تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : مفسران درباره علت نيامدن بسم الله در اول سوره توبه نظرهاى متفاوتى بيان داشته‏اند: 1- در اين سوره از توبيخ، سخت‏گيرى بر مشركان سخن به ميان آمده است و آنان تهديد شده‏اند كه اگر تا چهار ماه ايمان نياورند، بايد آماده نبرد باشند و...؛ ازاين‏رو مناسب نبود كه اين آيات با «بسم‏الله» كه مظهر رحمت و عطوفت و مودت است، آغاز شود، (سبحانى، جعفر، تفسير صحيح آيات مشكله قرآن نشر توحيد، ص 212). 2- اين سوره چون به دنبال سوره انفال واقع شده و مطالب آن با (نقض عهد خدا) با مضمون سوره «انفال» (درباره عهد و پيمان) مرتبط مى‏باشد اين دو يك سوره محسوب مى‏شوند؛ ازاين‏رو در اول سوره «برائت»؛ «بسم‏الله» نيامده است، (علامه طباطبايى، ترجمه تفسير الميزان، ج 9، ص 225). 3- ابن عباس از عثمان بن عفان دراين باره نقل مى‏كند كه شيوه رسول خدا(ص) چنان بود كه چون آيات قرآن بر او نازل مى‏شد يكى از نويسندگان وحى را مى‏خواست و به او مى‏فرمود اين آيات را در فلان سوره بگذار و سوره انفال از نخستين سوره‏هايى بود كه در مدينه نازل شد. سوره برائت از آخرين سوره‏هايى بود كه در آن شهر نازل گشت. چون داستان اين دو سوره به هم شبيه بود، ما گمان كرديم كه سوره برائت دنباله سوره انفال است خود آن حضرت نيز تا روزى كه از دنيا رفت در اين باره چيزى نفرمود اين رو ما اين سوره را در ضمن «سبع طوال» (هفت سوره پس از فاتحةالكتاب) قرار داديم و ميان آن دو «بسم‏الله» ننوشتيم اين دو سوره را «قرينتين» (قرين يك ديگر) هم مى‏نامند، (ر.ك: مجمع البيان، ج 5، مؤسسه اعلمى، ص 6).

پاسخ : دكتر شريعتى از نويسندگان و شخصيت‏هاى انقلابى برجسته پيش از انقلاب بوده است وى نويسنده‏اى توانا و پرسوز و درد بود كه در دوران خفقان ستمشاهى با بيان و قلم خويش بر بازگشت جوانان به اسلام و قرآن تأكيد مى‏ورزيد. كتاب‏هاى مرحوم دكتر شريعتى اغلب كتاب‏هايى سودمند و خواندنى هستند. كتاب «فاطمه فاطمه است» از بهترين كتاب‏هايى است كه درباره شخصيت آن حضرت نگارش يافته است. «كوير» نيز كه بيشتر جنبه رمانى و ادبى دارد از آثار زيباى مرحوم شريعتى است. ولى آنچه درباره دكتر اتفاق افتاده است بايد گفت: افراط و تفريط هايى مى‏باشد كه درباره شخصيت او و آثارش صورت گرفته است برخى او را مطلق پنداشته و هر چه را كه نوشته و گفته است صد در صد حق دانسته و آن را پذيرفته‏اند و برخى نيز در نقطه مقابل هر چه را او گفته با ديد شك و ترديد نگريسته و يكسره نفى كرده‏اند. همين افراط و تفريط ها موجب شده كه زمينه مناسبى براى معرفى و نقد آثار او فراهم نگردد كه البته از اين بابت بايد متأسف بود. در مجموع بايد يك نكته را كاملا مد نظر داشت و آن اين كه: ما به جز قرآن مجيد - كه همه آن را حق و حقيقت دانسته و به آن معتقديم - هيچ كتاب ديگرى (حتى كتاب‏هاى احاديث) را خالى از نقد و نظر نمى‏دانيم. از افلاطون و ارسطو گرفته تا ملاصدرا و دكارت و انيشتين هيچ كدام داراى علم مطلق نبوده و خود نيز چنين ادعايى نداشته‏اند. حال در مورد آثار دكتر شريعتى بيشتر بايد با ديده انصاف و علم به آنها نگريسته شود مطالب مفيد آن استفاده و مواد غير قابل قبول آن نقد گردد.

پاسخ : دبر در آيات قرآن و يا احاديث، داراى مراحل مختلفى است. مرحله نخست آن دقت پيرامون معناى ارائه شده و جايگاه آن است. براى اين مرحله بايستى در آغاز به معناى دقيق كلمات از نظر لغوى و تعريف آنها پى برد. سپس تركيب‏ها را شناخت تا به محتواى ابتدايى آيه دست يافت. پس از آن، بايد ارتباط آيه را با آيات قبل و بعد از خود سنجيد و نسبت‏ها را استخراج كرد. در مرحله ديگر بايستى مضامين مشابه را در آيه‏هاى ديگر قرآن دريافت و در مقام مقايسه، نكات زيباى آن را دريافت كرد. البته اين گونه تدبر - كه نقطه‏هاى آغازين محسوب مى‏شود - نيازمند آگاهى از ادبيات عرب، لغت، علوم قرآنى و رشته‏هاى مورد نياز ديگر است. شناخت شأن نزول آيات، بررسى موقعيت تاريخى مسأله و... از ديگر شرايط آن است. خلاصه آن كه بايد هنگام تلاوت قرآن، در معانى و مفاهيم ارائه شده اين آيات و نيز جايگاه خود بسيار تأمل نمود و بايد دقت كرد كه از هر آيه، در موضوعات مختلف فردى، اجتماعى و... چه پيامى مى‏توان دريافت كرد و عينيت آن در حال حاضر چيست؟ مثلاً در آيه پنج «سوره غافر» خداوند فرموده است: «هر امتى همت مى‏گماشت تا پيامبر خود را دستگير كند (هلاك و يا محدود سازد) و با جدل و گفتار باطل برهان حق را پايمال سازد». حال بايد نگريست كه در زمان حاضر اين موضوع، چگونه تكرار مى‏شود و كدام جدال و سخن باطل است كه حق را مورد هجوم قرار مى‏دهد تا آن را محو سازد. خلاصه آن كه بايد با سؤال در زمينه‏هاى مختلف، به سراغ قرآن رفت و پاسخ خود را از آن به دست آورد. براى مطالعه بيشتر ر.ك: شناخت قرآن،شهيد مطهرى پژوهشى پيرامون تدبر در قرآن،تقى‏پور كليدهاى فهم قرآن،كلانترى

پاسخ : اعمال گذشته، نبايد موجب يأس شما شود؛ چرا كه: إِنَّ اَللَّهَ يَغْفِرُ اَلذُّنُوبَ جَمِيعاً ؛ خداوند همه گناهان را مى‏آمرزد. بنابراين مطمئن باشيد كه همين پشيمانى شما و توبه به درگاه خداوند، گذشته را جبران خواهد كرد. در مورد حفظ ايمان، مسلم است كه آخرالزمان، مشكل‏ترين دوران‏ها از نظر حفظ ايمان است؛ چرا كه با گسترش ارتباطات، انديشه‏هاى مختلف سريع‏تر با يكديگر تلاقى كرده و طبيعتاً حفظ ايمان، نيازمند معرفتى استوار و سعيى روزافزون براى تقويت آن است. البته گرچه حفظ ايمان در اين زمان، دشوار است؛ ولى ارزش آن نيز به مراتب بيشتر از ايمان در زمان‏هاى گذشته است. در روايتى آمده است: «روزى پيامبر(ص) در حضور اصحاب (دو مرتبه) فرمودند: خدايا مرا به فيض ملاقات برادرانم نائل كن. اصحاب گفتند: ما برادران شما هستيم؟ فرمودند: نه شما اصحاب من مى‏باشيد. برادران من در آخرالزمان خواهند بود. ايمان مى‏آورند حال آن كه مرا نديده‏اند. خداوند آنان را با نام‏هايشان به من معرفى كرده است....».(بحارالانوار، ج 52، ص 123) در روايت ديگرى آمده است: «پيامبر(ص) به حضرت على(ع) فرمودند: اى على! بدان بالاترين مردم از نظر يقين مردمى هستند كه در آخرالزمان زيست مى‏كنند. آنان پيامبر(ص) را نديده‏اند و حجت از چشم آنان پنهان گرديده است؛ ولى آنان به وسيله [خطهاى‏] سياه درون [صفحه‏] سفيد (قرآن) ايمان مى‏آورند. پس اگر حفظ ايمان دشوار است، مقام و منزلت آن نيز بس رفيع است».

پاسخ : در اين باره توجه به چند نكته لازم است: الف) آنچه در عبارت ياد شده آمده است اين است كه: «وجود همه قوا در دست يك نفر زمينه سوء استفاده را فراهم مى‏كند» و اين نه به معناى آن است كه حتماً سوء استفاده‏اى رخ مى‏دهد؛ زيرا وجود زمينه براى يك چيز، لزوماً به معناى تحقق يافتن آن نيست. ب ) در نظام جمهورى اسلامى همه قوا در اختيار يك نفر نيست؛ بلكه هر يك از قوا رؤساى ويژه‏اى دارند و براساس ضوابط خاصى، وظايف قانونى خود را انجام مى‏دهند و ولى فقيه هماهنگ كننده سه قوه و تعيين كننده سياست‏هاى كلى نظام است. ج ) به فرض همه قوا هم در اختيار ولى فقيه باشد، زمينه سوء استفاده زمانى فراهم مى‏شود كه كنترل در كار نباشد؛ در حالى كه در نظام اسلامى قوى‏ترين اهرم‏هاى كنترل كننده وجود دارد. اين اهرم‏ها عبارت است از: 1- كنترل درونى كه آن نيز تقسيم مى‏شود به: 1/1) كنترل عقلانى؛ يعنى، لزوم دارا بودن عالى‏ترين رتبه دين‏شناسى - به ويژه در دايره نظام حقوقى اسلام - و توان اجتهاد در مناسبات اجتماعى. در جامعه‏شناسى سياسى نيز اين نظريه وجود دارد كه حقوقدان بودن رهبران خود موجب برقرارى نوعى نظام خود كنترل(Selfconrol System)؛ به ويژه در جهت رعايت حقوق شهروندان مى‏شود. ازاين‏رو پيشرفته‏ترين نظام سياسى در آن مى‏دانند كه در رأس آن يك حقوقدان قرار گرفته باشد. در نظام ولايت فقيه اين مسأله با امتيازات بيشترى وجود دارد. 2/1) كنترل اخلاقى؛ كه عبارت است از ويژگى‏ها و فضايل روحى و نفسانى خاصى كه شخص را از گرايش به سوء استفاده از قدرت باز مى‏دارد. از همين‏رو در اسلام و در قانون اساسى، ملكه راسخه تقوا و عدالت شرط ضرورى و حتمى رهبرى وامامت امت است. اين شرط و ديگر شروط لازم نه تنها در حدوث و آغاز رهبرى بايد در كار باشد؛ بلكه در تداوم آن نيز شرط است و با فقدان يكى از آنها، رهبرى از ولايت ساقط است. پس اندك گرايش به سوء استفاده، برخلاف تقوا و عدالت است و شخص را از ولايت ساقط مى‏كند. 2- كنترل بيرونى: 1/2) يكى از شيوه‏هاى كنترل بيرونى نظام، كنترل هنجارى (Normative Control System) مى‏باشد، به اين معنا كه زمامدار موظف است اصول، قوانين و هنجارهاى ويژه‏اى را رعايت كند و از دايره آنها پا فراتر ننهد. در نظام اسلامى نيز رهبر مكلف است كه از دايره احكام الهى و مصالح اجتماعى، پا فراتر نگذارد و ولايت مطلقه فقيه نيز معنايى جز اين ندارد. 2/2) نوع ديگر كنترل نهادى است (Imstitutional Control System)؛ به اين معنا كه در شاكله حكومت، نهاد يا نهادهاى ويژه‏اى مسؤوليت نظارت بر رهبرى را بر عهده مى‏گيرند. اين مهم در نظام اسلامى بر عهده خبرگان منتخب ملت است. 3/2) نوع ديگرى از كنترل كه اسلام آن را پايه‏ريزى كرده و بر آن تأكيد نموده است، اصل كنترل عمومى (Poblic Contraol System) يا همان «امر به معروف و نهى از منكر» و يا «النصيحة لائمة المسلمين» است. 4/2) نكته ديگرى كه در نظام جمهورى اسلامى به مسأله كنترل جايگاه نيرومندترى مى‏بخشد، استقلال قوه قضاييه است، براساس اين اصل در صورت خلاف ولى امر جامعه اسلامى، قابل محاكمه و پيگرد قانونى است. 5/2) اصل تساوى؛ در نظام اسلامى همگان در برابر قانون الهى مساوى‏اند. در اصل يكصد و هفتم قانون اساسى جمهورى اسلامى نيز آمده است: «... رهبر در برابر قوانين با ساير افراد كشور مساوى است». در پايان اين نكته را يادآور مى‏شويم كه وجود اين اهرم‏ها، منافاتى با انتخاب شايسته توسط خبرگان ندارد؛ زيرا: الف) وجود اين ضوابط بنابراين فرض است كه اگر احياناً مشكلى پديد آيد، به طور قانونمند قابل اصلاح باشد. ب ) چه بسا فردى در آغاز شايستگى داشته باشد و واقعاً اصلح باشد، ولى به تدريج برخى از شايستگى‏ها را از دست بدهد. ج ) هيچ دليلى وجود ندارد كه همواره مجلس خبرگان و هر مجلس و نهاد ديگرى، در كار خود كاملاً درست تشخيص بدهد. اين مسأله به خوبى در قانون اساسى پيش‏بينى شده است. در اصل يكصد و يازدهم قانون اساسى آمده است: «هرگاه رهبر از انجام وظايف قانونى خود ناتوان شود، يا فاقد يكى از شرايط مذكور در اصل پنجم و يكصد و نهم گردد، يا معلوم شود از آغاز فاقد بعضى از شرايط بوده است، از مقام خود بركنار خواهد شد».

پاسخ : عبور از زمين زراعتى در صورتى كه ضرر به محصول زده نشود اشكال ندارد اما اگر باغ ديوار دارد بدون كسب اجازه نبايد وارد شد.

پاسخ : مان طور كه شما به آن اشاره كرديده‏ايد آداب و رسوم و تناسب و نزديكى فرهنگى دو خانواده عروس و داماد به يكديگر نقش مهمى در شكل‏گيرى و استحكام خانواده دارد ولى اين عامل تنها عامل موفقيت در امر ازدواج نمى‏باشد چه بسيارند افرادى كه از دو مليت و دو كشور متفاوت اند و با يكديگر ازدواج كرده و زندگى شاد و آرامى دارند و آنچه در انتخاب و گزينش اوليه براى ازدواج دختر و پسر مهم است مجموعه‏اى از تناسب هاست تناسب دو خانواده و عروس و داماد از نظر اجتماعى، فرهنگى، اقتصادى، مذهبى و ميزان تقيد به شرع و تناسب سنى و ويژگيهاى ظاهرى است كه در آن صورت از تفاهم بيشترى برخوردار خواهند بود و در نتيجه آرامش بيشترى در چنين خانواده‏اى مشاهده خواهد شد و در صورت عدم وجود تناسب در بعضى از موارد فوق ممكن است بتوان بخاطر وجود نقاط قوت ديگر، از آن چشم پوشى كرد و با گفت‏وگو كردن و تفاهم سليقه‏ها را به يكديگر نزديك كرد و يا از بعضى انتظارات چشم پوشى كرد و قبل از ازدواج دختر و پسر از چنين اختلافات فرهنگى و اجتماعى و سلايق و علايق كه بين هر دو خانواده‏اى ممكن است يافت شود آگاهى يافته به افكار و آداب و رسوم يكديگر احترام گذاشته و آنها را رعايت كنند بنابراين گفتگوهاى قبل از ازدواج جهات آشنايى با ويژگيهاى اخلاقى، خانوادگى، فرهنگى و... يكديگر نقش مهمى در ايجاد تفاهم و در نتيجه آرامش خانوادگى دارد و اگر از تناسب و نزديكى بيشترى در زمينه‏هاى ياد شده برخوردار باشند در ثبات و استحكام و تفاهم بيشترى درطى زندگى مشترك بهره‏مند خواهند شد. اما پس از ازداج صرف چنين خصوصياتى نبايد باعث پاشيده شدن پيوند خانوادگى يك زوج شود زيرا مى‏توان با گفت‏وگو و تفاهم پيدا كردن و احترام به نظرات و آداب و رسوم فرهنگى متقابل و كوتاه آمدن يك طرف پيوند ايجاد شده را تقويت كرد و از فروپاشى آن جلوگيرى كرد. بنابراين با حفظ شئون دينى و ارزشهاى اخلاقى و پاى‏بندى به آنها در چگونگى روابط مرد و زن و نظاير آن كه گاهى مورد اختلاف دو قوم و مليت مى‏شود به راحتى از اين گونه موارد گذر كرد و به تفاهم رسيد و جلوى نقش مخرب آن را گرفت.

پاسخ : اميداست همواره تحت عنايات الهى و توجهات حضرت ولى عصر ارواحنا فداه در راستاى آرمانهاى بلند الهى و اسلامى موفق و پيروز باشيد. 1- باعرض پوزش جزوه « محاسبه النفس » را تقديم مى‏داريم. همواره بكوشيد از آن به عنوان شيوه كاربردى پيوسته استفاده كنيد. در صورت استوارى و پايبندى به آن مى‏توانيد مدارج كمالى ارزشمندى را طى نماييد. 2- اينكه گفته‏اند: « القلب حرم الله فلا تسكن حرم الله غيرالله » به معناى آن نيست كه هيچ كس و هيچ چيز ديگر غير خدا را دوست نداشته باشيم. بلكه حقيقت اين سخن گرانمايه آن است كه قلب انسان مومن و موحد حقيقى كانون عشق به خداست و از همين رو مركز عواطف او را خدا تشكيل مى‏دهد و علايق او موحدانه و خدا محور مى‏شود. نتيجه آن اين است كه حب و بغض او در هرچيز در راستاى حب و بغض الهى قرار مى‏گيرد. پس هرچه و هركه را خدا دوست دارد مى‏پسندد. مثلا پدر و مادر را دوست دارد براى خدا به استاد خويش احترام مى‏گذارد زيرا دستور خداست و ... و از آنچه خداوند بيزار است دورى مى‏گزيند و آنها را دشمن مى‏دارد فلذا هيچگاه با مومنين كينه ورزى و با دشمنان دين عشق ورزى نمى‏كند. بنابراين دوستى‏هايى كه شما برشمرديد همه درطول عشق به خدا قابل تبيين‏اند.

پاسخ : نهج البلاغه صحيفه سجاديه اصول كافى و .... البته آنچه مهم است چگونگى استفاده و برداشت از اين كتاب‏هاست و بهتر است براى آشنايى درست با محتواى ژرف آنها از نوشتجات علما و دانشمندان برجسته دينى مانند نگاشته‏هاى علامه طباطبايى استاد مطهرى حضرت امام خمينى(ره) آيت‏الله جوادى آملى آيت الله سبحانى و ... بهره جست.

پاسخ : رخى تصور مى‏كنند اسم اعظم الهى، از سنخ الفاظ است كه هر كسى آنها را بداند و بخواند، قدرت تصرف در عالم را پيدا مى‏كند؟! اين خيالى است باطل؛ بلكه انسان تا خود مظهر اسم اعظم نشود، آن الفاظ اثر نخواهد كرد.  گر انگشت سليمانى نباشد         چه خاصيت دهد نقش نگينى‏  يعنى آن اسماى الهى كه بر انگشتر حضرت سليمان نقش بسته است، در صورتى اثر مى‏گذارد كه در انگشت شخصى همچون سليمان باشد. ازاين‏رو اگر آن انگشتر به دست ما باشد، نخواهيم توانست كار سليمانى كنيم، به همين خاطر گفته‏اند: اسم اعظم در حقيقت اسم عينى است نه كتابتى و لفظى؛ بلكه وجود انسان كامل - كه داراى جميع مظاهر حق مى‏باشد - اسم اعظم الهى است؛ همان‏گونه كه قرآن مى‏فرمايد: وَ عَلَّمَ آدَمَ اَلْأَسْماءَ كُلَّها چون آدم داراى جميع اسماى الهى است، مظهر اسم اعظم الهى نيز خواهد بود. پيامبر عظيم‏الشأن اسلام نيز كه مقامى فوق مقام حضرت آدم دارد - اسم اعظم الهى است. ازاين‏رو هر چه بخواهد و هر چه اراده كند، تحقق مى‏يابد: از سبز شدن درخت خشك، گويا شدن سوسمار وحشى، شق‏القمر و...، به همين خاطر است كه انسان هر چه بيشتر به آن حضرت تقرّب پيدا كند، به اسم اعظم حق نزديك شده است. درباره اسم اعظم از پيامبر اكرم(ص) سؤال كردند، آن حضرت فرمود: كل اسم من اسماءاللَّه اعظم ففرغ قلبك عن كلّ ماسواه و ادعه باى اسم شئت فليس فى الحقيقه للَّه اسم دون اسم بل هواللَّه الواحد القهار. هر اسمى از اسماى الهى، اعظم است (همان‏گونه كه امام باقر(ع) در دعاى عظيم‏الشأن سحرهاى ماه مبارك رمضان مى‏فرمايد اللهم انى اسئلك من اسمائك باكبرها و كل اسمائك كبيره لكن تو دلت را از غير خدا خالى كن و دعا كن با هر اسمى كه خواستى ... ، (مصباح الشريعه، باب 19) و در تفسير ابوالفتوح رازى نقل شده است كه شخصى از امام صادق(ع) درباره اسم اعظم سؤال كرد، حضرت فرمودند كه او را در آب بيندازند و اجازه ندادند كه بيرون بيايد و از طرفى هم آن شخص با شنا آشنا نبود، نزديك غرق شدن از ته دل صدا زد: يا اللَّه اغثنى‏؛ اى خدا نجاتم بده‏». آن گاه حضرت فرمودند: اين اسم اعظم است و اين اسم در صورتى اثر دارد كه تو اميدت را از ما سوى اللَّه قطع كنى و خالصانه حق‏تعالى را صدا بزنى. قرآن نيز مى‏فرمايد: اُدْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ‏ كه اگر خالصانه مرا بخوانيد، اجابت خواهم كرد. لازم به ذكر است كه اسماى لفظى، اسماى اسما و سايه اسماى الهى هستند. پس عمده خود اسما و مسمّاى اسماى لفظى است.  اسم گفتى رو مسمّى را بجوى‏         ماه در بالاست نى در آب جوى‏   هيچ اسم بى‏مسمّى ديده‏اى‏         يا زگاف و لام گل، گل چيده‏اى؟!  كه آن مسمّيات اسماء، حقايق نوريّه و اعيان كونيه‏اند؛ به همين خاطر خداوند براى اسما، ضمير «هم» مى‏آورد كه براى جمع ذوى‏العقول است: ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى اَلْمَلائِكَةِ. ازاين‏رو است كه آصف بن برخيا (وزير اعظم و وصىّ حضرت سليمان) در زمانى كمتر از چشم به هم زدن يا كمتر از رسيدن نور چشم به چيزى، تخت بلقيس (ملكه سبا) را حاضر مى‏كند. امام باقر(ع) مى‏فرمايد: ان اسم اللَّه الاعظم على ثلاثة و سبعين حرفاً و انما كان عند آصف منها حرف واحد فتكلّم به... ونحن عندنا من الاسم الاعظم اثنان و سبعون حرفاً ...؛ اسم اعظم الهى 73 حرف است كه آصف بن برخيا داراى يك حرف بود و ما ائمه(ع) 72 حرف آن را داريم و يك حرف آن مختص خدا است‏»، (كافى، كتاب حجّت). گفته شده است كه مراد از آن يك حرف كه به آصف داده شده است، جمله هُوَ اَلْحَيُّ اَلْقَيُّومُ‏، ذُو اَلْجَلالِ وَ اَلْإِكْرامِ‏، اللَّه الرحمان‏ و يا يا الهنا و اله كل شى‏ء الهاً واحداً لا اله الاّ انت ايتنى بعرشها مى‏باشد. از اميرالمؤمنين(ع) نقل شده است كه فرمودند: انه قال(ع) رأيت الخضر فى المنام قبل بدر بليلة فقلت له علّمنى شيئاً انتصر به على الاعداء فقال قل (يا هو يا من لاهو الاّ هو) فلمّا اصبحت قصصت على رسول اللَّه(ص) فقال يا على علّمت الاسم الاعظم‏؛ شب قبل از جنگ بدر جناب خضر را در خواب ديدم و از او پرسيدم: چيزى به من بياموز تا بر دشمنان پيروز شوم، جناب خضر فرمودند، بگو: يا هو يا من لا هو الا هو صبح همان روز جريان را به عرض پيامبر(ص) رساندم، آن حضرت فرمودند: يا على به تو اسم اعظم تعليم شده است‏». امام مجتبى(ع) نيز فرمودند: بسم اللَّه الرحمن الرحيم اقرب الى اسم اللَّه الاعظم من سواء العين الى بياضها؛ « بسم اللَّه‏الرحمن الرحيم به اسم اعظم نزديكتر است تا از سياهى چشم به سفيدى چشم‏». از آنچه گفته شد، معلوم مى‏شود كه صِرف اسم لفظى كارساز نيست؛ بلكه انگشت سليمانى نيز لازم دارد.  رنج بردم روز و شب عمر دراز         تا به صد زارى درى كردند باز   تو بدين زودى بدين درچون رسى‏         وز نخستين پايه بر سر چون رسى‏  (مولوى) مرحوم سيد على خان شيرازى در «كلم الطيب» و عالم جليل القدر محمود دهدار در «كنوز الاسماء» درباره اسم اعظم گفته‏اند:  حسنه در سوره انجيل بخوان‏         به درستى كه همان است همان‏   هست در مصحف ما بعد سه ميم‏         در ميان‏هاى سور در حم‏