تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : تصدي امر قضائ به عنوان يك واجب كفايي , بيش از آن كه حق باشد تكليف است . آنچه مسلم است اين است كه زن , وظيفه اي براي تصدي امر قضا ندارد. اما سخن اين است كه آيا منصب قضا خاص مردان است ؟ مشهور چنين معتقدند هر چند كساني هم هستند كه مرد بودن را براي قاضي و قضاوت شرط نمي دانند. جداي از بحث هاي تخصصي و فقهي , توجه به اين نكته سودمند است كه هر چند هم قضا و هم برخي از امور اجرايي از قبيل وزارت هر دو از شاخه ها و زيرمجموعه هاي امامت و رهبري هستند اما اين تفاوت اساسي بين آنها وجود دارد كه امور اجرايي به طور مستقيم يا غيرمستقيم تحت اشراف رهبري بوده و دخالت و اعمال ولايت توسط رهبر در اين حوزه برابر اصل است , ولي مقام و منصب قضاوت , چنين نيست زيرا هر چند قاضي منصوب امام و رهبر است اما به لحاظ وظيفه قضايي مستقل است و به همين جهت اشراف بر او و دخالت در كار او خلاف اصل است . با توجه به اين تفاوت و با توجه به آن كه در قضاوت از هيجانات احساسي و عاطفي و بهره مندي او از حزم و دورانديشي او را در صدور رائي صائب كمك مي كند اختصاص اين وظيفه به مردان و معافيت زنان از اين تكليف كاملا توجيه پذير است زيرا قواعد اجتماعي و قوانين حقوقي بر حسب وضعيت غالب تدوين مي شوند از اين وجود تعداد زناني فاضل و صاحب حزم و حاكم بر احساسات و عواطف خود, نمي تواند ناقض قانون فوق باشد.

پاسخ : د ) چند همسري كه از ديرباز تاكنون در جوامع مختلف هميشه وجود داشته است به صورت هاي گوناگوني ظهور و بروز داشته كه فقط يك صورت آن آن هم با تصحيح ها وتعديل هايي در اسلام مورد پذيرش واقع گشته است . اولين صورت چند همسري نوعي كمونيسم جنسي است كه در آثار افلاطون و عمل ماركسيست هاي افراطي در آغاز جنبش ماركسيستي مشاهده شده است ولي از آن جا كه اين نظريه موجب برانداختن نهاد خانواده مي شود, نزد همگان مردود و حتي از جانب طرفداران آن به زودي ممنوع اعلام گرديد. صورت دوم چند همسري , چند شوهري است اين نظريه هم , جز آن كه از باب جدل در برابر نظريه چندزني از آن سخن رود طرفدار جدي ندارد, چرا كه از يك سو با طبيعت و فطرت عفيفانه زن ناسازگار است و از سوي ديگر موجب گم شدن نسب فرزندان مي گردد و از سوي سوم چه بسا بيماري هايي را براي زن و از طريق او براي مردان پديد آورد. صورت سوم چند همسري , چند زني است كه رايج ترين صورت چندهمسري در طول تاريخ بوده است . اسلام , اگر چه اين صورت را پذيرفته ولي آن را هم مشروط و هم محدود ساخته است . اولاا; جواز گرفتن همسرهاي متعدد براي مرد مشروط به رعايت عدالت در حقوق واجب همسران است و ثانيا"; تعداد همسران همزمان محدود به چهار نفر است . برخي از نكته هايي كه براي چنين تشريعي مي توان ذكر كرد به قرار زير است : 1- چندهمسري يك ضرورت اجتماعي است . مخالف با طبيعت مردان نيست (برخلاف چند شوهري كه مخالف طبيعت زنانه است ) چه بسا حوادث طبيعي و اجتماعي آن را به صورت يك امر اضطراري درآورد. 2- چندهمسري راهي براي استيفاي حق ازدواج توسط زنان چند همسري ظاهرا" امتيازي براي مردان به نظر مي آيد ولي واقعيت اين است كه اين اصل گاهي در جهت تحقق حق ازدواج زنان است , زيرا در صورت نفي چندهمسري جمعيت بسياري از زنان از دختران ازدواج ناكرده تا بيوگان شوهر از دست داده بدون همسر باقي مي مانند و عملاا از استيفاي حق ازدواج خويش بي بهره مي گردند. تنها در صورت جواز اصل چندهمسري است كه اين جمعيت فراوان مي توانند از اين حق طبيعي و خدادادي خود استفاده نمايند.

پاسخ : مسأله توفيق يك امرى است كه مربوط به خداوند عالم است چنان كه در روايتى از امام جواد(ع) آمده كه مؤمن نياز به سه چيز دارد، يكى توفيق از طرف خدا، بنابراين بايد از راه توسل به ذات اقدس اله و واسطه قرار دادن ارواح پاك معصومين(ع) به درگاه او از خداوند طلب توفيق نمود. البته جديت و كوشش خود انسان هم لازم است و بايد از خوردن غذاهاى شبهه‏ناك پرهيز نموده و از مجالست با رفقايى كه مقيد به آداب و مقررات اسلامى نيستند دورى نمود تا به تدريج كارهاى خوب در انسان عادت و به صورت ملكه درآيد و توفيق الهى شامل حال شود. براى آگاهى بيشتر مى‏توانيد از كتاب‏هايى كه در رابطه با راه و رمز موفقيت نوشته شده استفاده نماييد و هم‏چنين مصاحبت با افراد موفق و استفاده از تجربيات آنها بسيار مؤثر است.

پاسخ : پدر و مادر و فرزندان از نظر اسلام هر كدام حقوقى نسبت به يكديگر دارند كه اگر رعايت نكنند شرعاً مسؤول هستند وظيفه پدر و مادر عبارت است از: 1- تربيت صحيح فرزندان و راهنمايى آنان به وظايف دينى واجتماعى و...، 2- انتخاب نام خوب براى آنها، 3- تعليم و تعلم آنها مخصوصاً آشنا كردن آنان با قرآن، 4- فراهم نمودن مخارج معمولى زندگى فرزندان در حد توان. وظيفه فرزندان نيز عبارت است از؛ احترام به پدر و مادر و تواضع در مقابل آنها و قدردانى از زحمات آنان. حال اگر هر كدام از اين‏ها وظيفه خود را انجام نداد، سبب نمى‏شود كه ديگرى هم انجام وظيفه نكند. بنابراين اگر فرضاً پدر و مادر شما وظيفه‏يشان را نسبت به شما انجام نداده باشند، اين دليل نمى‏شود كه شما نسبت به آنها بى‏احترامى كنيد و در انجام وظايف خود كوتاهى نماييد. مسأله احترام به پدر و مادر از احكام نورانى اسلام است. فرزند در هر رتبه و مقامى كه باشد و پدر و مادر او صاحب هر مسلك و مرامى باشند، وظيفه فرزند احسان به پدر و مادر و خوش‏رفتارى با آنان است. خداوند متعال در چهار آيه قرآن، پس از دعوت مردم به عبادت خويش، آنان را به احسان و نيكى به پدر و مادر فرمان داده است، و در سه آيه ديگر سفارش به احسان به پدر و مادر نموده است. بقره ، آيه 83نساء ، آيه 36انعام ، آيه 151اسراء ، آيه 23 عنكبوت ، آيه 8لقمان ، آيه 14احقاف ، آيه 15 در سوره اسراء فرموده است: «و خداى تو حكم فرموده كه جز او هيچ كس را نپرستيد و درباره پدر و مادر نيكويى كنيد و اگر يكى يا هر دو پير و سالخورده شوند، كلمه‏اى كه آنان را رنجيده خاطر كند بر زبان نياوريد و كمترين آزارى به آنها نرسانيد و با ايشان با اكرام و احترام سخن بگوييد و همواره بال و پر تواضع و تكريم را با كمال مهربانى نزدشان بگستران و بگو: پرودگارا ! همانگونه كه پدر و مادر مرا از كودكى به مهربانى بپروردند، تو در حق آنها رحمت و مهربانى فرما». و در سوره لقمان فرموده است: «... شكر من و شكر پدر و مادرت را به جاى آور ... و اگر آنها تو را به شرك دعوت كردند، در اين صورت از آنان اطاعت مكن، ولى در دنيا با آنها به حسن خلق مصاحبت كن». با توجه به آيات قرآن، تصور نمى‏كنيم هيچ ابهامى در مورد وظيفه شما نسبت به پدر و مادرتان وجود داشته باشد. البته آن جا كه بخواهند شما را به معصيتى وادار كنند و يا شما را به آن فرا خوانند، نبايد از آنان اطاعت كنيد. اما در عين حال مخالفت و سرپيچى از فرمان‏هاى ايشان در اين موارد، نبايد با رفتار تند خشونت‏بار و اهانت‏آميز همراه باشد. برخورد با پدر و مادر اثر وضعى دارد يعنى نيكى و احسان به آنان و يا بدى و جسارت به آنان در همين زندگى دنيوى عكس‏العمل خواهد داشت چه رسد به آخرت كه به طور قطع ثواب و عقابى مهمتر از اين دنيا در پى دارد. حرمت پدر و مادر سنتى است كه اگر حفظ شود فرزندان شما نيز با شما چنين خواهند كرد. امام صادق(ع) مى‏فرمايد: {Hبرّوا آباءكم يبركم ابناؤكم‏H}{M؛ به پدران خود نيكى كنيد تا فرزندان شما نيز به شما نيكى كنندM}، {V(بحارالانوار، ج 74، ص‏65)V}. مشخص است كه نظر خاصى به پدر نيست و والدين منظور است.

پاسخ : وظيفه فرزند احسان به پدر و مادر و خوش‏رفتارى با آنان است. خداوند متعال در چهار آيه قرآن، پس از دعوت مردم به عبادت خويش، آنان را به احسان و نيكى به پدر و مادر فرمان داده است، و در سه آيه ديگر سفارش به احسان به پدر و مادر نموده است. V}(بقره ، آيه 83/نساء ، آيه 36/انعام ، آيه 151/اسراء ، آيه 23/عنكبوت ، آيه 8/لقمان ، آيه 14/احقاف ، آيه 15 ){Vدر سوره اسراء فرموده است: «و خداى تو حكم فرموده كه جز او هيچ كس را نپرستيد و درباره پدر و مادر نيكويى كنيد و اگر يكى يا هر دو پير و سالخورده شوند، كلمه‏اى كه آنان را رنجيده خاطر كند بر زبان نياوريد و كمترين آزارى به آنها نرسانيد و با ايشان با اكرام و احترام سخن بگوييد و همواره بال و پر تواضع و تكريم را با كمال مهربانى نزدشان بگستران و بگو: پرودگارا! همانگونه كه پدر و مادر مرا از كودكى به مهربانى بپروردند، تو در حق آنها رحمت و مهربانى فرما». و در سوره لقمان فرموده است: «... شكر من و شكر پدر و مادرت را به جاى آور ... و اگر آنها تو را به شرك دعوت كردند، در اين صورت از آنان اطاعت مكن، ولى در دنيا با آنها به حسن خلق مصاحبت كن». تنها اطاعت از والدين در جهت معصيت خدا جايز نيست، ولى احترام و خوش‏رفتارى با آنان همواره لازم است. اما راجع به شرايط خاصى كه ذكر كرده‏ايد ضمن اين كه كاملاً شما را درك مى‏كنيم خدمتتان عرض مى‏كنيم مادر اصلى شما در هر حال كسى است كه شما را به دنيا آورده و همين اندازه براى حق مادرى كافى است و مشكلى كه راجع به ايشان ذكر كرده‏ايد امتحان الهى براى شما است. خداوند هر شخصى را به شكلى امتحان مى‏نمايد، شما را نيز اينگونه مورد آزمايش قرار داده، زيرا جمع بين راضى نگه‏داشتن ايشان همراه با پدر و زن پدرتان كار بسيار دشوارى است ولى چاره‏اى نيست بايد آن قدر ظريف و حساب‏شده برخورد كنيد كه از اين امتحان الهى سربلند بيرون آييد. البته لازم نيست رفت و آمد و رابطه خود را با ايشان زياد كنيد، بلكه مى‏توانيد صحنه را طورى بسازيد كه او باور كند رابطه بيش از اين مقدور شما نيست و با شگردهاى مختلف از عدم رضايت ايشان نسبت به خود جلوگيرى نماييد، زيرا عاق والدين مخصوصاً مادر اثرات بسيار وخيمى را به دنبال خواهد داشت و در مقابل دعاى خير آنها زندگى دنيا و آخرت آدمى را بهبود خواهد بخشيد، حتى اگر مسلمان نباشند.

پاسخ : الف) رمضان نام يكى از ماه‏هاى قمرى است و معناى لغوى آن سوزانيدن است پيامبر فرمودند نام اين ماه رمضان گذاشته شده زيرا گناهان را مى‏سوزاند يكى از نام‏هاى خداوند نيز رمضان است. در اين ماه قرآن وانجيل و تورات و زبور نازل شده‏اند. ب ) قرآن مى‏فرمايد: «ما روزه را بر شما واجب كرديم همانگونه كه بر کسانی که قبل از شما بودند واجب نموديم تا متقى گرديد»، {V(بقره)V} پس فلسفه اصلى وجوب روزه تقويت تقواى الهى و ايجاد رابطه بين بنده و خالق است. ج ) معناى اين كه ماه رمضان ماه ميهمانى خدا است. اين است كه خداوند بندگان خود را در اين ماه پذيرايى مى‏نمايد و پذيرايى خداوند عبارت است از بركت، رحمت، مغفرت، تسبيح حساب كردن نفس كشيدن، عبادت حساب كردن خواب، قبول نمودن اعمال، استجابت دعا و... كه همگى از روايات فهميده مى‏شوند، {V(ترجمه ميزان‏الحكمه، ج 5، ص 2130)V}. براى آگاهى بيشتر به خطبه شعبانيه پيامبر اكرم(ص) رجوع كنيد.

پاسخ : ارتباط با خداي تعالي كه معناي هستي است از طريق عبادت ، مانند دعاها و اذكار، مناجات قرائت قرآن نماز اول وقت و خصوصا نماز شب و احياء مقداري از شب و نيز حضور در مجالس ذكر و موعظه و مانند اينها حال خوش معنوي براي شخص به وجود مي آورد. براي اين كه اين حالات بماند و تنها حال نباشد ، بلكه تبديل به مقام شود، بزرگان مي گويند شخص بايد مراقبه داشته باشد و اصطلاح مراقبه معاني گوناگوني دارد و در اينجا ظاهرا" منظور اين است كه اولا شخص اعمال خود را براساس دستورات شرعي بررسي كند و اگر گناهاني دارد به نحو صحيح توبه نمايد و سپس تصميم بر ترك گناهان و انجام واجبات و مستحبات داشته باشد. مي توانيد در اين باره از چهل حديث امام خميني , حديث اول و كتاب اسرارالصلاة ميرزا جوادملكي و كتاب شريف تذكرة المتقين , بهاري همداني استفاده كنيد.

پاسخ : آزادى در هيچ زمينه‏اى مطلق نيست. در انتخاب دين اسلام افراد را آزاد گذاشته است و آنان را به تعقل و تحقيق و گزينش راه صواب براساس تعقل توصيه كرده است، اما مسأله ارتداد و بازگشت از صراط مستقيم را مجاز نمى‏شمارد. بلى، اگر كسى گرفتار شبهه شده باشد به او فرصت تحقيق و بررسى داده مى‏شود، بنابراين آنچه در اسلام اصالت دارد آزادى فكر، تعقل و انديشيدن و گزينش راه خردمندانه است، نه آزادى گزينش هر دينى هر چند ضد عقل و خرد باشد، مانند بت‏پرستى و امثال آن. براى آگاهى بيشتر ر.ك: آشنايى با قرآن، ج 3، ص 228 - 220، شهيد مطهرى.

پاسخ : از آنجا كه معمولاً فرزندان كمتر مى‏توانند در افكار و انديشه‏ها و رفتار والدين خود تأثيرگذار باشند، به خاطر وجود تفاوت سنى بين فرزند پدر و وجود رابطه پدرى، فرزندى بهتر است از اقدامات غيرمستقيم بهره بگيريد و مستقيماً سعى نكنيد پدر خود را به كارى وادار نماييد، بنابراين مى‏توانيد از مادرتان و يا يكى از اقوام و افرادى كه مورد اعتماد و پذيرش پدرتان هست كمك بگيريد و از آنها بخواهيد كه درباره نماز خواندن با پدر وى صحبت كند و او را متقاعد كنند نماز بخواند. ضمناً شما مى‏توانيد اهميت و ارزش نماز را به مادرتان متذكر شويد تا با استفاده از آن مطالب، پدرتان را تشويق به خواندن نماز كند و يا كتابى را تهيه كرده به عنوان هديه به مناسبت عيد يا روز پدر و يا روز تولد وى و يا هر مناسبت ديگرى به ايشان تقديم كنيد (كتابى كه در زمينه نماز و اهميت و ارزش نماز است). بيش از پيش به پدر خود احترام بگذاريد، اظهار محبت بيشترى نسبت به گذشته به وى داشته باشيد، اطاعت‏پذيرى خود را دوچندان كنيد، پس از مدتى اگر سؤال كرد كه اين تغيير اخلاق و احترام و محبت بيشتر از كجا سرچشمه گرفته است، بگوييد «كسى كه نماز مى‏خواند بايد توجه و عنايتش نسبت به پدر و مادر بيشتر باشد» و به گونه‏اى آن را به نقش نماز در روابط فردى و اجتماعى مرتبط كنيد. در صورتى كه برادر و خواهر كوچكتر در منزل داريد و سخن شما در آنها تأثير دارد، سعى كنيد آنها را به نماز خواندن بيشتر تشويق كنيد. هدايايى براى آنها به خاطر نماز خواندن و توجه به نمازشان به آنها بدهيد و تمام اهل خانواده در اوقات نماز (اول وقت) به نماز بايستند تا انشاءاللَّه به طور غيرمستقيم پدر نيز به نماز تشويق شود.

پاسخ : در رابطه با قمه زني هيچ دستوري از ناحيه شرع نرسيده و برخي از فقها نيز درباره ئ آن چيزي نگفته اند, ليكن كساني كه متعرض حكم آن شده اند عموما در دو صورت آن را غير جايز شمرده اند: 1) در صورتي كه مشتمل بر ضرر معتنابه براي شخص باشد. 2) در صورتي كه موجب وهن اسلام يا تشيع گردد و با توجه به اين كه در حال حاضر اين مسائله در سطح جهاني مورد تبليغات سوء بر عليه اسلام و شيعه مي شود ترك آن لازم است .