تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : براى اين كه مصداق غرور براى ما روشن شود نياز هست «غرور» را تعريف كنيم. غرور به معنى فريب خوردگى است. كليد سعادت، بيدارى و تيزهوشى و بصيرت و منشأ شقاوت و بدبختى، غفلت و غرور است. شخص مغرور به هواى نفس و فريب شيطان دلخوش و راضى است و از واقعيت و حقيقت فاصله دارد. خداوند غرور را در ارتباط با دنيا و هواى نفس و شيطان مطرح مى‏نمايد كه مواظب باشيد، هوشيار باشيد، بيدار باشيد مبادا شيطان زندگى دنيا، آرزوهاى دور و دراز و هواى نفس شما را نفريبد!. پس غرور نوعى جهل است؛ اگر اين جهل به علم و دانايى و يقين تبديل شود، خود به خود بساط غرور برچيده مى‏شود. مثلاً شخصى كه به زندگى دنيا فريفته شده و آن را نسبت به آخرت برگزيده، مغرور و فريفته دنيا شده اين شخص را بايد عالم و بيدار كرد كه دنيا زودگذر است و «هر چه نپايد دلبستگى را نشايد». خداوند مى‏فرمايد: A}و ما الحيوة الدنيا الا متاع الغرور {A ؛ M}و زندگى دنيا جز متاع فريب نيست.{M بعضى مردم مغرور به علم خود، بعضى فريفته جاه و مقام خود و بالاتر بعضى مغرور اعمال خير و معنويات و عبادات خود هستند (كه اين نوع خطرناك‏تر از غرور و فريب‏خوردگى است) پس در برخورد با هر يك از گروه‏هاى فريب‏خورده بايد به نسبت نوع فريب و غرور، برخورد شود. آن كس كه از خود دائما تعريف مى‏كند و خود را بالاتر از آنچه هست بروز مى‏دهد همچون كف روى آب است در برخورد با او مى‏بايست او را نسبت به خود به معرفت و شناخت رساند. مثلاً موقعيت تجربى بايد فراهم شود تا به عدم واقعيت يا ناتوانى و ضعف خود پى برد اگر از اين طريق بيدار شد عالى است وگرنه برخورد متقابل به مثل و همانند او، شايد راه‏گشا باشد يعنى بايد با چنين فردى، برخوردى مانند خودش كرد تا به بصيرت و هوشيارى برسد. اما چاپلوسى در مقابل چنين افراد نه تنها چاره كار نيست بلكه باعث زياده‏روى شخص مغرور در امر مزبور مى‏شود و از طرفى شخص چاپلوس خود مرتكب خطايى شده هم در خطاى ديگرى شركت كرده است.

پاسخ : به نظر ما براى خدمت بهتر به جامعه بايد با حفظ اصول و ديدى آرمان گرايانه، رويكردى واقع گرايانه نسبت به جامعه داشت. به عبارت ديگر ما بايد نقاط قوت و ضعف جامعه را شناخته و آنها را به عنوان واقعيات شيرين يا تلخ بپذيريم، همان طور كه پيش از آن بايد نقاط قوت و ضعف خود را مورد شناسايى و پذيرش قرار دهيم؛ به قول معروف «خودسازى» را بر «دگرسازى» مقدم نمود. ما تحت هر شرايطى موظف به خودسازى و رعايت اصول و موازين اسلامى و انسانى هستيم و اينكه جامعه به اين سمت يا آن سمت مى‏رود، اين تكليف را كه واجب عينى است از عهده‏ى ما ساقط نمى‏كند. خداوند مى‏فرمايد: A}يا ايها الذين امنوا اتقوا الله و لتنظر نفس ما قدّمت لغد و اتقوا الله ان الله خبير بما تعملون{A ؛ M}اى اهل ايمان از خدا پروا كنيد و هر كسى بايد بنگرد كه براى فرداى خود از پيش چه فرستاده است و از خدا پروا كنيد خدا به آنچه مى‏كنيد آگاه است{M خداوند در اين آيه آحاد مؤمنين را به مراقبت در رعايت اصول و موازين فرا مى‏خواند و آيه‏ى بعد پاسخ اين سؤال است كه اگر ديگران فاسد و فاسق بودند من كه مى‏خواهم پاك باشم چه بايد بكنم؟ A}و لا تكونوا كالذين نسوا الله فأنساهم انفسهم اولئك هم الفاسقون{A ؛ M}چون كسانى مباشيد كه خدا را فراموش كردند و او نيز آنان را دچار خود فراموشى كرد آنان همانا نافرمانند.{M در كنار «خودسازى» از «دگر سازى» كه همان اصلاح جامعه است نبايد غفلت كرد و در حدّ توان خود با زبان، قلم و روش عملى و كاربرد عقل و منطق، سعى در برطرف نمودن ضعف ها و تقويت نقاط مثبت داشت. بنابراين بايد در عين واقع بينى و اطلاع از اوضاع جامعه، به آينده اميدوار بود و با اين اميد و توكل بر خدا وظيفه خود را نسبت به جامعه ادا نمود.

پاسخ : براى روشن شدن مراد و مقصود مقام معظم رهبرى از نامگذارى امسال به عنوان «سال عزت و افتخار حسينى» به پاره‏اى از سخنان ايشان درا ين باره استناد مى‏كنيم: ايشان در انتهاى پيام نوروزى سال 1381 منظور خود را به طور كلى و خلاصه از «عزت و افتخار حسينى» آنجا كه براى ملت ايران دعا مى‏كنند، چنين بيان مى‏دارند: «اميدواريم ان شاء الله تعالى سالى را كه در پيش داريم، براى ملت ما سال اعتلاى مادى و معنوى و پيشرفت در همه‏ى امور كشور و سال عزت و افتخار باشد و همچنان كه حسين بن على(ع) مظهر عزت بود و او بود كه فرمود: H{هيهات من الذله}H، اين ملت هم در عرصه‏هاى مختلف نشان دهند كه گرد ذلت بر دامانشان نخواهد نشست و در عزتمندى و عزتمدارى، پيرو آقا و سالار خود، حسين بن على(ع) خواهند بود.» ايشان در سخنان خود كه در جمع دهها هزار نفر از راهيان نور و قشرهاى مختلف مردم در پادگان دو كوهه كه در تاريخ 9/1/81 ايراد فرمودند فلسفه‏ى نامگذارى سال‏ها و خصوصا امسال را اينگونه توضيح مى‏دهند: «امسال به عنوان سال «عزت و افتخار حسينى» شناخته شد. اين عنوان و نامى است كه مى‏تواند به رفتار ما در طول سال جهت بدهد [البته]... اينها شعارهاى هميشگى ملت ايران است؛ مخصوص يك سال نيست.» ايشان در مقام تحليل و تبيين «عزت حسينى» كه مسؤولان و ملت بايد رفتار خود را با آن جهت بدهند به طور مفصل در ادامه‏ى سخنانشان مى‏افزايند: «... اين عزت چگونه عزتى است؟ اين افتخار، افتخار به چيست؟ آن كسى كه حركت حسين بن على را بشناسد. او مى‏داند كه اين عزت، چگونه عزتى است. از سه بعد... مى‏شود نگاه كرد؛ در هر سه بعد، آنچه كه بيش از همه چشم را خيره مى‏كند، احساس عزت و سربلندى و افتخار است. يك بعد مبارزه‏ى حق در مقابل باطل مقتدر است... يك بعد ديگر، تجسّم معنويت و اخلاق در نهضت حسين بن على است؛ در اين نهضت عرصه‏اى وجود دارد كه... آن نفس و باطن انسانهاست... بعد سوم كه بيشتر در بين مردم رايج است، فجايع، مصيبت ها، غصه‏ها و خون دل‏هاى عاشوراست... كسانى كه اهل نظر و تأمل هستند بايد هر سه بعد را دنبال كنند.» ايشان درباره‏ى بعد انقلابى و اجتماعى عزت و افتخار حسينى مى‏فرمايند: «در آن بُعد اول كه امام حسين(ع) يك حركت انقلابى به راه انداخت، مظهر عزت و افتخار بود. نقطه‏ى مقابل حسين بن على... حكومت ظالمِ فاسدِ بدكاره‏اى بود كه... توقع داشت كه اين امام هدايت پاى حكومت او را امضاء كند؛ «بيعت» يعنى اين... امام حسين فرمود كه H} مثلى لا يبايع مثل يزيد...{H امام حسين مظهر عزت بود و چون ايستاد، پس مايه‏ى فخر و مباهات هم بود... افتخار متعلق به آن انسان، ملت و جماعتى است كه پاى حرفشان بايستند و نگذارند پرچمى را كه آنها بلند كرده‏اند، طوفانها از بين ببرد و بخواباند... عزت و افتخار در بعد يك حركت انقلابى اين است.» و اما بعد دوم كه بعد معنويت است نيز امام حسين(ع) و يارانش مردان عزت و افتخارند. مقام معظم رهبرى در اين باره مراجعه برخى و از جمله بزرگان اسلام را به امام حسين گوشزد نموده، مى‏فرمايند: «... آنها... بد مى‏فهميدند و ضعفهاى بشرى بر آنها غالب شده بود: لذا مى‏خواستند حسين بن على را هم مغلوب همان ضعفها كنند: اما امام حسين صبر كرد و مغلوب نشد و يكايك كسانى كه با امام حسين بودند در اين مبارزه‏ى معنوى و درونى پيروز شدند.» امام حسين(ع) و يارانش استقامت و پايدارى جنود عقل و رحمانى را در برابر جنود جهل و شيطانى براى تمام تاريخ و جغرافيا به نمايش گذاردند امّا عزت و افتخار در بعد انقلابى و روحانى بدون برخورد از موضع عزت و افتخار در برابر فجايع و مصائبى كه توسط جنود شيطان بر جنود رحمان تحصيل مى‏شود ناقص خواهد بود، لذا مقام معظم رهبرى در اين باره خاطرنشان مى‏سازند: «در آن صحنه‏ى سوم هم كه صحنه‏ى فاجعه آفرينى‏هاى عاشوراست. آن جا هم باز نشانه‏هاى عزت مشاهده مى‏شود؛ آن جا هم سربلندى و افتخار است...» با توجه خلاصه‏اى كه در اينجا از تحليل مقام معظم رهبرى پيرامون «عزت و افتخار حسينى» آورديم مى‏توان نتيجه گرفت كه مسؤولان وملت ايران بايد همواره و خصوصا در سال جارى در بعد سياسى، اجتماعى و انقلابى با تكيه و تأكيد بر شعار اصولى «استقلال، آزادى، جمهورى اسلامى» به استقامت و پايدارى خويش در اين راه ادامه داده و تسليم دشمنانى كه خواهان وابستگى و اسارت ملت ما هستند نگردند. البته اين استقامت و پايدارى، روحيه‏ى شكست‏ناپذير مى‏طلبد و به عبارت ديگر «نه» گفتن به شيطان برون بدون «نه» گفتن به شيطان درون يعنى نفس امّاره مقدور نيست و البته شيطان برون با لشكريان خويش، لشكريان خداى رحمان ا رها نكرده و آنان را به فجايع و بلايا روبرو مى‏سازند و پيداست كه از ملت حسينى ايران انتظار مى‏رود از اين ميدان نيز همچون ولايشان سرافراز و سربلند بيرون آيند .

پاسخ : حضرت على(ع) به كسى كه در مورد افرادى كه در دين سابقه‏اى داشتند و از اسلام حمايت و دفاع كرده بودند ولى بعدا منحرف شدند و در برابر حضرت(ع) ايستادند، فرمودند: H} اعرف الحق تعرف اهله و اعرف الباطل تعرف اهله {H يعنى بايد افراد و حقانيت آنها را با ملاك‏هاى دين و حق بسنجى نه اينكه از طريق آنها بخواهى حق را پيدا كنى، لذا بايد با ملاك‏هاى كه دين معرفى مى‏كند آشنا شد و ميزان درستى و راستى و حقانيت افراد را با آن سنجيد و بر اين اساس هرگز، كثرت و زيادى جمعيت در راه و برنامه‏اى دليل بر حقانيت آن نمى‏گردد و لذا مؤمنان واقعى در طول تاريخ همواره در اقليت بوده‏اند. براى تشخيص حق از باطل بايد اولاً: با قرآن و روايات آشنايى عميق پيدا كرد و ثانيا: نور تقوا را در دل بيشتر نماييم چون: H} ان تتقوا الله يجعل لكم فرقانا {H ؛ M} اگر اهل تقوا باشد خداوند قوه‏اى به شما مى‏دهد كه حق و باطل را از هم تشخيص مى‏دهيد.

پاسخ : بايد ديد ملاك موفق بودن چيست؟ آيا مال و منال زياد داشتن و يا پست و مقامى بالا را دارا بودن دليل بر موفق بودن انسان است؟ آيا بزرگ مردى مانند حضرت على(ع) با آن زهد و وضع غذا و پوشاك كه كفش خود را بارها وصله زده بود، انسان‏هاى موفقي نبوده‏اند. بايد موفق بودن و نبودن را با ملاك اعتقاد و جهان‏بينى سنجيد و فهميد كه از نظر دين و اعتقادات ما، ملاك موفق بودن و خوشبخت بودن چيست؟ آيا اگر دست از اعتقادات خود برداريم و با نماز و روزه سر و كارى نداشته باشيم و شراب بخوريم و مانند حيوانات برهنه شويم و حيا و وقار را كنار بگذاريم، به پيشرفت و سعادت مى‏رسيم؟ آيا نماز و روزه و امثال آنها، باعث عقب ماندگى ما شده و يا دور ماندن از محتواى دين و عمل نكردن به دستورات الهى و خود كم‏بينى و دلدادگى به بيگانگان و دشمنان؟ آيا كشورهايى كه پيشرفت كرده‏اند عامل آن اختلاط زن و مرد و رفتن به كاباره‏ها و مستى و عربده كشيدن و گوشت خوك خوردن و زنان را در حد يك كالا پايين آوردن و خاموش كردن چراغ مهر و محبت و عاطفه و گسستن پيوندهاى عميق خانوادگى و عاطفى بوده؟ و يا نظم و پشتكار و خودباورى و نشاط و تحرك كه اينها همگى عين دين و محصول آن است و دين، ما را به آنها دعوت كرده و ما را موظف به عمل به آنها نمود؟ شما دانشجوى گرامى بايد با مطالعات عميق‏تر به سلاح علم و دين‏شناسى مجهز گرديد و اين انسان‏هاى ساده لوح و جاهل را از اشتباه درآوريد و به دين راهنمايى كنيد.

پاسخ : يكى از ويژگى‏هاى مهم فقه شيعه پويايى و زنده بودن آن است. فقه شيعه بر مطالبى جامد و غير پويا استوار نيست كه در اثر گذشت زمان و تحولاتى كه در جامعه بشرى رخ مى‏دهد دچار عقب‏افتادگى و عجز از پاسخ‏گويى به نيازهاى جديد شود. يكى از نمونه‏هاى چنين پويايى، قانون نحوه پرداخت ديه قتل است كه اكنون به توضيح آن مى‏پردازيم: هنگامى كه در ابتداى اسلام قانون ديه تشريع شد اساس و پايه دارايى مردم عربستان - كه در آن هنگام تنها جامعه مسلمان در سطح دنيا بودند - اموالى از قبيل شتر، گاو و گوسفند تشكيل مى‏داده و روابط اقتصادى آنان بر پايه همان اموال پى‏ريزى گرديده بود. شاهد اين گفته اين آيه قرآن كريم است A}«والانعام خلقها لكم فيها دفء و منافع و منها تأكلون»{A و چهارپايان را آفريد در حالى كه در آنها براى شما وسيله پوشش و منافع ديگرى است و از گوشت آنها مى‏خوريد. لذا قانونگذار و شارع مقدس براى پرداخت ديه انواع قتل، اموال مذكور را مورد توجه قرار داده است و از آن پس بر اثر گسترش اسلام و راه‏يابى آن به جوامع ديگر اموال ديگرى كه در ميان آن جوامع اهميت داشته نيز در رديف ديگر موارد ديه قرار گرفت و تعداد مواردى كه مى‏توان با آنها ديه پرداخت نمود به تدريج به شش مورد رسيد كه عبارتند از: صد شتر، هزار گوسفند، دويست گاو، دويست حلّه (دو جامه‏اى كه در يمن رواج داشته) هزار دينار و ده هزار درهم. اين تنوع در پرداخت ديه براى جانى كه از مالى كه در اختيار دارد بپردازد نوعى آسان‏گيرى براى قاتل از جانب قانونگزار است. چرا كه شريعت مقدسه اسلام شريعتى است سهل و آسان و در احكام خود مردم را به انجام كارى كه موجب عسر و حرج باشد مكلف نمى‏نمايد. بر اين اساس از آن زمان تاكنون فقهاى شيعه يكى از موارد شش‏گانه فوق را وظيفه قاتل براى پرداخت ديه معرفى كرده‏اند و اين موضوع مورد اجماع فقهاى شيعه مى‏باشد. اما توجه به دو نكته ضرورى است. نكته اول: گروهى از فقها، هر يك از موارد شش‏گانه پرداخت ديه را براى اهل همان مورد متعين دانسته‏اند. مرحوم شيخ طوسى از بزرگان فقهاى شيعه در اين باره مى‏نويسد «اگر قاتل از دارندگان شتر باشد صد شتر از او گرفته مى‏شود و از دارندگان زر، هزار دينار و از دارندگان سيم، ده هزار درهم و از دارندگان گاو، دويست گاو و اگر اهل حله است دويست حلّه و بر دارندگان گوسفند، هزار گوسفند. همو در جاى ديگرى مى‏نويسد (هر بزهكارى كه از دارندگان يكى از گونه‏هاى ديه باشد در صورت داشتن، همان را از او بايد گرفت وگرنه يكى از انواع ديگر را). اما گروهى ديگر از فقها از جمله بسيارى از فقيهان قرون اخير فرموده‏اند كه جانى در پرداخت هر كدام از اين موارد مخير است. شايد بتوان گفت اين حكم با اقتضاى زمان ما بيشتر سازگارى دارد چون تعيين نوعى خاص در اين زمان براى عموم مردم مشكل‏زاست. نكته دوم: آنچه كه در اين بحث حائز اهميت است اين است كه هيچ‏گاه قانون‏گذار در صدد تبعيض نبوده كه مثلاً آن كه شتر مى‏دهد پول بيشترى بپردازد و آن كه حله مى‏دهد كمتر، بلكه آنچه كه از بسيارى روايات و همچنين از عبارت‏هاى گروهى از فقها استفاده مى‏شود و بعضى از فقيهان و محققان معاصر نيز بدان تصريح نموده و تأكيد كرده‏اند اين است كه نرخ ابتدايى و اصلى ديه قتل همان صد شتر بوده است و موارد ديگرى كه بدان افزوده شده بر اساس قيمت همان صد شتر محاسبه و تعيين مى‏شده است و صد شتر يا قيمت آن اصل و مرجع در پرداخت ديه مى‏باشد. البته لازم به يادآورى است كه اگر چه در قوانين جزايى كشور ما همان عبارت بيشتر فقها يعنى مخير بودن جانى در پرداخت يكى از انواع شش‏گانه آمده است ولى رويه قضايى بر اين استوار گشته كه قيمت همه انواع به طور يكسان محاسبه گرديده و در عمل هيچ تفاوتى بين موارد نيست.

پاسخ : قبل از اين كه در مورد عمل شما قضاوتى صورت بگيرد بهتر است به تحليل عملى كه اين دانشجو انجام داده بپردازيم تا احتمالاتى كه در مورد وى و عمل او وجود دارد روشن شود. احتمال اول: اگر خوش‏بينانه به مسأله بنگريم بايد پذيرفت كه او واقعا مى‏خواسته مقدمات ازدواج را فراهم كند و اين خانه را جاى مناسبى يافته‏اند كه با هم بنشينند و در مورد مقدمات ازدواج با هم صحبت كنند و از نظرات يكديگر مطلع شوند، در اين صورت گرچه عمل آنها فى‏حد نفسه اشكالى ندارد ولى به دو دليل نبايد آنها اين كار را در آن خانه و به صورت تنها انجام مى‏دادند. دليل اول اين كه: اولاً، اينها بدون اطلاع خانواده‏هايشان دست به چنين كارى زده‏اند و اين كار درستى نبوده ودر جامعه ما عرف اين است كه اگر پسر و دخترى همديگر را مى‏خواهند از طريق خانواده‏ها خواستگارى انجام گيرد و اين گونه صحبت‏هاى دونفره نيز با اطلاع خانواده‏ها و با نظارت آنها باشد. دليل دوم؛ اين كه اسلام اجازه نمى‏دهد كه كسى خودش را در مظان تهمت قرار دهد و در كتب روايى ما توصيه شده است از هر كارى كه باعث مى‏شود ديگران به شما سوء ظن پيدا كنند و شما مورد تهمت قرار گيريد بايد اجتناب كنيد. به عبارت ديگر اسلام براى آبروى انسان‏ها ارزش خاصى قائل است و حق ندارد كارى كند كه به آبروى او لطمه‏اى وارد شود و اين كار از اين حيث گناه محسوب مى‏شود. مضافا بر اين كه خلوت كردن دو نفر آن هم جوان و در اوج غرايز جنسى مورد منع شارع است زيرا احتمال خطر وجود دارد و بنابراين باز هم مى‏توان گفت عمل آنها صحيح نبوده است. اما عمل شما بايد چگونه مى‏بود و آيا آنچه شما انجام داده‏ايد درست است يا نه؟ آنچه مسلم است شما از باب امر به معروف و نهى از منكر و به خاطر حفظ آبروى خودتان كه در آن خانه زندگى مى‏كرده‏ايد احساس مسؤوليتى كه كرديد كار بسيار شايسته‏اى است اما به دنبال آن احساس مسؤوليت چگونه بايد عمل مى‏كرديد اينجا محل نظر و حرف است به نظر مى‏آيد بايد راه معقول منطقى و شرعى آن اين بود كه شما به آن فرد صحبت مى‏كرديد و مى‏گفتيد اين كار شما ولو براى فراهم نمودن زمينه ازدواج كار درستى نبوده و شما با اين كار هم آبروى ما و هم آبروى خودت و هم آبروى آن دختر را در معرض خطر قرار داديد و شما نمى‏بايد از اين راه وارد مى‏شديد و شما حق نداشتيد بدون اطلاع خانواده آن دختر در يك محيط خلوت با او گفتگو مى‏كرديد اين در واقع اولين مرحله امر به معروف و نهى از منكر بود اگر اين فرد مى‏پذيرفت كه كار درستى نكرده و هم عذرخواهى مى‏كرد و هم از تكرار اين عمل حتى در غير اين خانه خوددارى مى‏نمود ديگر لازم به تهديدات بعدى و برخوردهاى تند و اخراج او از خانه لازم نبود ولى در صورت عدم پذيرش اشتباه خود و توجيه عمل خويش، نوبت به مرحله دوم امر به معروف و نهى از منكر مى‏رسيد و آن اين كه او را تهديد به اخراج از آن خانه مى‏كرديد و عذر او را مى‏خواستيد كه ما نمى‏توانيم با شما زندگى كنيم زيرا اين عمل تو اولاً اشتباه و منافى با دستورات اسلام است و ثانيا اين كه آبروى ما را نيز در معرض خطر قرار مى‏دهيد بنابراين عمل شما كمى تند بوده و شما مرحله اول و دوم امر به معروف و نهى از منكر را يك جا انجام داديد. حال آن كه اگر در همان مرحله اول جلوى منكر گرفته شد ديگر نياز به انجام مرحله دوم و مراحل بعدى نيست. ازاين‏رو شما در صورت عذرخواهى آن فرد اگر ابراز تمايل مى‏كند كه دوباره به آن خانه برگردد عذر او را بپذيريد و از طريق دوستى و رفاقت سعى كنيد راه صحيح را به او نشان دهيد. خلاصه اين كه اين حادثه نياز به دو عذرخواهى دارد يكى عذرخواهى آن دانشجوى خاطى و ديگر عذرخواهى شما از بابت تندروى كه انجام داده‏ايد.

پاسخ : خداوند همه انسانها را با فطرتى پاك آفريده لذا همه انسان‏ها اولاً و بالذات تمايل و گرايش به خوبى‏ها دارند همه افراد عدالت، صداقت، راستى و حقيقت را دوست دارند البته گاهى اوقات موانعى در افراد به وجود مى‏آيد كه جلو اين تمايلات و گرايشات مثبت را مى‏گيرد يا جهت آنها را به سمت و سويى سوق مى‏دهد كه برخلاف فطرت آنها است مثلاً گناه كردن، رفاقت و دوستى با افراد گمراه، خوردن غذاى حرام و امورى از اين قبيل يا مانع گرايشات فطرى انسان به حقيقت است و يا باعث مى‏شود مصداق حقيقت بر انسان مشتبه شود يعنى انسان دچار اشتباه در مصداق شود و چيزى را حقيقت بداند كه واقعا حقيقت نيست كه اين در واقع نوعى گمراهى است كه انسان‏هاى زيادى به آن مبتلا هستند يعنى عليرغم اين كه دنبال حقيقت و سعادت هستند ولى در پيدا كردن اين مصداق دچار اشتباه شده‏اند، بنابراين براساس آيات قرآن خداوند انسان را با فطرتى پاك آفريده كه آن فطرت ذاتا تمايل دارد به سوى خوبى‏ها حركت كند A}فاقم وجهك للدين حنيفا فطرت الله التى فطر الناس عليها لاتبديل لخلق الله ذلك الدين القيّم ولكن اكثر الناس لايعلمون {A ؛ M}پس روى خود را متوجه آيين خالص پروردگار كن. اين فطرتى است كه خداوند انسان‏ها را بر آن آفريده؛ دگرگونى در آفرينش الهى نيست، اين است آيين استوار؛ ولى اكثر مردم نمى‏دانند.{M حال سؤال شما دقيقا بيان همين حقيقت است كه قرآن مى‏گويد يعنى اين علاقه و تمايل به سوى خوبى‏ها كه از مصاديق آن انسان‏هاى مؤمن هستند و تنفر و بيزارى از بدى‏ها كه از مصاديق آن انسان‏هاى غيرمؤمن هستند، عمل كردن براساس مقتضاى فطرت است و نشانه اين است كه شما فطرتى پاك داريد و چراغ فطرت شما هنوز روشن است و زمينه مناسبى در شما وجود دارد كه درمسير حق حركت كنيد و ايمان خود را با عمل به واجبات الهى و ترك گناهان و محرمات روز به روز تقويت نماييد.

پاسخ : ازدواج يكى از امور و رويدادهاى مهم زندگى هر انسانى است كه مى‏خواهد ازدواج كند و از آن‏جا كه اين رويداد مهم بر همه‏ى ابعاد و جنبه‏هاى زندگى او اثر مى‏گذارد لذا بايد با دقت تمام به اين امر مهم اقدام كرد. طبيعى است كه دقت در هر كارى اقتضاءات خاص خودش را دارد. ازدواج نيز اين چنين است. بنابراين تحقيق در امر ازدواج يكى از ضرورى‏ترين مراحل آن مى‏باشد. تحقيق و مطالعه در امر ازدواج وجوه گوناگونى دارد كه بايد به همه اين وجوه توجه شود و در هر كدام كوتاهى شود به همان اندازه احتمال آسيب‏پذيرى وجود دارد، لذا بخشى از اطلاعات در مورد ازدواج را بايد از طريق مطالعه كتاب‏هايى كه در زمينه همسريابى و انتخاب همسر و فلسفه ازدواج نوشته شده به دست آورد. بخشى از اطلاعات را بايد از طريق كارشناسان امر ازدواج و افرادى كه داراى تجارب در اين زمينه هستند كسب نمود و بخشى از اطلاعات را نيز بايد از طريق دوستان، همكاران، همكلاسى‏ها و همسايگان و افراد محل سكونت خواستگار به دست آورد. سؤال شما بيشتر مربوط مى‏شود به اين قسمت اخير. يعنى تحقيق در مورد خواستگار از افرادى كه او را مى‏شناسند مانند همسايگان و همكاران. در اين قسمت عليرغم اين كه دين اسلام براى حفظ آبروى انسان‏ها فوق‏العاده اهميت داده است و به هيچ‏كس حق ريختن آبروى ديگران را نمى‏دهد و از عيب‏جويى از ديگران نهى نموده است ولى اهميت امر ازدواج باعث شده كه شارع مقدس در اينجا براى ازدواج اهميت بيشترى قائل شده كسانى كه با آنها در اين زمينه مشورت مى‏شود ويژگى‏هاى شخصيتى اين فرد را بيان كنند. طبيعى است كه اگر عيوبى در اين فرد هست كه به ازدواج او با فلان دختر آسيب جدى وارد مى‏كند بايد بيان كنند و اين را شارع اجازه داده است و گناه محسوب نمى‏شود و از مواردى است كه غيبت جايز است. البته در همين‏جا بايد همه جوانب قضيه در نظر گرفته شود و فقط بيان آن چيزهايى كه در ازدواج فعلى نقش دارد بايد گفته شود و فرد مورد مشورت حق ندارد هر چيزى را كه مى‏داند بگويد ولو آن چيزها نقشى فعلاً در ازدواج فعلى ندارد مثلاً اگر اين فرد در دوران كودكى 10 يا 15 سال قبل يك خلافى مرتكب شده و ديگر آن را تكرار نكرده و در حال حاضر نيز به هيچ وجه مرتكب آن اعمال نمى‏شود لزومى ندارد كه بگويد بله اين فرد ده سال پيش چنين كارى را انجام داد چه اين كه انسان در زندگى خود ممكن است دچار اشتباهاتى خواسته يا ناخواسته بشود و هيچ‏كس جز معصومين(ع) مصون از اشتباه نيستند. بنابراين فقط آنچه كه در ازدواج فعلى نقش دارد و دانستن آنها براى دختر يا پسر مهم است بايد بيان شود و به عبارت ديگر وضعيت فعلى او و خصوصيات كنونى او بايد بيان شود و بيان عيوب در اينجا اشكالى ندارد. البته شخص تحقيق‏كننده نيز بايد آبروى آن فرد را حفظ كند و لزومى ندارد براى كسى آنها را بيان كند فقط براى اطلاع خودشان كه آيا دختر را به چنين فردى بدهيم با اين خصوصيات باشد ولى اين كه بخواهد آنها را براى هر كسى بيان كند جايز نيست.

پاسخ : «انگيزه»، نه تنها نشاط روحى و نيروى جسمى مى‏آورد، بلكه مانع خستگى بدنى و كسالت هم مى‏شود. وقتى به «هدف» از درس خواندن و تحصيل علوم، «ايمان» داشته باشيم، نه ترديد و دودلى سراغمان مى‏آيد، نه با حرف اين و آن، گرفتار «يأس» مى‏شويم. گرچه نيروى جسمى، به انسان قدرت تلاش و تحرك مى‏بخشد، ولى مهمتر از آن، اراده و انگيزه است. كه حتى بدن هاى ضعيف و جسم‏هاى نحيف را هم توانا و خستگى نشناس مى‏سازد. از ياد نبريم كه چرا درس مى‏خوانيم و هدفمان چه بود و چيست؟ «اخلاص»، عامل ديگرى براى تقويت اراده و نيرومندى جسم است، چون تنها براى «خدا» درس خواندن و فقط با انگيزه‏ى مقدس «اداى تكليف» در حوزه علم آموختن، انسان را از وابستگى به رضايت اين و تحسين و تشويق آن، رها مى‏سازد. مراقبت از وضعيت غذا و جسم هم مؤثر است. شبها غذاى سبك خوردن، نشاط سحرگاهى را تضمين مى‏كند. پرداختن به ورزش و نرمش و تحرك و تفريحات سالم و هواى آزاد نيز، روح را نشاط مى‏بخشد و بدن را پرتوان مى‏سازد، البته به اندازه‏اى كه در روند تحصيلى اختلال نيافريند و «تقويت جسمى» بر «تربيت روحى» غالب نيايد. مى‏توان با «قصد قربت» ورزش كرد، تا عبادت به شمار آيد! هرچند، جوانى فصل تلاش و تكاپوى علمى و درسى است، اما اگر بدن و فكر، استراحت لازم و كافى نداشته باشد، زودتر از موعد از كار مى‏افتد. بدن، مركب روح و فكر ماست. به تندرستى و نشاط جسمى و شادابى روحى هم «بها» دهيم.