تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : مسلماً مقام حضرت يوسف(ع) از پيامبر اكرم(ص) بالاتر نيست. آن حضرت فرموده است:
الهى ما عبدناك...؛ خدايا ما تو را آن گونه كه بايد عبادت نكرديم و آن گونه كه سزاوار است نشناختيم و آن گونه كه شأن تو است شكرگزار تو نبوده‏ايم‏». آرى، هيچ كس از لحظه‏هاى غفلت خالى نيست؛ چرا كه ظرف آدمى با همه عظمتش محدود است. ازاين‏رو بنا بر نظر بسيارى از متكلّمان ترك اولى بر معصوم جايز و ممكن است. در قرآن مجيد نيز مواردى از اين قبيل ذكر شده كه مؤيد اين ديدگاه است؛ از جمله كناره گرفتن حضرت يونس از قوم خويش و يا كارى كه به حضرت يوسف منسوب شده است. قضيه «اُذْكُرْنِي عِنْدَ رَبِّكَ» نيز از همين مقوله است؛ يعنى، دادخواهى مظلوم به هيچ روى گناه نيست؛ بلكه در مواردى واجب است و از جمله راه‏هاى دادخواهى عرض حال است؛ ولى براى حضرت يوسف اين كار ترك اولى محسوب شده و به همين سبب سال‏ها در زندان ماند تا پيامد لحظه‏اى غفلت از اولى را تحمل كرده و سپس از آن رهايى يابد.

پاسخ : وقف كردن بين آيات واجب نيست ولى خواندن سوره به يك نفس مكروه است و از نظر قرائت نيز بنا بر احتياط واجب نبايد وصل به سكون كند و خواندن چند سوره يا يك سوره و چند آيه و يا ترك سوره در نمازهاى مستحب اشكال ندارد.

پاسخ : دوستى‏ها بر چند نوع است: 1- دوستى به خاطر خدا همانند علاقه به اولياى دين و برادران ايمانى كه منشاء آن منش دينى فرد و اعتقادات اوست نه انگيزه‏هاى ديگر. 2- دوستى به جهت مال و جمال ويا كشش‏هاى غريزى ديگر. نوع اول؛ اين دوستى‏ها عبادت و از بهترين اعمال است . چنان‏چه در احاديث منقول از اهل بيت(ع) آمده است: هل الدين الا الحب‏؛ آيا دين جز محبت چيز ديگرى است؟. نوع دوم؛ اين دوستى‏ها چنانچه موجب سد راه خدا گردد و احيانا آدمى را به انحراف بكشاند خطرناك ترين دام شيطان است كه بايد از آن پرهيز نمود و تنها آن را معبرى براى درك جلال و جمال خداوند قرارداد. ممكن است گلى زيبا انسان را فريفته و مجذوب خويش كند ولى عاقل كسى است كه در وراى زيبايى گل‏جمال خالق گل راببيند و از اين حجاب عبور كرده تا ملكوت را مشاهده نمايد. در مورد علاقه شما به دوستانتان احتمال مى‏رود دو غريزه با يكديگر تداخل نموده‏اند: 1- غريزه زيباپسندى، 2- غريزه جنسى. در بسيارى از موارد اين دو با يكديگر آميخته و خلط مى‏شوند. در پايان لازم به ذكر است صرف علاقه و محبت به شخص و يا چيزى امرى ممنوع وكارى محرم نيست. ولى لغزشگاهى است كه در صورت مراقبت نكردن ممكن است آدمى را به قعر پرتگاه بياندازد. در رابطه با مشكلى كه با آن مواجه هستيد توجه به چند نكته الزامى است: 1) دوست و دوست يابى از نيارهاى واقعى زندگى است و داراى فلسفه خاصى است. اما آنچه مهم است اين كه در اين راستا همچون ديگر جنبه‏هاى زندگى رعايت اعتدال لازم وضرورى است. به عبارت ديگر: علاقه شما به دوستتان احساسى پاك و لطيف است اما همواره بايد عواطف با تعقل همراه باشند. ولى به نظر مى‏رسد عقل و منطق اين مقدار علاقه را تاءييد نكند. 2) انسان در برابر هر يك از نعمت‏هاى الهى - از جمله دوست خوب - همواره بايد بداند كه بالاخره روزى آن را از دست خواهد داد. بنابراين دل سپارى در برابر هر چيز بايد به گونه‏اى باشد كه فقدانش موجب آزار انسان نگردد. 3) سعى كنيد نسبت به دشوارى دورى از دوستتان خونسرد باشيد. مسلما به تدريج رنج اين فراق كاهش خواهد يافت و عادى خواهد شد. 4) سعى كنيد با افراد ديگر صلاحيت‏دار طرح دوستى بريزيد و روابط اجتماعى خود را افزون سازيد تا عمل جانشينى به طور عادى انجام گيرد. 5) توجه داشته باشيد كه نمى‏توان كسى را براى دوستى با كسى مجبور كرد و حتى اصرار در اين موارد نتيجه معكوس خواهد داشت. به هر حال دوست قبلى شما نيز حق انتخاب دارد و مى‏تواند از موقعيتى كه مناسب نمى‏داند دورى كند.

پاسخ : دانشجوى عزيز با عنايت به توضيحاتى كه ارائه نموده‏ايد توجه شما را به نكات زير جلب مى‏كنيم: 1- بى ترديد هر شخصى از نقطه پذيرش كه در عرف مردم رگ خواب مى‏گويند، برخوردار است و اين مادر مهربان نيز از اين قانون مستثنى نيست. شما براى وارد شدن به فضاى ذهن او و تأثير گذاردن بر روى رفتارش بايد از اين نقطه پذيرش وارد شويد لذا لازم است اين نقطه را بشناسيد. مثلاً مى‏گويند فلانى با محبّت ديدن سر به راه مى‏شود و يا با دادن يك هديه به فلانى مى‏توان او را مطيع ساخت و... پس ابتدا نقطه و راهى كه مى‏توان از آن طريق با وى ارتباط برقرار نمود و ذهن و قلب او را براى پذيرش سخنانتان آماده ساخت به دست آوريد آنگاه اهداف خود را از اين طريق تعقيب كنيد. شايد نتوان به سادگى به اين راه پى برد در اين صورت بايد از ديگران كمك گرفت و يا به صورت غير مستقيم از خود اين مادر سؤال نمود. مثلاً فرض كنيد شما چيزى را از او مى‏خواهيد و او انجام نمى‏دهد [البته غير از پايبندى به مسائل شرعى كه فعلاً مد نظر شماست بايد باشد] در اينجا از او سؤال مى‏كنيد كه من چه كار كنم تا شما هم اين كار را انجام دهيد مثلاً او مى‏گويد درس بخوان تا من برايت فلان كار را انجام دهم. در اين صورت شما به دست مى‏آوريد كه درس خواندن براى او اهميّت دارد لذا از اين طريق او را به همان سوئى كه دوست داريد هدايت مى‏كنيد در واقع شما براى هدايت او بايد كارى را كه دوست دارد برايش انجام دهيد تا او نيز به سخنان شما گوش دهد. البته اين شكل اعمال نظر و تعقيب خواسته‏ها نبايد به باج دادن منتهى گردد و يا فرصت سوء استفاده را براى ديگران - مادر مهربان فراهم سازد. به هر حال با پى بردن به نقطه پذيرش وى از همان طريق اهداف خود را تعقيب كنيد. 2- در برخى موارد نقطه و كانال درود به شخصيّت يك فرد در كمك گرفتن از فرد ديگرى نهفته است. مثلاً اين فرد در نظر اين مادر مهربان از يك جايگاه ويژه برخوردار است به گونه‏اى كه حاضر نيست سخن او را ناديده بگيرد چه او برايش يك شخص بزرگ و مهمّ معرفى شده است. در اين حال اهداف خود را به صورت غير مستقيم از طريق اين فرد دنبال مى‏كنيد مانند بچه‏اى كه از مادر خود حرف شنوى ندارد ولى همان سخن را اگر پدر بگويد - بنابر هر علتى - گوش سپرده و اطاعت مى‏كند. لذا ابتدا اين چنين افرادى را شناسائى كنيد. بعد از آنها را از نيّت و انگيزه خود آگاه سازيد و آنگاه از آنها بخواهيد تا سخنان شما را و خواسته‏هايتان را به صورت غير مستقيم از آن مادر بخواهند و با بيانى كه خودشان بهتر از شما به آنها اشنايى دارند آن مادر را هدايت كنند. در اين جا بيان اين نكته ضرورى است كه بايد بشكلى پاى افراد ديگر را به ميان كشيد كه آن مادر متوجه نشود و او را به عكس العمل وا دارد و از جانب ديگر حرمت و شخصيت وى نزد آن افراد شكسته نشود كه در اين صورت او خود را بى حرمت تلقى كرده و از انجام آنچه شما نمى‏پسنديد، اباى نخواهد داشت و حتى شايد كار به لجاجت بكشيد. لذا دقت لازم را هزينه كنيد. 3- سوّمين راهكارى كه در اين مورد مى‏توان به كار گرفت بهره‏گيرى از شيوه‏هاى تربيتى و تناسب مخاطب است مانند انذار، تبشير، تهديد و ترغيب و... است. البته نبايد ما انذار دهنده باشيم بلكه نقش انذارى را بايد بر عهده خداوند و اهل بيت و ديگر بزرگانى كه كلامشان تأثير دارد، بگذاريد يعنى كلام انذارى و تبشيرى آنها را بيان كنيد چه انجام اين راهكارها از سوى شخص كوچكتر (مانند فرزند) نسبت به فرد بزرگتر (مثل مادر) شايسته نيست و حتى تأثير مخالف دارد لذا توصيه مى‏شود خودتان و يا افراد برجسته‏تر و داراى نفوذ به اين اعمال اقدام كنند و يا با خواندن احاديث و آيات و روايات و سخنان بزرگان او را به سوى اهدافتان هدايت كنيد. توجه داشته باشد كه اصرار بيش از حد و تكرار زياد از حدّ تأثير خود را از كف خواهد داد و چه بسا موجب تأثير خلاف شود بنابراين كمتر به ترغيب لفظى و تكرار سخنان خود اكتفا كنيد. البته به تعبير روايات بهترين شكل دعوت به نيكى آن است كه با عمل خود ديگران به خوبيها فرا خوانيد و شما نيز نبايد از اين شيوه غفلت ورزيد چه اكثر آنها خوبيها را در اعمال و رفتار شما مشاهده كنند به صورت خود به خودى به سوى خوبيها كشيده خواهند شد. 4- در پايان به بيان چند توصيه مهم و كوتاه مى‏پردازيم: هرگز به بهانه خيرخواهى و هدايت حرمت شكنى نكنيد و حتى در صورت تخلف آن مادر مهربان ادب را نگهداريد. با اطاعت بى چون و چرا از آنان مادر و ابراز لفظى و عملى محبت خود، از او بخواهيد به پاداش محبت شما او نيز خدا را عبادت كند. روحيات و اوصاف ناپسند او را در همه جا نقل نكنيد و در نزد دوستان و خويشاوندان از او به خوبى ياد كنيد و حتى در حضور ديگران و خودش، وى را مادرى متعبّد و عابد و پرهيزگار معرفى كنيد تا به صورت غير مستقيم او را به انجام عبادت‏ها واداريد. براى تحقيق اوصاف مورد نظر و رسيدن به اهدافتان از توسل به اهل بيت(ع) كه كليد هدايت هستند استعانت جوئيد و از آنها بخواهيد كه شما را در اين مسير و آن مادر را در مسير قدم نهادن در راه حق كنك كند چه دعا و توسل راهى است در كنار ديگر راهها براى رسيدن به اهداف و مقاصد دنيوى و اخروى.

پاسخ : اختلاف آنها اختلافى سليقه‏اى است و در اصول مربوط به اسلام و انقلاب مشترك مى‏باشند.

پاسخ : ماليدن كرم به بدن روزه را باطل نمى‏كند. لب‏ها نيز همين حكم را دارد به شرط آن كه داخل حلق نشود. رژ لب هم اگر داخل حلق نشود اشكال ندارد. هم‏چنين سرمه كشيدن به چشم‏ها اشكالى ندارد.

پاسخ : اولاً: يكى از نكاتى كه در فهم و استنباط روايت بايد مورد توجه قرار بگيرد فرهنگ و فضاى فكرى زمان بيان احاديث است، در فضايى كه عده‏اى به لحاظ رهبانيت و سير و سلوك، زنها را رها نموده و بدين گونه دنيا را رها كردند، سفارش به مراوده بيشتر با زنان مى‏شود و در فضايى كه زنبارگى و محيط شهوانى يا اختلاط و يا فريفتگى شايع مى‏شود، درمان يا سفارش به تخفيف و تقليل بهره‏مندى از دنيا از جمله آميزش با زنان، صورت مى‏پذيرد. بنابراين تفسير هر يك از دو روايت را در متن صدور آن بايد سنجيد و چه بسا هر دو يك معنا را اعاده كنند و آن اعتدال است؛ يعنى، نفى زياده‏روى مورد توصيه يكى و كمى تفريط مورد توصيه ديگرى است. ثانياً: اين‏گونه تعارضات ظاهرى در بسيارى از موارد مشاهده مى‏شود، ليكن برخى از روايات چه بسا از نظر سند اعتبار و وثوق كافى را دارا نبوده و در عمل كنار گذاشته شود. ثالثاً: به فرض از نظر دو دسته روايت از اعتبار مساوى برخوردار باشند و هيچ‏گونه قابل جمع عرفى، آنچنان كه در كتب اصولى به طور مفصل توضيح داده شده نباشند، آنچه با عقل قطعى و قرآن سازگار است اخذ و ديگرى طرد مى‏شود.

پاسخ : شناخت بيمارى، خود نيمى از درمان است. اگر كسى اين صفت ناپسند را شناخت و معناى آن را دانست، در صدد معالجه آن برخواهد آمد و در اين راه، توفيق خواهد يافت. اما راه‏هاى مبارزه: الف) مطالعه آيات و اخبارى كه در مذمت سوء ظن آمده است. براى اين منظور به كتاب‏هاى اخلاقى معرفى شده در بالا مراجعه فرماييد. ب ) هرگاه به كسى سوء ظن پيدا كرديد، در عمل هيچ تأثير و نقشى به آن ندهيد؛ بلكه سعى كنيد با فرد مورد سوء ظن، رفتارى آميخته با حسن ظن داشته باشيد. در اين صورت اين خوى ناپسند، ضعيف شده و از بين خواهد رفت. ج ) هرگاه كه مورد حمله سوء ظن واقع شديد، به خدا پناه ببريد و با استعاذه و استغفار، از او مدد بطلبيد. براى تقويت حلم و بردبارى بايد طبق برنامه‏اى جدى به تقويت اراده خود بكوشيد و همواره سعى كنيد برخود مسلط باشيد، در اين رابطه راه‏هاى مختلفى وجود دارد ولى مهم آن است كه در راه درمان آن كاملا جدى و قاطع باشيد و آنچه پيشنهاد مى‏شود را بدون كمترين كاستى به اجرا گذاريد: 1) كاملا به خود مطمئن باشيد كه مى‏توانيد روحيه خود را تغيير دهيد ولى براى نتيجه گيرى عجول نباشيد، بلكه با خود فكر كنيد بايد حداقل يكسال روى خود كار كنيد و اگر چنين كنيد حتما پس از آن دگرگون خواهيد شد. 2) از حساسيت بيش از حد در هر زمينه بپرهيزيد. 3) همواره در هر مساله‏اى ابتدا از ديگران انتظار بدترين برخورد را داشته باشيد و خود را براى تحمل آن آماده كنيد. اين مساله باعث مى‏شود برخوردهاى بهتر از مورد انتظار در شما ايجاد خوشنودى نمايد. در حاليكه اگر هميشه انتظار برخورد خوب داشته باشيد چه بسا نتيجه عكس خواهيد گرفت. 4) با خود شرط كنيد كه هيچ گاه و در هيچ شرايطى برخورد تند نداشته باشيد و اگر ناگهان از شما چيزى سرزد خود را جريمه كنيد؛ مثلا تصميم بگيريد - يا در صورت امكان نذر كنيد - كه مثلا اگر بر سر كسى فرياد زديد فلان مبلغ صدقه بدهيد، يا شب نماز شب بخوانيد، و يا يك روز روزه بگيريد. كارآيى اين روش، بسيار بالا است و بسيارى از علماى بزرگ بدينسان تمرين عملى و خودسازى نموده‏اند. 5) از تفريحات‏سالم و تقويت كننده اراده؛ مانند كوهنوردى و... نيز استفاده كنيد. 6) در تصميم گيريها حتى‏الامكان با افراد عاقل و پخته مشورت نماييد و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهيزيد. 7) بيشتر با افراد خوش خلق و غير عصبى معاشرت كنيد. 8) شرح موارد فوق را در جدولى بنويسيد و موارد انجام يا تخلف در هر روز را يادداشت نموده و همواره سعى بر تقليل موارد تخلف نماييد. 9) نتيجه را پس از مدتى گزارش نماييد. در مواردى كه ناراحتى عصبى بر شما فشار وارد مى‏كند در فضاى آزاد و يا دربسته فرياد بكشيد و با مشت زدن به بالشت و يا اشياء ديگر فشار عصبى را تخليه نماييد. ضمناً به تلاوت قرآن و خواندن نماز بيشتر بپردازيد كه به فرموده قرآن : نماز را در طرف روز بپا داريد و در ساعات تاريكى شب كه البته خوبى و نيكى‏هاى شما زشتى‏ها و بدكاريها را از ميدان بيرون مى‏برد، (هود، آيه 114).

پاسخ : بچه مربوط به پدر و مادر است و به طور كلى فرزندانى كه از عقد موقت متولد مى‏شوند همه حقوق فرزندى را دارند.

پاسخ : در اين باره توجه به چند نكته لازم است: 1 ) اين مطلب از نظر تاريخى ثابت نيست برخى از شواهد تاريخى نيز ضد آن را نشان مى‏دهد، چنان كه در برخى از روايات آمده است كه چون پيامبر بر اثر شدت بيمارى در حالت اغماء قرار گرفتند عايشه ابوبكر را خبر داده و از او خواست كه بر مردم نماز گذارد و چون پيامبر به هوش آمده و از قضيه مطلع گشتند به مسجد رفته ابوبكر را كنار زدند و خود بر مردم نماز گذاردند. 2 ) به فرض اين كه پيامبر ابوبكر را به مسجد فرستاده باشند اين مطلب دليل افضليت وى بر على(ع) نيست، زيرا: اولا: تعداد مواردى كه حضرت على(ع) به جاى پيامبر(ص) نماز خوانده‏اند بيشتر است. به طورى كه در روايات آمده است آن حضرت بيش از هر كس ديگرى به جاى پيامبر نماز خوانده‏اند. ثانياً: افراد متعدد ديگرى نيز به جاى پيامبر(ص) بر مردم نماز گذارده‏اند، در حاليكه نه شيعه و نه سنى‏اند و از اين مسأله براى آنان فضيلتى ويژه، و به خصوص در راستاى خلافت و ولايت استنباط نكرده‏اند، اساس اين افراد عبارت است از: سعدبن عباده، زيدبن حارثه، اباسلمه مخزومى، ابولبابه، عثمان، عبداللَّه ام مكتوم. براى آگاهى بيشتر ر . ك: بحار الانوار، ج 22، ص 249.