تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : زمان ظهور امام زمان(عج) براى هيچ كس حتى شخص امام(ع) نيز معلوم نيست و جزء مواردى است كه فقط علمش نزد خداوند متعال است و در اين معنا روايات متعددى داريم، در روايات ما زمان ظهور حضرت با زمان وقوع قيامت مقايسه شده است؛ يعنى، همان گونه كه علم زمان وقوع قيامت منحصراً در اختيار حضرت حق - جل و علا - است، علم زمان ظهور حضرت نيز منحصرند در نزد خداوند متعال است، (تفسير نورالثقلين، ج 2، ص 107 به نقل از پيامبر گرامى اسلام(ص) مشابه اين روايت را از امام صادق(ع) در تفسير شريف لاهيجى، ج 2، ص 137 ملاحظه فرماييد). بنابراين كسى حق ندارد، زمانى براى حضور حضرت تعيين كند، اما متأسفانه هر از گاهى شايعاتى از اين دست با استناد دروغ به برخى افراد موجه درست مى‏شود. مهم شناخت وظيفه است؛ ما چه بكنيم كه بتوانيم به وظيفه خود در زمان غيبت عمل كنيم؟ و چه بكنيم به نزديك‏تر شدن مهمان ظهور امام كمك كرده باشيم؟ و چه بكنيم كه اگر امام در زمان ما ظهور كرد، ما نيز جزء ياران و ياوران آن حضرت باشيم؟ روايات ما وظيفه در زمان غيبت را معين فرموده‏اند، انتظار فرج و انتظار منجى. اين انتظار حتماً بايد با ورع و عفت و صلاح همراه باشد. در روايات از انتظار فرج به عنوان برترين عبادت مؤمن در زمان غيبت نام برده شده است، (كمال‏الدين و تمام النقة، شيخ صدوق، صص 647 - 644، والشيعة والرجعه، محمدرضا الطيسى النجفى، ج 1، صص 200 و 201، دارالكتب الاسلاميه). روشن است كه تا زمينه قيام و ظهور آماده نشود، ظهور حضرت نيز ميسر نيست و روايات ما به اين نكته نيز اشاره دارند. اين زمينه اولاً با كردارهاى درست و به جا و خداپسندانه شيعيان و همپيمانى آنها در ايفاى وظيفه الهى خود و ثانياً با دعاى فراوان - از ته قلب و با خلوص نيت - حاصل مى‏شود، (صحيفه المهدى، جواد قيدى اصفهانى، دفتر انتشارات اسلامى، ص 350 و 351).

پاسخ : در اين باره بايد گفت اين مشكلاتى كه شما مطرح كرديد، گرچه آزاردهنده و گاهى اوقات مشكل‏آفرين است، اما تقريباً همه آنها قابل حل است و شما مى‏توانيد بر همه اين مشكلات غلبه پيدا كنيد، منتها براى حل آنها اولاً نياز به شناسايى عامل يا عوامل آن داريد؛ يعنى اول بايد عوامل آن را بشناسيد بعد با پشتكار، جديت و حوصله به تدريج آنها را برطرف كنيد. به نظر مى‏آيد بسيارى از اين مشكلاتى كه شما مطرح كرديد ناشى از اضطراب اجتماعى است؛ يعنى، شما عليرغم اين كه توانايى‏هايى داريد اما در اجتماع و در حضور ديگران جرأت ارائه آنها را نداريد و معمولاً به قول خودتان هول مى‏شويد، براى روشن‏تر شدن مطلب كمى بيشتر در مورد اضطراب توضيح مى‏دهيم. اضطراب در واقع جزء ساختار شخصيت انسان است و اگر در حد اعتدال‏آميز باشد نه تنها هيچ مشكلى براى انسان ايجاد نمى‏كند بلكه بسيارى از خطرات را نيز دفع مى‏كند و موجب انجام كارها در زمان خودش مى‏شود مثلاً اين اضطراب است كه باعث مى‏شود ما براى درمان به پزشك مراجعه كنيم. اين اضطراب است كه باعث مى‏شود راننده با دقت رانندگى كند يا كتابى را كه ما از كتابخانه به امانت گرفته‏ايم به موقع آن را برگردانيم يا خودمان را براى امتحانى كه در پيش داريم آماده كنيم. اگر اضطراب جزء ساختار شخصيت انسان نبوده مشكلات جدى و خطرناكى، زندگى انسان را تهديد مى‏كرد پس اضطراب اعتدال‏آميز موجب استمرار و دوام زندگى انسان مى‏شود. اما گاهى اوقات به هر دليلى ممكن است سطح اضطراب افزايش پيدا كند و از حد اعتدال خارج شود. در اين صورت نه تنها اضطراب مفيد نيست بلكه موجب اختلال در نظام كارى و فعاليت‏هاى انسان مى‏شود. از جمله اين اضطراب‏ها كه جنبه مرضى دارد، اضطراب اجتماعى است كه نتيجه آن كم‏رويى است و موجب مى‏شود انسان نتواند در حضور جمع و در برخورد با افراد جديد كار خودش را درست انجام دهد و يا ارتباط مناسب با ديگران برقرار كند. منشأ اين اضطراب عدم يادگيرى مهارت‏هاى اجتماعى است. يكى از جنبه‏ها و ابعاد وجودى انسان كه بايد از همان اوايل كودكى مورد توجه خانواده و مدرسه قرار گيرد تا رشد كند بعد اجتماعى است و اگر اين رشد خوب تحقق پيدا نكند در نوجوانى و جوانى فرد دچار اضطراب اجتماعى مى‏شود و با مشكلاتى مواجه مى‏گردد. گاهى اوقات اعضاء خانواده به دلايل گوناگونى از اين امر غفلت مى‏كنند يا اين كه كودك افراد تأثيرگذار را از دست مى‏دهد يا به خاطر شلوغى خانواده بعضى از برنامه‏ريزى‏هاى تربيتى مورد كم‏توجهى قرار مى‏گيرد. يا اين كه خود والدين نيز دچار اين مشكل هستند و كم‏كم به فرزندان آنها نيز سرايت مى‏كند و آنها نيز دچار اين مشكل مى‏شوند. ولى خوشبختانه انسان تا پايان عمر مى‏تواند در مؤلفه‏هاى شخصيتى خود تغيير ايجاد كند رفتار خود را اصلاح كند يا رفتارهاى مطلوبى را كه ياد نگرفته است ياد بگيريد. يكى از رفتارهايى كه انسان بايد ياد بگيرد، مهارت‏هاى ارتباطى است؛ يعنى، نحوه ارتباط مناسب با ديگران، صحبت كردن در جمع، توانايى در بيان خواسته‏هاى خود. اگر به هر دليلى اين يادگيرى در زمان كودكى محقق نشد، در نوجوانى و جوانى وحتى بزرگسالى مى‏توان جبران كرد؛ يعنى، مثل رانندگى كه اگر انسان در نوجوانى امكان يادگيرى آن برايش فراهم نبود در جوانى و بزرگسالى نيز مى‏توان ياد گرفت، بنابراين هيچ جاى نگرانى نيست. براى يادگيرى روابط اجتماعى توجه و عمل به راه‏كارهاى زير مناسب است: 1- اجتناب از زندگى فردى و حضور پيدا كردن در جمع. 2- پيش‏قدم شدن در سلام و احوال‏پرسى كردن. 3- به عهده گرفتن مسؤوليت در خانه، كلاس و محل كار و... 4- يادداشت كردن اصطلاحات متعارفى كه در برخورد با ديگران بايد به كار برد و تمرين كردن آن در روابط با ديگران. 5- اجتناب از منفى‏بافى و شكسته‏نفسى. 6- يادآورى كردن جنبه‏هاى مثبت و نقاط قوت خود (يعنى انسان به خودش تلقين كند كه داراى توانايى‏هايى است. مثلاً همين كه در دانشگاه قبول شده اين جنبه مثبت و حاكى از توانمندى اوست). 7- شركت در گردش‏هاى دسته‏جمعى و مسؤوليتى را در جمع به عهده گرفتن. 8- تمرين صحبت در تنهايى و در مقابل آينه. 9- ايجاد ارتباط و دوستى با افراد خوش‏مشرب و با نشاط. 10- اگر در بعضى موارد با شكست مواجه شديد نهراسيد و دوباره با جديت و پشتكار آن كار را شروع كنيد. 11- مطالعه كتابهاى داستان، جك و قصه‏هاى كوتاه و جالب و نقل آن براى ديگران در موقعيت‏هاى مناسب. 12- هنگام انجام دادن كارى در حضور ديگران سعى كنيد به خود توجه نكنيد و اين كه شما را ديگران چگونه ارزيابى مى‏كنند بلكه همه توجه خود را بر صحيح انجام دادن آن كار متمركز كنيد. 13- موارد فوق را خيلى بايد تمرين كنيد و خيلى زود و با عجله و شتاب‏زده نخواهيد به نتيجه برسد بلكه به تدريج و با حوصله كار را دنبال كنيد حتماً موفق خواهيد شد. 14- سعى كنيد كارى كه مى‏خواهيد در مقابل ديگران انجام دهيد قبلاً با تمرين زياد بر آن كار مسلط باشيد. 15- به خود تلقين كنيد كه مى‏توانم فلان كار را انجام دهم و با تلقين به خود آرامش بدهيد.

پاسخ : مراقبت؛ يعنى، آن كه آدمى نفس و عمل خويش را به حال خود رها نكند و همانند كودكى كه بايد از او مراقبت كرد از نفس و عمل خود مراقبت كند. هر شب اعمال خود را بسنجد، خود را بر كرده‏هاى ناپسند ملامت و توبيخ كند و سعى در رفع ناهنجارى‏ها و نقاط ضعف نمايد و نقاط كمال را قوت بخشد.

پاسخ : خلاصه ويژگى‏هاى جامعه مطلوب از ديدگاه قرآن و اسلام: 1- گذر كرده از خود پرستى به خدا پرستى و عبوديت در برابر او، 2- آكنده از عدل و قسط در همه ابعاد، 3- متحد و يكپارچه در برابر دشمنان، 4- مهربان و با عطوفت در داخل جامعه، 5- آمر به معروف و ناهى از منكر، 6- قدرتمند و موفق در عرصه‏هاى مختلف اجتماعى - اقتصادى - سياسى، 7- داراى نظم و ترتيب و برنامه در همه امور.

پاسخ : الف) همانگونه كه خود مى‏دانيد موارد استفاده از عطر وادكلن تنها منحصر در استفاده‏هاى حرام نيست تا هزينه ساخت و تدارك فروش و تهيه مغازه و... جملگى بى‏مورد و عبث باشد بلكه استفاده‏هاى فراوان مجاز و حتى مستحب دارد كه موجب نيل به اجر و پاداش وافر مى‏گردد. بله اگر هيچ مورد استفاده مجاز نداشت جز استفاده حرام (همانند شراب) در اين صورت تمام سرمايه‏هاى هزينه شده در راه آن نه تنها بيهوده و عبث، بلكه حرام مى‏بود. همانگونه كه تدارك وسايل ساخت خمر حرام است چون استفاده‏اى جز ساخت خمر كه استفاده آن كاملاً حرام است ندارد. عطر وادكلن تنها يك مورد استفاده حرام و غيرمجاز دارد و موارد استفاده مجاز آن بسيار فراوان است و حتى يك مورد استفاده غيرمجاز در برابر انبوه استفاده مجاز آن قابل استناد نيست تا بگوييم بايد مغازه‏هاى فروش آنها را تعطيل نمود. ب ) لازم به يادآورى است كه معطر بودن هميشه خوب است و ثواب دارد، حتى براى شما و در داخل آشپزخانه يعنى معطر بودن پسنديده است و ثواب دارد، چه شخصى باشد چه نباشد ودر آداب همسردارى و خانواده، افزون بر معطر بودن، براى همسر خود بوى خوش استعمال كردن ثواب دارد و نيكو است. بنابراين خودمعطر بودن نيك است و اگر تحريم شده است آن هم استفاده از آن در مكان خاص تحريم شده است. به بيان ديگر اينگونه نيست كه استعمال عطر و ادكلن در مكانى مجاز و در مكان ديگر غيرمجاز و حرام باشد، بلكه حتى در پستوخانه و آشپزخانه نيز اگر براى خوشايندى ديگران (نامحرم) انجام بگيرد حرام است. يعنى استعمال آن در مواردى كه باعث خوشايندى و جلب توجه و استشمام نامحرم گردد حرام است هر چند در آشپزخانه باشد، لذا شما مى‏توانيد در هر مكانى از آن استفاده كنيد مگر جايى و يا به كيفيتى كه مورد استشمام و جلب نامحرم قرار نگيرد. ازاين‏روى استفاده برخى از عطرها كه فقط خود فرد بوى خوش آن را احساس مى‏كند (يعنى عطرهاى ملايم و خفيف) كه ديگران آن را احساس نمى‏كنند اشكال ندارد (به خصوص اگر چادر مى‏پوشيد) در واقع اگر ديگران (نامحرم) اى بوى خوش را احساس نكنند نه تنها مرتكب حرام نشده‏ايد بلكه به ثواب نيز نائل گشته‏ايد. كافى است از عطرها و ادكلن‏هاى خفيف و ملايم استفاده كنيد، به ويژه استعمال بوى خوش مطلوب بوده و به هنگام نماز و براى همسر ثواب بسيار دارد كه اميدواريم با رعايت شرايط استعمال آن نه تنها مرتكب حرام نشده بلكه به ثواب مى‏رسيد. اگر دقت كنيد اين حالت اختصاص به عطر و ادكلن ندارد و وسيله و كارى اگر با رعايت شرايط به كار گرفته و استفاده شود پسنديده و الا ناپسند است، حتى خوردن آب و استفاده از چاقو و...

پاسخ : خواندن روزنامه ديگرى بنحو مذكور موجب ضمان نيست. زيرا تصرف در ملك ديگرى حساب نمى‏شود. مانند استفاده از نور چراغ ديگرى است كه روشن كرده و من در ملك خودم از آن استفاده مى‏كنم.

پاسخ : گرچه نامه شما در نيمه ماه مبارك رمضان به دست ما رسيد در هر صورت چند توصيه براى شما داريم : 1- در اين ماه سعى كنيد علاوه بر شكم ، زبان ، گوش و ... شما نيز در حال روزه باشد؛ يعنى اين كه گرد گناه نگردد. 2- به تلاوت قرآن با تدبر در معانى آن بپردازيد. 3- روزها كمى بيشتر استراحت كنيد و حتماً سحرها يكى دو ساعت بيدار بوده و به نماز ، دعا و تلاوت قرآن بپردازيد. 4- در مجالس وعظ شركت كنيد. 5- دعاى ابو حمزه ثمالى را با توجه به معانى آن بخوانيد (اگر چه شبى يك صفحه). 6- از هر كار خير و عمل نيكى كه از عهده شما بر مى‏آيد در اين ماه دريغ نكنيد.

پاسخ : ما در منابع موثق، حديثى در مورد آنچه نوشته‏ايد نيافتيم، بلكه حديثى در ترغيب ازدواج با زنان زاغ و يا كبود چشم يافتيم. در كتاب جعفريات (ص 92) آمده است: «پيامبر خدا(ص) فرمود: با زنان كبود چشم ازدواج كنيد كه در آنها يُمن است». اصولاً اين گونه اخبار اگر در برخى كتاب‏ها نيز آمده باشد، نيازمند بررسى كارشناسى است كه آيا از نظر سند و دلالت تمام است و آيا حديثى معارض با آن وجود دارد يا نه؟ بنابراين در اين گونه موارد بايستى حتماً به وسيله كارشناسان روايات موضوع بررسى شود.

پاسخ : در پاسخ اين سؤال سه نكته را متذكر مى‏شويم: 1- چنان كه در پاسخ سؤال 3 گذشت، بودن ايمان و همراه بودن آن با قرائت قرآن در بهره‏مندى از امتياز (بخوان و بالا برو) كافى است. 2- آنچه كه از پاسخ‏هاى حضرات ائمه اطهار استفاده مى‏شود اين است كه منظور از فراموشى ما محو شدن از خاطره نيست بلكه به معناى به كار نبستن آيات و مفاهيم آنهاست، از اين رو مى‏گوييم از نوع جواب امامان معلوم مى‏شود كه منظور سؤال كنندگان هم فراموشى ظاهرى نبوده است. از آن جمله: امام صادق(ع) مى‏فرمايد: هر آينه مردى كه سوره‏اى را بداند و سپس آن را فراموش كند يا واگذارد... بگويد: مرا مى‏شناسى؟ گويد: نه! گويد: من فلان سوره هستم مرا به كار نبستى و رهايم كردى (دقت كنيد)، هان به خدا سوگند اگر مرا به كار بسته بودى تو را به اين درجه مى‏رساندم... (اصول كافى، ج 4، ص 411). باز امام صادق(ع) مى‏فرمايد:.. آن سوره فراموش شده گويد: سلام عليك. گويد: عليك‏السلام. تو كيسيت؟ گويد: من فلان سوره هستم كه مرا ضايع گذاردى و رها ساختى،... امام(ع) سپس با انگشت اشاره كرده، فرمود:.. و برخى هستند كه آن را ياد گيرند و دستورات آن را در شب و روز انجام دهند و توجه ندارند كه كسى بداند يا نداند (همان، ص 412). 3- افزون بر اينها: از حديث ذيل بر مى‏آيد كه فراموشى (ظاهرى) مضر نيست. آن حديث اين است: ابو كهمس گويد: از امام صادق(ع) پرسيدم از مردى كه قرآن خوانده و سپس فراموش كند و تا سه بار گفتم: آيا بر او باكى هست؟ فرمود: نه.

پاسخ : يكى از چيزهايى كه امروزه در روانشناسى روى آن تأكيد مى‏شود، نقش و تأثير عوامل محيطى و از جمله نقش گروه‏هاى هم‏سال (دوستان)، بر افراد است. طبق نظر روان‏شناسان، يادگيرى اجتماعى و رفتار انسان، محصول تعامل مداوم متغيرهاى شخصى و محيطى است. شرايط محيطى، از طريق يادگيرى، به رفتار شخص شكل مى‏دهد. تأثيرى كه ديگران بر فرد دارند، نقش زيادى در رفتار او دارد. بعضى از الگوهاى رفتارى نيز از راه تجربه مستقيم ياد گرفته مى‏شود؛ لكن بسيارى از رفتارهاى انسان از راه مشاهده (يادگيرى از راه مشاهده) به دست مى‏آيد. حال اگر ما با افرادى رفت و آمد داشته باشيم كه انسان‏هاى با شخصيت و خوبى هستند، مشاهده رفتار خوب آنان تأثير مثبتى در ما ايجاد مى‏كند. در نتيجه ما نيز همان‏گونه رفتار مى‏كنيم. اما اگر خداى ناكرده با افراد بى‏شخصيت، لاابالى و ناباب سر و كار داشته باشيم، مشاهده رفتار زشت آنان، ناخودآگاه بر رفتار و افكار ما تأثير منفى خواهد داشت و ما را نيز به انحراف خواهد كشاند. قرآن هم تا حدودى، تأثير عوامل محيطى - از جمله نقش دوستان - را در هدايت و گمراهى افراد، مى‏پذيرد (مثل نقش دوستان پسر نوح پيغمبر در انحراف او و نهايتاً غرق و نابود شدن وى). شما با يادآورى اين نكته كه پسر پيغمبر خدا، با افراد بد و ناباب، رفت و آمد كرد و گوش به حرف پدرش نداد؛ در نتيجه به فساد و انحراف كشيده شد و غرق و نابود گشت؛ چه رسد به افراد عادى مثل ما. اين حرف‏ها، در صورتى اثر خواهد داشت كه برادر شما از شما حرف شنوى داشته باشد؛ اما در غير اين صورت، مى‏توانيد از اعضاى ديگر خانواده و يا از يكى از دوستان و آشنايان با تجربه، دلسوز و قابل اعتماد كمك بگيريد تا از اين طريق، مسأله به خير و خوشى حل شود.