تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : تهيه جهيزيه از امورى است كه به عرف هر جامعه بستگى دارد و اين كه اسلام در اين باره نظر خاصى داشته باشد ما با آن برخورد نكرده‏ايم. فقط آنچه هست جريان ازدواج حضرت امير(ع) و حضرت فاطمه(س) است كه به نقلى در جريان خواستگارى حضرت رسول(ص) به حضرت امير(ع) امر فرمودند كه زره خود را كابين فاطمه(ص) قرار بده و بعد آن را كه 500 درهم ارزش داشت فروختند و بهاى آن را خدمت پيامبر(ص) آوردند. رسول گرامى اسلام(ص) مقدارى از آن را به بلال دادند و فرمودند با اين پول براى دخترم بوى خوش بخر و باقيمانده را به بعض اصحاب سپردند و فرمودند آنچه را دخترم بدان نيازمند است آماده ساز كه فهرست جهيزيه حضرت در امالى شيخ طوسى(ره) مذكور است.

پاسخ : اگر تغيير مورد وقف با اجازه مجتهد جامع‏الشرايط بوده (چون مثلا به حمام ديگر نيازى نبوده است) از اين جهت اشكالى وجود ندارد و عدم رضايت فرزندان واقف تاثيرى ندارد. ولى اگر همچنان محل به آن حمام نياز داشته و تغيير بى‏مورد بوده است در اينصورت محل اشكال است و بايد با مراجعه به اداره اوقاف مساله را پى‏گيرى نمود.

پاسخ : اولاً يقين پيدا كردن در اين گونه موارد سخت است و كمتر كسى مى‏تواند چنين نسبتى به ديگرى بدهد و مطمئن باشد چنين اعمال خلافى را مرتكب شده بنابراين در اين جهت با احتياط بيشترى برخورد كنيد و ثانياً ارتكاب مجدّد او نيز مورد قطع و يقين نمى‏تواند باشد مگر اين فرد اقرار كند و يا به گونه‏اى خاص ديگرى اطمينان و يقين پيدا كنيد ولى در صورت اطمينان شما به ارتكاب قبلى و فعلى وى، مسئوليت شما بعنوان يكى از اقوام و نزديكان و هم به عنوان فردى آگاه و مسؤول، بيشتر و سنگين‏تر است و بايد تلاش كنيد با جلب اعتماد او به خويش و استفاده از ابزارهاى مختلف روى او تأثير گذار باشيد و او را از ارتكاب چنين اعمالى باز داريد. بنابراين اگر مى‏توانيد (مستقيماً يا غير مستقيم) با مشورت كردن و گفتگو با ديگر اقوام و والدين وى شرائط و امكانات ازدواج او را فراهم كنيد و لزوم ازدواج در اين شرائط اجتماعى و فرهنگى را به وى متذكر شويد. زيرا به نظر مى‏رسد اين جوان نياز شهديد به ازدواج دارد و بايد هر چه سريعتر ازدواج كند تا غريزه جنسى او ارضاء و تأمين شود و بدين وسيله و از راه صحيح ارضاء اين نياز جلوى انحرافات جنسى وى گرفته شود. طبيعى است حضرتعالى بايد به گونه‏اى موضوع را براى والدين آن جوان مطرح كنيد كه موجب بعضى مشكلات اخلاقى و خانوادگى و عوارض ناشى از آن نشويد و با دلسوزى كامل و ضمن جلب اعتماد آنها باشد و آن جوان نيز از اقدام شما اطلاع پيدا نكند. لازم به ذكر است موضوع انحرافات قبلى و فعلى وى نبايد به گونه‏اى بين شما مطرح شود كه زشتى و قبح آن ريخته شود و نبايد در برابر شما جرأت مطرح كردن چنين موضوعاتى را داشته باشد در عين حال با روابط دوستانه و در عين حال با اقتدار و جدى، تلاش كنيد با رفتار خود و اخلاق نيكو، ميزان تأثير گذارى خويش را افزايش دهيد. و اگر شما نيز او را طرد كنيد به تدريج جذب افراد هم نظر و هم فكر خود شده و كلاً از حيطه تأثير پذيرى شما خارج خواهد شد گرچه براى شما هم صحبت و هم غذا شدن با چنين فردى مشكل است ولى از طرف ديگر وظيفه نهى از منكر نيز مسئوليتى است كه خداوند بر عهده شما بخصوص كه از اقوام و نزديكان است، قرار داده است. مگر اينكه مطمئن باشيد به هيچ وجه نمى‏توانيد تأثيرى روى او داشته باشيد و به شما اعتماد نمى‏كند و حرف شنوى از شما ندارد. و به دنبال كارهاى خلاف خويش است. بنابراين هم اطاق بودن و هم غذا بودن و هم صحبت شدن با چنين فردى اشكال شرعى ندارد. مگر اينكه احتمال بدهيد تحت تأثير افكار و رفتار وى قرار گرفته و خداى نكرده به انحراف كشيده شويد. و همانطور كه گفتيم اگر او نسبت به شما حريمى قائل است و از شما حرف شنوى دارد و احترام شما را رعايت مى‏كند، بهتر است با وى هم اطاقى باشيد و با بيان و كلامى نرم و دلسوزانه وى را از آن اعمال بازداشته، لزوم ازدواج را به وى يادآورى كرده، با هماهنگى با والدين او، امكانات ازدواج را فراهم نمائيد. تا او را از دام انحراف و خطا نجات داده و از اين طريق به وظيفه اخلاقى و شرعى خود عمل نموده و ثواب و اجر اخروى نيز داشته باشيد. ضمناً مى‏توانيد با استفاده از راهكارهاى زير و ارائه آن به جوان مورد نظر در جهت كنترل غريزه جنسى خود، او را راهنمايى كنيد. البته مطرح كردن اين موضوع نياز به دقت و ظرافت دارد و حتى المقدور سعى شود بطور غير مستقيم به وى يادآورى كنيد و متذكر شود. 1- بطور مرتب و منظم ورزش كنيد. 2- هفته‏اى يكى دو روز، روزه بگيريد. 3- براى اوقات شبانه روزى خود، برنامه‏ريزى كرده و از بيهوده هدر دادن و پرسه زدن در اينجا و آنجا پرهيز كرده، به اشتغالات علمى، ورزشى، هنرى روى آوريد. 4- از خوردن غذاهايى پر انرژى و تحريك كننده مثل پياز، خرما، تخم مرغ، فلفل و نظاير آن به حداقل ممكن اكتفا كنيد. 5- از نگاه كردن به فيلمهاى تحريك كننده، نا محرم‏ها و... جداً خوددارى كنيد. 6- از گفتگو و سخن گفتن درباره مسائل شهوى و جنسى جداً خوددارى شود. به اميد موفقيت هر چه بيشتر شما جوانان با ايمان و با غيرت و علاقه‏مندان و پويندگان راه كمال و تعالى ما نيز جهت موفقيت شما دعا مى‏كنيم منتظر نامه‏هاى ديگر شما هستيم.

پاسخ : دانشجوى گرامى، بايد توجه داشته باشيد كه: ميل انسان به نماز، كشش فطرى الهى است و در مقابل كسالت انسان نتيجه نفس اماره و قواى شيطانى آن است. اين دو نيرو در مقاطع گوناگون با يكديگر به مقابله بر مى‏خيزند و همواره يكى ديگرى را شكست مى‏دهد. البته اين خود انسان هست كه با حاكم ساختن نيروى اراده مى‏تواند با هواى نفس مقابله نموده و جنود رحمانى باطن خويش را غلبه دهد. بنابر اين هرگاه در برابر امور معنوى كسالتى احساس كرديد با اراده جدى با آن مقابله كرده و در جهت خلاف آن عمل كنيد. در صورتى كه چنين نماييد پس از اندك مدتى آن كسالت برطرف مى‏شود و انجام عمل آسان و بدون مانع درونى مى‏گردد. ضمنا بهتر است كوشش كنيد نمازهاى خود را اول وقت و با جماعت بخوانيد. زيرا در اين صورت نشاط شما در عبادت بيشتر خواهد شد و كسالت از شما رخت بر خواهد بست. كسالت در نماز معلول عوامل متعددى مى‏تواند باشد كه مهم‏ترين آنها غفلت از خداوندى است كه در نماز با او سخن مى‏گوييم. اصولاً نماز براى توجه به حق است وَ أَقِمِ اَلصَّلاةَ لِذِكْرِي‏، (طه، آيه 14) و ياد خداوند در نماز در صورتى امكان‏پذير است كه غفلت از خداوند بر دل انسان مستولى نباشد. غفلت از خداوند نيز به دليل توجه انسان به غير خدا است. كسى كه به غير خدا متوجه است و قبله جان و دل او غير خدا است نمى‏تواند به خدا توجه داشته باشد و خداوند هم براى انسان دو قلب قرار نداده است تا با يكى به خدا توجه كند و با يكى به غير خدا ما جَعَلَ اَللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ‏، (احزاب، آيه 4). اين عامل اصلى كسالت در نماز است. در كنار اين عامل اصلى عوامل ديگرى مانند خوردن لقمه حرام يا شبهه‏ناك و امثال آن هم مؤثر است. براى اين كه انسان در نماز توجه پيدا كند لازم است: 1) به حقيقت نماز كه سخن گفتن با خداوند متعال است توجه پيدا كند. اگر عظمت كسى كه با او سخن مى‏گوييم بر ما معلوم باشد نمى‏توانيم به او توجه نكنيم و اين در گفتگوهاى معمولى هم قابل مشاهده است. شما هنگامى كه با رئيس دانشگاه سخن مى‏گوييد آيا مى‏توانيد در حال سخن گفتن با او به غير او متوجه باشيد و صورت از او برگردانيد؟ در نماز هم حقيقت انسان كه قلب اوست بايد متوجه حق باشد و انسان متوجه به حق نمى‏تواند صورت جان خود يعنى قلب را متوجه غير او كند؛ و اين نياز به تمرين دارد. در حديث وارد شده است كه اگر نمازگزار بداند كه با چه كسى سخن مى‏گويد و مورد توجه چه كسى قرار دارد، هرگز نماز خود را به پايان نخواهد بُرد. 2) با مطالعه كتب معارف اسلامى با فلسفه نماز، مفهوم نماز خواندن و... آشنا شده و اين آشنايى را با تفكّر در آن تعميق بخشيد. كتب مورد استفاده مانند: آداب صلاة حضرت امام خمينى(ره)، صولة الخاشعين شهيد دستغيب، اسرار صلاة آيةالله جوادى آملى، پرتوى از اسرار نماز و نماز براى جوانان، نوشته حاج آقا محسن قرائتى و نماز استاد حائرى شيرازى. 3) با تفكّر در وجود خود، هستى و ماهيت وجودى خود كه عين ربط به خداوند و نيازمندى لحظه به لحظه به خداوند است و...، ضرورت ارتباط با خداوند را بيشتر شناخته و تعميق بخشيد. 4) حتى الامكان نمازها را در اوّل وقت بخوانيد. 5) مكان نماز را از هر گونه عامل انحراف حسّى (سر و صدا، تصاوير، اشياى موجب جلب نظر) خالى نگه داريد. 6) پيش از نماز زمينه‏سازى كرده و آمادگى روحى كسب كنيد. 7) با عمل به مستحبّات قبل از نماز مانند دعا و اعمال هنگام وضوء و غيره، توجّه خود را به عبادت و معبود خود فراهم ساخته و زمينه جلب توجه را فراهم آوريد. 8) قبل از ايستادن به نماز و حتّى انجام مستحبّات قبل از نماز، دل خود را از تعلّق به دنيا و هر كارى غير از نماز خالى سازيد. خودتان مى‏دانيد كه خاطر انسان همواره متوجّه چيزى بوده و بدان دل بسته است همان سان كه عاشق هميشه دل در گرو معشوق دارد، لذا بايد كارى كرد كه دل، بسته عبادت شود و از تعلّق به هر چه غير نماز، عبادت و توجّه به معبود رها گردد.

پاسخ : 1- فقر و غنا هم در ميان مؤمنين و هم در ميان كفار وجود دارد و بهره‏مندى از ثروت‏ها و لذايذ دنيوى اختصاصى به كفار ندارد. البته افراد ثروتمند فعلا در ميان كفار بيشتر مى‏باشند چون تمام هدف و تلاش آنها در راستاى جمع‏آورى ثروت و برخوردارى از لذايذ دنيوى است. 2- رنج و شادى دو قسم است؛ رنج و شادى روحى و ديگرى جسمى كه اولى بسيار مهم‏تر است. گاهى انسان رنج جسمى دارد ولى رنج روحى ندارد و تحمل آن برايش راحت است ولى رنج روحى تحملش دشوارتر است كه رنج كفار اغلب از نوع روحى است. چون عامل اساسى در رنج روحى دورى و بعد از خداست كه آنان از خدا دورند. و عامل امنيت روحى قرب به خداست كه اين عامل در اختيار مؤمنين است. 3- بسيارى از امورى كه در نظر مردم موجب راحتى است همان‏ها مجراى عذاب اخروى مى‏باشند چنان كه آيه شريفه در مورد منافقان مى‏فرمايد: فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اَللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِها فِي اَلْحَياةِ اَلدُّنْيا» و يا در مورد كفار آمده است كه: جهنم همين الان بر آنان احاطه دارد و آنان در يك شرايط روحى جهنمى بسر مى‏برند: وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكافِرِينَ‏» (عنكبوت، آيه 54). 4- حداكثر بهره‏مندى كفار از لذايذ در دنياست كه وقتى اين لذت هارابالذايذ بهشتيان كه قرآن بيان مى‏فرمايد مقايسه كنيم مى‏بينيم كه بسيار ناچيز است. 5- بسيارى از مشكلات داراى اثر تربيتى و سازنده است و رفاه و تنعم بيش از حد سستى و غفلت‏آور است. 6- برخى از مصايب كفاره گناهان است. 7- بعضى از سختى‏ها نتيجه طبيعى عمل انسان است.

پاسخ : اين كه نام برخى از پيامبران و سرگذشت آنان و يا اقوامشان در قرآن آمده است، به معناى اختصاص داشتن به آن عصر نيست؛ زيرا نقل اين مطالب در بردارنده يك سرى آموزش‏ها و نكات تربيتى و آموزنده كلى است كه در همه اعصار قابل استفاده است. به عبارت ديگر اصل در اين گونه موارد شخصيت‏هاى داستان نيست، بلكه مهم نكات تربيتى و آموزشى آنها است كه استمرارپذير و پايا است.

پاسخ : چنان چه دختر عمو به حد تكليف رسيده و يا مميز باشد (خوب و بد را تشخيص دهد) و عقد ازدواج و محرميتى هم؛ مانند رضاع (خوردن شير مشترك از مادر با شرايطى كه در رساله‏هاى عمليه آمده) وجود نداشته باشد حرام است و زن عموى شخص در صورتى كه عاملى براى محرميت وجود نداشته باشد مسلما دست دادن با او حرام است.

پاسخ : ابتدا به حقيقت ريا اشاره مى‏كنيم: ريا گرفته شده از رويت است و تعريف آن عبارت است از: طلب منزلت و مقام در قلب‏هاى مردم به وسيله عبادات و طاعات خداوند متعال. اين گونه ريا حرام است و سبب باطل شدن عبادت مى‏شود. شخص رياكار نزد مردم چنين نشان مى‏دهد كه مخلص و مطيع واقعى خداوند است در صورتى كه در حقيقت چنين نيست و بايد توجه داشت: اولا، تحقق ريا مشروط به قصد رياست. ثانيا، وابسته به داشتن غرضى از اغراض دنيوى نظير كسب محبوبيت ثروت و رياست مى‏باشد. در علاج و درمان ريا عالمان اخلاق به عواملى اشاره كرده‏اند: 1) ريشه ريا حب جاه و منزلت نزد مردم است و آن را بايد ريشه‏كن كرد. 2) بايد ضرر ريا را شناخت كه چگونه قلب را تيره كرده و توفيق اصلاح نفس را مى‏گيرد و اعمال نيك انسان را نابود ساخته و تبديل به آتش دوزخ مى‏نمايد. 3) طلب جاه و مقام نزد خلق اظهار نياز نزد نيازمندان است؛ چه آنان نيز همه محتاجانى در پيشگاه خدايند و منزلت نزد آنان اندك سودى ندارد. 4) توجه داشتن به نعمت‏هاى اخروى و مقامات معنوى. 5) عادت كردن به عبادت پنهانى. البته در ابتداى مبارزه سخت است ولى با مداومت و تمرين آسان خواهد شد. البته براى از بين بردن ريا لازم نيست انسان خود را در برابر مردم فردى گناهكار جلوه دهد. يا دست از اعمال صالح بردارد، بلكه اين كار خود ناپسند و خلاف رضاى خداست. زيرا خداوند دوست دارد آبروى بنده مؤمنش نزد مردم حفظ گردد و اگر لغزشى دارد نزد آنان رسوا نگردد و با اعمال نيك سرمشق ديگران شود، ولى بنده بايد رابطه خود را با پروردگار نيكو گرداند و در خفا از گناهان خويش توبه كند و عهد نمايد كه از معاصى دست خواهد كشيد و در اين كار هم از او مدد جويد. بنابراين شايسته نيست كه انسان به خاطر ترس از ريا دست از انجام كارهاى نيك بكشد، زيرا اين خود دامى شيطانى براى دورى از حسنات است. بنابراين بهتر است كه در هر شرايطى انسان به انجام مستحبات بپردازد ولى در عين حال جانب اخلاص را پاس بدارد و از خداوند در اين باره مدد جويد. براى آگاهى بيشتر ر.ك:چهل حديث امام خمينى، بحث ريا.

پاسخ : به نظر مى‏رسد جناب عالى در گذشته در محيطى مذهبى و دور از زمينه‏هاى گناه يا تصادم انديشه‏هاى متضاد و غير دينى رشد يافته و از همين رو آمادگى كافى علمى و روحى جهت رويارويى با چنين جوى را در خود احساس نمى‏كنيد يا چه بسا در اعتقادات خويش نيز به ترديد مى‏افتيد. براى حل اين مشكل بايد به چند نكته توجه نمود: پيش از ورود به دانشگاه يا هر محيط ديگرى كه مركز تضارب آراست بايد در نظرداشت كه امكان وجود عوامل تشكيك زا در اركان اعتقادى و بنيان‏هاى معنوى زياد است از اين رو بايد آن‏قدر خود را از نظر بينش و ايمان قوى كنيم كه تحت تأثير القائات و شبهات قرار نگيريم. بلكه با منطقى استوار با انديشه‏هاى نادرست به چالش و مقابله برخيزيم. در اين صورت هيچ گاه حق و باطل بر ما مشتبه نمى‏شود و اما اكنون توصيه مى‏شود: 1 با مطالعه كتب قوى؛ مانند نوشتجات استاد شهيد مطهرى و... به استحكام و ژرف سازى آگاهى‏هاى دينى بپردازيد. 2 در زمنيه روحيات ارزشمند معنوى طبق برنامه‏اى منظم به خودسازى بپردازيد. حتى‏الامكان سعى كنيد هر روز مقدارى قرآن بخوانيد و انس باقرآن را فراموش نكنيد. ذكر و ياد خدا و توجه به راه هاى ارتباطى با خدا از جمله نماز شب دعاهاى ايام هفته دعاى‏كميل و... در اين زمينه بسيار موءثر است.

پاسخ : سلماً خوددارى از نگاه‏هاى آلوده در اين زمينه، مى‏تواند تأثير خوبى داشته باشد؛ ليكن عوامل ديگرى نيز مؤثر خواهد بود، از جمله: 1- انتخاب صحيح همسر، 2- داشتن برنامه‏هاى تربيتى درست در خانواده، و... .