اَلدُّنْيا تَغُرُّ و تَضُرُّ و تَمُرُّ
دنيا انسان را فريب مي‌دهد، زيان مي‌رساند و مي‌گذرد.
پيوند با علي‌بن ابيطالب(ع)، بدون يافتن و رسيدن به نگرش و جهان‌بيني‌آن حضرت، ناممكن است. گرچه دستيابي به قلة معرفت و درك عميق و الهي‌آن ولي‌ّ خدا براي ما ـ كه فرسنگ‌ها با آن حضرت فاصله داريم ـ امري مُحال‌بنظر مي‌رسد، ولي گام‌زدن براي رسيدن به دامنه‌هاي قابل‌ِ دسترس از آن‌مكتب الهي، كاملاً ممكن و ميسور است. قطعاً يكي از موضوعات‌ِ مهم ومحوري در نگرش مولاي موحدان به جهان هستي و حقايق عالم، ديدگاه آن‌حضرت دربارة دنيا است. بدون درك صحيح از نگرش حضرت علي(ع)دربارة دنيا و ارزش و جايگاه و واقعيت آن، نميتوان به آن حضرت از نظرفكري و قلبي و رفتاري نزديك شد. شايد از هيچ مقوله‌اي به اندازة «دنيا» درنهج‌البلاغه، سرزنش نشده باشد. خطبه‌هاي متعدد و صدها عبارت كوتاه‌دربارة دنيا از امام علي(ع) به ما رسيده است، كه يكي از آن‌ها اين عبارت‌است: «دنيا فريب مي‌دهد، و زيان مي‌رساند و عبور مي‌كند.» چه كلام كوتاهي‌و چه معناي بلندي! كاري را كه مظاهر فريبنده و پرزرِ و برِ دنيا با عاشقان ومريدانش انجام مي‌دهد در همين عبارت كوتاه بيان شده است.
1. دنيا فريب مي‌دهد : آري! آرزوهاي دنيايي، خيال‌پردازي‌هاي دور ودراز براي رسيدن به شهوات، دستيابي به ثروت و مال و منال، دسترسي به‌قدرت و مناصب دنيوي، و همة اينها براي خوشي و راحتي و لذت، ... اينهاهمه انسان را فريب مي‌دهد. زيرا از دور، زيبا است و آرام‌بخش، ولي كساني‌كه به اندكي از آن مي‌رسند درمي‌يابند كه دچار خيال باطل و توهمات غلط‌شده بودند و آنچه را مي‌پنداشتند بدست نياورده‌اند!
البته كساني كه مواهب طبيعي را در چارچوب انديشة تنگ و محصور«دنياطلبي» نمي‌بينند و آن را مقدمه‌اي براي حيات آخرت مي‌شناسند، هرگزدچار چنين فريب و نيرنگي نمي‌شوند. كساني دچار فريب دنيا مي‌شوند كه‌حقيقت و واقعيت اصلي‌ِ دنيا را نشناخته‌اند و آنچه را «مقدمه» است، «نتيجه»مي‌پندارند و آنچه را «ظاهر» است، «باطن» تصور مي‌كنند! فريب دنيا سهم‌ِدنيادوستان و دنياطلبان است، نه كساني كه زندگي دنيوي را از ابتدا موقت وگذرا مي‌دانند و آن را صرفاً به عنوان‌ِ فرصتي براي جلب رضاي الهي و رسيدن‌به كمال‌ِ حقيقي شناخته‌اند. ولي چه بايد كرد كه همواره اكثريت مردمان،زندگي دنيوي را «همه چيز» پنداشته‌اند و بدست‌آوردن آن را وجهة همت‌خود قرار داده‌اند و بنابراين دچار فريب دنيا شده‌اند.
آنان ندانستند كه دنيا عرصة امتحان و آزمايش است. مرحلة خودسازي وتلاش است، جاي سختي‌ها و دشواري‌ها است، نه هدف نهايي زندگي و نه‌مرحله‌اي كه ثمرة تلاش و كوشش آدمي را برآورده سازد و نه عرصه‌اي كه‌ظرفيت تامين همة خواست‌ها و آرزوها را داشته باشد! كساني كه محدودة‌حيات را به «دنيا» محدود ساختند و بردگي آن را پيشة خود نمودند جز فريب‌و نيرنگ سهمي دريافت نخواهند كرد. آري! «الدنيا تغرّ»
2. دنيا پس از فريب دادن، به انسان زيان و ضرر وارد مي‌كند: انسان‌هايي‌كه در خسران و ضرر مي‌باشند، همين‌ها هستند كه نيرنگ دنيا، آنان را وادار به‌صرف‌ِ سرماية هستي‌شان در راه بدست آوردن دنيا مي‌كند و از آخرت وآيندة حتمي‌ِ خويش غافل مي‌شوند. آنان همة توان و همّت و عمر خود را درراه «دنيا» مصرف مي‌كنند، دنيايي كه «گذرا» است ولي آنان به غلط آن را نقطة‌پايان و هدف اساسي تصور كردند!
3. و بالاخره اين دنيا پس از زيان زدن به انسان‌ِ فريفته، مي‌گذرد و حتي‌براي پاسخگويي و يا عذرخواهي از زيان ديدگان، توقفي كوتاه هم ندارد!كساني كه عمري را به جستجوي ظواهر فريبندة دنيا سپري كردند و عاقبت‌فريب خورده و حسرت زده در حالي كه سرماية اصلي‌شان را از كف داده‌اند،به عالَم آخرت منتقل شدند، آيا توانستند «دنيا» را براي جبران خسارت‌خودشان به محكمه‌اي بكشند؟! هرگز! زيرا دنيا پس از فريب و زيان،مي‌گذرد.
البته فريب‌خوردگان دنيا و زيان‌ديدگان، خود مقصرند. آنان نبايد كسي‌جز خود را سرزنش كنند! آنان پيش چشم خود، گذر ايّام را مشاهده مي‌كردند،مرگ خويشان و نزديكانشان را مي‌ديدند، در مراسم خاكسپاري آنان نيزشركت مي‌كردند، و دعوت عقل و وحي را هم پيش‌ِ روي خود داشتند كه دنياگذرا و فاني است و انسان نبايد به آنچه فاني است، دل ببندد و بايد به دنبال‌تامين حيات ابدي‌اي باشد كه در اين دنياي فاني، زاد و توشة آن بايد تامين‌شود!
از ديدگاه امام علي(ع) در دنيا بايد كار و تلاش كرد، چاره‌اي جز اين‌نيست كه براي بدست‌آوردن سعادت ابدي، از همين سرماية عمر و امكانات‌اين جهان بايد بهره بُرد، در اين عالم طبيعت بايد زندگي كرد و به آباداني آن‌هم بايد پرداخت، امّا نه «براي دنيا»، بلكه براي بدست‌آوردن كمال ابدي درحيات اخروي. آنچه دنياي هر كسي است، همان وابستگي‌ها و فريب‌ِ ظواهردنيا را خوردن است، نه صِرف‌ِ كار و تلاش و تحصيل و زندگي! سيرة مولاي‌موحدان در زندگي خود، براي ما روشن مي‌كند كه «دنياي فريبنده و زيان‌زننده و گذرا» نه استفاده از نعمت‌هاي طبيعي است و نه كار و تلاش براي‌بهبود زندگي مردمان و نه مجاهدت براي تامين معاش، كه اينها همه اگر باروش و نيّت الهي باشد، عين آخرت‌طلبي است.
آنچه را امام علي(ع) سرزنش مي‌كند، كاركردن «براي دنيا» است،اما كار وتلاش «در دنيا» ولي «براي آخرت» عين صواب و موجب ثواب است، و جزآن، راهي براي تعالي و سعادت انسان وجود ندارد.
آري! براي اينكه گامي به مسير امام علي(ع) نزديك شويم، بايد به چنين‌برداشت و بينشي از دنيا برسيم كه : «دنيا فريب مي‌دهد، زيان مي‌رساند وبالاخره هم مي‌گذرد.» تا بتوانيم تلاش و كوشش خودمان را فراتر ازچارچوب‌هاي تنگ دنيوي تنظيم كنيم و به زندگي هدفدار و معني‌دار دست‌يابيم. ان‌شاءالله.
