تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : شـنـاخـت حـصـولـى زمـيـنه ساز شناخت حضورى است و غالبا شناخت حضورى پس از شناخت حصولى براى انسان ميسور و ممكن مى شود .

پاسخ : اسـتـنـاد پـرواز پرندگان در آسمان و حركت كشتى ها در دريا به خداوند نه تنهامنافاتى با قانون عليت ندارد بلكه مثبت آن است زيرا هوا , باد , جرم , حركت و000 همه مخلوق خداوند مى باشند و خـداوند ميان آنها رابطه عليت را قرار داده است و خود حضرت حق سر سلسله علل است و هستى بخش آنهاست . و پـيـشرفت علم و بشر نيزمنافاتى با استناد اين پديده ها به خداوند ندارد چرا كه خداوند است كه علم ومعلوم و علت و معلول را آفريده است و همه , همواره به او محتاج و او بى نياز وستوده است .

پاسخ : اين كلمات در جايى بكار مى رود كه براى رسيدن به هدف مقدمات زيادى لازم است به هنگامى كه يك يا چند قسمت از اين مقدمات حاصل شود هرگز نمى توان حكم قطعى به وجود آن هدف كرد بـلـكـه بايد به صورت يك حكم احتمالى بيان شود مثلا قرآن مجيدمى گويد : هنگامى كه قرآن خـوانـده شود گوش كنيد و خاموش باشيد اميد است مشمول رحمت خداوند شويد روشن است كه تنها با گوش دادن آيات قرآن انسان مشمول رحمت خداوند نمى شود بلكه اين يكى از مقدمات است و مقدمات ديگر آن فهم و درك آيات وسپس به كاربردن دستوراتى است كه در آنها آمده لذا در ايـن گـونـه موارد بايد بصورت يك حكم احتمالى بيان گردد و تنها با وجود مقدمه نمى توان حكم قطعى به حصول نتيجه كرد .

پاسخ : اگـر سـئوال براى استعلام و درك واقعيت چيزى باشد , در مورد كسى كه عالم است معنى ندارد ولـى اگـر مـنـظور توجه دادن خود شخص و اتمام حجت به او و امثال آن بوده باشد , هيچ مانعى نـدارد درسـت مـثـل ايـنكه ما به شخص فراموشكارى خدمتهاى زيادكرده ايم و او به جاى خدمت مـرتـكـب خـيانتهايى شده و همه اين مسائل پيش ما روشن است , او را مورد بازپرسى قرار داده و مـى گـوئيم آيا ما اين همه به تو خدمت نكرديم ؟ و آيا تو حق اين خدمات را ادا كردى ؟ اين سئوال براى كسب علم نيست بلكه براى تفهيم طرف است .

پاسخ : آيه مزبور علم بالذات و مستقل را از پيامبر نفى مى كند همانگونه كه مالكيت هرگونه سود و زيان را بـه طـور مستقل از او نفى كرده است به تعبير ديگر پيامبر (ص )از خودش چيزى نمى داند بلكه آنچه از غيب و اسرار نهان در اختيارش گذارده است مى داند .

پاسخ : اگر در پاره اى از آيات قرآن بخشى از علم غيب به پيامبران نسبت داده شده بايددانست كه آن به تـعـلـيم الهى است اوست كه در هر مورد صلاح بداند قسمتى از اسرارغيب را به بندگان خاصش تـعليم مى دهد اما اين علم نه ذاتى است و نه نامحدود , نه تنها خداوند اسرار غيب را در مورد لازم به پيامبران و امامان تعليم مى دهد بلكه گاهى به غير پيامبر و امام نيز چنين تعليمى مى دهد مثلا در داستان مادر موسى درقرآن مى خوانيم كه خداوند به او گفت : نترس و اندوه به خود راه مده مـا ايـن كـودك را به تو باز مى گردانيم و او را از پيامبران قرار مى دهيم حتى گاهى پرندگان و جـانـداران ديـگر به خاطر ضرورتهاى زندگى , آگاهيهايى از اسرار نهان وحتى از آينده دور پيدا مى كنند كه تصورش براى ما مشكل و پيچيده است و به اين ترتيب بعضى از مسائل كه براى ما غيب محسوب مى شود , براى آنها غيب نيست .

پاسخ : مفهوم اين جمله اين نيست كه خداوند تنها از جنسيت آن ( يعنى نر و ماده بودن )آگاه است بلكه از تمام مشخصات , استعدادها , ذوقها و نيروهايى كه بالقوه در آن نهفته شده آگاه است امورى كه هيچكس با هيچ وسيله اى نمى تواند از آن آگاهى يابد .

پاسخ : مـنظور اين است كه افراد بشر در اين جهان احساس نمى كنند كه آنها و همه اعمالشان در پيشگاه خدا ظاهر و بارز است , ولى اين حضور و ظهور را در قيامت همگى احساس خواهند كرد . بعضى نيز گفته اند : منظور خارج شدن از قبرها و بروز و ظهور دردادگاه عدل الهى براى حساب است .

پاسخ : بـايد دانشمندترين آنها نسبت به قلمرو ماموريتش , يعنى نظام تشريع باشد و موسى چنين بود اما قـلـمـرو مـاموريت دوست عالمش قلمرو جداگانه اى بود كه ارتباطى به عالم تشريع نداشت و به تعبير ديگر آن مرد عالم از اسرارى آگاه بود كه دعوت نبوت برآن متكى نبود .

پاسخ : آگاهى بر پاره اى از اين امور به صورت علمى اجمالى - آنهم از طريق تعليم الهى -هيچ منافاتى با اخـتـصـاص عـلم تفصيلى آنها به ذات پاك خداوند ندارد و تازه همين اجمال نيز ذاتى و استقلالى نـيـسـت , بـلـكه جنبه عرضى و تعليمى دارد و از طريق تعليم الهى است , به مقدارى كه خداوند مى خواهد و صلاح مى داند .