تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : آيه سوم مائده اليوم اكملت لكم دينكم واتممت عليكم نعمتى و رضيت لكم الاسلام دينا آيه فوق به اتفاق مفسرين در حجه الوداع و تنها چند ماه قبل از رحلت پيامبر اكرم (ص ) نازل شد . آيه شريفه بعد از اشاره به نااميدى كفار ازآسيب پذيرى اسلام ( اليوم يئس الذين كفروا من دينكم ) تـاكيد مى نمايد كه امروزدين شما را كامل و نعمتم را بر شما تمام كردم , لذا با توجه به شان نزول آيـه معلوم مى شود كه اكمال و اتمام دين كه موجب نوميد شدن كفار هم مى شود با نصب جانشين براى پيامبر اكرم (ص ) از طرف خداى متعال تحقق يافته است .

پاسخ : وقـتـى آيـه يا ايها الذين آمنوا اطيعوا اللّه و اطيعوا الرسول و اولى الامر منكم ( نساء / 59 ) نازل شد , جـابـر بن عبداللّه انصارى از رسول اللّه (ص ) پرسيداولى الامر كه اطاعتشان مقرون به اطاعت شما شـده چه كسانى هستند ؟ حضرت فرمودند :هم خلفائى يا جابر و ائمه المسلمين من بعدى اولهم عـلـى بـن ابى طالب ثم الحسن ثم ثم الحسين ثم على بن الحسين و محمد بن على المعروف فى التوراه بالباقر ستدركه يا جابر فاذا لقيته فاقراه منى السلام ثم الصادق جعفر بن محمد ثم موسى بن جـعـفـرثـم عـلـى بن موسى ثم محمد بن على ثم على بن محمد ثم الحسن بن على ثم سميى و كـنـيـى حجه اللّه فى ارضه و بقيته فى عباده ابن الحسن بن على ( غايه المرام , ج 10 , ص 267 ) ( ينابيع الموده , ص 494 )

پاسخ : مـراد از امـانت توحيد نيست , زيرا آسمان ها و زمين و ساير مخلوقات همه قائل به توحيد خداوند و تسبيح گوى اويند . مراد دين حق تفصيلى نيز نمى باشد زيرا اكثرانسانها چنين علمى و قلبى ندارند . مراد كمالى حاصل از توحيد نيز نمى باشد ,زيرا آسمانها و زمين نيز به توحيد الهى قائل اند . پس بايد گفت مراد از امانت همان ولايت الهى و كمال حاصل از اعتقاد و عمل صالح و خلوص در زندگى است . و انـسـانها با توجه به رعايت اين امانت و عدم رعايت و حفظ آن به مومن و مشرك ومنافق تقسيم مى گردند .

پاسخ : مراد اين است كه مردم در عصر نزول قرآن ( و بعد از آن ) به دو گروه تقسيم مى شوند , اهل كتاب و كـفـار و مـشـركـان , كـفار و مشركان صرفا به حيات مادى دنيادلخوش و از عالم معنا و قيامت غافل اند . نه به كمالات نفس توجهى دارند , نه ازعاقبت كار خود انديشه مى كنند . امـا اهـل كـتـاب , مـثـل نصارى , دعوت به رهبانيت وبى توجهى به كمالات جسمانى و دنيايى و نعمتهاى آن مى كنند و توجه به روح و معنا راصرفا وجهه همت خود قرار داده اند . امـا امت اسلام راه ميانه و وسط را برگزيده وبه هر طرف اندازه ارزش درخور خود بهاء داده است زيـرا انـسـان را مـجـموع روح و جسم مى داند , نه روح محض و نه جسم محض , و در پى سعادت دنيايى و اخروى او مى باشد واز هرگونه افراط و تفريط دور است . پـاسـخ ديـگر اين است كه با توجه به ادامه آيه شريفه كه فرموده است [ لتكونوا شهداء على الناس و يـكـون الـرسـول عليكم شهيدا( بقره - 143) ] بايد گفت كه مراد از امت وسط در اين آيه اولياء و صـالـحـان ازمـسـلـمان كه در صدر آنها ائمه معصومين عليهم السلام قرار دارند , مى باشد و آنها برمردم شاهداند و رسول خدا (ص ) بر آنها شاهد است . از اين رو آنها ميان پيامبران و مردم قرار گرفته و امت وسط ناميده شده اند .

پاسخ : تـعـبـيـر جـالبى كه قرآن درباره امت اسلامى نموده اينكه آنها را يك امت ميانه ومعتدل ناميده , مـعـتدل از نظر عقيده , معتدل از نظر ارزشهاى معنوى و مادى ,معتدل از نظر روابط اجتماعى , مـعـتـدل از نـظر شيوه هاى اخلاقى , از نظر عبادت , ازنظر تفكر و خلاصه معتدل در تمام جهات زندگى و حيات .

پاسخ : از آنـجا كه در زندگى اجتماعى سرنوشت افراد به هم مربوط است , و به اصطلاح افراداجتماع در سـرنـوشـت يكديگر اثر دارند حق نظارت در اعمال ديگران حق طبيعى و خاصيت زندگى دست جمعى است بنابراين انجام اين فريضه نه تنها با آزاديهاى فردى مخالف نيست , بلكه وظيفه اى است كه افراد در مقابل يكديگر دارند .

پاسخ : امر به معروف و نهى از منكر دو مرحله دارد : يكى مرحله فردى كه هر كس موظف است به تنهايى نـاظـر اعـمـال ديـگـران باشد و ديگرى مرحله دسته جمعى كه امتى موظفند براى پايان دادن به نابسامانيهاى اجتماعى دست به دست هم بدهند و با يكديگر تشريك مساعى كنند . قسمت اول وظيفه عموم مردم است و چون جنبه فردى دارد طبعا شعاع آن محدود به توانايى فرد اسـت اما قسمت دوم شكل واجب كفايى به خود مى گيرد و چون جنبه دسته جمعى دارد و شعاع قدرت آن وسيع , طبعا از شوون حكومت اسلامى محسوب مى شود , اين دو شكل از مبارزه با فساد و دعوت به سوى حق , از شاهكارهاى قوانين اسلامى محسوب مى گردد .

پاسخ : شـك نيست كه مساله امر به معروف و نهى از منكر از مهمترين اركان اسلام است كه به هيچ وجه نـمى توان شانه از زير بار مسئووليت آن خالى كرد تنها در موردى اين دووظيفه ساقط مى شود كه اميدى به تاثير آن نباشد و شرايط لازم در آن جمع نگردد وآيه مزبور ربطى به امر به معروف و نهى از منكر ندارد بلكه مى فرمايد شما مراقب خود باشيد چه آنكه اگر راه يافته باشيد كسانى كه بيراهه مى روند نمى توانند آسيبى به شما وارد كنند . مـعـنـاى ديـگرى نيز مى توان از آيه استفاده نمود و آن اين است كه لايضركم را فعل بدانيم بر اين اسـاس معناى آيه اين است : مراقب خود باشيد نبايد انحراف ديگران در شما تاثير بگذارد به عبارت ديگر آيه مى فرمايد مراقب خود باشيد تا گمراهان شما را منحرف نكنند .

پاسخ : خـير , زيرا اولا در آيه مذكور مومنان از به خطر انداختن خود و نجات گمراهان و ازمشغول شدن به انسان هاى گمراه نهى شده اند نه از هدايت و امر به معروف و نهى ازمنكر . ثانيا ; دعوت به خدا و امر به معروف و نهى از منكر از وظايف و شئون مومنان است و خداوند بزرگ ايـن امـور را از مـشخصات دين مبين اسلام معرفى كرده است قل هذه سبيلى ادعوا الى اللّه على بصيره انا و من اتبعنى ( يوسف / 108 ) و كنتم خير امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف و تنهون عـن المنكر ( آل عمران / 110 ) بنابراين آيه شريفه فرمان مى دهد كه انسان بايد مراقب نفس خود باشد و هيچ گاه از آن غفلت نورزد و خداوند را كه غايت حركت اوست , فراموش نكند .

پاسخ : موارد مذكور در پرسش گرچه وجود حقيقى ندارند , اما آثار حقيقى دارند كه غرض ازاعتبار آنها نيز همين آثار بوده است . ايـن آثـار بـا خداوند ارتباط داشته , سبب بقا و صحت اطلاق اسامى بر موارد مذكور مثل ملكيت , عزت 000 مى گردند .