تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : اگر انسان حقيقت اين دنيا را درست بشناسد و واقعيت فنا پذير و گذراندن آن را با چشم دل بنگرد به خوبى درمى‏يابد كه اين جهان ابزارى بيش براى سير تكاملى نيست و حيات اصلى انسان زندگى جاويد اخروى مى‏باشد إِنَّ اَلدَّارَ اَلْآخِرَةَ لَهِيَ اَلْحَيَوانُ‏، (عنكبوت، آيه 64). آن‏گاه ديگر چه جاى دل بستن بر اين تار لرزان عنكبو ت مى‏ماند؟ در هر صورت با مطالعات دعاها و توجه به پروردگار تدريجا مى‏توانيد در اين مسير گام نهيد. براى كاستن تعلق و وابستگى به دنيا امورى را بايد رعايت كرد: 1- پرهيز از آرزوهاى دور و دراز و سراب گونه، 2- پرهيز از شركت در مجالس پر زرق و برق، 3- ساده زيستى در زندگى خويش، 4- قرار دادن برنامه‏هاى عبادى در زندگى، 5- شركت در مجالس موعظه و منابر، 6- معاشرت با خانواده‏هاى با معنويت و غير مجذوب به دنيا، 7- شركت در تشييع جنازه‏ها و زيارت اهل قبور و فكر نمودن راجع به آنها به طورى كه موجب عبرت گردد. اما عوامل شكوفايى فطرت از نظر قرآن و روايات عبارتند از: - تعاليم الهى توسط انبياء - تزكيه نفس و رياضت و تقوا - تفكر راجع به خود و صفات خداوند - پندارگرايى و پرهيز از غفلت - دورى از خودبينى دورى از كبر و غرور براى آگاهى بيشتر ر.ك: فطرت در قرآن، تفسير موضوعى قرآن كريم، ج 12، آيت‏الله‏جوادى آملى.

پاسخ : همان طور كه نوشته‏ايد، گفت‏وگو و ديالوگ بهترين روش براى تقريب مذاهب و تفهيم افكار است. كما اين كه در بعد از انقلاب در كشورمان، مؤسسه‏اى به نام «دارالتقريب مذاهب» به دستور رهبر معظم انقلاب تأسيس شده است. اين مؤسسه در راستاى تقريب مذاهب - به خصوص بين مذهب شيعه و سنى - تلاش مى‏كند و تا آن جا كه ممكن و مقدور باشد، بين فرق اتحاد و انسجام را برقرار مى‏كند. هم‏چنين مجمعى فقهى بين تمامى كشورهاى مسلمان تشكيل شد كه هر كشور يك نماينده و يك كرسى در اختيار دارد و نمايندگان همه كشورهاى مسلمان در آن شركت مى‏كنند. از ايران هم يك عالم شيعى در اين مجمع شركت مى‏كند تا نظرات و عقايد شيعى را به ديگر مسلمانان تقرير و تبيين كند. البته اين مجمع در سال‏هاى اخير به همت علماى همه كشورهاى اسلامى تأسيس شده است و ان‏شاءاللَّه ثمرات خوبى خواهد داشت. ليكن نبايد انتظار داشت كه ثمره اين نشست‏ها دگرگونى اساسى در گرايش‏هاى مذهبى هر يك از اين فرق داشته باشد؛ بلكه بين چهار مذهب ديگر اهل سنت (حنفى، حنبلى، شافعى و مالكى) نيز اختلاف‏هاى مشابهى در فقه و كلام وجود دارد و هيچ‏گاه با هم مصالحه نكرده‏اند، ليكن ثمره اين نشست‏ها كم كردن فاصله‏ها واتحاد امت اسلامى در عين اختلاف مذاهب آنها است. البته بين شيعه و سنى مشتركات بسيار زيادى وجود دارد و اگر وحدت سياسى نيز بين آنها برقرار شود، بسيارى از مشكلات دنياى اسلام حل خواهد شد.

پاسخ : فلسفه اين عمل ضمن احترام به قرآن، شاهد گرفتن قرآن است. مرحوم حاج شيخ عباس قمى(ره) در مفاتيح الجنان چنين عملى را نقل فرموده و حتماً منبع روايى دارد. بوسيدن حرم مطهر اهل بيت(ع) و كارهايى از اين دست، بدان جهت نيست كه شيعه براى پيامبر و امامان(ع) در مقابل خدا مقام و ارزش مستقلى را بپذيرد و بدين جهت به آنان احترام بگذارد؛ كه اگر چنين بود، چيزى جز شرك نبود؛ بلكه ديدگاه شيعه نسبت به ائمه(ع) اين است كه اين بزرگان در مقابل خداوند متعال، از خود هيچ‏گونه استقلالى ندارند و همه عظمت خود را از اين گرفته‏اند كه بندگان شايسته‏اى براى خدا هستند و در رضاى الهى محو شده‏اند. پس چنين انسان‏هاى بزرگى به خاطر رابطه‏اى كه با خدا دارند سزاوار احترام‏اند و احترام به ايشان احترام به خداوند و از برترين عبادت‏هاى الهى است. احترام شيعه به ائمه(ع) هرگز از نوع پرستش نيست بلكه از انواع عبادت خداست، و بوسيدن حرم و... هم به جهت نسبت و رابطه‏اى است كه اين حرم با اين بزرگان و در نتيجه با خدا دارد. ولى گفتنى است كه در تفكر بت پرستان، بت‏ها از احترام مستقلى برخوردارند و بت‏پرستان به عنوان عبادت در مقابل آنها فروتنى مى‏كنند. علاوه بر اين كه هر عاقلى مى‏فهمد كه بت‏هاى سنگى و چوبى ساخته دست خود انسان شايستگى هيچ‏گونه احترام ندارد. البته مطالب ياد شده دليل نمى‏شود كه انسان براى كارهاى مستحبى، مؤمنين ديگر را اذيت كند. در اين صورت نه تنها ثوابى نمى‏برد، بلكه گناهى را نيز مرتكب مى‏شود. البته بيشتر مردم مى‏دانند كه اگر در اثر ازدحام، موجب اذيت كسى بشوند آنان ناراضى نيستند و از اين باب خود را به ضريح نمى‏رسانند.

پاسخ : مان طور كه مى‏دانيد، به دست آوردن آمار دقيق شيعيان جهان، كارى دشوار و سخت است و تاكنون فهرست دقيقى در اين زمينه ارائه نشده است. اما روشن است كه شيعيان در تمام نقاط جهان پراكنده هستند و آمار تقريبى آنان بين 400 ميليون تا 450 ميليون نفر است. آمار زير برآورد تقريبى از تعداد شيعيان على بن ابيطالب(ع) در جهان است: 1- بحرين: 70درصد 2- عراق: 70درصد (در شهرهاى كوفه، بغداد، حلّه، كربلا، نجف، سامرا، بصره و...). 3- سوريه: از 90درصد مسلمانان اين كشور، اكثريت با اهل سنت است؛ ولى علويان و اسماعيليان بقيه مسلمين را تشكيل مى‏دهند و بيشتر در حلب، زينبيه و دمشق هستند. 4- لبنان: 40درصد (در بعلبك، حلّه، منطقه جبل عامل و...). 5- عربستان: 20درصد (در قطيف، احساء و...). 6- آذربايجان شوروى: 70درصد 7- يمن: 35درصد (بيشتر زيدى هستند). 8- افغانستان: 25درصد 9- ايران: 91درصد 10- هند: 15درصد مسلمان («يك پنجم» آنها شيعه هستند). 11- پاكستان: 25درصد 12- كويت: 30درصد 13- تركيه: 5درصد 14- امارات: 30درصد 15- در آفريقا حدود چهارميليون شيعه زندگى مى‏كنند. در كشورهاى ديگرى مثل آمريكا، چين، اندونزى، انگليس و... شيعيان زيادى زندگى مى‏كنند و روز به روز بر تعداد آنها افزوده مى‏شود. براى مطالعه بيشتر در اين زمينه ر.ك: 1- تاريخ شيعه،علامه مظفر، دفتر نشر فرهنگ اسلامى 2- سرزمين اسلام،غلامرضا گلى‏زواره، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى

پاسخ : براى رسيدن به اين مرحله عزمى راسخ و تلاشى دراز آهنگ لازم است و هركس به قدر همت و تلاش خويش - البته با عنايات و فيوضات خداوندى - مراتبى را سير خواهد كرد و به فيوضاتى نائل خواهد آمد. آنچه در اين مرحله بسيار ضرورى است دو جهاد همسو و همراه است: جهاد علمى و عملى. الف) جهاد علمى مستلزم داشتن مطالعات روشمند خداشناختى از طريق مطالعات فلسفى و عرفان نظرى است. ب ) جهاد عملى پيوستگى قلبى، ذكر دائم، عبوديت و سر سپارى در پيشگاه پروردگار است، و آن نيز مراتبى‏دارد: مرتبه اول ترك محرمات و انجام واجبات است. مرتبه دوم ترك مكروهات و انجام مستحبات بويژه اهتمام به نماز شب است. مرتبه سوم ترك آنچه موجب اشتغال قلب به غير خداى مى‏شود. مانند بسيارى از مباحات. نيز همواره در جست و جوى خدا بودن و التزام به آنچه مقرب درگاه الهى است. اگر كسى اين مراحل را به طور جدى پشت‏سر گذارد تازه يك قدم به پيش برداشته و آن تسليم نمودن اقاليم سبعه تن تحت فرمان الهى است. مرحله دوم بيرون راندن تمام رذايل نفسانى و حب دنيا از نهانخانه دل است و آن كس كه بتواند شيطان نفس اماره را از خانه دل بيرون افكند، آن گاه خواهد ديد كه خداى سبحان - كه صاحبخانه است - فضاى دل او را پر نموده است. در حديث قدسى نيز آمده است: قلب المؤمن عرش الرحمان‏. به هر حال بهترين راه شروع نماز است كه كون جامع و عبادت تام است و تا آن اصلاح نشود به جايى نمى‏توان رسيد.

پاسخ : در پاسخ به موضوع مورد نظر، توجه شما را به نكات زير جلب مى‏كنيم: 1. همانگونه كه خود مى‏دانيد معمولاً اين نوع علاقه‏ها برآيند غريزه جنسى است و تأثير اين غريزه چه آگاهانه باشد چه ناآگاهانه بايد به شكلى معقول به كنترل درآيد و با راهكارهاى شرعى و معقول تأمين شده و به سمت و سوئى صحيح هدايت گردد تا به مفاسد و انحرافات زيانبار منجر نشود اما اين تمايلات گر چه در ابتدا به صورت يك گرايش پاك و به صورت رفتارهاى عاطفى انسانى و معقول جلوه مى‏نمايد ولى اندك اندك تمام ذهن و فضاى انديشه فرد را به خود مشغول مى‏سازند و آنگاه كه دست عقل و انديشه بسته شد ثمره و فوائد صحيح و معقول اين گرايش‏ها كم كم كاهش پيدا مى‏كند تا آن جا كه موجب ركود فعاليت‏هاى مثبت همانند تحصيل، كار، توليد و... مى‏شود و از جانب ديگر زبانه‏هاى اين آتش به تدريج پر شراره گشته و كار را به آنجا مى‏كشانند كه آدمى را به كمين‏گاه سرنوشتى شوم ره‏سپار مى‏سازد. بنابراين شما دوست عزيز بايد به غايت مواظب اين نيروى غريزى باشيد و يك لحظه فارغ از كنترل عقل و درايت جسم و جان و مقام و منزلت الهى و اجتماعى خود را به اختيارش مگذاريد كه به چوب حراج آن را نقد سازد و بايد سخت او را مواظب بوده و آن را به كنترل درآوريد و در آغاز عشق‏وروزى و انتخاب معشوق خود و چگونه عشق ورزيدن با چراغ عقل و راهنمائى پير تدبير قدم برداريد. يعنى ابتدا فرد مورد علاقه خود را نيك بشناسيد و پس از بررسى‏ها شخصى و مشورت گرفتن از افراد آگاه و مطمئن و دريافت اهميت او به عشق ورزيدن، محبت خود را نثارش كنيد، چرا كه در زندگى انسانى ازدواج تنها پر اهميت‏ترين پديده زندگانى است كه نه فقط سرنوشت يك يا دو فرد بلكه سرنوشت و گوهر نسل بشرى را متحول مى‏سازد و چه بسا آن را از طهارت به ناپاكى و برعكس براند. مقدمه رسيدن به اين هدف آشنا با خصائص شريك زندگى است كه بايد بدانى براى او داشتن چه خصائصى ضرورت دارد و هر ويژگى چه تأثيرى دارد و چگونه مى‏توان به وجود آنها پى برد. ازاين‏رو شما را به مطالعه و عمل نمودن به مفاد دو كتاب زير توصيه مى‏كنيم تا خدمت‏گزارى ما در اين بخش از سخن كامل گردد. جوانان و انتخاب همسر، نوشته آقاى مظاهرى انتخاب همسر، نوشته آقاى امينى. 2. اگر بعد از مطالعه كتب و تحقيق و بررسى فردى و مشورت گرفتن از افراد مورد اعتماد پى برديد كه فرد مورد علاقه همان هماى سعادت است كه شما را به كوى خوشبختى رهنمون مى‏گردد بايد دو كار انجام دهيد: 1. علاقه قلبى و تصميم بر خواستگارى خود را از طريق شخصى واسطه و يا خانواده خود به طرف مقابل اعلام كنيد و نظر او را بدون تهديد و تطميع و توبيخ جويا شويد. 2. تحقيق بيشتر در مورد مناسب بودن او براى شما بنمائيد. 3. اگر تحقيق و و جواب او مثبت بود آنگاه رسماً به خواستگارى او برويد و عقد ازدواج برگزار كنيد تا رفتار عاشقانه و محبت عاقلانه و مشروع خود را نثار او سازيد. 4. اگر در تحقيق او را مناسب نيافتيد و يا تحقيقات انجام شده وى را فردى مناسب براى مشاركت خانوادگى نداشت و يا على رغم شايسته تشخيص دادن وى اما او به شما پاسخ منفى داد ديگر هيچ دليلى براى ابراز علاقه وجود ندارد بلكه بايد سينه خود را از محبت او خالى سازيد نسبت به او بى اعتنا باشيد و فضاى ذهن و خانه دل خود از او فارغ و رها نمائيد پر واضح است كه عشق يك سويه به پستى و رذالت مى‏انجامد - خوشا عشق كه از هر دو سر بى - و آدمى را سخت خوار و بى مقدار مى‏سازد و زمينه نفوذ شيطان و فرو غلطيدن در دام خطرناك ابليس را فراهم مى‏سازد و بى ترديد خانواده تشكيل شده از عشق يك جانبه هرگز استمرار پيدا نمى‏كند و كانون عشق و محبت و آسايش نخواهد بود و ديگر وى نمى‏تواند شريك مناسبى براى زندگى باشد و نمى‏توان به او اعتماد نمود و براى او حساب باز نمود چاره كار هم روشن است كه بايد به سراغ شخص ديگرى برويد و بدانيد كه چون تصميم شما عاقلانه بوده و مشروع خداوند همراه شماست و شخصى بهتر و مناسب‏تر را روزى شما خواهد نمود بنابراين بايد او را فراموش كرده و از مسيرى برويد كه ديگر او را نبينيد و جائى برويد كه او نباشد و... و حتى بايد اوصاف زشت او را در فضاى ذهنتان پرورش دهيد تا دل شما از او روى برگرفته متمايل به او نباشد.

پاسخ :
1) سياست‏مدارى؛ يعنى، توانايى علمى و مهارت در تدبير شؤون و رهبرى جامعه به سوى اهداف آن.
2) سياست‏بازى؛ يعنى به كارگيرى شيوه‏هاى پيچيده و فريبنده در راستاى منافع شخصى يا گروهى بدون رعايت اصول و ارزش‏هاى اخلاقى.
3) سياست‏زدگى؛ يعنى گرايش افراطى به سياست و فرو نهادن ديگر ابعاد و ساحت‏هاى كمال‏بخش مربوط به حيات فرد و جامعه. طبيعى است چنين روندى شخص را در نهايت به سياست‏بازى و سياسى كارى مى‏كشاند.

پاسخ : پاسخ اين سؤال به وزارت خاجه مربوط است؛ ولى بنا بر اظهارات آنان، ديپلمات‏هاى باقى‏مانده در مزارشريف، به صورت داوطلب در آن شهر باقى مانده بودند.

پاسخ : آنچه كه در آيات و روايات به طور صريح مطرح گشته است، در باب كسانى است كه يا در راه كفر و ضلالت قدم برداشته‏اند و يا در راه ايمان وعقايد درست حركت كرده‏اند. اين دو گروه با ورود به برزخ مورد آزمون قرار مى‏گيرند و مرحله به مرحله تا رسيدن به جايگاه اصلى خويش كه دوزخ و بهشت است پيش مى‏روند؛ اما آنانى كه در حيات دنيوى در حال استضحاف فكرى بوده و از رشد لازم و مطلوب فكرى برخوردار نبوده و در نتيجه، نه به سوى ايمان و عقايد حق راه يافته‏اند و نه به سوى كفر و ضلالت، در برزخ و قبر نيز مورد سؤال قرار نگرفته و وضعيتشان تا بروز و ظهور قيامت نامشخص است. شايد بتوان گفت كه اينان به لحاظ محفوظ بودن فطرت اوليه و اصلى‏شان از انحراف كامل و ضايع نشدن استعداد فطرى در وجودشان و به مقتضاى هدايتى كه در فطرت نهفته است، بعد از مرگ و يا قرار گرفتن در نظام برزخى در مسير خاصى كه مسير كمال است مى‏افتند و به سوى لقاء رب هدايت مى‏شوند و اگر فطرت آنان محفوظ نبوده و استعدادها ضايع باشد، به سوى عذاب مى‏روند. اما در عين حال بايد به دو نكته توجه داشت: 1- براساس آيات و روايات، مستضعفين داراى طبقات هستند؛ يعنى، مستضعف انواعى دارد مثل طبقه‏اى از اهل ايمان كه به ظاهر ايمان داشته ولى در تعميق و تمحيض آن از نظر تحقيق و عمل كوشش نكرده‏اند يا مثل طبقه‏اى از اصل اسلام، يا طبقه‏اى از ارباب مذاهب ديگر كه از استضحاف برخوردار بوده و در طريقه خود سير مى‏كرده‏اند ولى هيچ‏گونه احتمال نمى‏داده‏اند كه حق و حقيقت چيز ديگرى باشد و مفهوم اختلاف عقيدتى بر ايشان مطرح نبوده است و از سادگى بخصوصى برخوردار بوده‏اند يا مثل ديوانه‏ها يا بچه‏ها. 2- بنا بر آنچه از متون اسلامى استفاده مى‏شود، امر مستضعفين فكرى موكول به مشيت حضرت حق بوده و يا در طريق بهشت مى‏افتند يا در طريق جهنم. پيداست كه مشيت حق درخصوص طبقات مختلف مستضعفين و افراد هر طبقه‏اى يكسان نبوده و در مورد هر فردى از هر طبقه‏اى حساب شده خواهد بود. بر اين اساس مى‏توان گفت كه هر فردى كه انجذاب او به سوى حضرت حق در مجموع، غالب بر فرار و دورى و عناد وى باشد بعد از گذشتن از عوالم و ديدن عذاب‏ها و سختى‏ها و احياناً آتش‏ها، به جوار حق يعنى به بهشت راه مى‏يابد و اگر جانب فرار و عناد غالب بود به سوى جهنم، جهنم‏ها كشيده خواهد شد. به بيان ديگر، هر فردى از مستضعفين براساس خصوصيات خاصى كه دارد و بالاخره در اكتساب آنها خود او نقش داشته است يا در مسيرى كه به بهشت منتهى مى‏شود قرار مى‏گيرد و يا در مسيرى كه به جهنم منتهى مى‏گردد خواهد افتاد و اين مشخص بودن مسير با ورود به برزخ شروع مى‏گردد. اما چيزى كه هست نه خود او و نه كس ديگرى مى‏تواند بفهمد كه او در كدام مسير است و كار او به كجا خواهد كشيد نه در دنيا و نه در برزخ و نه در اول حشر معلوم خواهد شد كه جريان امر وى چگونه خواهد بود تا جايى كه وضع او به مرور و با پيش آمدن عوالم معلوم گردد و تا جايى كه مشمول غفران حق باشد و يا مشمول عذاب او، (نگا: معاد يا بازگشت به سوى خدا، استاد محمد شجاعى، شركت سهامى انتشار، تهران، چاپ اول، پاييز 1362ش، ج 1، صص 314 - 317) .

پاسخ : الف) فتواى حضرت امام(ره) مبتنى بر اين نكته است كه رواياتى كه درباره شطرنج وجود دارد خود شطرنج را بنفسه موضوع حرمت قرار نمى‏دهد؛ بلكه آن را به عنوان يكى از مصاديق قمار مشمول حرمت قرار مى‏دهد. در اين صورت اگر در زمانى شطرنج از موضوع آلت قمار بودن خارج شود بازى با آن حلال خواهد بود و فتواى حضرت امام(ره) نيز مشروط به تحقق اين فرض است كه واقعاً شطرنج در سطح جهانى از موضوع قمار بودن خارج شده باشد. ازاين‏رو با تبدل موضوع حكم نيز دگرگون خواهد شد. ب ) پاسور نيز به عنوان آلت قمار بودن حرام است و بازى با آلت قمار مطلقاً حرام است؛ يعنى تا زمانى كه بر آن عنوان «آلت قمار بودن» صدق مى‏كند بازى با آن با برد و باخت و بدون برد و باخت حرام است. در مورد شطرنج نيز اگر واقعاً صدق عنوان ياد شده جارى باشد به فتواى حضرت امام(ره) و همه مراجع ديگر بازى با آن جايز نخواهد بود حتى اگر بدون برد و باخت باشد. اما اين كه آيا عنوان ياد شده هنوز هم جارى است يا نه موكول به نظر عرف مى‏باشد.