1945 طبق قانون بازنشستگی مقام استادی مؤسسه مطالعات عالی پرنیستون را ترك كرد؛ ولی این تغییر سمت رسمی، تغییری در روش زندگی و كار او به وجود نیاورد وی كماكان در پنیستون به سر می برد و در مؤسسه مذبور تجسّسات خود را ادامه دهد. آخرین سالهای زندگی انیشتین سر انجام روز هجدهم آوریل 1955 بزرگترین دانشمند و متفكر قرن بیستم، پیغمبر صلح و حامی و مدافع محنت دیدگان جهان، مردی كه احتمالاً همراه با ناپلئون و بتهوون مشهورتر از همه مردان جهان بوده است، در شهر پرنیستون واقع در ممالك متحده آمریكای شمالی از زندگی و تفكر و مبارزه دست كشید و از دار دنیا رفت. در پایان به اظهار نظرهای برخی از مشاهیر درباره انیشتین بعد از وفات وی می پردازیم: "پیشرفتی كه انیشتین نصیب معرفت ما درباره طبیعت كرد از قدرت مهم جهان امروزی خارج است. فقط نسلهای آینده خواهند توانست مفهوم واقعی آن را درك كند." «دكتر هارولددوز، رئیس دانشگاه پرنیستون در آمریكا» "وی دانشمند بزرگ این عصر و به واقع یكی از جویندگان عدالت و راستی بود كه هرگز با ناراستی و ظلم مصالحه نكرد." «جواهر لعل نهرو، نخست وزیر هند» "انیشتین مُرد اما علمش نمرد. او تنها تفكر و دانش خویش را برای ما باقی گذارد تا راه گشای بسیاری از مسائل ما باشد."

ارشمیدس (Archimedes) 212 ق.م - 278 ق.م ارشمیدس یكی از بزرگترین دانشمندان ریاضی و مكانیك در عصر خودش بود. پدرش فیدیاس كه منجم بود او را برای آموزش از سیراكوز به مدرسه ریاضیات اسكندریه فرستاد. شهر اسكندریه را اسكندر مقدونی در سال 323 ق.م در زمان حمله و حركت به سوی شرق بر كرانه مدیترانه در خاك مصر ساخت. این شهر پس از ركود آتن - پایتخت یونان - مركز علم و تجارت شد و بزرگانی چوت اقلیدس و بطلمیوس و ارشمیدس را تربیت كرد. این شهر حتی موقعی كه به دست مسلمانان فتح شد، از مراكز مهم علوم یونانی بود و در انتقال علم و اندیشه یونانی به فرهنگ و تمدن اسلامی نقش مهمی داشت. درباره خصوصیات زندگی ارشمیدس اطلاعات زیادی در دست نیست. اما علاقه اش به ریاضیات و مسائل علمی مكانیك سبب شده است كه كارهای با ارزشی از او باقی بماند. گفته می شود كه وقتی به مسأله ای علاقمند می شد از خوردن و خفتن غافل می شد و چنان خود را سرگرم كار و حل مشكل می كرد كه هر مسأله دیگری او را از كار باز نمی داشت. وقتی كه ارشمیدس روی شنهای ساحل دریا اشكال هندسی خود را رسم كرده بود سربازی بدون توجه با راه رفتن روی شنها اشكال او را لگد كرد و ارشمیدس چنان اعتراض كرد كه موجب خشم سرباز شد و سرباز با شمشیرش به ارشمیدس حمله كرد و او را كشت. از آثار علمی او می توان كشف قانون مایعها و گازها (معروف به قانون ارشمیدس در شاره ها)، تعیین جرم حجمی طلا و نقره و بعضی فلزات دیگر و اختراع پیچ مخصوص حلزونی شكل به نام پیچ ارشمیدس برای بالا بردن آب اشاره كرد. همچنین تألیف كتابهایی از جمله اصول مكانیك - درباره اجسام شناور - درباره كره و استوانه - اندازه گیری دایره و پیچها از دیگر كارهای برجسته این دانشمند دوران باستان است.

زندگینامه رودکی رودکی، ‌ابوعبدالله جعفر فرزند محمد فرزند حکیم فرزند عبدالرحمان فرزند آدم. از کودکی و چگونگی تحصیل او آگاهی چندانی به دست نیست. در 8 سالگی قرآن آموخت و آن را از بر کرد و از همان هنگام به شاعری پرداخت. برخی می گویند در مدرسه های سمرقند درس خوانده است. آنچه آشکار است، وی شاعری دانش آموخته بود و تسلط او بر واژگان فارسی چندان است که هر فرهنگ نامه ای از شعر او گواه می آورد. رودکی از روزگار جوانی آوازی خوش داشت، در موسیقی و نوازندگی چیره دست و پر آوازه بود. وی نزد ابوالعنک بختیاری موسیقی آموخت و همواره مورد ستایش او بود، آن چنان که استاد در روزگار کهنسالی چنگ خود را به رودکی بخشید. رودکی در همان دوره شعر نیز می سرود. شعر و موسیقی در سده های چهارم و پنجم همچون روزگار پیش از اسلام به هم پیوسته بودند و شعر به همراه موسیقی خوانده می شد. شاعران بزرگ آنانی بودند که موسیقی نیز می دانستند. از هم عصران رودکی ،منجیک ترمذی (نیمه دوم سده چهارم) و پس از او فرخی (429 ق) استاد موسیقی زمانه خویش بودند. شاعران، معمولاً قصیده هایشان را با ساز و در یکی از پرده های موسیقی می خواندند. هرکس که صدایی خوش نداشت یا موسیقی نمی دانست، از راوی می خواست تا شعرش را در حضور ممدوح بخواند. رودکی، شعرش را با ساز می خواند. رفته رفته آوازه رودکی به دربار سامانیانرسید و نصربن احمد سامانی (301 ـ 331 ق) او را به دربارفرا خواند. برخی بر این گمانند که او پیش از نصربن احمد به دربار سامانیان رفته بود، در آنجا بزرگترین شاعر دربار سامانی شد. در آن روزگار در محیط ادبی، علمی، اقتصادی و اجتماعی فرارود، آن چنان تحولی شگرف روی داده بود که دانش پژوهان، آن دوره را دوران نوزایی (رسانس) ایرانی می نامند. بر بستر چنین زمینه مناسب اقتصادی، اجتماعی و برپایه دانش دوستی برخی از پادشاهان سامانی، همچنین با تلاش و خردمندی وزیرانی دانشمند و کاردان چون ابوالفضل بلعمی (330 ق) و ابوعلی محمد جیهانی (333 ق)، بخارا به صورت مرکز بزرگ علمی، ادبی و فرهنگی درآمد. دربار سامانیان، محیط گرم بحث و برخورد اندیشه شد و شاعران و فرهنگمداران از راههای دور و نزدیک به آنجا روی می آوردند. بهترین آثار علمی، ادبی و تاریخی مانند شاهنامه منصوری، شاهنامه ابوالمؤید بلخی (سده چهارم هجری)، عجایب البلدان، حدود العالم من المشرق الی المغرب در جغرافیا، ترجمه تفسیر طبری که چند تن از دانشمندان فراهم کرده اند، ترجمه تاریخ طبری از ابوعلی بلعمی، آثار ابوریحان بیرونی (440 ق) و ابوعلی سینا (428 ق) در روزگار سامانیان پدید آمدند. دانشمندان برجسته ای مانند محمد زکریای رازی (313 ق) ابونصر فارابی (339)، ابوریحان بیرونی، ابوعلی سینا و بسیاری از شاعران بزرگ مانند فردوسی (410/416 ق) در این روزگار یا متأثر از آن برآمده اند. بزرگترین کتابخانه در آن دوران در بخارا بود که ابوعلی سینا آن را دید و گفت که نظیر آن را هرگز ندیده است. تأثیر این تحول، نه تنها در آن دوره که در دوران پس از آن نیز پیدا است. رودکی فرزند چنین روزگاری است. وی در دربار سامانی نفوذی فراوان یافت و به ثروتی افزون دست یافت. نفوذ شعر و موسیقی او در دربار نصربن احمد چندان بود که داستان بازگشت پادشاه از هرات به بخارا، به خوبی بیانگر آن است. هنگامی که نصربن احمد سامانی به هرات رفته، دیرگاهی در آن دیار مانده بود، هیچ کس را یارای آن نبود تا از پادشاه بخواهد که بخارا بازگردد؛ درباریان از رودکی خواستند تا او این وظیفه دشوار را بپذیرد. رودکی شعر پر آوازه « بوی جوی مولیان آید همی ـ یاد یار مهربان آید همی » را سروده است. درباریان و شاعران، همه او را گرامی می داشتند و بزرگانی چون ابوالفضل بلعمی و ابوطیب مصعبی صاحب دیوان رسالت، شاعر و فیلسوف. شهید بلخی (325 ق) و ابوالحسن مرادی شاعر با او دوستی و نزدیکی داشتند. گویند که وی از آغاز نابینا بود، اما با بررسی پروفسور گراسیموف (1970 م) بر جمجمه و استخوانهای وی آشکار گردید که در دوران پیری با فلز گداخته ای چشم او را کور کرده اند، برخی استخوانهایش شکسته بود و در بیش از 80 سالگی درگذشت. رودکی گذشته از نصربن احمد سامانی کسان دیگری مانند امیر جعفر بانویه از امیران سیستان، ابوطیب مصعبی، خاندان بلعمی، عدنانی، مرادی، ابوالحسن کسایی، عماره مروزی و ماکان کاکی را نیز مدح کرده است. از آثار او بر می آید که به مذهب اسماعیلی گرایش داشته است؛ شاید یکی از علتهای کور شدن او در روزگار پیری، همین باشد. با توجه به مقاله کریمسکی، هیچ بعید به نظر نمی رسد که پس از خلع امیر قرمطی، رودکی را نیز به سبب هواداری از قرمطیان و بی اعتنایی به مذهب رایج زمان کور کرده باشند. آنچه مسلم است زندگی صاحبقران ملک سخن ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی سمرقندی در هاله ای از رمز و راز پوشیده شده است و با اینکه بیش از هزار و صد سال از مرگ او می گذرد، هنوز معماهای زندگی او حل نشده و پرده ای ابهام بر روی زندگی پدر شعر فارسی سایه گسترده است. رودکی در پیری با بی اعتنایی دربار روبرو شد و به زادگاهش بازگشت؛ شعرهای دوران پیری او، سرشار از شکوه روزگار، حسرت از گذشته و بیان ناداری است. رودکی از شاعران بزرگ سبک خراسانی است. شعرهای اندکی از او به یادگار مانده، که بیشتر به صورت بیتهایی پراکنده از قطعه های گوناگون است. سیری در آثار کامل ترین مجموعه عروض فارسی، نخستین بار در شعرهای رودکی پیدا شد و در همین شعرهای باقیمانده، 35 وزن گوناگون دیده می شود. این شعرها دارای گشادگی زبان و توانایی بیان است. زبان او، گاه از سادگی و روانی به زبان گفتار می ماند. جمله های کوتاه، فعلهای ساده، تکرار فعلها و برخی از اجزای جمله مانند زبان محاوره در شعر او پیداست. وجه غالب صور خیال در شعر او، تشبیه است. تخیل او نیرومند است. پیچیدگی در شعر او راه ندارد و شادی گرایی و روح افزایی، خردگرایی، دانش دوستی، بی اعتبار دانستن جهان، لذت جویی و به خوشبختی اندیشیدن در شعرهای او موج می زند. وی نماینده کامل شعر دوره سامانی و اسلوب شاعری سده چهارم است. تصویرهایش زنده و طبیعت در شعر او جاندار است. پیدایش و مطرح کردن رباعی را به او نسبت می دهند. رباعی در بنیاد، همان ترانه هایی بود که خنیاگران می خوانده اند و به پهلویات مشهور بوده است؛ رودکی به اقتضای آوازه خوانی به این نوع شعر بیشتر گرایش داشته، شاید نخستین شاعری باشد که بیش از سایر گویندگان روزگارش در ساختن آهنگها از آن سود برده باشد. از بیتها، قطعه ها، قصیده ها و غزلهای اندکی که از رودکی به یادگار مانده، می توان به نیکی دریافت که او در همه فنون شعر استاد بوده است. معرفی آثار تعداد شعرهای رودکی را از صدهزار تا یک میلیون بیت دانسته اند؛ آنچه اکنون مانده، بیش از 1000 بیت نیست که مجموعه ای از قصیده، مثنوی،قطعه و رباعی را در بر می گیرد. از دیگر آثارش منظومه کلیله و دمنه است که محمد بلعمی آن را از عربی به فارسی برگرداند و رودکی به خواسته امیرنصر و ابوالفضل بلعمی آن را به نظم فارسی در آورده است (به باور فردوسی در شاهنامه، رودکی به هنگام نظم کلیله و دمنه کور بوده است) این منظومه مجموعه ای از افسانه ها و حکایتهای هندی از زبان حیوانات فابل است که تنها 129 بیت آن باقی مانده است و در بحر رمل مسدس مقصور سرود شده است؛ مثنویهای دیگری در بحرهای متقارب، خفیف، هزج مسدس و سریع به رودکی نسبت می دهند که بیتهایی پراکنده از آنها به یادگار مانده است. گذشته از آن شعرهایی دیگر از وی در موضوعهای گوناگون مدحی، غنایی، هجو، وعظ، هزل ، رثاء و چکامه، در دست است. عوفی درباره او می گوید: " که چنان ذکی و تیز فهم بود که در هشت سالگی قرآن تمامت حفظ کرد و قرائت بیاموخت و شعر گرفت و معنای دقیق می گفت، چنانکه خلق بر وی اقبال نمودند و رغبت او زیادت شد و او را آفریدگار تعالی آوازی خوش و صوتی دلکش داده بود. از ابوالعبک بختیار بر بط بیاموخت و در آن ماهر شد و آوازه او به اطراف واکناف عالم برسید و امیر نصر بن احمد سامانی که امیر خراسان بود، او را به قربت حضرت خود مخصوص گردانید و کارش بالا گرفت و ثروت و نعمت او به حد کمال رسید. زادگاه او قریه بنج از قراء رودک سمرقند است. یعضی او را کور مادر زاد دانسته اند و عقیده برخی بر آن است که در اواخر عمر نابینا شده است. وفات وی به سال 320 هـجری در زادگاهش قریه بنج اتفاق افتاده و در همان جا به خاک سپرده شده است. رودکی در سرودن انواع شعر مخصوصاً قصیده، مثنوی ، غزل و قطعه مهارت داشته است و از نظر خوشی بیان در تاریخ ادبیات ایران پیش از او شاعری وجود ندارد که بتواند با وی برابری کند. به واسطه تقرب به امیر نصر بن احمد سامانی (301-331) رودکی به دریافت جوائز و صله فراوانی از پادشاه سامانی و وزیران و رجال در بارش نائل گردید و ثروت و مکنتی زیاد به دست آورده است چنانکه به گفته نظامی عروضی هنگامی مه به همراهی نصر بن احمد از هرات به بخارا می رفته، چهار صد شتر بنه او بوده است. علاوه بر دارا بودن مقام ظاهری رفعت پایه سخنوری و شاعری رودکی به اندازه ای است که از معاصران او شعرای معروفی چون شهید بلخی و معروفی بلخی او را ستوده اند و از گویندگان بعد از او کسانی چون دقیقی، نظامی عروضی، عنصری، فرخی و ناصرخسرو از او به بزرگی یاد کرده اند. ویژگی سخن سخنان رودکی در قوت تشبیه و نزدیکی معانی به طبیعت و وصف ،کم نظیر است و لطافت و متانت و انسجام خاصی در ادبیات وی مشاهده می شود که مایه تأثیر کلام او در خواننده و شنونده است. از غالب اشعار او روح طرب و شادی و عدم توجه به آنچه مایه اندوه و سستی باشد مشهود است و این حالت گذشته از اثر محیط زندگی و عصر حیات شاعر نتیجه فراخی عیش و فراغت بال او نیز می باشد. با وجود آنکه تا یک میلیون و سیصد هزار شعر بنا به گفته رشیدی سمرقندی به رودکی نسبت داده اند تعداد اشعاری که از او امروزه در دست است به هزار بیت نمی رسد. از نظر صنایع ادبی گرانبهاترین قسمت آثار رودکی مدایح او نیست، بلکه مغازلات اوست که کاملاً مطابق احساسات آدمی است، شاعر شادی پسند بسیار جالب توجه و شاعر غزلسرای نشاط انگیز، بسیار ظریف و پر از احساسات است. گذشته از مدایح و مضمون های شادی پسند و نشاط انگیز در آثار رودکی، اندیشه ها و پندهایی آمیخته به بدبینی مانند گفتار شهید بلخی دیده می شود. شاید این اندیشه ها در نزدیکی پیری و هنگامی که توانگری او بدل به تنگدستی شده نمو کرده باشد، می توان فرض کرد که این حوادث در زندگی رودکی، بسته به سرگذشت نصر دوم بوده است. پس از آنکه امیر قرمطی را خلع کردند مقام افتخاری که رودکی در دربار به آن شاد بود به پایان رسید. با فرا رسیدن روزهای فقر و تلخ پیری، دیگر چیزی برای رودکی نمانده بود، جز آنکه بیاد روزهای خوش گذشته و جوانی سپری شده بنالد و مویه کند. نمونه اشعار زمانه پندی آزاد وار داد مرا ----- زمانه را چو نکو بنگری همه پند است به روز نیک ِ کسان گفت تا تو غم نخوری ----- بسا کسا که به روز ِ تو آرزو مند است زمانه گفت مرا خشم خویش دار نگاه ----- کرا زبان نه به بند است پای دربند است *** اندر بلای سخت ای آنکه غمگنی و سزاواری ----- وندر نهان سرشک همی‌باری رفت آنکه رفت و آمد آنکه آمد----- بود آنچه بود، خیره چه غم داری؟ هموار کرد خواهی گیتی را؟----- گیتی‌ست، کی پذیرد همواری؟ مستی نکن که او نشنود مستی ----- رازی مکن که نشنود او زاری شو، تا قیـامت آیـد زاری کن! ----- کی رفته را به زاری باز آری؟ آزار بیـش بیـنی زیـن گردون ----- گر تو به هر بهانه بیـازاری گوئی گماشته است بلائی او ----- بر هر که تو بر او دل بگماری ابری پدیدنی و کسوفی نی ----- بگرفت ماه و گشت جهان تاری فرمان کنی و یا نکنی ترسم ----- بر خویشتن ظفر ندهی باری اندر بلای سخت پدیـد آید ----- فضل و بزرگمردی و سالاری *** کلیله و دمنه رودکی مهمترین کار رودکی به نظم در آوردن کلیله و دمنه است، متاسفانه این اثر گرانبها مانند سایر آثار و مثنویهای رودکی گم شده است و از آن جز ابیاتی پراکنده در دست نیست. از ادبیات پراکنده ای که از منظومه کلیله و دمنه و سایر مثنویهای رودکی باقی مانده است می توان فهمیند که صاحبقران ملک سخن لقبی برازنده او بوده است. در شعر او قوه تخیل، قدرت بیان، استحکام و انسجام کلام همه با هم جمع است و بهمین دلیل در دربار سامانیان، قدر و مرتبه ای داشت که شاعران بعد از او همیشه آرزوی روزگار او را داشتند.

زندگینامه سهراب سپهری سهراب سپهری در 15 مهر ماه 1307 در شهر کاشان به دنیا آمد. پدرش اسدالله سپهری کارمند اداره پست و تلگراف بود و هنگامی که سهراب نوجوان بود پدرش از دو پا فلج شد. با این حال به هنر و ادب علاقه ای وافر داشت. نقاشی می کرد، تار می ساخت و خط خوبی هم داشت. سپهری در سال های نوجوانی پدرش را از دست داد و در یکی از شعرهای دوره جوانی از پدرش یاد کرده است (خیال پدر) یکسال بعد از مرگ او سروده است: در عالم خیال به چشم آمدم پدر کز رنج چون کمان قد سروش خمیده بود دستی کشیده بر سر رویم به لطف و مهر یک سال می گذشت، پسر را ندیده بود مادر سپهری فروغ ایران سپهری بود. او بعد از فوت شوهرش، سرپرستی سهراب را به عهده گرفت و سپهری او را بسیار دوست می داشت. دوره کودکی سپهری در کاشان گذشت. سهراب دوره شش ساله ابتدایی را در دبستان خیام این شهر گذرانید. سپهری دانش آموزی منظم و درس خوان بود و درس ادبیات را دوست داشت و به خوش نویسی علاقه مند بود. سپهری در سال های کودکی شعر هم می گفت، یک روز که به علت بیماری در خانه مانده و به مدرسه نرفته بود با ذهن کودکانه اش نوشت: ز جمعه تا سه شنبه خفته نالان نکردم هیچ یادی از دبستان ز درد دل شب و روزم گرفتار ندارم من دمی از درد آرام در مهرماه 1319 سپهری به دوره دبیرستان قدم گذارد و در خرداد ماه 1326 آن را به پایان رساند. سهراب از سال چهارم دبیرستان به دانش سرا رفت و در آذر ماه 1325 یعنی اندکی بیش از یک سال بعد از به پایان رساندن دوره دو ساله دانش سرای مقدماتی به استخدام اداره فرهنگ کاشان (اداره آموزش و پرورش) در آمد و تا شهریور 1327 در این اداره ماند. در این هنگام در امتحانات ادبیات شرکت کرد و دیپلم کامل دوره دبیرستان را نیز گرفت. سال بعد او به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت. وقتی که در این دانشکده بود، نخستین دفتر شعرهایش را چاپ کرد و مشفق کاشانی با دیدن شعرهای سپهری پیش بینی کرد که او در آینده آثار ارزشمندی به ادبیات ایران هدیه خواهد داد. اولین کتاب سپهری با نام "مرگ رنگ" در تهران منتشر شد که به سبک نیما یوشیج بود. سپهری دومین مجموعه شعر خود را با نام "زندگی خواب ها" در سال 1332 سرود و در همین سال بود که دوره لیسانس نقاشی را در دانشکده هنرهای زیبا با رتبه اول و دریافت نشان اول علمی به پایان رساند. از سال 1332 به بعد، زندگی سپهری در گشت و گذار و مطالعه نقاشی و حکاکی در پاریس، رم و هند و شرکت در نمایشگاه ها و آموختن و تدریس نقاشی گذشت، تا جایی که بعضی او را "شاعری نقاش" خوانده اند و بعضی دیگر "نقاشی شاعر". سهراب در سال 1337 دو کتاب "آوار آفتاب" و "شرق انده" را آماده چاپ کرد ولی موفق به چاپ آنها نشد و سرانجام در سال 1340 این دو کتاب به انضمام "زندگی خواب ها" زیر عنوان "آوار کتاب" منتشر شد. در این کتاب می توان به جلوه های زبان خاص سپهری برخورد کرد و همچنین شور و شوق آمیختگی با طبیعت را- که در شعرهای بعدی کاملاً واضح می شود- بیشتر دید. در "شرق اندوه" سپهری از هر نظر تحت تاثیر غزلیات مولوی است و شعرهای این مجموعه همه شادمانه و شورانگیزند. دو شعر بلند "صدای پای آب" و "مسافر" پنجمین و ششمین کتاب های او هستند. شهرت سپهری از سال 1344 و با انتشار شعر بلند "صدای پای آب" آغاز شد. در "صدای پای آب" است که محتوای ویژه ی شعر سپهری فرمش را می یابد. فرم و محتوای شعر سپهری، از "صدای پای آب" به بعد به هماهنگی می رسند. "صدای پای آب"، کنایه از صدای پای مسافری در سفر زندگی است. این شعر که روز به روز بر شهرت و محبوبیت او افزود، اولین بار در فصلنامه ی آرش در آبان همان سال منتشر شد. سپهری که تمام عمرش را به دور از جنجال روزنامه ها و مجلات و فقط با دوستان اندک و تنهایی خود می زیست و بدین سبب از طرف نشریات جدی گرفته نشده بود، در سال 1345 با انتشار شعر بلند "مسافر" که یکی از درخشان ترین شعرهای فارسی است، بزرگی و شاعری اش را بر نشریات تحمیل کرد. "مسافر" تأمل و سیر و سفر شاعر است در فلسفه ی زندگی. "جحم سبز" هفتمین مجموعه شعری سپهری و کامل ترین آنها است. "حجم سبز" پایان آخرین جستجوی های سپهری در شعر "مسافر" اوست. گویی پاسخ همه پرسش ها را یافته و به همه حقایق رسیده است. شاعر دیگر منتظر مژده دهندگان نمی ماند بلکه خود قصد می کند که بیاید و پیام آورد: روزی خواهم آمد و پیامی خواهم آورد ... هشتمین و آخرین مجموعه شعری سهراب سپهری "ما هیچ، ما نگاه" است. در این کتاب بر خلاف مجموعه"حجم سبز" و دو شعر بلند "صدای پای آب" و "مسافر" شاعر روی به یأس دارد. اما یأسی که جز از حوزه ذهن رنگین سپهری بیرون نمی تراود. سپهری در سال 1355 تمام هشت دفتر و منظومه خود را در "هشت کتاب" گرد آورد. "هشت کتاب" نموداری تمام از سیر معنوی شاعر جویای حقیقت است، از اعتراضات سیاسی تا شورجست و جو و ره سپردن در عرفانی زمینی. "هشت کتاب" یکی از اثر گذارترین و محبوب ترین مجموعه ها، در تاریخ شعر نو ایران است. سپهری در سال 1357 به بیماری سرطان خون مبتلا شد و در سال 1358 برای درمان به انگلستان رفت، اما بیماری بسیار پیشرفت کرده بود و سرانجام در اول اردیبهشت ماه 1359 ، سهراب سپهری به ابدیت پیوست. نخست قرار بود که طبق خواست خودش او را در روستای"گلستانه" به خاک بسپارند، اما به پیشنهاد یکی از دوستانش برای اینکه طغیان رود، مزارش را از بین نبرد او را در صحن "امامزاده سلطان علی" دهستان مشهد اردهال به خاک سپردند. نمونه ای از شعر سهراب سپهری از مجموعه "حجم سبز" به باغ هم‌سفران صدا کن مرا صدای تو خوب است. صدای تو سبزینه آن گیاه عجیبی است که در انتهای صمیمیت حزن می‌روید. ****** کسی نیست، بیا زندگی را بدزدیم، آن وقت میان دو دیدار قسمت کنیم. بیا با هم از حالت سنگ چیزی بفهمیم. بیا زودتر چیزها را ببینیم. ببین، عقربک‌های فواره در صفحه ساعت حوض زمان را به گردی بدل می‌کنند. بیا آب شو مثل یک واژه در سطر خاموشی‌ام. بیا ذوب کن در کف دست من جرم نورانی عشق را. *** مرا گرم کن (و یک‌بار هم در بیابان کاشان هوا ابر شد و باران تندی گرفت و سردم شد، آن وقت در پشت یک سنگ، اجاق شقایق مرا گرم کرد.) *** در این کوچه‌هایی که تاریک هستند من از حاصل ضرب تردید و کبریت می‌ترسم. من از سطح سیمانی قرن می‌ترسم. بیا تا نترسم من از شهرهایی که خاک سیاشان چراگاه جرثقیل است. مرا باز کن مثل یک در به روی هبوط گلابی در این عصر معراج پولاد. مرا خواب کن زیر یک شاخه دور از شب اصطکاک فلزات. اگر کاشف معدن صبح آمد، صدا کن مرا. و من، در طلوع گل یاسی از پشت انگشت‌های تو، بیدار خواهم شد. و آن وقت حکایت کن از بمب‌هایی که من خواب بودم، و افتاد. حکایت کن از گونه‌هایی که من خواب بودم، و تر شد. بگو چند مرغابی از روی دریا پریدند. در آن گیروداری که چرخ زره‌پوش از روی رویای کودک گذر داشت قناری نخ زرد آواز خود را به پای چه احساس آسایشی بست. بگو در بنادر چه اجناس معصومی از راه وارد شد. چه علمی به موسیقی مثبت بوی باروت پی برد. چه ادراکی از طعم مجهول نان در مذاق رسالت تراوید. *** و آن وقت من، مثل ایمانی از تابش "استوا" گرم، تو را در سرآغاز یک باغ خواهم نشانید.

تکنیک طوفان فکری آیا تا به حال در جلسه‌ای بوده‌اید كه در آن از آدم‌ها بخواهند در موردِ یك موضوعِ مشخص نظر بدهند؟ آیا خودِ شما هم ایده داشتید؟ جلسه چه طور بود؟ چند تا ایده‌ جالب و غیرِ منتظره جمع شد؟ یك روز تعدادی از كاركنانِ یك شركتِ ساختمان‌سازی دورِ هم جمع شدند و تشكیلِ یك جلسه‌ فوری دادند. مسأله‌ای كه آن‌ها را دور هم جمع كرد، این بود كه چطور می‌توان وسایلِ ساختمانی و بعد هم اثاثِ واحدهای مسكونی را از طبقه‌ اول به طبقاتِ دیگرِ ساختمان رساند و این كار را در كمترین وقت و به آسان‌ترین شكل انجام داد. بعد از این‌كه همه‌ كاركنان نشستند، یك نفر از میانِ جمع جلو رفت و یك ورق كاغذِ سفید و یك مداد برداشت. از افراد خواست سكوت و نظمِ جلسه را رعایت كنند. او صورتِ مسأله را توضیح داد. سپس از همه خواست بدونِ این‌كه كسی حرفِ دیگری را قطع كند، هر راه‌حلی كه برای این مشكل به نظر می‌رسد پیشنهاد كنند. در ضمن این نكته را اعلام كرد كه هیچ‌كس نباید ایده‌ کسِ دیگری را هر چند كه به نظرش یك شوخی باشد، مسخره كند و به آن بخندد. جلسه رسماً شروع شد. به هركس نوبت می‌رسید، ایده‌اش را بلند می‌گفت. یك نفر هم ایده‌ها را می‌نوشت. یكی گفت «می‌شود پله‌ها را كم ارتفاع كنیم.» دیگری گفت «می‌شود به جای پله‌ها یك جور سطح شیب‌دار درست كرد و با چرخ وسایل را از رویش بالا برد.» به این ترتیب هركس ایده‌ای می‌داد كه شاید حتی تا آن لحظه در موردش فكر هم نكرده بود. یك دفعه یك نفر از بینِ كاركنان بلند شد و گفت «من می‌گویم سقف را سوراخ كنیم!» همه خندیدند. مدیرِ جلسه همه را آرام كرد. پرسید: خوب… حالا سقفِ طبقه‌ی اول را سوراخ كردیم، بعدش چی؟» ـ «سقفِ طبقه‌ی بعد را هم سوراخ می‌كنیم» ـ «طبقاتِ بعدی چطور؟» ـ «این كه كاری ندارد، تا طبقه‌ی آخر سقفِ همه‌ طبقات را سوراخ می‌كنیم.» و این طور بود كه آسانسور ساخته شد. این یكی از هزاران مثالی بود كه نشان می‌دهد جلسه‌ طوفان فکری چه‌طور جلسه‌ای است. حدودِ پنجاه سال از اختراعِ این روش می‌گذرد. این روش نخستین بار در سال 1953 توسطِ دكتر الكس اس اسبورن تعریف شد. امروزه این روش چنان در آمریكا رواج یافته است كه می‌توان گفت جزئی از زندگیِ مردمِ آن شده است. همان‌طور كه از مثال هم پیداست، این تكنیك در واقع یك نوع ایده‌یابیِ گروهی و سازمان یافته است. اساسِ كارِ طوفان فکری این است كه با جمع‌آوریِ تمامِ ایده‌هایی كه هم زمان در جلسه به وسیله‌ی اعضا ارائه می‌شود، راه‌حلِ مناسبی برای یك مسأله‌ خاص پیدا شود. توجه به چهار اصل در برگزاریِ جلساتِ طوفان فکری اهمیت دارد. اول این‌كه هر چه بیشتر ایده خلق شود، احتمالِ پیدا كردنِ ایده‌ مناسب بیشتر می‌شود. دوم این‌كه كه ارزیابی، تمسخر و قضاوتِ عجولانه‌ اعضای جلسه مانعِ تصور و خیال‌پردازیِ افراد می‌شود. در نتیجه تولیدِ ایده به حداقل می‌رسد. از آن جایی كه هر ایده‌ جدید خود به وجود آورنده‌ ایده‌های تازه است، اصل سوم این است كه توجه داشته باشیم افراد در مواجهه با ایده‌ جدید، موضوعِ جدیدی در ذهنشان مطرح می‌شود و تعدادِ بیشتری ایده در ذهنِ افراد جرقه خواهد زد. و بالاخره اصلِ چهارم، این كه اگر دو یا چند چیز با هم تركیب شوند، نتیجه‌ حاصل چیزی بیش از جمعِ آن‌ها است. به عبارتِ دیگر، ایده‌های ایجاد شده در گروه، بهتر و بیشتر از ایده‌هایی است كه مجموعِ افراد به تنهایی پیشنهاد می‌كنند. در این مورد كه تعدادِ افرادِ شركت كننده در جلسه‌ی طوفان فکری چند نفر باید باشد، تحقیقاتِ زیادی شده است. نتایجِ این تحقیقات نشان می‌دهد بهتر است جلسات با 12 تا 15 نفر تشكیل شود. كارِ مدیر جلسه اهمیت زیادی دارد. او است كه باید تا جایی كه ممكن است جلسه را كنترل، تشویق و هدایت كند و همین كه احساس كرد ایده‌های افراد پاسخِ درستی به مشكلِ مطرح شده نیست، با دوباره طرح كردنِ مسأله و توضیح دادنِ بیشتر، صورتِ مسأله را در ذهن افراد روشن‌تر كند. حال اگر شما همین امروز و یا در آینده‌ نزدیك قصدِ برگزاری و یا شركت در یكی از این جلساتِ طوفان فکری را دارید، بهتر است قواعدِ كلیِ ذهن‌انگیزی را به خوبی به یاد داشته باشید، چرا که مهم‌تر از هر چیز در این تکنیک همین قواعد ساده هستند. شما و دوستان نزدیکتان به راحتی در هر محلی می‌توانید این تکنیک را امتحان کنید و از نتیجه‌ی اعجاب بر انگیز آن آگاه شوید. تکنیک طوفان فکری معکوس این تكنیك بسیار شبیهِ تكنیكِ طوفان فکری است، با این تفاوت مهم كه در این روش، انتقاد و ارزیابی نه تنها بد نیست، بلكه اساسِ این تكنیك است. در واقع پایه‌ی این تكنیك پرسیدنِ سؤال‌های مختلف است. مهم این است كه در ذهنِ افراد این سؤال شكل بگیرد كه ایده‌ی مطرح شده در كجاها جواب نمی‌دهد؟ چه مسائلی موفقیتش را تهدید می‌كند؟ و این كه واقعاً چه‌قدر كارایی دارد؟ در حقیقت این تكنیك بر پایه‌ی منفی بینی گذاشته شده است. تكنیكِ طوفان فکریِ معكوس روشِ خوبی است، به شرطی كه قبل از روش‌های دیگر به كار گرفته شود. علتِ این‌كه استفاده از این روش را قبل از روش‌های دیگر توصیه می‌كنیم، این است كه می‌تواند به خوبی سببِ تفكرِ خلاق شود. فرآیندِ استفاده از این تكنیك به این شكل است كه تمامیِ اشكالاتِ مربوط به پدیده‌ی موردِ نظر گفته و جمع می‌شوند و در موردِ آن‌ها بحث و گفت‌و‌گو می‌شود و بالاخره راه‌حلِ مؤثر پیدا می‌شود. برای مثال یك شركتِ لیوان‌سازیِ سرامیك تصمیم گرفت نوعِ جدیدی از لیوان را وارد بازار كند. مدیرِ تولید در پیِ بهترین ایده برای تولیدِ لیوانِ جدید بود. او یك جلسه‌ی طوفان فکریِ معكوس تشكیل داد و لیوانِ قدیمی را كه سالیانِ سال بود شركت تولید می‌كرد، وسطِ میز گذاشت. او از افراد خواست لیوان را نقد كنند. یكی گفت «دسته‌اش چرا این قدر گرد است؟» دیگری گفت «قدش زیادی كوتاهه.» یكی دیگر گفت «رنگش زیادی تیره است. گُل‌دار بشه بهتره.» و به همین ترتیب هر كس چیزی گفت. بعد از تمام شدنِ جلسه، آدم‌هایی جمع شدند و نظرِ افرادِ جلسه را كنارِ هم گذاشتند به آن‌ها خوب فكر كردند. طرحِ جدیدِ لیوان از بینِ نظرهای جمع شده كم‌كم مشخص شد. حالا شركت لیوانی تولید می‌كند كه اصلاً شبیهِ لیوانِ سابق نیست و بازارِ خیلی خوبی هم دارد. تكنیكِ Do IT اسمِ این تكنیك از حروفِ چهار كلمه‌ی انگلیسی تشكیل شده است. علتِ انتخابِ این چهار كلمه این است كه برای حلِ مشكل، ابتدا لازم است موضوع یا مسأله را دقیقاً تعریف و مشخص كنیم. سپس ذهن را برای پیدا كردنِ راه‌حل‌های مختلف باز نگه داریم تا بهترین راه پیدا شود. در زیر این كلمات را تعریف كرده‌ایم. هر یك از آن‌ها به شما دیدِ خوبی برای استفاده از این تكنیك می‌دهد. مسأله را واضح مطرح كنید. سؤال كنید چرا این مشكل به وجود آمده است؟ سعی كنید مشكل را به مشكلاتِ كوچك‌تر تقسیم كنید. حال این مشكل را در دو كلمه بیان كنید. هدف‌ها، معیارها و موانعِ كارتان را مشخص كنید و درباره‌ی آن‌ها توضیح دهید. در این مرحله با تمركز بیشتر بر موضوع و دركِ عمیقِ آن می‌توان به تعریفِ درست‌تری از آن رسید. تعریفِ دقیقِ مسأله، به قدری به حلِ خلاقِ آن كمك می‌كند كه گفته می‌شود نود درصدِ حلِ مسأله، خوب فهمیدنِ آن است. از زاویه‌های مختلف مسأله را ببینید. فكرِ خود را محدود نكنید. در موردِ مشكلتان، از دیگران سؤال كنید و از پاسخ‌هایشان برای تولیدِ ایده‌های جدید استفاده كنید. ایده‌ها را هر چند خنده‌دار لیست كنید. ایده‌های جدید را با هم تركیب كنید و در دسته‌های مختلف گروه‌بندی كنید. ایده‌ها را ارزیابی نكنید، یعنی هر چیزی به نظرتان رسید، فكر نكنید مسخره است یا عملی نیست. تشویق در ایده دادن و لیست كردنِ آن‌ها، در تولیدِ انبوهی ایده بسیار مؤثر خواهد بود. از بینِ ایده‌ها بهترین را پیدا كنید. به هدف و معیارهایتان توجه كنید. ایده‌های جمع شده را بر اساسِ آن‌ها تجزیه و تحلیل كنید. نقاطِ ضعفِ هر ایده را پیدا كنید و فكر كنید چگونه می‌توان آن‌ها را به نقطه‌ی قوت تبدیل كرد. در مورد نقاطِ مثبت اغراق كنید، شما را در اجرای ایده‌تان دل‌گرم می‌كند. ایده را به راه‌حلِ عملی تبدیل كنید. بعد از ارزیابی و انتخابِ بهترین ایده، حالا وقتِ این است كه به عملی كردنِ ایده فكر كنید. این مرحله‌ای است كه فكر و ذهنیتِ شما می‌خواهد به یك چیزِ جدی تبدیل شود. یك ایده‌ی خوب اگر بد اجرا شود نه تنها سودی ندارد، بلكه گاهی موجب زیان‌های جبران ناپذیر می‌شود. تكنیكِ توهمِ خلاقخیلی وقت‌ها آن‌چه ما فكر می‌كنیم واقعیت است، واقعیت نیست. واقعیت‌ها با پنج حسِ انسان درك می‌شوند. فرض بر این است كه حواسِ پنج‌گانه گزارشِ دقیق و درستی از محیطِ اطراف به انسان می‌دهند. آیا واقعاً همین‌طور است؟ چیزهایی كه چشم شما می‌بیند و طوری كه مغزتان آن را تفسیر می‌كند باعثِ این خطا یا توهم می‌شود. چشم می‌بیند، اما وظیفه‌ی ذهن چیز دیگری است. كارِ ذهن مرتب كردن، دسته‌بندی و قابلِ فهم كردنِ جرقه‌هایی است كه پس از دیدن، مغز آن را ایجاد می‌كند. بنابراین تصاویری كه در ذهن شما است، كپیِ مستقیم اشیاء نیست، بلكه كدهای خلاصه‌ای است كه از طریقِ شبكه‌ی عصبی به مغز می‌رسند. همه‌ی افراد در همه‌ی مواقع دركِ یكسانی از یك موضوع ندارند و ارتباطِ ادراكیِ چشم و مغز همیشه منجر به دركی منسجم از واقعیت نمی‌شود. حتی گاهی این دو با هم تضاد هستند. از طرفی تجربیاتِ قبلی در موضوعِ رؤیت شده بسیار تأثیرگذار است. در واقع بیشترِ اوقات، تمایلات، انتظارات و تجربیاتِ قبلی باعث می‌شود ما آن‌چه را مایلیم ببینیم، نه آن‌چه را كه واقعاً در خارج وجود دارد. شاید تنها راهی كه به وسیله‌ی آن بتوان واقعیت را شناخت، حذفِ پیش فرض‌ها، تمایلات و یا فیلترهای پنهانی است كه بر موضوع اثر گذاشته است. برای این منظور، اولین قدم این است كه متوجه باشیم حواسِ پنج‌گانه نشان نمی‌دهد واقعیتِ بیرونی دقیقاً چیست. این خود از ضرورت‌های یك فكرِ خلاق است. منظور و هدفِ این تكنیك این است كه شما بتوانید با قدرتِ توهم و خیال طورِ دیگری به مسائل نگاه كنید، تا بلكه اصل و واقعیتِ موضوع را دریابید. این سعی باعث می‌شود الگوی ذهنیِ جدیدی در مغزِ شما ساخته شود و در نهایت این فعل و انفعال‌ها موجبِ كشفِ ناگهانی و غیرمنتظره‌ای گردد. بنابراین، برای این كه بتوانیم خلاقانه با موضوعات برخورد كنیم و راه‌حل‌های جدید برای مسائلمان پیدا كنیم، گاهی احتیاج است با قدرتِ خیال و توهم موضوع را از زوایای دیگری هم ببینیم. هر چند كه دیدن از آن زاویه اشتباه به نظر آید. شاید به همین دلیل است كه بسیاری از افرادِ خلاق كارهایی می‌كنند كه در ابتدا احمقانه به نظر می‌رسد. تكنیكِ دفترچه‌ یادداشت شما كسی هستید كه جایی كار می‌كنید، شاید هم فقط درس می‌خوانید، و یا بیشترِ اوقاتِ خود را در خانه سپری می‌كنید. تا حالا شده است به جای موضوعِ اصلی كه مشغولِ آن هستید، به چیزی كه در حاشیه‌ی موضوعِ اصلی قرار گرفته است دقیق شوید و فكر كنید؟ چه قدر به آن فكر كردید؟ چه ایده‌هایی به ذهنتان رسید؟ می‌دانید اگر همین فكرهایی كه در حینِ كار روی موضوعِ اصلی ناگهان ذهنتان را مشغول كرده و بعضی وقت‌ها اتفاقاً‌ ایده‌های جالبی از آن خلق شده، به چه درد می‌خورند؟ به یك نجار فكر كنید. تصور كنید می‌خواهد یك میز بسازد. چوب، سطل چسب، چند تا میخ، چكش و اره حاضر است. همه چیز آماده است كه آقای نجار شروع به ساختنِ میز كند. اره را بر می‌دارد، جای برش را تنظیم می‌كند و كار شروع می‌شود. در حینِ كار، یا مثلاً هنگامِ استراحت توجهِ او به سطلِ چسب و دسته‌ی آن جلب می‌شود. این دسته‌ی پلاستیكی چه‌طور ساخته شده است؟ چه‌طور روی بدنه قرار گرفته است؟ چه كار می‌توان كرد كه دسته قائم بایستد و روی لبه‌ی سطل كه معمولاً‌ آغشته به چسب است، نیفتد؟ بعد از ظهر آن روز را آقای نجار به دسته‌ی سطلِ چسب فكر می‌كند. البته ممكن است به نتیجه‌ی مشخصی نرسد، اما اگر ایده‌ای به ذهنش رسید و در نگاه اول به نظر رسید كه جواب می‌دهد، تا آخرِ شب سرحال و راضی است. شاید فردا كه دوباره به كارگاهش برگشت، دوباره به یادِ راه‌حلِ ابداعیِ خودش بیفتد. شاید هم نه. شاید فردا آن‌قدر روزِ شلوغی است كه آقای نجار ایده‌اش را به كلی فراموش كند و سطل و دسته‌اش را همان‌طور كه هست ببیند و استفاده كند. مستقل از این كه صورتِ مسأله‌ مورد بحث، به حرفه‌ی اصلیِ شما مربوط باشد یا نه، وقتی كه روی مسأله‌ای تمركز می‌كنید و برای آن دنبال راه‌حل می‌گردید، ناخودآگاه ذهنتان را عادت می‌دهید كه 1. پذیرای صورت مسأله‌ی جدید باشد و نسبت به آن حالتِ تدافعی به خود نگیرد. 2. در پردازشِ اطلاعاتِ ورودی از پدیده‌های بیرونی، دقیق و ظریف عمل كند و به همه‌ی نكات توجه كند. دفترچه‌ی یادداشتِ ایده به شما این امكان را می‌دهد كه بعد از یك بازه‌ی زمانیِ مشخص، چندین راه‌حلِ متفاوت برای یك موضوع گرد آورید. نوشتن هم ذهنِ شما را مرتب می‌كند، هم جلوی آفتِ فراموشی را می‌گیرد. این دفترچه، نه دفترچه‌ یادداشتِ روزانه است كه قرارِ ملاقاتِ هفته‌ی بعد در آن نوشته شود، و نه دفترچه‌ تلفن. بلكه محیطی است كه در آن به خودمان اجازه می‌دهیم ساده و كودكانه فكر كنیم، به ذهن اجازه‌ خلاقیت دهیم و فكرهای خوبی را كه ممكن است تعدادِ زیادیشان در مدتِ كوتاهی تولید شوند ثبت كنیم. هرچه این فكرها نامأنوس‌تر باشند و قالب‌ها و پیش فرض‌های اضافیِ مرسوم را بشكنند، با ارزش‌ترند. دفترچه‌ ایده به ما كمك می‌كند كه به اطرافمان دقیق‌تر نگاه كنیم و سعی كنیم نكاتِ ریز و ظریفِ پدیده‌ها را درك كنیم. كلنجار رفتن با یك مسأله كه هیچ اجبارِ بیرونی برای حلِ سریعِ آن ندارید، بهترین راهی است كه می‌تواند ذهن شما را همیشه باز و خلاق نگه دارد.

شركت اچ پی HP آنچه در تاریخچه شركتHP (هیولت – پكارد) دیده می شود آن است كه همه چیز از یك رؤیای مشترك دو دانشجوی همكلاس و همدرس در دانشگاه استنفورد آغاز می شود. همت و تلاش و سخت‌كوشی و درایت این دو نفر، یعنی دیوید پكارد و ویلیام هیولت باعث می شود كه سرمایه اولیه 538 دلاری شركت، اكنون پس از گذشت حدود 70 سال به نزدیك 90 میلیارد دلار برسد و فعالیت شركت، بیش از 160 كشور را در حوزه جهانی دربرگیرد. تولد شركت HP با تولد دره سیلیكون همراه شد، زیرا HP اولین شركت حوزه صنعت الكترونیك بود كه در منطقه كالیفرنیا تأسیس شد و سنگ‌بنای تأسیس و تكثیر دهها و صدها شركت دیگر از این نوع گذاشته شد. به همین جهت است كه گاراژ كوچك . محقری كه هیولت و پكارد اولین محصول تولیدی شركت خود را در آنجا تولید كردند، اكنون نه تنها به عنوان نماد شركت HP، بلكه به عنوان خاستگاه و محل تولد دره سیلیكون شناخته می شود. نزدیك به هفت دهه سرگذشت HP، به خوبی بیانگر تطور و تكامل یك شركت عظیم و دربردارنده و نشان‌دهنده مسیر تحولات فناوری در صنعت الكترونیك است. با وجود همه فراز ونشیب‌ها، اكنون HP پس از ادغام با شركت عظیم «كمپك»، به عنوان یك شركت جهانی و پیشرو در تحقیق و توسعه فناوری الكترونیكی، در بسیاری حوزه‌های تولیدی و خدماتی جایگاه برتر را داراست و شانه به شانه رقیب بزرگ خود، IBM حركت می كند. حفظ این دستاوردهای بزرگ اینك به دوش مدیرعامل جدید شركت، مارك هرد سنگینی می كند و او را وادار به اعتراف می كند كه كار سختی درپیش دارد. تاریخچه ویلیام هیولت و دیوید پكارد دو دانشجوی مهندسی برق دانشگاه استنفورد، در سال 1934 فارغ التحصیل شدند. آنها در سالهای آخر دانشگاه با یكدیگر آشنا شدند و تحت سرپرستی پروفسور ترمن پروژه تحصیلی مشتركی را انجام می دادند. همین پروژه كه اولین محصول شركت آنها را به دنبال داشت باعث شد در دو سه سال بعد از فراغت از تحصیل كه پكارد برای كار به جنرال الكتریك رفت و هیولت كارشناسی ارشد دانشگاه MIT را گرفت، آنها را به هم بپیوندد و با تشویق استاد مشترك خود، راه تأسیس شركت آنها را باز كند. هیولت و پكارد در سال 1939 شركت HP را تأسیس كردند. سرمایه آنها برای این كار 538 دلار بود و محل فعالیت آنها گاراژی كوچك در كالیفرنیا، همان منطقه ای كه امروزه به عنوان دره سیلیكون شناخته می شود و نماد انقلاب الكترونیكی است. پیوند عمیق این دو دوست و همشاگردی به حدی بود كه در طی عمر طولانی شركت، با وجود آن كه یك بار هیولت سالها به دلیل خدمت در ارتش از شركت دور شد و یك بار پكارد بنا به دعوت وزارت دفاع در سمت معاونت مشغول به كار شد، شركت به خوبی راه خود را طی كرد و به سرعت مراحل رشد و ترقی را پیمود. هیولت عمدتا بركارهای فنی و مهندسی و فناوری نظارت داشت و پكارد امور مربوط به نیروی انسانی و مدیریت را رهبری می كرد. سبك مدیریتی خاصی كه این دو به كار گرفتند، به عنوان الگوی شركتهای دره سیلیكون مطرح شد و بسیاری افراد موثر كه بعدها خود شركتهای عظیم رایانه ای را رهبری كردند، در HP مشغول به كار شدند. سیاست درهای باز و توجه به منابع انسانی و مدیریت براساس حضور در محل انجام فعالیتها ازجمله نكات مدیریتی بود كه در سبك رهبری HP تجلی یافته بود. در ابتدای سال 1940 تعداد كاركنان شركت 3 نفر و درآمد آن 34 هزار دلار بود. 20 سال بعد تعداد كاركنان به 3021 نفر و درآمد شركت به 60 میلیون دلار رسید. در این مدت صدها حق ثبت اختراع ازسوی شركت به ثبت رسید و صدها نوع محصول متنوع و مختلف ازجمله شمارنده های فركانس پرسرعت، اسیلوسكوپ و مانند آن به بازار عرضه شد. در سال 1959 با افتتاح دفتر شركت در ژنو سوئیس، مسیر جهانی شدن برای شركت باز شد و چهار سال بعد، همكاری مشترك با ژاپنی ها آغاز شد. اولین ماشین حساب علمی رومیزی دنیا (HP35) درسال 1968 ابداع و به بازار ارائه شد. شش سال بعد نوع جیبی و برنامه‌خور آن (HP65) با قیمت 795 دلار و سه سال بعد نوع مچی دیجیتالی آن عرضه شد. اولین رایانه نیز در سال 1974 با چهاركیلو بایت RAM توسط شركت ابداع شد. سال 1977 درآمد شركت از مرز یك میلیارد دلار فراتر رفت، درحالی كه كاركنان آن بیش از 35 هزار نفر بودند. در این سال كه هم هیولت و هم پكارد بازنشسته شدند و به عنوان مدیران افتخاری در شركت فعالیت می كردند. یانگ به عنوان مدیرعامل به كار مشغول شد و تا سال 1992 در این سمت باقی ماند. شركت، اولین رایانه شخصی، اولین رایانه دستی و اولین رایانه تماس دستی به ترتیب در سالهای 1980، 1982و 1983 توسط شركت به بازار عرضه كرد و در سال 1984، HP، اولین چاپگر لیزری ابداع و به بازار مصرف روانه كرد. شركت تاكنون مقام اول را در تولید این وسیله به خود اختصاص داده و تا سال 2005، 385 میلیون چاپگر به سراسر دنیا فروخته است. در سال 1988 شركت با 87 هزار نفر پرسنل و درآمد 8/9 میلیارد دلاری، در جایگاه 49 فهرست 500 شركت برتر فورچون قرار گرفت. از 1992 به مدت هفت سال لویس پلت مدیریت عامل شركت را برعهده گرفت. سال 1995 دیوید پكارد كتاب «راه HP» را كه دربردارنده توضیح سبك مدیریت شركت بود منتشر كرد و سال بعد درگذشت. در آستانه ورود به قرن بیست ویكم، تعداد كاركنان به 84400 نفر و درآمد به 42 میلیارد دلار رسید. در اولین سال هزاره جدید خانم كارلی فیورینا رهبری شركت را دردست گرفت و دو سال بعد در یك اقدام متهورانه، طرح ادغام HP و شركت كمپك را به مرحله عمل رساند و شركت HP را با 141 هزار نفر پرسنل و درآمد 6/56 میلیارد دلاری در سال 2004 به مقام یازدهم در فهرست فورچون رساند. این درحالی بود كه هیولت در سال 2001 درگذشت. سال 2005 با بركناری فیورینا، مارك هرد به عنوان مدیرعامل شركت HP منصوب و مشغول به كار شد، درحالی كه شركت 150 هزار نفر پرسنل و 80 میلیارد دلار درآمد داشت و محصول و خدمت خود را به بازاری با بیش از یك میلیارد مشتری در سراسر جهان و بیش از 160 كشور عرضه می كرد. ویژگی امروزه و پس از ادغام HP وكمپك، شركت HP به عنوان رقیب سرسخت IBM، به عنوان دومین قطب عظیم صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات درجهان مطرح است. HP به عنوان یك شركت جهانی كه كسب و كار در آن با بیش از 100 زبان دنیا انجام می شود، مقام اول را در تولید و عرضه چاپگرهای لیزری جوهرافشان و نیز عرضه سرورهای مختلف و سیستم های حافظه رایانه و مقام دوم را در تولید رایانه های شخصی كیفی، رومیزی و جیبی داراست. HP اولین شركت تأسیس شده در منطقه دره سیلیكون است كه امروزه گاراژ تولید اولین اسیلوسكوپ شركت در سال 1938، نه تنها به عنوان نماد شركت بلكه به عنوان نماد تولید دره سیلیكون به عنوان قطب صنعت الكترونیك آمریكا و دنیا شناخته می شود. بسیاری از شركتهای بزرگ الكترونیك كه بعدها در دره سیلیكون تشكیل شدند متأثر از سبك مدیریتی شركت HP بودند. این سبك خاص مدیریتی كه در ابتدا به عنوان «گاراژ» شهرت داشت، با عرضه كتاب «راه HP» توسط پكارد، امروزه به عنوان «راه HP» شناخته می شود. چشم انداز چشم انداز شركت HP عبارت است از: «یك شركت برتر الكترونی با روحی درخشان برای رهبری در عصر اینترنت». آنچه زیربنای این چشم انداز را تشكیل می دهد، توجه به تنوع، خلاقیت و نوآوری است. فرهنگ و ارزشهای سازمانی فرهنگ و ارزشهای سازمانی شركت در «راه HP» متجلی شده است. بنیان این راه عبارت است از: - اعمال مدیریت ازطریق حضور مستمر در محل انجام فعالیتها و نظارت بر آنها. - توجه و تمركز بر رضایت كاركنان به عنوان منبع موفقیت شركت. - وجود ارتباط باز بین مدیران و كاركنان. ارزشهای شركت HP عبارت است از: - شور واشتیاق نسبت به مشتری: در هر كاری كه ما انجام می دهیم، مشتری را در رأس می نشانیم. - اعتماد و احترام به افراد: ما با یكدیگر كار می كنیم تا فرهنگی اعتمادساز، احترام آفرین و بزرگ برای همه بیافرینیم. - مشاركت: ما در هر كاری به دنبال تعالی هستیم. مشاركت تك‌تك افراد، كلید موفقیت ماست. - به دست آوردن نتایج ازطریق كارتیمی: مشاركت ما بسیار تاثیرگذار است. ما همواره به دنبال یافتن راههای بهتر برای ارائه خدمت به مشتریانمان هستیم. - سرعت و چابكی: ما مبتكر، ماهر و منعطف هستیم و سریع‌تر از رقبایمان به نتایج می رسیم. - نوآوری معنادار: ما شركتی مبتنی بر فناوری هستیم كه چیزهای مهم و مفید ابداع می كنند. - درستی و امانتداری: ما یكرنگ، روراست و صریح هستیم. تحقیق و توسعه HP یك شركت جهانی مبتنی بر فناوری است. این ویژگی از همان زمان تأسیس شركت وجود داشته است. تا سال 2005 بیش از 30 هزار اختراع توسط شركت به ثبت رسیده است. تنوع خیره كننده محصولات وخدمات شركت گویای این واقعیت است. همین مسأله باعث شده كه در حوزه های تولید چاپگر و تجهیزات تصویربرداری، سرورها و حافظه ها، شركت مقام اول را دارا باشد. حوزه‌های فعالیت شركت، عمدتا سیستم‌های رایانه شخصی (31 درصد)، چاپگر و تصویربرداری (29 درصد)، حافظه ها (19 درصد)، خدمات (18 درصد)، خدمات مالی (دو درصد) و نرم افزار (یك درصد) را دربرمی گیرد. فروش درحالی كه در اولین سال هزاره جدید درآمد شركت 2/45 میلیارد دلار و سود خالص آن 4/1 میلیارد دلار بود، سال 2005، شركت با فروش 7/86 میلیارد دلار و سود خالص 4/2 میلیارد دلار به مقام 33 در فهرست 500 شركت برتر مجله فورچون دست یافت. تنها در سال 2005، بیش از 50 میلیون چاپگر و 30 میلیون رایانه فروخته و دو میلیون خدمات استاندارد صنعتی ارائه شد. مدیرعامل ویلیام هیولت یكی از بنیانگذاران شركت معتقد بود «حركت ما از یك گاراژ كوچك تا یك شركت رایانه ای، یك راه روشن نبود». او همواره تاكید می كرد كه «شما باید برای كاركنانتان محیطی فراهم آورید كه كاركردن را دوست داشته باشند. كاركنان را تیمی بارآورید، در این صورت شانس موفقیت شركت بالاست. برای اینكه كاركنان به مسیر كار تیمی درآیند باید به آنها نشان دهید كه شما از آنها مراقبت می كنید». همین دیدگاهها سبب شد كه HP جزء اولین شركتهایی باشد كه بیمه همگانی كاركنان و شراكت آنها را در سود كارخانه، انجام داد و تقسیم ساعات كاری شناور را به كار گرفت. هیولت و پكارد می دانستند كه راز حقیقی موفقیت آنها نه در طرحها و محصولات و برنامه‌هایشان، بلكه در كاركنانشان بود. آنها فهمیدند كه اگر شما كاركنان را باور كنید و به امیدشان باور داشته باشید و در رؤیاهایشان مشاركت كنید و بگذارید به طور كامل از استعدادهایشان استفاده كنند، آنها می توانند كارهای بزرگی انجام دهند. این همواره همان راز «راه HP» بوده و خواهدبود. ویژگی راه HP، نوآوری، صداقت، درستی و احترام است. به تعبیر خانم كارلی فیورینا مدیرعامل قبلی شركت، آن دو تنها با 538 دلار و یك «رؤیا» شروع كردند تا جهان را تغییر دهند و این كار را كردند. در سال 1940 كه هیچكس كارخانه الكترونیك ایجاد نكرده بود، آنها ایجاد كردند. در سال 1943 دستگاههای فركانسی ساختند درحالی كه تجربه قبلی روی آن نداشتند. در سال 1972 كه هیچ كس تصور وجود یك ماشین قابل حمل نمی كرد كه بتواند معادلات ریاضی پیچیده را انجام دهد (ماشین حساب)، آنها جیبی آن را ساختند. در سال 1984 كه خواندن و نگهداری مدارك مشكل بود چاپگرهای عالی ساختند. آنها با نوآوری پیش رفتند. زمانی كه او طرح متهورانه ادغام با شركت كمپك را مطرح ساخت، در دفاع از آن گفت: ما باید آینده را بسازیم. میراثی كه به ما رسیده مبتنی بر نوآوری و ارزشهایی است كه بهای آن ابدی است. ما نمی توانیم شركت را در جای خود نگه داریم. ما باید با شهامت و تدبیر شركت را به پیش ببریم. اگر به جای فكر بهبود، درصدد توجیه و دفاع از عملكرد خود برآیید، این آغاز مراحل شكست شماست. به تعبیر دیوید پكارد: اگر ما در حوزه فناوری‌هایی كه سریع تغییر می كند وارد شویم برای آنكه ثابت باقی بمانیم، باخته ایم. خانم فیورینا درمدت تصدی مدیرعاملی شركت، علاوه بر این كار بنیانی، همواره از رنسانس دیجیتالی سخن گفت كه در آن كسب وكارها باید فناوری‌هایی عرضه كنند و خدمات الكترونیكی ارائه نمایند و زیرساختهای اینترنتی همیشه فعال، فراهم آورند تا این شبكه‌ها درخدمت انسانها باشد. درهرجا و درهر موقع، حتی درحالت حركت. او این انقلاب «در حركت» را در حوزه های اینترنت، تجارت الكترونیكی و خدمات الكترونیكی مطرح می كرد كه ساختاری از شبكه را می گشاید كه در آن كسب و كار سیال‌تر و انعطاف پذیرتر است. او معتقد بود زیرساختهای مبتنی بر اینترنت مثل آب و هوا باید در دسترس باشند. مدیرعامل جدید شركت كه به تازگی این مسئولیت را عهده دار شده است، مارك هرد 49 ساله است. او قبلا 25 سال در شركت NCR به كار مشغول بود و در چند سال آخر مدیرعامل شركت بود. مارك هرد بر سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه در سه زمینه ارتباطات در حركت (MOBILE)، انتقال از چاپگرها و تصویربرداری آنالوگ به دیجیتال در بازارهای شخصی و صنعتی و تجاری و نیز نسل نوین خدمات ومعماری مراكز اطلاعات شركتها تاكید دارد. او معتقد است پیروزی در بازار تنها به نتایج برنمی‌گردد بلكه چگونگی دست یافتن به آن نتایج نیز مهم است. هرو بر این باور است كه باید به سمت فرهنگ عمل كردن و پاسخگو بودن حركت كرد. باید اخلاق در هر تصمیم و عمل فردی با دیگران حضور داشته باشد. او می گوید در یك شركت موفق، اخلاق و قانونمداری یك بخش اساسی از فرهنگ كاری است. به همین دلیل او كسب و كار غیراخلاقی و غیرقانونی را در HP برنمی‌تابد و در آن مسامحه روا نمی دارد. او معتقد است كار سختی پیش‌رو دارد ________________________________________ هفت پند از بیل گیتس بیل گیتس هر از گاهی در دانشگاهها و دبیرستانهای آمریکا با دانشجویان و دانش آموزان ملاقات داشته و برای آنها سخنرانی می کند. گیتس اخیرا طی یک سخنرانی در یکی از دبیرستانهای آمریکا خطاب به دانش آموزان جمله ای گفت که خیلی سروصدا کرد. او گفت در دبیرستان های آمریکا خیلی چیزها را به دانش آموزان نمی آموزند. او در ادامه سخنرانی اش هفت اصل مهم را که دانش آموزان در دبیرستان فرا نمی گیرند به شرح زیر نام برد: اصل اول : در زندگی هیچ چیز عادلانه نیست و بهتر است با این حقیقت کنار بیایید. اصل دوم: دنیا هیچ ارزشی برای عزت نفس شما قایل نیست. در این دنیا از شما انتظار می رود قبل از اینکه نسبت به خودتان احساس خوبی داشته باشید کار مثبتی انجام دهید. اصل سوم : پس از فارغ التحصیل شدن از دبیرستان و استخدام شدن، کسی به شما حقوق فوق العاده زیادی پرداخت نخواهد کرد. به همین ترتیب قبل از آنکه بتوانید به مقام و موقعیت بالاتری برسید باید برای مقام و مزایایش زحمت بکشید. اصل چهارم : اگر فکر می کنید آموزگارتان سخت گیر است در اشتباه هستید. پس از استخدام شدن متوجه خواهید شد که رییس شما سخت گیرتر از آموزگارتان است چون امنیت شغلی آموزگارتان را ندارد. اصل پنجم : آشپزی در رستورانها با غرور و شان شما تضاد ندارد. پدربزرگ های ما برای این کار اصطلاح دیگری داشتند از نظر آنها این کار یک فرصت بود. اصل ششم : اگر در کارتان موفق نیستید والدین خودتان را ملامت نکنید از نالیدن دست بکشید و از اشتباهات خود درس بگیرید. اصل هفتم : قبل از آنکه شما متولد بشوید والدین شما هم جوانان پر شوری بودند و شاید هرگز به قدری که اکنون به نظر شما می رسد ملال آور نبوده اند. ده فرمان کارآفرینی 1- هر روز با اشتیاق در محل کار خود حاضر شوید. 2- بر هر دستوری که هدفش توقف آرمان شماست، پیش دستی کنید. 3- هر کاری که برای تکمیل پروژه تان لازم است، بدون توجه به شرح شغل خود انجام دهید. 4- افرادی را برای کمک به خود پیدا کنید. 5- درباره افرادی که انتخاب می کنید از شهود خود کمک بگیرید و فقط با بهترین ها کار کنید. 6- تا جایی که می توانید پنهان کاری کنید، جنجال و تبلیغات، ساز و کارهای امن را به خطر می اندازد. 7- هیچ وقت روی یک مسابقه شرط بندی نکنید، مگر آنکه خودتان گرداننده اش باشید. 8- به یاد داشته باشید درخواست بخشش آسانتر از درخواست اجازه است. 9- در اهداف خود ثابت قدم بوده و وفادار بمانید، اما درباره تحقق آن اهداف واقع گرا باشید. 10- حامیان خود را گرامی بدارید. ________________________________________

انواع تجارت الکترونیک Business to business B2B تجارت فروشنده با فروشنده B2B اولین خرید و فروش معاملات الکترونیکی است و هنوز هم طبق آخرین آمار بیشترین عایدی را کسب می کند. در B2B تجار نه تنها مجبورند مشتریان خود را بشناسند، بلکه باید واسطه ها را نیز شناسایی کنند. در این مدل همه ی شرکاء و خدمات مرتبط با تجارت بین المللی از قبیل: تأمین کنندگان، خریداران، فرستندگان دریایی کالا، لجستیک (پشتیبانی)، خدمات (سرویس های) بازرسی، اخبار بازاریابی و کاربریهای نرم افزار را که موجب سهولت در امور تولید، خرید و فروش می گردند در یک محل گرد هم می آیند. B2B در جایی استفاده می گردد که بخواهیم خرید و فروش عمده را به کمک تجارت الکترونیکی انجام و خارج از حیطه خرده فروشان عمل نماییم. چرا که خرده فروشی در اینترنت با خطرات بسیار همراه است زیرا مشتریان تمایل ندارند تا همه چیز را از روی اینترنت خردیداری کنند و فقط روی برخی از اجناس دست می گذارند و سایر موارد برایشان اهمیت چندانی ندارد. شرکت Cisco یکی از اولین شرکت های بزرگی بود که در جولای 1996 سایت تجارت الکترونیکی خود را راه اندازی کرد و بعد از آن تلاش جدی، بقیه ی شرکت ها برای چنین امری آغاز شد. یک ماه بعد شرکت های کامپیوتری عظیمی نظیر Microsoft و IBM نرم افزارهای تجاری خود را که امکان انجام فروش از طریق اینترنت را فراهم می کرد به بازار عرضه نمودند. Forrester Research که به تجزیه و تحلیل فعل و انفعالات در بخش فناوری مشغول است در 1999 تخمین زد که حجم مبادلات B2B تا سال 2004 در ایالات متحده به یک تریلیون دلار و در سال بعد از آن به 2/7 تریلیون دلار برسد. دولت استرالیا با همکاری شرکت معتبر ITOL قصد دارد در یک برنامه 5 سال مبلغ 6/6 میلیون دلار برای زیر ساخت های تجارت الکترونیک هزینه کند. این مبلغ صرف برنامه B2B خواهد شد. به صورت طبیعی در B2B فروش مستقیم، منبع اصلی درآمد به حساب می آید، مانند وقتی که یک فروشنده محصول خود را به یک فروشنده دیگر مستقیماً می فروشد. با این وجود وب می تواند روی فروش مستقیم تأثیر بگذارد و این قاعده را بر هم بزند. در این نظام جدید اقتصاد جهانی که به سمت تداوم ارتباطات الکترونیکی در حال پیش روی است مشکلاتی نیز وجود دارد. از جمله اینکه رو در رو نبودن مشتری و فروشنده باعث می شود تا معامله به صورت گیرد. این مشتریان برای دریافت اطلاعات بیشتر باید به تلفن به مرکز اصلی وصل شوند، اما هیچ تضمینی برای اینکه کسی آن سوی خط باشد وجود ندارد. Business to Consumer B2C تجارت فروشنده با مصرف کننده بیشترین سهم در انجام تجارت الکترونیکی از نوع B2C را خرده فروشی تشکیل می دهد. این نوع تجارت با گسترش وب به سرعت افزایش پیدا کرد و اکنون به راحتی می توان انواع و اقسام کالاها از شیرینی گرفته تا اتومبیل و نرم افزارهای کامپیوتری را از طریق اینترنت خریداری کرد. B2C از حدود 5 سال پیش با راه اندازی سایت هایی چون amazon و CDNOW آغاز شد. Jeff Bezor مؤسس شرکت amazon، سایت خود را فقط برای فروش کتاب از طریق اینترنت راه اندازی کرد و این ایده ساده مقدمه ای بود برای یک تحول جهانی. در تجارت الکترونیکی B2C در یک طرف معامله، تولید کننده (فروشنده) محصول و در طرف دیگر، خریدار (مصرف کننده نهایی) قرار دارد. موفقیت در این مدل وابسته به تجربیاتی است که به مشتری ارائه می گردد . باید به مشتری سرویس های ارائه گردد که در مدل سنتی به آنها خود خو گرفته است و شرایط مشابه را به وجود آورد. شرکت هایی نظیر amazon و REI روی شهرت خود محیط نیرومند online را تدارک دیده اند که بتوانند رضایت بی چون و چرای مشتری را جلب نمایند. شکل دیگر تجربیات Online مشتری این است که رابطه تصویری با مشتری به درستی انتخاب گردد. متن و گرافیکی که مشتری باید با آن به جای فروشنده تبادل نظر کند باید خوب طراحی شده باشد. پس از هک شدن بسیاری از وب سایت های خرده فروشان اینترنتی مانند Creditcards و egghead و ... بسیاری از مشتریان نسبت به دزدیده شدن اطلاعات شخصی شان توسط هکرها بسیار حساس شده اند، که این امر باعث کاهش معاملات الکترونیکی در مقاطع و فواصل زمانی زیادی شده، اما معاملات را به نقطه صفر نرسانده است و مردم هنوز از فروشگاه های Online استفاده می کنند. هم اکنون این روش در کشور ما موجود است و مورد استفاده قرار می گیرد و در این روش خریدار به طور مستقیم با توزیع کننده از طریق اینترنت وارد معامله می شود. هم اکنون سازمانی هایی مانند شهروند چنین خدماتی را ارائه می کنند، اما این خدمات هنوز به صورت عامله در میان ما جا نیفتاده است. حتی میان کاربران حرفه ای اینترنت در ایران استفاده از این خدمات کمتر مرسوم است. Consumer to Consumer C2C تجارت مصرف کننده با مصرف کننده در این مدل تجارت الکترونیکی، مزایده ها و مناقصه های کالال از طریق اینترنت انجام می گیرد. مدل C2C شبیه نیازمندیهای طبقه بندی شده یک روزنامه و یا شبیه به یک دکه در بازار دست دوم یا سمساری است. ایده اصلی این مدل این است که مصرف کنندگان با یکدیگر بدون واسطه به خرید و فروش بپردازد. ebey غول حراجی Online بزرگ ترین نمونه اولیه مدل C2C می باشد. ebey خود چیزی نمی فروشد و به عنوان واسطی بین خریداران و فروشندگان به ارائه محصولاتتی در حراجی Online عمل می کند. به عنوان مثال ebay اجازه می دهد فروشنده قیمت اولیه خود را در حراجی قرار دهد و سپس شرکت کنندگان در حراج قبل از اتمام مدت باید روی کالای به حراج گذاشته شده اظهار نظر کنند. سایت های اینترنتی دیگر نظیر Autobytel و Carsmart نمونه هایی از مدل C2C می باشد. به دلیل ناچیز بودن هزینه تبلیغات در اینترنت استفاده از مدل C2C توسط کاربران اینترنتی جهت فروش کالاهای مورد نظر خود توجه قرار گرفته است. Consumer to Business C2B تجارت مصرف کننده با فروشنده در حالیکه بازار مصرف کننده Online روز به روز در حال گسترش است، بسیاری از خریداران دریافته اند که شیوه انتخاب محصول بسیار گسترده و ممکن است آنان را غوطه ور سازد. چرا که وقتی مصرف کنندگان، سایت هایی را در ارتباط با فروش محصول مورد نظر خود می یابند، یافتن خود محصول در آن سایت و به دست آوردن قیمت محصول اغلب کار دشوار است. بنابراین جهت راحت تر نمودن امر خرید، نیاز به روشهای جدید خرید و فروش اینترنتی Online است که در آژانس های فروش به سوددهی منتهی شود بایستی از یک استرتژی فروش استفاده نمایند مانند Priceline که خود را با این استراتژی تطبیق داده است. Peer to Peer P2P تجارت نقطه به نقطه مدل تجارت الکترونیکی P2P برای تسویه حساب کردن شرکت کنندگان در حراج با فروشنده است که مشهورترین آنها سرویسی است به نام Paypal. تجارت P2P در چهار چوبی کار می کند که افراد بتوانند مستقیماً باهم پول رد و بدل کنند و در حالیکه سهم اصلی داد و ستد پولی را نقل و انتقالات رو در رو بعهده دارد، فناوری تلفن های همراه تعداد افراد بیشتری را در داد و ستد غیر حضوری سهیم می کند. قبل از Paypal بسیاری از تاجران Online در قد و قواره های متفاوت پرداخت مشتریها را از طریق حساب کارت های اعتباری تجارت دریافت می کردند. با استفاده از سخت افزار Mondex که زیر مجموعه Mastercard می باشد، کاربران قادرند نقل و انتقالاات الکترونیکی پولی خود را انجام دهند و پول خود را از یک کارت اعتباری به کارت اعتباری دیگر منتقل نمایند. تحوه استفاده از تلفن همراه بدین صورت است که به جای فناوری GSM که استاندارد معمول ارتباطی تلفن همراه در بسیاری از کشورها به ویژه در اروپاست، فناوری دیگری تحت پروتکل بکارگیری نرم افزار کاربردی از طریق تجهیزات بی سیم (Wireless Application Protocol)که به اختصار WAP نامیده می شود، جایگزین می گردد. در این شیوه جدید، هر تلفن همراه از طریق مرکز تلفن با یک کامپیوتر سرویسگر مرتبط می شود و می تواند نرم افزار مورد نیاز کاربر خود را بر روی کامپیوتر مذکور فعال نماید. بدین ترتیب استفاده کننده می تواند اطلاعات خود را از طریق کامپیوتر سرویسگر که خود از طریق اینترنت و یا شبکه های ارزش افزوده (VAN) به مراکز تجاری و خدماتی متصل است ارسال و یا دریافت نماید. Business to Administration B2A تجارت فروشنده با اداره این نوع تجارت الکترونیکی شامل تمامی مبادلات تجاری ــ مالی بین شرکت ها و سازمان های دولتی است. تأمین نیازهای دولت توسط شرکت ها و پرداخت عوارض مالیات ها از جمله مواردی است که می توان در این گروه گنجاند. تجارت B2A در حال حاضر دوران کودکی خود را طی می کند ولی در آینده ای نزدیک زمانی که دولت ها به ارتقاء ارتباطات خود تمایل و توجه نشان دهند، به سرعت رشد خواهد نمود. Consumer to Administration C2A تجارت مصرف کننده با اداره مدل تجارت الکترونیکی C2A هنوز پدیدار نشده است. ولی به دنبال رشد انواع B2C و B2A، دولت ها احتمالاً مبادلات الکترونیکی را به حیطه هایی همچون جمع آوری کمک های مردمی، پرداخت مالیات بر درآمد و هر گونه امور تجاری دیگری که بین دولت ها و مردم انجام می شود، گسترش خواهند داد. با تجربه و آزمایش تمام مدل های تجاری Online که تا کنون بیان شد، مشخص است که با وجودی که تجارت الکترونیک که پدیده تقریباً جدید و نوپاست اما بسیار فعال است. دانشمندان صنعتی معتقدند که یافتن منابع درآمد Online مطمئن، با سعی و خطا آزمایش می شود. مدل های B2C و B2B بیشترین توجه را امروزه به خود جلب کرده اند ولی مدل های دیگر هنوز در حال تعدیل استراتژیهایشان هستند و روشهایشان را گسترش می دهند. به هر حال عاقلانه است که ما راجع به 5 سال ابتدای کار تجارت الکترونیک مانند 5 سال ابتدای زندگی یک کودک بیندیشیم. مزایای تجارت الکترونیکی از نوع B2C تجارت الکترونیکی یک فناوری برای تغییر است. شرکت هایی که از آن به هدف ارتقاء سیستم فعلی خود استفاده می کنند از مزایای آن بطور کامل بهره نخواهند برد. بیشترین امتیازات تجارت الکترونیکی نصیب سازمان هایی خواهد شد که می خواهند روش و ساختار تجارت خود را تغییر داده و آن با تجارت الکترونیکی همگون سازند. * از دید خریداران فروشگاههای الکترونیکی، مهمترین امتیازاتی که می توان به تجارت الکترونیکی منسوب کرد که عبارتند از: 1- کاتالوگ و مشخصات کالاها به سهولت قابل دسترسی و مشاهده بوده و مشتری همچنین قادر است براساس ویژگیهای متعدد (همچون نام، نوع، رنگ، وزن، قیمت و ...) کالای مورد نظر خود را جستجو نماید. توضیح کالاها می تواند به همراه تصاویر متعدد بوده و در عین حال می تواند شامل تصاویر سه بعدی نیز باشد که مشتری از زوایای گوناگون کالای مورد نظر را مشاهده نماید. 2- کالاها و خدمات می توانند توسط بقیه خریداران نظر دهی شوند و مشتری قادر است از نظرات بقیه خریداران در مورد کالای مورد نظر خود مطلع شود. 3- خرید از فروشگاه می تواند بصورت 24 ساعته و در تمام روزهای هفته انجام گیرد. 4- بعضی از محصولات (همچون نرم افزار، کتابهای الکترونیکی، موسیقی، فیلم، ...) در همان زمان خرید قابل دریافت از سایت فروشگاه هستند. 5- کالاها معمولاً از فروشگاههای فیزیکی ارزان تر خواهد بود (به علت کم بودن هزینه های سربار فروشگاه و زیاد بودن تعداد خریداران). 6- فشار و استرس معمول در هنگام خرید از یک فروشگاه فیزیکی، به هنگام خرید از یک فروشگاه الکترونیکی وجود نخواهد داشت. 7- مقایسه انواع گوناگون یک کالای خاص در فروشگاههای مختلف می تواند به راحتی انجام گیرد. فاصله بین این فروشگاهها به اندازه یک Click است. 8- خریدار قادر است کلیه فروشگاهها را برای یافتن مناسب ترین قیمت بری کالای مورد نظر خود جستجو کند. 9- خریدار پس از انتخاب کالا، بسادگی و با فشردن چند کلید قاد به انجام سفارش و پرداخت هزینه ها بوده و بعد از مدت معینی کالای خریداری شده را در منزل خود دریافت خواهد کرد. 10- بعد از دریافت کالا، اگر مشکلی در کالای دریافت شده موجود باشد، خریدار می تواند به سایت فروشگاه مراجعه کرده و از امکانات ارجاع کالا استفاده نماید. از دید فروشندگان و صاحبان فروشگاههای الکترونیکی، موارد زیر نیز بعنوان امتیازات تجارت الکترونیکی محسوب می گردند: 1- هزینه راه اندازی فروشگاه الکترونیکی بسیار کمتر از فروشگاههای فیزیکی است. 2- مشتریان، منحصر به یک منطقه یا کشور خاص نبوده و محیط فروشگاه با مرزهای جغرافیایی محدود نخواهد بود. 3- رقابت برای جذب مشتری سبب ارتقاء کیفیت محصولات و خدمات خواهد شد. 4- مدیریت فروشگاه و تعیین راهکارهای آتی کاملاً ساخت یافته می گردد. 5- فروشگاهها قادر خواهند بود مشتریان خود را براساس سلیقه، علاقه و انتخابهای ایشان شناسایی کرده و آنها را در انتخاب کالای مورد نظر خود راهنمایی کنند. 6- اضافه کردن سرویسهای جدید نظیر پشتیبانی خدمات، جوابگویی به سؤالات مشتریان و غیره می تواند به سهولت انجام پذیرد. 7- رقابت و بازاریابی می تواند با ایجاد یک بازار مناسب و حضور جذاب در شبکه جهانی اینترنت انجام گیرد. 8- ارتباط با مشتریان، تولید کنندگان، و دیگر افراد درگیر، می تواند با استفاده از صفحات WEB، نامه های الکترونیکی و EDI تسهیل شود. 9- سفارشات می توانند بصورت الکترونیکی ارسال و دریافت شوند. 10- تعداد مشتریان و خریداران به سرعت قابل افزایش است. 11- نرخ سود در مقابل هزینه های مصرفی افزایش خواهد یافت. 12- ارتباط با تولیدکنندگان کالاها، با حذف واسطه ها، بهینه می گردد. روشهای ایجاد یک تجارت الکترونیکی از نوع B2C اجزای اصلی یک تجارت الکترونیکی از نوع B2C عبارتند از یک فروشگاه الکترونیکی (که به شکل صفحات متعدد WEB ساخته شده و توسط مرورگرهای مشتریان مورد استفاده قرار می گیرند) و یک سرویس دهنده WEB که کلیه مسائل مدیریتی فروشگاه و هرآنچه که دید مشتریان به دور است بواسطه آن انجام خواهد گرفت. بجز این دو جزء اصلی، بسیاری از فروشگاههای الکترونیکی نیازمند یک بانک اطلاعاتی نیز می باشند تا مشخصات کالاها، مشتریان و اطلاعات دیگر را در آن ذخیره کنند. همچنین اجزای فرعی دیگری نیز ممکن است بنا به ویژگی های فروشگاه مورد نیاز باشند. از جمله این اجزاء می توان برای ارسال محصولات و خدمات از طریق اینترنت نام برد. * فروشنده ای که خواهان راه اندازی یک تجارت الکترونیکی از نوع B2C باشد، به روشهای متعدد می تواند این امر را به انجام برساند. سه روش اصلی برای برقراری یک B2C عبارتند از: 1- خرید یک بسته نرم افزاری آماده که شامل یک فروشگاه الکترونیکی و ابزارهای لازم دیگر باشد. محصولات Easy cart، InterShop، Open Market و Net Commerce نمونه هایی از این بسته های آماده به شمار می آیند. این محصولات پس از خرید، مطابق سلیقه صاحب فروشگاه تغییر یافته و آماده استفاده بعنوان یک فروشگاه الکترونیکی بر روی اینترنت خواهند شد. بعضی از انواع این بسته های آماده، فروشگاه را ملزم می کنند که به ازای هر فروش، مبلغی را به ایشان بپردازد. 2- سفارش ساخت سیستم به شرکت هایی که اینگونه امور را به انجام می رسانند. با گسترش تجارت الکترونیکی، اینگونه شرکتها نیز رشد سریعی داشته اند و قادرند با استفاده از فناوریهای جدید، در زمانی کوتاه یک فروشگاه الکترونیکی برای متقاضیان بر روی اینترنت راه اندازی نمایند. 3- اجاره قسمتی از یک فروشگاه موجود.

عوامل موفقیت یک وب سایت در عرصه تجارت الكترونیك مقدمه اساساً تجارت الكترونیكی به مفهوم تسهیل معاملات بازرگانی بواسطه بهره گیری از شبكه جهانی اینترنت است. به عبارتی در محیط تجارت الكترونیك، كلیه فعالیتها و عملیات‌های توزیع، خرید، فروش، بازاریابی و ارائه خدمات و بسط فرآیندهای تولید، از طریق سیستم‌های الكترونیكی، بسته‌های رایانه‌ای و اینترنت انجام می‌شود. امروزه، در صنعت فناوری اطلاعات از تجارت الكترونیك به عنوان یك تجارت هدفمند ، سودمند و تسهیل كننده معاملات بازرگانی در عرصه‌های جهانی یاد می‌شود. انتقال الكترونیك وجوه، مدیریت زنجیره‌ای، بازاریابی الكترونیكی، بازاریابی روی خط، پردازش و فرآوری معاملات به صورت روی خط، مبادله داده‌های الكترونیكی سیستم‌های خودكار موجودی اموال و سیستم‌های مجموعه داده جزء مواردی هستند كه در قالب تجارت الكترونیك می‌گنجند. در این میان فناوری‌های نوین ارتباطی نظیر؛ اینترنت، اكسترانت، پست الكترونیك، كتاب الكترونیك و تلفنهای همراه در گسترش و توسعه تجارت الكترونیك نقش بسزایی ایفا نموده اند. تحقیقات بعمل آمده حاكی از آن است كه در سال 2003 تجارت الكترونیك، فروشی در حدود 2/12 میلیارد دلار ایجاد نموده است ( Gregorio et.al, 2005). در مقاله، سعی می‌گردد مسائل مترتب بر تجارت الكترونیك مورد بررسی قرار گیرند. تجارت الكترونیك در گذار زمان: اساساً تجارت الكترونیكی به مفهوم تسهیل معاملات بازرگانی بواسطه الكترونیك است. البته بدیهی است كه با گذشت زمان « تجارت الكترونیك» از نظر معنا، مفهوم و فرِآیند تغییر بطنی و تكاملی داشته است. بگونه‌ای كه در دهه 1970 از معاوضه داده‌های الكترونیكی (EDI) جهت ارسال سندهای تجاری همچون سفارشهای خرید یا صورت حسابهای الكترونیكی استفاده ‌شده است. بعداً با گسترش كاربرد آن لغت «تجارت از طریق شبكه وب» به جهت خرید كالا و خدمات از طریق شبكه جهانی وب و پشیبانی سیستم امنیتی (نظیر https؛ پروتكل مخصوص ارائه خدمت كه داده خیلی محرمانه سفارشی را برای حمایت از مشتری و پرداخت الكترونیكی، نظیر كارتهای اعتباری و واگذاری پرداخت بواسطه كارت اعتباری) پدید آمد. در واقع، زمانیكه اولین وب، به صورت فراگیر و شناخته شده در سال 1994 پدید آمد خیلی از ژورنالیست‌ها و متخصصان پیش‌بینی نمودند كه «تجارت الكترونیكی» به زودی یك بخش مهم اقتصادی خواهد شد. به هرحال حدود چهار سال طول كشید تا پروتكل‌های https به طور مناسب و فراگیر گسترش یافته و توسعه یابند (توسعه‌ای كه توامان با جنگ و رقابت بین جستجوگرها بود). ( e-Business Watch, (2004 متعاقباً بین 1998و 2000 تعدادی از كسب و كارهای معتبر در آمریكا و اروپای غربی وب سایتهای ابتدایی را راه‌اندازی و توسعه دادند. نتیجه اینكه، تعداد زیادی از شركت‌ها و كمپانیهای «اصیل تجارت الكترونیك» در میان بارش دات ـ كام ها در سال 2001 و 2002 ناپدید شدند. در این بین خیلی از خرده فروشها دریافتند كه چالشهای موجود در بازار كنونی چیست و شروع به افزودن قابلیت‌های تجارت الكترونیكی به سایتهایشان نمودند برای مثال، بعد از فروپاشی فروشگاه اینترنتی خواروبار فروشی Web Van، سوپر ماركت زنجیره‌ای سنتی، آلبرمتسولسن و Safeway، هر دو شروع كردند به تقویت تجارت الكترونیكی بواسطه مشتریانی كه می‌توانستند سفارش خرید آن لاین را به مغازه‌های خواروبار فروش ارائه دهند. در سال 2005 ، تجارت الكترونیك در عمده شهرهای كشورهای آمریكای شمالی، اروپای غربی، آسیای شرقی، خیلی خوب توسعه یافته است.لیكن هنوز در برخی از كشورهای صنعتی نظیر استرالیا و همچنین كشورهای در حال توسعه به خصوص ایران می‌بایست زمینه برای رشد سریع فراهم گردد. عوامل اصلی موفقیت در تجارت الكترونیكی عوامل متعددی وجود دارند كه در موفقیت تجارت الكترونیكی نقش ایفاء می‌كنند. در ذیل به برخی از مهمترین عوامل اشاره می‌گردد( Gregorio D.D. and Kassicieh S.K. 2005) 1 ـ ایجاد ارزش برای مشتركان: فروشندگان می‌توانند به این مورد بواسطه سفارش یك تولید یا خط تولید دست یابند همانگونه كه در تجارت غیر الكترونیك وجود داشته و می‌توانند پتانسیل‌های مشتریان را در یك قیمت رقابتی جذب ‌كنند. 2 ـ ارائه خدمات و عملكرد كار با ارائه نمایندگی: برقراری ارتباط با مشتری از طریق روشهای جدید می‌تواند زمینه‌های نیل به هدف عملكرد و خدمت كارآمد را فراهم آورد. 3 ـ تدارك یك وب سابت جذاب: استفاده از رنگ گرافیك و انیمیشن گیرا، عكس‌ها و فونت‌ها و خلق فضاهای مناسب می‌تواند. این چشم‌انداز را فراهم نماید. 4 ـ تدارك جایزه و پاداش برای مشتریان: به خاطر خرید و مراجعت و معرفی خدمات به سایرین، ترفیعات و ارتقای روشهای فروش نظیر كوپن‌ها، خدمات ویژه و تخفیف، شركت دادن در قرعه‌كشی‌ها، ایجاد لینك‌های وابسته به خدمات تكمیلی برای مشتری، پخش برنامه‌های تبلیغاتی مربوطه از طریق رسانه‌های فراگیر. 5 ـ تدارك خدمات ویژه شخصی: ایجاد وب سایتهای شخصی (ایمیل رایگان، پیشنهادهای خرید مطابق با سلیقه‌های روانشناسی و شخصیتی و سفارش ویژه خصوصی می‌تواند در موفقیت تجارت الكترونیك مؤثر باشد. 6 ـ تدارك فكر و مسئولیت اجتماعی: اتاق‌های ویژه گفتگو. گروههای بحث و تبادل نظر به صورت فیزیكی و به صورت مجازی، دریافت داده‌های مشتریان، انتقادات و پیشنهادات آنها، برنامه‌های مستمر و هدفمند می‌تواند به این هدف كمك نماید. 7 ـ قابلیت اطمینان پایایی و امنیت به كلیه فعالیت‌ها و خدمات كسب و كار: خدمات تكمیلی و نه موازی، سخت افزارجانبی و نه مازاد بر نیاز (اضافی)، وجود فناوری قابل اطمینان، اطلاعات شفاف غیرمهم در كسب و كار و احترام به اطلاعات مربوط به حیطه خصوصی افراد می‌تواند در بهبود و ارتقای این اطمینان موثر باشد. ( Clinton W. J., A. Gore 1997) , (Morgan J. P., A. Gidari, 2004) 8 ـ تدارك چشم‌انداز و منظر 360 درجه: ارتباط با مشتری بدین معنی كه كلیه كاركنان عرضه‌كنندگان و شركاء یك نظر كامل دارند و همین منظر برای مشتری وجود دارد. 9 ـ فراهم نمودن زمینه‌ای برای دریافت كلیه تجارب مشتریان: مدیریت كسب و كار می‌تواند پتانسیل‌ها و امكانات و شیوه‌های برقراری كلیه راههای ارتباط با مشتری با تجربه زمینه را برای دریافت تجارت ایشان فراهم نماید. 10 ـ كارآمد ساختن فرآیندهای كسب و كار: این موضوع از طریق مهندسی مجدد و بكارگیری و فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی میسر خواهد گردید. 11 ـ ایجاد امكاناتی كه مشتریان خودشان بدون نیاز به دستیار یا راهنما، راهنمایی و رهبری شوند. این امكان بواسطه تهیه یك سایت خودكار و جامع كه كار با آن آسان ـ بدون نیاز به دانش فنی ـ باشد، امكان‌پذیر می‌گردد. 12 ـ بنا گذاشتن یك مدل كسب و كار بازرگانی: امروزه خیلی از كسب و كارهای تجاری موفق كه سایت‌های آن در اختیار همگان قرار دارد. وجود دارند. كه از مدل قوی و ریشه‌داری برخور دارند. 13ـ مهندسی یك زنجیره «ارزش الكترونیكی» كه در آن بر یك تعداد محدود و معینی از صلاحیت‌ها و قابلیت‌های اساسی تمركز می‌كند. (مغازه‌های الكترونیكی می‌تواند به صورت تخصصی و یا به صورت عمومی به گونه‌ ای كه خوب، برنامه‌ریزی شده باشد، ظاهر شوند. 14 ـ تنظیم و دایر كردن سازمان كسب و كار مبتنی بر هوشیاری و چابكی در پاسخ سریع به هرگونه تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فیزیكی در محیط. مسائل و مشكلات مترتب بر تجارت الكترونیكی: حتی اگر یك ارایه كننده كالا و خدمات تجارت الكترونیكی 14 عامل كلیدی بالا را با جدیت پیگیری نماید، جهت تعبیه نمودن یك استراتژی تجارت الكترونیكی نمونه و سرمشق، مشكلات و مسایل همچنان می‌توانند افزایش یابند برخی این منابع مشكلات و مسایل عبارتند از: 1ـ نارسایی در درك مشتریان: اینكه چرا و چگونه آنها خرید می‌كنند. حتی یك تولید یا طرح معتبر و دارای ارزش می‌تواند شكست بخورد، اگر تولیدكنندگان و خرده‌فروش‌ها رفتارها و عادات مشتریان، انتظارات و انگیزش آنان را درك نكنند. تجارت الكترونیك به طور بالقوه می‌تواند این مسایل و مشكلات اجتماعی را با تحقیقات بازاریابی متمركز و بازدارنده، همانطور كه یك خرده‌فروشی سنتی ممكن است انجام دهد، تخفیف دهد. ( UNCTAD 2005), 2 ـ عدم توفیق در درك موقعیت رقابتی: یك نفر ممكن است توانایی بنا نهادن یك مدل كسب و كار كتاب الكترونیكی خرده‌فروشی را داشته باشد، اما بدون اینكه بخواهد با Amazon.com رقابت كند. یا ممكن است شما در برخورد با افرادیكه به تازگی قصد راه‌اندازی كسب و كار خود را دارند اگر از رقبای كسب و كار و تجارت مورد نظر سؤال گردد، پاسخ دهند كه اصلاً رقیبی ندارند كه مسلماً در پاسخ باید گفت اگر رقابتی نیست پس بازاری وجود ندارد؟( Peha J. M. 1999) 3 ـ ناتوانی در پیش‌بینی كردن واكنشهای محیطی : اینكه رقبا چه كاری انجام خواهند داد؟ آیا آنها علایم تجاری یا سایت‌های رقابتی را معرفی خواهند نمود؟ آیا آنها به ارایه خدمات تملیكی اقدام خواهند نمود؟ آیا آنها به خرابكاری عمدی در سایت رقبا روی خواهند آورد؟ آیا موج جنگ قیمت‌ها شكسته خواهد شد؟ دولت چه اقدامی انجام خواهد داد؟ انجام تحقیقات درباره بازار و رقبا ممكن است برخی از پیامدهای مربوط به آن را تخفیف دهد. 4 ـ تخمین قابلیت منابع: كلیه منابع، كاركنان، سخت‌افزار، نرم‌افزار و فرآیندهای كسب و كار چگونه می‌توانند در استراتژی پیشنهاد شده به كارگرفته شوند؟ آیا خرده فروشان الكترونیكی در توسعه مهارت‌های مدیریت و كاركنان شكست خورده‌اند؟ این موضوعات مواردی هستند كه توجه به آنها ممكن است در حین برنامه‌ریزی منابع و آموزش كاركنان ایجاب ‌كند. 5 ـ عدم توفیق در تعدیل و هماهنگی: اگر گرایش موجود و روابط كنترلی كفایت نكند می‌توان به سمت ساختار سازمانی انعطاف‌پذیر، قابل محاسبه هموار حركت نمود كه ممكن است همكاری لازم برای تعدیل در سازمان‌ صورت نپذیرد ـ سازمان انعطاف‌پذیر نباشد. 6 ـ عدم توفیق در جلب حمایت و الزام یا تفسیر در اعتقاد مدیریت ارشد سازمان كسب و كار به نوآوری و ابتكارات فردی در بدنه سازمان. این موضوع اغلب ناشی از عدم توفیق یا عدم توانایی در بكار گماردن نیروهای متخصص و شایسته است به عبارت دیگر هر فرد در سازمان در جایگاه خودكار نمی‌كند. بكارگیری مدیریت موفق و متخصص از ابتدای شروع هر سازمان در ارتقای نوآوری سازمان مؤثر خواهد بود. 7ـ درك ناقص از نیازمندیهای زمان در تنظیم و راه‌اندازی: یك فعالیت تجارت الكترونیك می‌بایست زمان و پول مورد نیاز را در نظر داشته باشد. عدم توفیق در درك زمان‌بندی و برنامه‌ریزی‌ها می‌تواند منجر به تخمین هزینه اضافی بر كسب و كار گردد. طراحی پروژه اصلی، مدیریت مسیر بحرانی، تحلیل زمانی PERT ممكن است این عدم توفیق را تخفیف دهد. قابلیت سود در كسب و كار ممكن است جهت دستیابی به سهم بازار، صبر و گذشت زمان را الزام نماید. 8 ـ عدم توفیق در پیگیری یك طرح: پیگیری ضعیف بعد از برنامه‌ریزی اولیه، پیشرفت ناكافی كار، برخلاف آنچه كه در طرح آورده شده، می‌تواند منجر به بروز مشكلاتی گردد. شایستگی و برازندگی تولید در تجارت الكترونیك: برخی خدمات/تولیدات ویژه برای فروش آن لاین مناسب هستند و برخی دیگر برای فروش غیر آنلاین. عمده كمپانی‌های كاملاً مجازی- نمونه‌های این نوع شركت‌ها، مواردی نظیر Paybal , ebay , googel است- از طریق تولیدات دیجیتالی نظیر ذخیره، بازیابی و تعدیل اطلاعات، موسیقی، فیلم، آموزش، ارتباطات نرم‌افزار، كسب و معاملات مالی بازارهای مجازی می‌توانند برخی تولیدات و خدمات غیر دیجیتالی خود را با موفقیت به فروش رسانند. یك چنین تولیداتی به طور معمول ارزش نسبتا بالایی دارند كه معمولا شامل CD ها، DVD ها و كتاب‌های با ارزش هنری، علمی و فرهنگی میشوند. Amazon.com، در واقع یكی از معدود شركت‌های dot.com بادوام و پایدار است كه مدت مدیدی روی این زمینه فعالیت‌‌های خود را متمركز نموده است. از سوی دیگر به نظر می‌رسد برخی از تولیدات قطعات یدكی ـ فراتر از نیاز و مصرف آنی هم برای نمونه‌های مصرف خانگی نظیر ماشین شستشو و برای تجهیزات صنعتی نظیر پمپ‌های مكش نیز نمونه‌هایی خوبی برای فروش آنلاین هستند. یكی از دلایل موفقیت در این‌باره می‌تواند تهیه و تدارك اطلاعات دقیق همچون ارایه شماره سریال نسخه تولید مورد نیاز سال تولید، میزان استقبال و … به هنگام ارایه به مشتری باشد. موفقیت برخی تولیدات در فروش با مؤلفه‌های حسی همچون رنگ ارتباط بسیار نزدیكی دارد در ‌این‌باره Tesco.com موقعیت خوبی در انگلستان توانسته است كسب كند. جمع بندی و نتیجه گیری: آنچه مسلم است اینكه استفاده از تجارت الكترونیك‌، یك فرصت تجاری برای ایجاد رشد اقتصادی در سطح كلان و توسعه اقتصاد بخشی بویژه در حوزه خدمات تخصصی را فراهم می‌آورد. از سوی دیگر بدلیل حضور گسترده و اجتناب‌ناپذیر دولت در بسیاری از مناسبات اقتصادی و تجاری (بویژه در سطوح بین‌المللی) نیاز به تطبیق سازمان‌های دولتی با عملیات تجارت الكترونیك (ایجاد دولت الكترونیك) بسیار محسوس می‌باشد و گرنه رشد سریع تجارت الكترونیك در سایه دولتی كه برآیندهای ارتباطی درون سازمانی در آن هنوز حالت سنتی (كاغذی!) دارند، چندان خوشبینانه به ‌نظر نمی‌رسد. در این راستا، تدوین و اجرای سیاستهای كلان در قالب برنامه‌های توسعه، برای ایجاد «جامعة اطلاعاتی» یكپارچه با جامعة جهانی، می‌تواند بسیار امید بخش باشد. این امر به رشد ابزارهای آموزشی و در نهایت به رشد فرصتهای بالقوه كمك می‌كند. و سرانجام آزادسازی اقتصادی و سیاسی می‌تواند به تسریع روندهای فوق كمك كند. هرچند كه آزادسازی در اقتصاد و سیاست، خود از رشد و توسعة ارتباطات و تجارت الكترونیك تأثیر عمده می‌گیرد و در حقیقت این تأثیرگذاری دوطرفه است. در مجموع می توان گفت كه تجارت الكترونیك دارای مزایا و نقاط قوتی است از جمله موارد ذیل: - امكان بازاریابی وسیع‌تر بر اساس امكان مبادله اطلاعاتی سریع با بازارهای جهانی در سطحی كاراتر - كاهش هزینه‌های مبادلاتی بر اساس حذف بسیاری از واسطه‌های تجاری و صرفه‌جویی در زمان مبادلات - كاهش هزینه‌های ناشی از اشتباهات انسانی و ایجاد امكانات بهتر برای مدیریت بنگاه - امكان استفاده بهتر از مقیاس تولید بالا برای كاهش سرانه هزینه‌های سربار و هزینه‌های ثابت بر اساس تقاضای بالا برای كالا و خدمات تولیدی - افزایش سرمایه‌گذاری و اشتغال در بخش‌های تحت پوشش تجارت الكترونیك بویژه در بخش‌های خدماتی - افزایش فروش، درآمد و بهبود تراز تجاری كشور و در نهایت افزایش سطح رفاهی بویژه در بخش‌های تحت پوشش تجارت الكترونیك - امكان حضور و رقابت واحدهای تجاری كوچك در بازارهای جهانی بشرط تعریف دقیق و تخصصی از نوع فعالیت كه با در نظر داشتن عوامل موثر بر موفقیت تجارت الكترونیك از یك سو و مشكلات و مسایل مترتب بر آن از سوی دیگر می توان به یك نگاه استراتژیك در حوزه مذكور دست یافت ________________________________________

با سلام وخسته نباشید حدیث پند آموز12امیدوارم كه از این حدیث نیز بهره كافی را بگیرید با تشكر محمد حسین شعبانی پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: إِسْتِتْمامُ الْمَعْرُوفِ خَیْرٌ مِنْ إِبْتِدائهِ(1) ترجمه تكمیل و ادامه كار نیك از آغاز كردن آن بهتر و مهم تر است شرح كوتاه در محیط زندگى اجتماعى غالباً به كارها و اقدامات مفیدى برخورد مى كنیم كه نیمه كاره مانده است; انجام دهندگان آنها تحت تأثیر یك محرك آنى به اصطلاح دامن همّت به كمر زده و مشغول كار شده اند، اما خیلى زود آتش عشق آنها سرد شده و آن را رها كرده پى كار خود رفته اند. اسلام افراد با ایمان و پشت كاردارى را مى پسندد كه هر عمل مفیدى را شروع مى كنند به آخر مى رسانند. -------------------------------------------------------------------------------- 1. نقل از كتاب نهج الفصاحه.

با سلام وخسته نباشید حدیث پند آموز11امیدوارم كه از این حدیث نیز بهره كافی را بگیرید با تشكر محمد حسین شعبانی امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید: شَرُّإِخْوانِكَ مَنْ داهَنَكَ فى نَفْسِكَ وَساتَرَكَ عَیْبَك(1) ترجمه بدترین دوستان تو آنها هستند كه با تو مداهنه و چرب زبانى مى كنند و عیوب تو را مى پوشانند. شرح كوتاه گریز از واقعیات و پرده پوشى بر حقایق نه مشكلى را حل مى كند و نه خدمتى به كسى محسوب مى شود، به همین دلیل دوستانى كه به جاى انتقاد سازنده و صحیح سعى دارند حقایق را كتمان كنند و براى ارضاى كاذب خاطر دوست عیوب او را بپوشانند و یا آن را حسن جلوه دهند نه تنها خدمتى در عالم دوستى و رفاقت نكرده اند، بلكه خیانتى بزرگ مرتكب شده اند; خیانتى كه گاهى به قیمت حیثیت و آبرو و افتخار و سعادت دوست آنها تمام مى شود. -------------------------------------------------------------------------------- 1. نقل از كتاب غرر الحكم.