تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : عـذاب و رحـمت به قرينه آيات قبل و بعد همين سوره ظاهرا همان عذاب و رحمت قيامت است و جمله اليه تقلبون مى تواند اشاره به دليل آن باشد يعنى چون بازگشت همه شما به سوى اوست و حساب و كتابتان نزد او , پس عذاب و رحمت نيز در اختيار او وبا اراده اوست .

پاسخ : اين تعبير يكنوع تاكيد و مبالغه است يعنى شما نه مى توانيد در محدوده زمين ازقلمرو قدرت خدا بيرون رويد و نه در آسمانها كه اگر فرضا قدرت مى داشتيد و به آسمان هم مى رفتند باز هم تحت قدرت او بوديد . مـى تـوانـد اشـاره بـه ايـن نكته نيزباشد كه بشر در آينده آسمانها را تسخير كند و مراكز فضائى و اكتشافى در آسمان تاسيس مى كند اما با اين همه مقهور قدرت خدا خواهد بود .

پاسخ : ايـن سـوال را از سـه راه مـى تـوان پاسخ گفت : 1 - با توجه به اينكه همه شفيعان بايدبه اجازه او شفاعت كنند ; بنابراين مى توان گفت كه شفاعت هر چند از ناحيه پيامبران و اولياى الهى باشد باز بـه ذات پاك او برمى گردد خواه شفاعت براى آمرزش گناهان باشد و يا براى رسيدن به نعمتهاى الـهـى 2 - بـا توجه به اينكه هنگام توسل به درگاه پروردگار ما به صفات او متوسل مى شويم , از رحمانيت و رحيميتش , ازغفاريت و غفوريتش و از فضل و كرمش استمداد مى جوئيم گوئى او را نزد خودش شفيع قرار مى دهيم و اين صفات را واسطه ميان خود و ذات پاكش مى شمريم هر چند صفات اوعين ذات اوست 3 - منظور از شفيع در اينجا ناصر و يار و ياور است و مى دانيم يارو ياور و ناصر تنها خداست .

پاسخ : مى دانيم كه يكى از شرايط قبولى اعمال نيك انسان موافات بر ايمان است . يعنى باايمان از دنيا رفتن و كسانى كه در لحظه پايان زندگى خود كافر باشند اعمال گذشته آنها حـتـى اعمال نيكى كه در حال ايمان انجام داده اند طبق صريح آيات قرآن حبط ونابود مى گردد تـوبـه هـاى آنان از گناه اگر چه در حال ايمان انجام شده نيز در چنين صورتى نابود خواهد شد و بطور خلاصه شرط قبولى توبه دو چيز است : نخست اين كه قبل از مشاهده نشانه هاى مرگ باشد و ديگر اين كه انسان , با ايمان از دنيا برود .

پاسخ : اشاره به اينكه شياطين همه خط واحد و برنامه مشترك ندارند بلكه هر يك براى خودراهى و دامى انتخاب كرده اند , آنچنان اين دامها متنوع است كه انسان در تشخيص آنها گم مى شود مگر آنها كه به خاطر ايمان و توكل بر خدا در سايه رحمت او قرارگرفته اند .

پاسخ : بـايـد توجه داشت كه ادرار و عرق از نظر تركيب شيميايى گرچه از جهاتى شبيهند ولى از جهاتى نيز با يكديگر فرق دارند و همين اختلاف از نظر تركيب ممكن است مبدااختلاف دو حكم آنها باشد ; زيرا چنان كه خواهيم ديد ادرار داراى يك سلسله موادسمى است كه در عرق وجود ندارد . تـوضـيح اين كه : در تركيب ادرار مواد زير وجود دارد :1 - اوره 2 - اسيد اوريك 3 - اوراتها 4 - اوروبـيـلـين 5 - اسيد هيپوريك 6 و 7 -اروكرم و اروبيلين كه هر دو از مواد رنگى ادرار است 8 - مـواد مـعـدنـى و بـطـوراسـتـثـنايى گلوكز در بيمارى ديابت ( بيمارى قند ) و آلبومين ( در بيمارى آلبومين ) . در تركيب عرق مواد زير وجود دارد :1 - اوره 2 - اسيد اوريك 3 - اوراتها 4 - مواد معدنى ; بنابر اين , مـواد رنـگـى واسـيـد هـيـپـوريـك كه هر دو سم بوده و درجه سميت آنها نسبتا زياد است , در تركيب شيميايى عرق وجود ندارد . ضمنا عرق كه از منافذ پوست دفع مى شود , بلافاصله در سطح پوست تبخير شده و اين تبخير مانع از نـشـو و نماى ميكروبها در سطح بدن مى شود و حال آن كه ميكروبهاى مختلفى ممكن است در ادرار باقى بمانند . از اين جهت مى توان حدس زد كه چرا درآيين مقدس اسلام عرق بدن پاك شمرده شده ولى ادرار محكوم به نجاست گرديده است . زيـرا , اولا : مـواد رنـگى و اسيد هيپوريك كه منحصرا در تركيب شيميايى ادرار وجوددارند , سم بوده و درجه سميت آنها زياد است و چنين موادى در تركيب عرق بدنيست . ثانيا : مقدار اوره ادرار كه به نوبه خود سميت دارد , به مراتب بيشتر از اوره عرق مى باشد . ثالثا : چون عرق در سطح پوست تبخير مى شود , فرصتى براى نشو و نماى ميكروبهاى روى پوست باقى نمى گذارد . رابـعـا : تـركـيبات ادرار تقريبا از جهاتى ده برابر غليظ تر از تركيبات عرق است ومى دانيم كه اين تفاوت مى تواند يكى را كاملا مضر و ديگرى را بى ضرر قرار دهد . از هـمـه اينها گذشته , پرهيز از عرق بسيار مشكل و موجب ناراحتيهاى فروانى است درحالى كه پرهيز از ادرار به هيچ وجه مشكل نيست و اين خود تفاوت ديگرى است .

پاسخ : اراده و مـشـيت تقريبا مترادف اند و به اين معنا هستند كه خداوند مسبب اسبابى است كه به طور ضرورى شى ء را پديد مى آورند . بـنابراين اگر چيزى مورد اراده الهى قرارگيرد به همين معنا خواهد بود كه خداوند همه اسباب وجود آن چيز را فراهم ساخته و به طور ضرورى آن چيز پديد خواهد آمد .

پاسخ : اراده بمعناى محبت و حب كه قابل اطلاق بر محبت الهى نسبت به ذات خودش هم مى باشد , يكى از صفات ذاتيه بشمار مى آيد , ولى اراده بمعناى تصميم گرفتن برانجام كار , بدون شك از صفات فعليه است .

پاسخ : اينكه , هر مخلوقى از آن جهت كه داراى كمال و خير و مصلحت بوده آفريده شده است . پس وجود آن در زمان و مكان خاص با كيفيت مخصوص متعلق علم و محبت الهى قرار گرفته , و بخواست خودش آن را آفريده , نه اينكه كسى او را مجبور كرده باشد . ملاحظه اين رابطه موجب انتزاع مفهومى بنام اراده در خدا مى گردد .

پاسخ : اراده الـهـى مفهومى اضافى و نسبى است كه به شى ء محدود و معين و مقيدى تعلق مى گيرد , و هـمـين مفهوم اضافى است كه متصف به حدوث و كثرت مى شود زيرا اضافه ,تابع طرفين است و حدوث و كثرت يكى از طرفين كافى است براى اين كه اين اوصاف ,يعنى كثرت و حدوث به اضافه هم سرايت كند .