تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : در بعضى از روايات (در باب لباس نمازگزار) آمده است: پوشيدن لباس سياه غير از عبا، عمامه و كفش، مكروه است. در رابطه با پوشيدن لباس سياه در عزاى ابا عبداللَّه الحسين(ع) روايت شده است: «وقتى امام حسين(ع) شهيد شد زنان بنى‏هاشم لباس سياه پوشيدند و امام زين‏العابدين(ع) براى آن‏ها طعام تهيه مى‏كردند»، (وسائل الشيعه، ج 2، ص 890). از اين روايت گرچه امر به پوشيدن لباس در عزاى ابا عبداللَّه(ع) استفاده نمى‏شود؛ ولى معلوم مى‏گردد كه كار جايزى است؛ چون امام زين‏العابدين(ع) كار زنان بنى‏هاشم را نهى نفرموده و امضاء فرموده است و شايد از آن تاريخ اين كار به صورت يك سنت و رسم بين شيعه در ايام عزاى ائمه در آمده است و علاوه اين يك سنتى است كه حتى در مسيحيت و اقوام ديگر هم معمول است كه در مجالس عزا، لباس سياه مى‏پوشند و از نظر جامعه‏شناسى هم يك سمبل شناخته شده است. بوسيدن حرم ائمه(ع) از بابت احترام به آنان و تبرك جستن به مرقدهاى شريف‏شان، به خاطر اثرى است كه به جهت انتساب آن مكان به امام(ع) پيدا كرده است. بوسيدن حرم مطهر اهل بيت(ع) و كارهايى از اين دست، بدان جهت نيست كه شيعه براى پيامبر و امامان(ع) در مقابل خدا مقام و ارزش مستقلى را بپذيرد و بدين جهت به آنان احترام بگذارد؛ كه اگر چنين بود، چيزى جز شرك نبود؛ بلكه ديدگاه شيعه نسبت به ائمه(ع) اين است كه اين بزرگان در مقابل خداوند متعال، از خود هيچ‏گونه استقلالى ندارند و همه عظمت خود را از اين گرفته‏اند كه بندگان شايسته‏اى براى خدا هستند و در رضاى الهى محو شده‏اند. پس چنين انسان‏هاى بزرگى به خاطر رابطه‏اى كه با خدا دارند سزاوار احترام‏اند و احترام به ايشان احترام به خداوند و از برترين عبادت‏هاى الهى است. احترام شيعه به ائمه(ع) هرگز از نوع پرستش نيست بلكه از انواع عبادت خداست، و بوسيدن حرم و... هم به جهت نسبت و رابطه‏اى است كه اين حرم با اين بزرگان و در نتيجه با خدا دارد. ولى گفتنى است كه در تفكر بت پرستان، بت‏ها از احترام مستقلى برخوردارند و بت‏پرستان به عنوان عبادت در مقابل آنها فروتنى مى‏كنند. علاوه بر اين كه هر عاقلى مى‏فهمد كه بت‏هاى سنگى و چوبى ساخته دست خود انسان شايستگى هيچ‏گونه احترام ندارد.

پاسخ : سؤال شما چند جنبه دارد: اول: آيا شخص رهبر نائب بر حق ولى عصر(عج) هستند يا نه؟ پاسخ اين است كه به استناد روايات وارده، مجتهدين عادل نوّاب عام امام زمان مى‏باشند. دوم: آيا شخص رهبر، رهبر بر حق مى‏باشد يا نه؟ از آنجايى كه انتخاب ايشان بر اساس قانون اساسى جمهورى اسلامى و از طرف مجلس خبرگان رهبرى انجام گرفته است رهبر به حق نظام جمهورى اسلامى مى‏باشند. سوم: نظر امام راحل درباره آقاى خامنه‏اى چه بوده است؟ پاسخ اين است كه آقاى هاشمى رفسنجانى چند بار (از جمله در سال 68 پس از رحلت امام و نيز سال 76) در خطبه‏هاى نماز جمعه بطور علنى اظهار داشتند كه در قضاياى مهدى هاشمى همراه با آقايان: خامنه‏اى، موسوى اردبيلى، ميرحسين موسوى خدمت امام راحل رسيديم و سيداحمد خمينى نيز حضور داشت و در آنجا به امام گفتيم كه شما با احترامات خود ما را درباره رهبرى آينده در بن بست قرار مى‏دهيد. امام با اشاره به آقاى خامنه‏اى فرمودند كه در ميان شما كسى است كه شايسته رهبرى است و شما در بن‏بست قرار نخواهيد گرفت. و هيچگاه از طرف هيچ يك از مخالفان شخص آقاى خامنه‏اى و يا غير آنان اين ادعا و بيان آقاى هاشمى رفسنجانى انكار نشده است. بلكه در مجلس خبرگان كه در سال 68 براى انتخاب رهبر جمهورى اسلامى پس از امام راحل تشكيل شد علاوه بر اين اظهارات (كه در حضور شاهدان قضيه انجام گرفت) از آقاى سيداحمد خمينى نيز نقل شد كه ايشان از امام راحل نقل نمودند كه امام فرمودند آقاى خامنه‏اى شايسته رهبرى است. بنابراين مى‏توان نتيجه گرفت كه امام راحل به آقاى خامنه‏اى به عنوان رهبر پس از خود نظر داشته است، اما اين به معناى نصب ايشان در وصيت‏نامه نيست.

پاسخ : حزب در جوامع غربى اساساً براى اهداف سياسى و در راستاى منافع گروهى تشكيل مى‏شود. در جوامع اسلامى احزاب دوگونه‏اند: 1- احزابى كه در هدف و عمل ماننداحزاب غربى مى‏باشند، 2- احزابى كه در جست و جوى اهداف الهى و خدمات دينى و سياسى در راستاى مصالح اجتماعى تشكيل مى‏شوند.

پاسخ : كَوْرْ در لغت به معناى دور زدن و جمع گرديدن است. در نظريه «دور و كور» اين ديدگاه يا فرض است كه جهان و تاريخ داراى حركت‏هاى دورى و تكرارپذير است؛ يعنى، درست مانند شترى كه بارها و بارها برگرد آسياب مى‏چرخد و حركت خود را مو به مو تكرار مى‏كند. به همين‏سان جهان نيز از نقطه‏اى شروع مى‏كند و مراحلى از تحول و دگرگونى و گردش را سپرى مى‏كند، ولى پس از ميلياردها سال باز به نقطه اول مى‏رسد و از همان‏جا دقيقاً حركت پيشين را تكرار مى‏كند. اين تكرارها همواره ادامه دارد و آن را پايانى نيست.

پاسخ : يكى از سياست‏هاى اصولى نظام جمهورى اسلامى استقلال و خودكفايى همه جانبه است. رسيدن به اين آرمان براى كشورى كه همه چيزش وابسته به خارج بوده راهى دشوار و طولانى را مى‏طبد و بحمدالله نظام ما توانسته است گام‏هاى بلندى در اين زمينه بردارد و موفقيت‏هاى چشمگيرى به دست آورد. در عين حال تلاش و مجاهدت فزاينده‏اى براى رسيدن به خودكفايى برتر و بيشتر لازم است.

پاسخ : ظهر و عصر و مغرب و عشاء را با هم خواندن از زمان پيامبر اسلام(ص) شروع شده است و پيامبر اسلام هم بين اين دو نماز جمع مى‏كردند و هم به تفريق مى‏خواندند و هيچ‏گونه ترديدى در اين نيست. جمع بين ظهر و عصر و جمع بين مغرب و عشاء در روايات شيعه و روايات اهل سنت آمده است. براى نمونه به چند روايت اشاره مى‏كنيم: روايات شيعه: عبدالله بن سنان از حضرت امام صادق(ع) نقل كرده كه آن حضرت فرمود: پيامبر خدا(ص) بدون اين كه عذرى در كار باشد، ظهر و عصر و نيز مغرب و عشاء را با يك اذان و دو اقامه خواندند، (وسائل‏الشيعه، ج 3، ص 160، باب 32، ح 1). اسحقاق بن عمار از امام صادق(ع) نقل مى‏كند كه آن حضرت فرمود: پيامبر خدا بدون اين كه عذرى در كار باشد، ظهر و عصر را در يك جا خواندند. عمر به آن حضرت گفت: آيا در نماز چيز تازه‏اى پيدا شده؟ پيامبر اكرم(ص) گفت: نه چيز تازه‏اى درباره نماز نيامده ولى خواستم بر امت خودم گشايشى بدهم، (وسايل، ج 3، ص 161، ح 2). عبدالملك قمى مى‏گويد: به امام صادق(ع) گفتم: مى‏توانم بين دو نماز را بدون اين كه عذرى داشته باشم جمع بكنم؟ امام در جواب گفت: پيامبر خدا اين كار را انجام داد و خواست كه امت را در آسايش و سبكى قرار دهد، (همان، ح 3). سعيد بن جبير از ابن عباس نقل كرده كه او گفت: پيامبر خدا بدون اين كه خطر و سفرى در بين باشد، ظهر و عصر را با هم خواند. ابن عباس گفت: پيامبر خواست با اين كارش امت را در آسايش قرار دهد و كسى از امت او به زحمت و مشقت نيفتد، (همان، ح 4). عبدالله بن عمر مى‏گويد: پيامبر با اين كه در مدينه بود و مسافر نبود نماز را تمام و با هم خواند، (همان، ح 7). امام باقر(ع) فرمود: پيامبر خدا ظهر و عصر و نيز مغرب و عشاء را با يك اذان و دو اقامه خواندند، (همان، ح 11). روايات اهل سنت: جابر بن زيد از ابن عباس نقل كرده است كه پيامبر خدا(ص) هفت ركعت مغرب و عشاء را با هم خواند و هشت ركعت ظهر و عصر را با هم خواند و آن حضرت در مدينه بود، (صحيح بخارى، ج 1، ص 201، باب تأخيرالظهر الى العصر، ح 518، چاپ پنجم، 1993 - 1414، نشر و توزيع دار ابن كثير و اليمامه، دمشق و بيروت). و نيز مى‏گويد: پيامبر اسلام هفت ركعت را با هم خواند و هشت ركعت را هم با هم خواند، (همان، ص 206، ح 537، باب وقت المغرب). ابن عباس مى‏گويد: پيامبر اسلام در مدينه، بين ظهر و عصر و بين مغرب و عشاء را جمع مى‏كرد، بدون اين كه عذرى در كار باشد، (صحيح سنن نسائى، ج 1، ص 200، ح 601، باب الجمع بين الصلوتين فى الحضر). سعيد بن جبير از ابن عباس نقل مى‏كند: رسول خدا(ص) ظهر و عصر و مغرب و عشاء را با هم خواند بدون اين كه خطر و يا سفرى در كار باشد، (صحيح مسلم، ج 1، ص 489، ح 49، باب الجمع بين الصلوتين فى الحضر، چاپ اول، دار احياء التراث العربى، 1955، 1374، بيروت). عبدالله بن شقيق مى‏گويد: روزى ابن عباس پس از نماز عصر، براى ما سخنرانى مى‏كرد. سخنرانى طولانى شد، آفتاب غروب كرد، هوا تاريك شد، ستارگان در آسمان ظاهر شدند و مردم مى‏گفتند: وقت نماز است. مردى از بنى تميم كه هميشه نماز را اول وقت مى‏خواند نزد ابن عباس آمد و گفت: بابا وقت نماز است و سخن را كوتاه كن. ابن عباس به او گفت: اى بى‏مادر! آيا تو به من سنت پيامبر را تعليم مى‏دهى؟! من خودم ديدم كه پيامبر اسلام ظهر و عصر را با هم مى‏خواند و مغرب و عشاء را با هم مى‏خواند. عبدالله بن شقيق مى‏گويد: من به شك افتادم. رفتم نزد ابوهريره و از او پرسيدم. ابوهريره گفت: ابن عباس راست مى‏گويد، (صحيح مسلم، ج 1، ص 491، ح 57 و 58). سعيد بن جبير از ابن عباس نقل مى‏كند كه گفت: پيامبر اسلام بدون اين كه خطر و يا سفرى در كار باشد، ظهر و عصر و مغرب و عشاء را با هم مى‏خواندند. سعيد بن جبير از ابن عباس از حكمت جمع كردن پرسيد. او گفت: پيامبر خواست كه امت خود را به مشقت و زحمت نيندازد، (همان، ص 490، ح 54). عكرمه از ابن عباس نقل مى‏كند كه پيامبر اسلام در مدينه، بدون اين كه مسافر باشد، مغرب و عشاء را و نيز ظهر و عصر را با هم خواند، (مسند احمد بن حنبل، ح 1، ص 221، س 27، چاپ شده در ضمن «موسوعة السنة» الكتب الستة و شروح‏ها، چاپ دوم). بر پايه اين روايات، جمع كردن بين نماز ظهر و عصر و نيز مغرب و عشا، هيچ‏گونه اشكالى ندارد و متهم ساختن شيعه به اين كه خلاف سنت پيامبر عمل مى‏كنند، كار دشمنان اسلام و مسلمين است.

پاسخ : اظهار نظر در مورد نظرات جناب آقاى دكترسروش دراين مختصرنمى‏گنجد آنچه اجمالا مى‏توان گفت اين است كه: آراى ايشان مجموعه‏اى ازسخنان صواب وناصواب است. چنان كه هرمتفكر ديگرى نيزممكن است با مقياس‏هاى متفاوتى داراى چنين وصفى باشد. در رابطه با چگونگى برخورد با چنين كسانى دو توصيه را بايد جدى گرفت: 1- شديدا ازمطلق گرايى و كل گرايى بايد دورى جست و براى هر سخنى پرونده‏اى مستقل ازديگر آراى شخص بايد گشود.پرداختن به مسائل اختلافى وگوش دادن به حرف‏هاى مشتبه و متشابه درصورتى پسنديده است كه يا انسان خود قدرت تجزيه و تحليل مطالب و شناخت صواب از ناصواب را داشته باشد وياحداقل بتواندبامطالعه ياگوش سپردن به نظرات مخالفين از ميان آنها راه حق و مطلب صحيح برابرگزيند تا مشمول آيه شريفه فَبَشِّرْ عِبادِ اَلَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ اَلْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ‏؛ پس بشارت ده بندگانى راكه آنان سخن را گوش مى‏دهند و بهترينش راپذيرفته وپيروى مى‏نمايند باشد وگرنه پرداختن بدين گونه مسائل بانداشتن قدرت تجزيه وتحليل وتشخيص لازم مقرون به صواب نبوده وبلكه مشكل‏آفرين نيز مى‏باشد.

پاسخ : درباره قطعه سنگى كه در بيت المقدس هست و در روايات و تاريخ به عنوان «صخره» مطرح شده، مطالب مختلفى وجود دارد. در بعضى روايات آمده كه: حضرت رسول اكرم(ص) از بالاى اين سنگ به معراج رفتند (نه اين كه به وسيله اين سنگ يا همراه آن). در روايات ديگرى نيز وارد شده كه: سنگ نيز خواست با حضرت به سوى آسمان رود و همين كه بلند شد، حضرت فرمودند: قِف (يعنى بايست) و سنگ در همان حال به طور معلّق در هوا ايستاد. بنى‏اميه احترام فراوانى به اين سنگ مى‏گذاشتند. البته در اصل اين كه آن تخته سنگ همين سنگ موجود در مسجد الاقصى است يا سنگ ديگرى مى‏باشد، اختلاف هست. روايات مختلفى هم در فضيلت نماز خواندن در سمت راست اين سنگ و دعا نمودن در اطراف آن و نيز فضيلت آن در روز قيامت وارد شده است كه بعضى از اين روايات ارزش سندى ندارد و از طريق راويانى مثل ابوهريره نقل شده است. ما در صدد بوديم تصويرى از آن را برايتان ارسال كنيم؛ ولى متأسفانه با وجود كاوش در منابع مصوّر، نتوانستيم تصويرى از آن را پيدا كنيم؛ ولى كسانى كه قبل از انقلاب به فلسطين سفر كرده‏اند، مى‏گويند آن تخته سنگ اكنون بر روى ستون قرار دارد و معلق نيست.

پاسخ : پيمودن راه كمال همراه با زحمت و دشوارى است، حال آن كه راه غفلت و هواهاى نفسانى و سرگرمى‏ها بسيار آسان و هموار است. خواندن يك كتاب علمى و اخلاقى نيازمند صبر و تحمل و بينه علمى است ولى خواندن يك رمان به اصطلاح عشقى و يا ديدن يك فيلم سرگرم كننده به هيچ چيز جز غفلت و بى‏خبرى نياز ندارد.

پاسخ : كسى كه خالصانه در جست و جوى حقيقت تلاش كرده و ابزارهاى لازم را به كار گيرد، مسلماً دست عنايت الهى حق را برايش نمايان خواهد ساخت: «چشم حق بين باز كن حق خود نمايى مى‏كند». در عين حال اگر بنا بر علتى غير اختيارى و ناخواسته شخص حقيقت را درست نشناسد معذور است و چه بسا خداوند او را مورد رحمت قرار دهد.