تبیان، دستیار زندگی

خبرگزاری فارس: مختصری از زندگینامه سردار شهید حسین مرادی از شهدای حادثه تروریستی روز گذشته سرباز در این گزارش ارائه می‌شود.

به گزارش خبرگزاری فارس از كرمان، شهید حسین مرادی فرمانده قرارگاه شهید فولادی شهرستان راسك در سال 1340 در روستای بدرآباد بخش نرماشیر بم به دنیا آمد.
همزمان با انقلاب و شروع حركت‌های فعال مردم در كنار دانش‌آموزان در صحنه‌های مختلف حضور داشت و با شروع جنگ تحمیلی عازم جبهه‌های نبرد حق علیه باطل شد و سپس به عضویت نهاد مقدس سپاه پاسداران انقلا اسلامی در آمد.
حضور فعال وی در جبهه‌های نبرد و در عملیات‌های مختلف دفاع مقدس، سربازی محبوب و دوست‌داشتنی برای كیان انقلاب از وی ساخته بود، وی در سمت‌های مختلف فرماندهی در واحد تخریب و گردان‌های رزم لشكر 41 ثارالله حضوری موثر داشت.
بارها مورد اصابت سلاح‌های شیمیایی دشمن بعثی قرار گرفت و به افتخار جانبازی 60 درصد نائل شد.
پس از جنگ در كنار دیگر یاران با شروع ماموریت‌های سپاه در مناطق مختلف فعالیتی مضاعف از خود نشان داد و نام آشنای وی برای همه به‌ویژه نیروهای اطلاعات لشكر ثارالله كاملا آشنا است.
وی پس از جنگ تحمیلی نقش به‌سزایی در منطقه جنوب شرق داشت و به عنوان فرمانده گردان رزمی و مسئول اطلاعات تیپ یكم سیدالشهدا(ع) لشكر ثارالله مستقر در شهرستان بم، خدمات ارزشمندی برای حفظ امنیت در منطقه انجام داد.
شهید مرادی چندین سال به عنوان جانشین اطلاعات لشكر 41 ثارالله و سپس مسئول اطلاعات قرارگاه قدس نیروی زمینی سپاه مخلصانه برای تحقق امنیت و آرامش در منطقه جنوب شرق و به ویژه استان سیستان و بلوچستان تلاش كرد.
وی در سمت مسئول اطلاعات قرارگاه قدس نقش ارزنده‌ای در شناسایی و ارائه مسائل مربوط به حوادث ضدامنیتی در سیستان و بلوچستان از خود نشان داد.
اهالی شهرهای پیشین، راسك و سرباز سیستان و بلوچستان نقش این شهید عزیز را كاملا می‌شناسد و در مدت كوتاه عمر مسئولیتی وی به سمت فرماندهی قرارگاه شهید فولادی راسك و حضور وی در بین عزیزان عشایر اهل تسنن آنچنان شوقی را ایجاد كرد كه گروه‌های مختلف كه سال‌ها نسبت به انقلاب بیگانه بودند، جذب روش و منش این سردار فداكار شده و از عمل خود پشیمان و به آغوش انقلاب باز گشتند.

تلسکوپ پرتوهای ایکس چاندار برای اولین بار موفق شد از یک ستاره نوترونی نوزاد با اتمسفر کربنی تصویربرداری کند.

به گزارش خبرگزاری مهر، این اولین بار است که یک ستاره نوترونی نوزاد در قلب بسیار حجیم ستاره ای که تنها 330 سال قبل منفجر شده است رصد می شود.

این رصد را ستاره شناسان دانشگاه ساوتمپتون در انگلیس و دانشگاه آلبرتا در کانادا با کمک تلسکوپ پرتوهای ایکس چاندرا متعلق به ناسا انجام دادند.

این دانشمندان برای اولین بار قلب ابرنواختر "ذات الکرسی" را شناسایی کردند. ابرنواختر "ذات الکرسی" توسط گروهی از دانشمندان انگلیسی در سال 1680 کشف شد.

ستارگان نوترونی در حقیقت قلب فوق حجیم ستارگان بسیار عظیمی هستند که فضای خارجی آنها به دلیل انفجار بزرگی که به زندگی آنها پایان بخشیده از هم متلاشی شده است.

براساس گزارش نیچر، سن بسیار جوان این ستاره نوترونی که به تازگی شناسایی شده است از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است.

به گفته این ستاره شناسان، این تصاویر جدید برای رد تئوریهای فعلی درباره تکامل گرمایی ستارگان نوترونی بسیار مهم است.

در حقیقت ابرنواختر "ذات الکرسی A" یکی از جوانترین ابرنواختران کهکشان راه شیری است. این ابرنواختر در فاصله 11 هزار سال نوری از زمین واقع شده است و در سال 1999 با شناسایی یک چشمه پرتوهای ایکس در مرکز آن کشف شد.

اکنون نتایج این تحقیقات جدید نشان می دهد که این ستاره نوترونی 330 ساله در قلب این ابرنواختر ابعاد نرمالی دارد اما میدان مغناطیسی آن کمتر از سایر ستارگان نوترونی است.

همچنین اتمسفر این ستاره از کربن تشکیل شده است که به نظر می رسد این اتمسفر کربنی به دلیل سن بسیار جوان این ستاره نوترونی است به طوری که این ستاره هنوز برای تجمع هلیم و هیدورژن در اتمسفر خود به اندازه کافی سرد نشده است.

باقی ماندن 5 نشانه از 1200 نشانه‌ آخرالزماندر شرایطی كه امروز همه مردم جهان به سر می‌برند، هیچ سئوالی جدی‌تر از این نیست كه آیا آخرالزمانی كه همه ملل در هر گروه و مذهبی از آن می گویند مصداقش امروز است.مسئول موسسه فرهنگی موعود عصر (عج) گفت: طبق گفته اكثر محققان از یك هزار و 200 نشانه‌ آخرالزمان تنها پنج نشانه باقی مانده است.
به گزارش فارس اسماعیل شفیعی سروستانی دوشنبه شب در همایش آخرالزمان كه در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) برگزار شد، اظهار داشت: در شرایطی كه امروز همه مردم جهان به سر می‌برند، هیچ سئوالی جدی‌تر از این نیست كه آیا آخرالزمانی كه همه ملل در هر گروه و مذهبی از آن می گویند مصداقش امروز است.
وی ادامه داد: با وجود اینكه گوش‌های زیادی در جهان برای شنیدن در خصوص این موضوع آماده است ولی ما از آن زیاد سخن نمی‌گوییم برای نمونه در دانشگاهی مانند دانشگاه بین‌المللی كه به نام امام خمینی (ره) مزین است و در شهری مانند قزوین كه شهری با سابقه فرهنگی است و در نقطه مركزی ایران واقع شده است دو واحد درس اختیاری در خصوص آخرالزمان، فرجام‌شناسی وجود ندارد.
مسئول موسسه فرهنگی موعود عصر (عج) اضافه كرد: این جای تعمل دارد كه چرا موضوعی كه در جهان امروز در رأس همه مباحث جدی است ذهن جوانترین گروه اجتماعی در این جامعه درگیر آن نیست و این مبحث بزرگ است و چگونه چشم‌ها از روی موضوعی به این مهمی و بزرگی چرخیده و متوجه آن نیست.
*تدریس رشته آخرالزمان شناسی در 257 دانشگاه در آمریكا
وی افزود: 130 سال است كه در دانشگاه‌های وابسته به كلیسای كاتولیك در رشته آخرالزمان‌شناسی فارغ‌التحصیل دارند و در ایالات متحده آمریكا بیش از 257 كالج و دانشگاه در این رشته وجود دارد و اگر این موضوع مهمی نیست چرا باید در سرزمینی كه گاهی گمان می‌كنیم عاری از مذهب است، این تعداد دانشگاه و كالج در رابطه با این رشته وجود داشته باشد.
شفیعی سروستانی عنوان داشت: بسیاری از دانشگاه‌ها در ایران در رشته‌های هنری، سینمایی، كارگردانی و بازیگری مشغول به آموزش هستند.
وی اعلام كرد: بسیاری از برنامه‌های رسانه‌های این سرزمین توسط همین بازیگران كه بسیاری مانند دلقك‌ها فقط بالا و پایین می‌پرند و به اسم تهیه‌كنندگی و كارگردانی و سناریست، حد و اندازه سناریو آنها از چارچنگولی بالا نمی‌رود، هزاران ساعت شب و روز را به بیهوده‌گویی در مباحث مبتذل و حیات مردم عام كوچه و بازار را به خود مشغول می‌كنند.
*فیلمی در كشور ما با موضوع آخرالزمان ساخته نشده است
این محقق در زمینه مهدویت عنوان داشت: این در حالی است كه در آن سوی دریای مدیترانه در دهه 90 بیش از 60 درصد پرفروش‌ترین فیلم‌های هالیوود در خصوص آخرالزمان است و آیا ساخت فیلم‌هایی با چنین موضوعاتی برای سرگرم كردن مردم است.
وی ادامه داد: ولی ما در كشورمان فیلمی با این موضوع و مفهوم نداریم و نسبت به این موضوع غفلت كرده‌ایم در حالی كه ذهن‌ها درگیر این موضوع است.
شفیعی سروستانی با اشاره به نگاه عام مردم به آخرالزمان توضیح داد: مردم ما زمانی كه گرانی، سختی معیشت و بیماری در زندگیشان پدیدار می‌شود، زمانی كه دچار خشكسالی می‌شوند می‌گویند آخرالزمان است، یعنی آخرالزمان را چیزی مساوی با بلا، آفت و بحران می‌شناسند.
* آخرالزمان تعداد حوادث افزایش و زمان آنها به هم نزدیك می‌شود
وی افزود: ولی آیا آخرالزمان به معنای بحران است، آخرالزمان به معنای بحران، جنگ و آفت نیست، آخرالزمان قسمت واپسین از دورانی است كه به قیامت پیوندد و از نظر ما آخرالزمان از زمان مبعوث شدن پیامبر آغاز و به ظهور موعود و سپس قیامت می‌انجامد.
مسئول «موسسه فرهنگی موعود» یادآور شد: پیامبر (ص) فرموده‌اند برگزیده شدم در حالی كه میان من و قیامت فاصله نیست، همان سان كه میان دو انگشت فاصله است اما از آنجا كه در این ظرف زمانی حوادث بزرگ نزدیك به هم روی می‌دهد مردم عادت كرده و آخرالزمان را مساوی با بحران می‌شناسند.
وی اضافه كرد: پیامبر فرموده‌اند كه نشانه‌هایی در آخرالزمان وجود دارد كه مانند دانه‌های تسبیح یكی یكی می‌افتد و به آخرین دانه یعنی ظهور می‌انجامد و هرچه زمان ظهور نزدیك باشد بر تعداد حوادث افزوده می‌شود.
* 7 هزار روایت در خصوص آخرالزمان وجود دارد
شفیعی سروستانی توضیح داد: در میان همه ملل یعنی صاحبان ادیان آسمانی وجه مشترك ابتدا توحید و سپس موعودگرایی و بلاخره قیامت است و در همه ادیان حجم زیادی از روایات به موضوع موعود اختصاص دارد.
وی اعلام كرد: حجم روایات آمده از 14 معصوم در خصوص آخرالزمان و نشانه‌های ظهور بسیار زیاد است به طوری كه 7 هزار روایت راجع به این موضوع داریم و در خصوص نماز و روزه این تعداد روایت نداریم.
مسئول موسسه فرهنگی موعود عصر (عج) خاطر‌نشان ساخت: این تعداد روایت نشان از اهمیت موضوع دارد و بخش عمده‌ای از روایات آخرالزمان توسط پیامبر و در نخستین روزهای بعثت بیان شده است.
وی با اشاره به كاركردهای علائم و نشانه‌های ظهور بیان داشت: این نشانه‌ها و علائم موقعیت بشر را در تاریخ معین می‌كند و مردم می‌دانند كه در چه فاصله‌ای از ظهور قیامت قرار گرفتند همچنین هشدار و تذكر، آمادگی یافتن، جلوگیری از یأس و ناامیدی، شناسایی دوست و دشمن از كاركردهای نشانه‌های ظهور است.
شفیعی سروستانی عنوان داشت: ما همواره در تحلیل شرایط دچار مشكل می‌شویم و با تحلیل غلط موضع‌گیری كرده و گاهی با دوست با تصور دشمن بودن درگیر و گاهی با دشمن به تصور دوست بودن ارتباط دوستی برقرار می‌كنیم كه این نشانه‌ها موجب می‌شود تا دوست را از دشمن بشناسیم.
*از 1200 نشانه‌ آخرالزمان تنها 5 نشانه باقی مانده است
این محقق در زمینه مهدویت به حوادث آخرالزمان اشاره كرد و گفت: در آخرالزمان حوادث مختلفی روی می‌دهد و پیامبر نیز فرموده‌اند به ناگزیر فتنه‌ای پدید خواهد آمد كه هر گاه در نقطه‌ای آرامش پیدا كند، در نقطه دیگری ناآرامی شروع می‌شود و این چنین ادامه می‌یابد تا وقتی كه منادی آسمان بانگ برآورد كه امیر شما مهدی است.
وی اضافه كرد: یكی از مشخصات فتنه این است كه فتنه كور است یعنی اجازه تشخیص نمی‌دهد تا جایی كه همه در تشخیص حق و باطل دچار تردید می‌شوند و حتی خواص نیز نمی‌توانند حق و باطل را تشخیص دهند بنابراین تأكید شده است كه مواظب باشید كه خود را از دست نداده و نابود نشوید.
شفیعی سروستانی یادآور شد: پیامبر فرموده‌اند «شما را به هفت فتنه بیم می‌دهم كه بعد از من روی می‌دهد، فتنه‌ای از مدینه، فتنه‌ای از مكه، فتنه‌ای از یمن، فتنه‌ای از شام، فتنه‌ای از شرق، فتنه‌ای از غرب و فتنه آخر فتنه سفیانی است».
وی تصریح كرد: از بیش از یك‌ هزار و 200 نشانه آخرالزمان كه در روایات از آن سخن گفته شده طبق گفته همه محققان تمام نشانه‌ها رخ داده و فقط پنج نشانه باقی مانده است كه اولین آن «فتنه سفیانی» است.
*خروج سفیانی از سوریه برای كشتار شیعیان
مسئول موسسه فرهنگی موعود عصر (عج) ادامه داد: در روایات آمده است سفیانی با حمایت صهیونیست‌ها و غربی‌‌ها در سوریه كودتا می‌كند و سپس یك گروه در سوریه به نام بنی‌كلب از او حمایت می‌كنند و امروز بنی‌كلب جماعتی هستند كه بخشی از آنها در ارتش اسرائیل، بخشی در سوریه و بخشی در لبنان زندگی می‌كنند.
وی اضافه كرد: سفیانی جنگی در تركیه و عراق راه ‌می‌اندازد و شروع به كشتن شیعیان می‌كند و به كوفه می‌رسد و در كوفه بزرگترین اتفاق رخ می‌دهد و چنان شیعیان را می‌كشند به نحوی كه همسایه به همسایه رحم نمی‌كند و برای گرفتن پول همسایه خود را شیعه معرفی می‌كند.
شفیعی سروستانی یادآور شد: امروز جهان استكبار علیه شیعه به میدان آمده و شیعیان غافل هستند.
وی تصریح كرد: زمانی كه درگیری از شام به كوفه می‌رسد از كنار شهر قزوین لشگر سید خراسانی حركت می‌كند و از منطقه مركزی ایران عبور كرده و به كوفه می‌رود و در روایات آمده كه اگر لشگر خراسانی را یافتید با او همراه شوید از یمن نیز سید یمانی به سوی كوفه می‌آید.
*پیوستن یك میلیون ایرانی در نخستین روز ظهور امام زمان (عج)
مسئول موسسه فرهنگی موعود عصر (عج) اظهار داشت: فرمانده اصلی سپاه خراسانی «شعیب‌بن صالح» است و امروز در طالقان قبری به این نام است كه مردم برای زیارت او می‌روند و وزیران، مشاوران و سرداران اصلی امام زمان (عج) همه ایرانی هستند و در روز اول یك میلیون ایرانی به امام می‌پیوندند.
وی افزود: بیان شده كه ظهور در سال‌های پر از جنگ رخ می‌دهد و در قرن بیستم 100 میلون نفر در جنگ‌های مختلف كشته شدند و هزینه نظامی جهان امروز 900 میلیارد تا یك ترلیون دلار سال است و هزینه جنگ در جهان 2 میلیون دلار در دقیقه است كه اگر 18 روز جنگ متوقف شود سوء تغذیه از كل جهان رفع می‌شود.
شفیعی سروستانی اعلام كرد: هزینه ارتش آمریكا در هر روز یك میلیارد و 250 میلیون دلار است و به خاطر اورانیوم مصرف شده در سلاح‌های غیرمتعارف در عراق مردم عراق به بیماری‌های مهلك دچار شدند و 4 هزار و 468 سال دیگر تاثیرات اورانیوم از عراق از بین می‌رود.
*طبق تحقیقات موساد و سیا آیت‌الله خامنه‌ای سید خراسانی است
مسئول موسسه فرهنگی موعود عصر (عج) گفت: دشمنان خود را برای مقابله آماده كرده‌اند ولی ما غفلت كردیم، در زمان ریاست جمهوری بوش زیر نظر رئیس جمهور، كمیسیونی برای شناسایی امام زمان شكل گرفت.
وی تأكید كرد: 20 روز قبل موساد و سیا اعلام كردند به دنبال امام زمان هستند و اعلام نیز كرده بودند شاید سید خراسانی آیت‌الله خامنه‌ای باشد زیرا در جوانی در خراسان بوده است و سید یمانی نیز سید حسن نصرالله باشد زیر در كودكی در یمن بوده است.
شفیعی سروستانی اضافه كرد: مطالعات آنها در خصوص آخرالزمان صدها برابر ماست ولی دانشگاه‌های ما در این زمینه تعطیل هستند و آنها از واقعه ظهور نگران هستند ولی ما غفلت می‌كنیم.
*وجود یك میلیارد نفر گرسنه و 45 میلیون مبتلا به ایدز نشانه‌ای از آخرالزمان
وی با اشاره به نشانه‌ها و حوادث آخرالزمان بیان داشت: خشكسالی، زلزله، قحطی و گرسنگی از نشانه‌های آخرالزمان است به طوری كه در سال 2009 یك میلیارد نفر در دنیا گرسنه هستند هر سال نیز یك هزار زلزله متوسط، 18 زلزله بزرگ و یك زلزله عظیم كره زمین را می‌لرزاند.
مسئول موسسه فرهنگی موعود عصر (عج) ادامه داد: بی‌تقوایی و رواج فحشا و بیماری‌های مختلف نشانه دیگری است به طوری كه در حال حاضر 45 میلیون نفر در دنیا مبتلا به ایدز هستند و هر سال 5 میلیون نفر به این تعداد اضافه می‌شود كه 5 میلیون و 200 هزار نفر كودك هستند و نیمی را نیز از این جمعیت زنان تشكیل می‌دهند و در كشور ما نیز 60 هزار نفر مبتلا به ایدز هستند كه تاكنون 2 هزار و 121 نفر جان باختند.
وی افزود: شیوع ایدز از طریق رابطه جنسی، همجنس‌بازی و افزایش فساد از مسائلی است كه در آخرالزمان دیده می‌شود.
*حكومت سلمان فارسی در ایران در زمان ظهور امام زمان (عج)
شفیعی سروستانی در ادامه با اشاره به تكالیف مومنان در زمان غیبت توضیح داد: یكی از تكالیف مومنان در زمان غیبت پیدا كردن معرفت و شناخت نسبت به امام است به طوری كه در روایات آمده كسی كه امام زمانش را نشناسد و بمیرد به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است.
وی اضافه كرد: تمسك به دین و صبر و شكیبایی و انتظار فرج و دعا از دیگر كارهایی است كه در زمان غیبت باید صورت گیرد تا امام زمان (عج) ظهور كند و خداوند بزرگترین مسئولیت تاریخ را به حضرت مهدی (عج) بزرگترین مرد خود گذاشته است تا برای تحقق عدالت ظهور كند.
این محقق در زمینه مهدویت خاطر‌نشان ساخت: ما باید برای رهایی از فتنه‌ها معرفت خود را افزایش داده و هوشیار باشیم تا امام زمان حكومت خود در زمین برپا دارد و در آن زمان امام حسین (ع)، اصحاب كهف، سلمان فارسی به این امام خواهند پیوست و فقط امام حسین (ع) 300 سال بر روی زمین خلافت خواهد كرد.
وی اعلام كرد: با تشكیل حكومت، سلمان فارسی در ایران حاكم خواهد شد و حكومت امام زمان در كوفه شكل می‌گیرد.

      در كتاب مجمع البحرین تبسم را به این معنا آورده است (فَتحُ شَفَتَیه) یعنى باز كردن لبها و به معنى خنده بدون صدا مى آید .
    باید دانست كه خنده مذموم قهقهه است ، امّا تبسّم كه دندانها نمایان شود ولى صدائى شنیده نشود مذموم نیست ، بلكه پسندیده است به دلیل اینكه از سنتهاى رسول اكرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم مى باشد .
    بطور كلى هر مسلمانى به حكم مسلمانیش در قبال جامعه اسلامى و آحاد مسلمین مسئول است و حقوقى از آنها به گردن اوست كه باید در اداى آن كوشا باشد ، یكى از این حقوق عبارتند از اینكه رسول خدا مى فرمایند با همه مردم خوشرو ، مهربان و گشاده رو باشد .     و پیامبر اكرم صلى اللّه علیه و آله مى فرماید :     و پیامبر اكرم صلى اللّه علیه و آله مى فرماید :       امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود : اَلمُؤمِنُ ألفٌ مَألُوفٍ ، وَلا خَیرَ فِى مَن لا یَألِفُ وَلا یُؤلَّف . مؤمن كسى است كه با دیگران انس بگیرد و دیگران با او انس گیرند ، هر كسى با دیگران انس نگیرد و دیگران با او انس نگیرند خیرى در او نیست .
    و یكى از اعمال روز عید غدیر تبسّم نمودن در روى برادران مؤمن مى باشد در روایتى كه فضائل عید غدیر بیان مى شود ، مى فرمایند :     امام محمّد باقر علیه السّلام فرمود :     در تفسیر این آیه     گوید : آن كوچك : تبسم از روى استهزاء ، و آن بزرگ ، قهقهه و خنده تمسخر آمیز به مؤمن است . و این اشاره است به اینكه خنده مسخره ى بر مرد مسلمان مؤمن از گناهان بزرگ است .
    حال باید دید كه اسباب خنده چیست ؟ و چه چیزهایى خنده را بوجود مى آورد ؟
    یكى از اسباب خنده مزاح كردن مى باشد مزاح در اصل مذموم و مورد نهى است ، و سبب آن یا سبكى و كم وقارى نفس است ، كه در این صورت از رذائل قوه غضبیّه به شمار مى رود ، یا تمایل و خواهش ‍ نفس به آن است ، یا شاد و خندان ساختن بعضى از اهل دنیا به طمع مال آنهاست ، كه در این صورت از رذائل قوه شهویّه مى باشد .
    مزاح از آن رو مذموم است كه موجب سقوط مهابت و وقار مى شود ، و بسا باعث دشمنى و قهر و كینه مى گردد ، و یا به هرزگوئى و استهزاء مى انجامد .     یكى از بزرگان به فرزند خود گفته است : پسرم ، با مردم شریف شوخى مكن كه كینه تو را در دل مى گیرند ، و با مردم پست و فرومایه نیز شوخى مكن كه به تو جرأت پیدا مى كنند .
    و دیگرى گفته است : زنهار از شوخى بپرهیزید ، كه موجب كینه و جدائى خواهد شد .
    و دیگرى گوید : شوخى آبرو را مى برد ، و دوستان را جدا مى كند .
    و نیز گفته اند : هر چیزى تخمى دارد ، و تخم دشمنى شوخى است .
    و از مفاسد شوخى این است كه : سبب هرزه خندى مى شود ، و حال آنكه از خنده نهى شده است .
    خداى تعالى مى فرماید :    و رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم مى فرمایند :     و همچنین فرمودند :     و این روایت دلالت دارد بر اینكه خنده نشانه غفلت از آخرت است .
    یكى از بزرگان گفته است : هر كه بسیار بخندد هیبتش مى رود ، و هر كه شوخى كند سبك مى شود ، و هر كه زیاد به كارى پردازد به آن شناخته شود ، و هر كه پرگو باشد لغزشش بسیار باشد ، و هر كه بسیار بلغزد شرمش كم شود ، و هر كه حیائش كم شود ورع و تقوایش كم شود ، و هر كه ورعش كم شود دلش مى میر .
    عارفى خود را مورد خطاب قرار داد و گفت : آیا مى خندى و حال آنكه شاید كفن تو اكنون از دست گازر بیرون آمده باشد ؟ مردى به برادرش گفت : آیا به تو رسیده است كه به آتش داخل مى شوى ؟ گفت : آرى گفت : آیا دانسته اى كه از آن خارج مى شوى ؟ گفت : نه ، گفت : پس براى چه مى خندى ؟ بعد از آن كسى وى را تا هنگام مرگ خندان ندید .
    و نیز بزرگى به جمعى كه در روز فطر در حال خنده بودند گفت : اگر این ها آمرزیده شده اند این كار شاكران نیست ، و اگر بخشوده نشده اند این فعل خائفان نیست .
    درست است كه خنده بسیار ، دل را تاریك مى كند و مى میراند و آبرو و وقار را از میان مى برد ، اما این آیه فَلیَضحَكُوا قَلیلا وَلیَبكُوا كَثیرا توبه : 82 . درباره منافقان است نه اینكه حكم كلى تكلیفى باشد كه به سزاى اعمالى كه مى كردند تخلف از جهاد و منع دیگران از حركت بسوى میدان نبرد باید كم بخندند و زیاد بگریند .
حق این است كه مزاح مذموم افراط و مداومت بر آن است ، یا مزاحى كه به دروغ و غیبت و امثال این ها بیانجامد و آدمى را از راه حق خارج كند . امّا اندك آن كه موجب گشادگى خاطر و خوشدلى شود ، و متضمّن ایذاء و دروغ و باطل نباشد ناپسند نیست ، به دلیل سخن رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم :     پیغمبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم بسیار تبسّم مى كرد ، و از همه مردم خوش طبعتر بود روزى به پیرزنى فرمود : پیرزن به بهشت نمى رود ، پیرزن گریست فرمود : در آن روز دیگر پیر نخواهى بود .
    زنى به خدمت آن حضرت رسید و گفت : شوهرم شما را دعوت مى كند . فرمود : شوهر تو همان است كه در چشمش سفیدى است ؟ زن گفت : نه به خدا در چشمش سفیدى نیست فرمود چرا ، هست .
    زن گفت : نه به خدا
    فرمودند : هیچ كس نیست مگر اینكه در چشمش ‍ سفیدى هست .
    امثال این مطایبات از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم و از ائمّه علیهم السّلام روایت شده ، و طرف این گونه شوخى ها نیز غالبا زنان و یا كودكان بوده اند ، زیرا پیامبر اكرم و یا ائمّه علیهم السّلام در مواجهه با آنان متناسب بااحساسات و رقّت قلب آنان ، با ایشان رفتار مى كرده اند ، بى آنكه به هزل و دروغ و باطل كشانده شود ، و صدور این مزاحها گاه گاه و به ندرت اتّفاق افتاده ، و البتّه ایشان مى توانستند طورى شوخى كنند كه از حق و اعتدال خارج نشوند ، امّا دیگران هر گاه در شوخى را بگشایند چه بسا كه به افراط و باطل افتند . 

» پیوست خوددارى از آزردن مسلمانان
    در فضیلت و فوائد اضداد آنچه ذكر شد ، یعنى خویشتن دارى از آزار مؤمنان و مسلمانان و اكرام و تعظیم ایشان ، شكّى نیست . و اخبارى كه در ستایش دفع ضرر و خوددارى از آزار مردم رسیده بسیار است ، مانند این سخن پیغمبر اكرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم : من ردّ عن قوم من المسلمین عادیة ماء أو نار وجبت له الجنّة هر كه تجاوز آب یا آتشى را از گروهى از مسلمانان بگرداند بهشت براى او واجب خواهد بود. و در گفتارى دیگر فرمود : (برترین مسلمان آنست كه مسلمانان از زبان و دستش در امان باشند).
    و در حدیثى طولانى در امر به فضائل فرمود : (... اگر بر این كار توانائى ندارى مردم را از شرّ خود نگاه دار ، كه این كار صدقه اى است از جانب تو).
    و نیز سخن آن حضرت صلى اللّه علیه و آله و سلّم : (مردى را دیدم كه در بهشت در گردش بود به این سبب كه درختى را كه مزاحم مسلمانان بود از سر راه برداشته بود).
    و فرمود : (هر كه از راه مسلمانان چیزى را كه آنان را مى آزارد بردارد ، خداوند براى او حسنه‌اى مى نویسد كه به سبب آن بهشت برایش واجب مى شود). و همچنین اخبارى كه در مدح اكرام و تعظیم مؤمن وارد شده بسیار است .
    امام صادق علیه السّلام فرمود : (خداى سبحان مى فرماید: هر كه بنده مؤمن مرا گرامى دارد از غضب من ایمن است).
    و رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود : من اكرم أخاه المسلم بكلمة یلطفه بها وفرّج عنه كربته ، لم یزل فی ظلّ اللّه الممدود ، علیه الرّحمة ما كان فی ذلك هر كه برادر مسلمانش را با سخن محبّت آمیزى گرامى دارد و اندوه و گرفتاریش را بر طرف كند ، تا زمانى كه در این كار باشد همواره در سایه رحمت گسترده خدا خواهد بود.
    و فرمود : ما فی أمّتى عبد ألطف أخاه فی اللّه بشیء من لطف الا اخدمه اللّه من خدم الجنّة هیچ بنده اى از امّت من نیست كه به برادرش لطفى كند مگر آنكه خداوند از خدمتكاران بهشت براى او قرار خواهد دارد.
    و فرمود : أیّما مسلم خدم قوما من المسلمین الا أعطاه اللّه مثل عددهم خدّاما فی الجنّة هر مسلمانى كه جمعى از مسلمین را خدمت كند خداوند به شمار آنان خدمتگزاران در بهشت به او مى دهد.
    و امام صادق علیه السّلام فرمود : من أخذ من وجه اخیه المؤمن قذاة كتب اللّه عزّ وجلّ له عشر حسنات ، ومن تبسّم فی وجه أخیه كانت له حسنة. هر كه خاشاكى از چهره برادر مؤمن خود برگیرد ، خداى عز و جل ده حسنه برایش مى نویسد ، و هر كه به روى برادر مؤمن خود تبسّم كند براى او حسنه اى خواهد بود.
    و فرمود : من قال لاخیه مرحبا كتب اللّه له مرحبا إلى یوم القیامة هر كه برادر مؤمن خود را مرحبا گوید خداوند تا روز قیامت براى او مرحبا مى‌نویسد.
    و فرمود : من أتاه اخوه المسلم فاكرمه فإنّما اكرم اللّه عزّ وجلّ هر كه نزد برادر مسلمان خود آید و او را اكرام كند خداى عز و جل را اكرام كرده است.
    و به اسحاق بن عمّار فرمود : أحسن یا اسحاق إلى اولیائى ما استطعت ، فما أحسن مؤمن إلى مؤمن ولا اعانه الا خمش ‍ وجه ابلیس وقرّح قلبه اى اسحاق با دوستان من هر قدر توانى نیكى كن ، كه هیچ مؤمنى با مؤمنى احسان و اعانت نكرد مگر آنكه چهره ابلیس را خراشید و بر دلش زخم زد.
    و شایسته است كه بعضى از طبقات مردم را به زیادت تعظیم و اكرام اختصاص دهد ، مانند اهل علم و تقوا ، چنانكه در اخبار بر اكرام و احسان آنان تأكید شده است ، و همچنین سزاوار است كه پیران و ریش سفیدان مسلمان بیشتر مورد اكرام و احترام قرار گیرند ، و در این باره اخبار بسیار وارد شده است .
    رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود : من عرف فضل كبیر لسنّه فوقّره آمنه اللّه من فزع یوم القیامة هر كه برترى بزرگتر را به جهت زیادتى سنّ او بشناسد و او را احترام كند خداوند او را از ترس روز قیامت ایمن مى گرداند.
و فرمود : انّ من إجلال اللّه عزّ وجلّ اجلال الشّیخ الكبیر بزرگ شمردن پیر سالخورده ، تعظیم و بزرگ شمردن خداست.
    و فرمود : لیس منّا من لم یوقّر كبیرنا ویرحم صغیرنا كسى كه بزرگسال ما را احترام نكند و بر خردسال ما رحم نكند از ما نیست.
    و اخبار به این مضمون بسیار است .
    و همچنین سزاوار است كه بزرگ یك قوم را به زیادتى اكرام و احترام مخصوص داشت ، به واسطه قول نبىّ اكرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم : إذا اتاكم كریم قوم فأكرموه هر گاه بزرگ قومى نزد شما آید او را اكرام كنید.
    و همین طور شایسته است كه ذریّه و سادات علوى را به زیادت اكرام و تعظیم اختصاص داد. رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود : (شفاعت من براى كسى كه ذرّیّه مرا به دست و زبان و مال كمك كند ثابت است). و نیز فرمود : (چهار نفرند كه شفاعت من در روز قیامت به آنها مى رسد : كسى كه ذریّه مرا گرامى دارد ، و آن كه حوائج ایشان را برآورد ، و كسى كه در موقع اضطرار و درماندگیشان به دنبال انجام كارشان برود ، و آن كه به دل و زبان ایشان را دوست دارد). و فرمود : (فرزندان مرا اكرام كنید ، و آداب مرا نیكو دارید).
    و فرمود : (خوبان ذرّیّه مرا براى خدا و بدان ایشان را براى من اكرام كنید). و احادیث در فضیلت سادات و ثواب اكرام و اعانت ایشان بى شمار است .
    و ضرر رساندن به مسلمان نزدیك است به معنى ایذاء ، و گاهى اخصّ از آن است . بنابراین آنچه بر ذم آن دلالت دارد بر ذم این نیز دلالت مى كند ، مانند این سخن نبىّ اكرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم : خصلتان لیس فوقهما شیء من الشّرّ : الشّرك باللّه تعالى ، والضّرّ بعباد اللّه دو خصلت است كه بدتر از آن نیست : شرك به خداى تعالى ، و ضرر زدن به بندگان خدا. و همچنین ضد آن ، یعنى نفع رساندن به مسلمان نزدیك است به معنى ضدّ ایذاء و اخصّ از آن است . بنابراین آنچه بر مدح آن دلالت دارد بر مدح این نیز دلالت مى كند. و شكّى نیست كه رساندن نفع به مؤمنان از صفات و افعال شریف است . و اخبار وارده در فضیلت آن بسیار است .
    رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود : الخلق عیال اللّه ، فأحبّ الخلق إلى اللّه من نفع عیال اللّه وادخل على اهل بیته سرورا
    (خلق عیال خداوندند ، پس محبوبترین آنها نزد خدا كسى است كه براى عیال خدا سودمند باشد و خانواده اش را شاد سازد).
    و از آن حضرت صلى اللّه علیه و آله و سلّم سؤال شد : من أحبّ النّاس إلى اللّه ؟ قال : انفع النّاس للنّاس محبوبترین مردم نزد خدا كیست ؟ فرمود : كسى كه براى مردم سودمندتر باشد.
و فرمود : خصلتان من الخیر لیس فوقهما شیء من البرّ : الایمان باللّه ، والنّفع لعباد اللّه دو خصلت است كه نیكوتر از آن چیزى نیست : ایمان به خدا و سودمندى براى بندگان خدا.

    بعضى از مفسران گفته اند كه از لحن آیه استفاده مى شود گروهى در مدینه بوده اند كه براى افراد با ایمان شایعه پراكنى مى كردند ، و نسبتهاى ناروا به آنها مى دادند (و حتى پیامبر خدا از زبان این موذیان در امان نبود) همان گروهى كه در جوامع دیگر و مخصوصا در جوامع امروز نیز كم نیستند و كار آنها توطئه بر ضد نیكان و پاكان ، و ساختن و پرداختن دروغها و تهمتهاست .
    قرآن شدیدا آنها را مورد سختترین حملات خود قرار داده و اعمال آنان را بهتان و گناه آشكار معرفى كرده است .
    شاهد این سخن در آیات بعد نیز خواهد آمد.
    در حدیث دیگر كه « امام على بن موسى الرضا » از جدش پیامبر نقل كرده چنین آمده است
    من بهت مؤمنا او مؤمنة او قال فیه ما لیس فیه اقامه اللّه تعالى یوم القیامه على تل من نار حتى یخرج مما قاله فیه ! كسى كه مرد یا زن مسلمانى را بهتان زند یا در باره او سخنى بگوید كه در او نیست خداوند او را در قیامت روى تلى از آتش قرار مى دهد تا از عهده آنچه گفته برآید !ترجمه تفسیر المیزان ج 16 ص 509    معناى اینكه خدا آزار دهندگان پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم) را در دنیا و آخرت لعنت كرده است
إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللّهُ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِیناً همه مى دانیم كه خداى تعالى منزه است از اینكه كسى او را بیازارد ، و یا هر چیزى كه بویى از نقص و خوارى داشته باشد به ساحت او راه یابد ، پس اگر در آیه مورد بحث مى بینیم كه خدا را در اذیت شدن با رسولش شریك كرده مى فهمیم كه خواسته است از رسول خود احترام كرده باشد ، و نیز اشاره كند به اینكه هر كس قصد سویى نسبت به رسول كند ، در حقیقت نسبت به خدا هم كرده ، چون رسول بدان جهت كه رسول است ، هدفى جز خدا ندارد ، پس هر كس او را قصد كند ، چه به خیر و چه به سوء ، خدا را قصد كرده است .
    در آیه مورد بحث افرادى كه در صدد بر مى آیند كه رسول خدا (ص) را اذیت كنند ، به لعنت در دنیا و آخرت وعده داده شده اند ، و « لعنت » به معناى دور كردن از رحمت است ، و چون رحمت مخصوص به مؤمنین ، عبارت است از هدایت به سوى عقاید حق ، و ایمان حقیقى و بدنبال آن عمل صالح ، در نتیجه دورى از رحمت در دنیا ، به معناى محرومیت او از این هدایت است ، و این محروم ساختن جنبه كیفر دارد ، و در نتیجه همان طبع قلوبى است كه در آیه لَعَنّاهُمْ وَجَعَلْنا قُلُوبَهُمْ قاسِیَةً مائده 13 و آیه وَلكِنْ لَعَنَهُمُ اللّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلا یُؤْمِنُونَ إِلّا قَلِیلًا نساء 46 و آیه أُولئِكَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللّهُ ، فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمى أَبْصارَهُمْ سوره محمد 23 به آن اشاره نموده ، و آیه شریفه مورد بحث با این آیات منطبق است .
    این معناى لعنت در دنیا ، و اما لعنت در آخرت به معناى دور كردن از رحمت قرب است ، كه باز در جاى دیگر فرموده : كَلّا إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ یَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ مطففین 15.
    در آیه مورد بحث بعد از لعنت آزار كنندگان رسول خدا (ص) در دنیا و آخرت این تهدید را كرده كه براى آنان و براى آخرتشان عذابى خوار كننده تهیه كرده است . و اگر عذابشان را به وصف خوار كننده توصیف كرده ، بدان جهت است كه تلافى استكبار آنان باشد ، چون اینان در دنیا ، خدا و رسول را اهانت مى كردند ، در مقابل این رفتارشان عذابشان خوار كننده خواهد بود.
    وجه اینكه آزار مؤمنین را « بهتان » و « اثم مبین » خواند
    وَالَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَإِثْماً مُبِیناً در این آیه ایذاء مؤمنین و مؤمنات را در گناه بودن ، مقید كرده به قید « بِغَیْرِ مَا اكْتَسَبُوا ـ بدون اینكه تقصیرى كرده باشند » و این براى آن است كه شامل صورت قصاص و حد شرعى ، و تعزیر نشود ، چون ایذاى مؤمنین و مؤمنات ، در این چند صورت گناه نیست ، زیرا خود شارع اجازه داده ، تا مظلوم از ظالم خود قصاص بگیرد ، و به حاكم شرع اجازه داده تا بعضى از گنهكاران را حد بزند ، و بعضى دیگر را تنبیه كند.
    و اما در غیر این چند صورت خداى تعالى آزار مؤمنین و مؤمنات را احتمال (و زیر بار و بال رفتن) بهتان و اثم مبین خوانده . و بهتان عبارت است از دروغ بستن به كسى در پیش روى خود او ، و اگر ایذاى مؤمنین را بهتان خوانده ، وجهش این است كه آزار دهنده مؤمنین حتما پیش خودش علتى براى این كار درست كرده ، علتى كه از نظر او جرم است ، مثلا پیش خودش گفته : فلانى چرا چنین گفت ؟ و چرا چنین كرد ؟ گفته و كرده او را جرم حساب مى كند ، در حالى كه در واقع جرمى نیست ، و این همان دروغ بستن ، و نسبت جرم به بى گناهى دادن است ، و گفتیم كه این طور نسبت دادن بهتان است .
    و اگر آن را اثم مبین خواند ، بدین جهت است كه گناه بودن افتراء و بهتان ، از چیزهایى است كه عقل انسان آن را درك مى كند ، و احتیاجى ندارد به اینكه از ناحیه شرع نهیى در مورد آن صادر شود.ترجمه تفسیر بیان السعادة ج 11 ص 499    إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللّهُ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِیناً این جمله جواب سؤال مقدّر و تعلیل این قول خدا : ما كان لكم أن تؤذون رسول الله مى‌باشد.
    و علّت اینكه فرمود : یُؤْذُونَ اللّهَ با اینكه مقصود آزار رساندن به رسول صلى اللّه علیه و آله است این است كه اشاره به این باشد كه آزار رسول خدا صلى اللّه علیه و آله آزار به خداى تعالى است .
    و نیز كنایه از كسى است كه على علیه السّلام و فاطمه علیها السّلام را اذیّت كرده باشد.
    چه رسول خدا صلى اللّه علیه و آله فرمود : فاطمه پاره تن من است هر كس او را اذیّت كند مرا اذیّت كرده است ، فرمود : هر كس در حیات من او را اذیّت كند مانند كسى است كه بعد از مرگ من او را اذیّت كند ، هر كس او را بعد از مرگ من اذیّت كند مانند كسى است كه در حیات من او را اذیّت كرده باشد ، هر كس فاطمه را اذیّت كند مرا اذیّت كرده و هر كس ‍ مرا اذیّت كند خدا را اذیّت كرده است و آن قول خداى تعالى است : إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ (1) درباره‌ى على علیه السّلام است رسول خدا در حالیكه ریشش را گرفته بود ، فرمود : هر كس به تار مویى از تو آزار برساند به من آزار رسانده است و هر كس به من آزار برساند به خدا آزار رسانده است و هر كس به خدا آزار برساند لعنت خدا بر او باد (2) .
    وَالَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اكْتَسَبُوا كسانى كه مرد و زن مؤمن را اذیّت كند بدون اینكه آنان گناهى كرده باشند كه بدان وسیله مستحقّ آزار و اذیّت باشند.
    فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً اینان متحمّل كذب و دروغ شده‌اند ، یعنى اذیّت و آزار مؤمنین به این است كه به آنان چیزى نسبت بدهى كه آن را انجام نداده و در آنان موجود نباشد ، یا مقصود این است كه ایذاى مؤمن چیزى جز امر باطل نیست و هر باطلى دروغ و بهتان است .
    وَ إِثْماً مُبِیناً نزول این آیه در مورد ایذاى على علیه السّلام و فاطمه علیهما السّلام منافات با عمومیّت و شمول آن نسبت به جمیع مؤمنین و مؤمنات ندارد.
    صاحب تفسیر بیضاوى درباره این آیه گفته است : این آیه درباره منافقین نازل شده كه على علیه السّلام را اذیّت مى كردند و سرّ مطلب این است كه مؤمن از جهت ایمانش جز ولىّ امرش نیست ، ایذاى او از جهت ایمانش جز ایذاى ولىّ امر او نیست ، ایذاى ولىّ امر او مقرون به ایذاى محمّد صلى اللّه علیه و آله و على علیه السّلام است ، آن ایذاى خداى تعالى است .

» ایذاء و اهانت و تحقیرعلم اخلاق اسلامى ج 3 ص 286    شكّى نیست كه این صفات ناپسندیده غالبا مترتّب بر عداوت و حسد است ، اگر چه بعضى از مصادیق و افراد آن گاهى اوقات صرفا ناشى از طمع یا حرص است و این از پستى قوه شهویه مى باشد ، یا تنها از غضب و بدخوئى و كبر سرچشمه مى گیرد ، هر چند كینه و حسدى در میان نباشد. و به هر حال ، بى شك و شبهه ایذاء و تحقیر مؤمن شرعا حرام و موجب هلاك ابدى است . خداى سبحان مى فرماید :     و رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود : (هر كه مؤمنى را بیازارد مرا رنجانده و هر كه مرا برنجاند خدا را رنجانده ، و هر كه خدا را برنجاند در تورات و انجیل و زبور و قرآن ملعون است). و در خبرى دیگر آمده : (لعنت خدا و فرشتگان و مردم بر او باد). و فرمود : المسلم من سلّم المسلمون من یده ولسانه مسلمان كسى است كه مسلمانان از دست و زبانش ایمن باشند.
    و فرمود : لا یحلّ للمسلم أن یشیر إلى أخیه بنظرة تؤذیه روا نیست كه مسلمانى با نگاهى آزار دهنده به برادر مسلمان خود اشاره نماید.
    و فرمود : (آیا به شما خبر دهم كه مؤمن كیست ؟ كسى كه مؤمنان وى را بر جان و مال خویش امین بدانند. مى خواهید به شما بگویم كه مسلمان كیست ؟ كسى كه مسلمان از دست و زبان او ایمن باشند. براى مؤمن حرام است كه بر مؤمن ظلم یا خوارى یا غیبت روا دارد یا او را رد و طرد كند).
امام صادق علیه السّلام فرمود : قال اللّه عزّ وجلّ : لیأذن بحرب منّى من آذى عبدى المؤمن خداى عز و جل مى فرماید : آن كس كه بنده مؤمن مرا بیازارد به من اعلان جنگ مى دهد.
    و فرمود : اذ كان یوم القیامة نادى مناد : أین المؤذون لاولیائى ؟ فیقوم قوم لیس على وجوههم لحم ، فیقال : هؤلاء الّذین آذوا المؤمنین ، ونصبوا لهم وعاندوهم وعنّفوهم فی دینهم . ثمّ یؤمر بهم إلى جهنّم چون قیامت شود ، منادیى ندا كند : كجایند آزار كنندگان دوستان من ؟ پس عدّه اى كه صورتشان گوشت ندارد برخیزند ، و گفته شود : این هایند آن كسانى كه مؤمنان را آزردند ، و با آنان دشمنى كردند و عناد ورزیدند و با آنها درباره دینشان درشتى نمودند ، سپس فرمان رسد كه آنان را به دوزخ برند.
    و فرمود : قال رسول اللّه صلى اللّه علیه و آله و سلّم : قال اللّه تبارك و تعالى : من أهان لی ولیّا فقد أرصد لمحاربتى رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود : خداى تبارك و تعالى مى فرماید : هر كه به یكى از دوستان من اهانت كند ، كمر محاربه با من بسته است.
    و فرمود : (خداى تبارك و تعالى مى فرماید : هر كه دوستى از من را مورد اهانت قرار دهد به جنك با من كمین كرده ، و من به یارى دوستانم شتاب مى كنم).
    و فرمود : قال رسول اللّه صلى اللّه علیه و آله و سلّم : قال اللّه عزّ وجلّ : قد نابذنى من اذلّ عبدى المؤمن رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود : خداى عز و جل مى فرماید : آن كس كه بنده مؤمن مرا خوار كند با من به جنگ برخاسته.
    و فرمود : من حقر مؤمنا مسكینا أو غیر مسكین ، لم یزل اللّه عزّ وجلّ حاقرا له ماقتا ، حتّى یرجع عن محقرته إیّاه هر كه مؤمنى را چه مستمند باشد یا غیر مستمند خوار شمارد ، خداى عز و جل همواره او را خوار و دشمن دارد تا از خوار شمردن وى باز گردد. و در این معنى اخبار بسیار دیگرى نیز هست .
    و هر كه نسبت میان علت و معلول و ارتباط خاصّى را كه میان خالق و مخلوق است بشناسد ، مى داند كه ایذاء و اهانت بندگان در حقیقت به ایذاء و اهانت خداوند برمى گردد ، و همین امر در مذمّت آن كافى است . پس بر هر عاقلى واجب است كه پیوسته متذكّر بدى و مذموم بودن ایذاء و تحقیر مسلمین و خوبى و پسندیده بودن ضد آن باشد ، و آنچه را كه در رفع آزار و اذیّت آنان و گرامى داشتن ایشان رسیده است ـ چنانكه خواهد آمد ـ به خاطر داشته باشد ، و خود را از ارتكاب ایذاء و تحقیر آنها باز دارد تا موجب رسوائى در دنیا و عذاب آخرت نگردد.

تفسیر نمونه ج 17 ص 422كسانى كه خدا و پیامبرش را ایذاء مى كنند خداوند آنها را در دنیا و آخرت از رحمت خود دور مى سازد و براى آنان عذاب خوار كننده اى آماده كرده است إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللّهُ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِیناً.
    در اینكه منظور از « ایذاء پروردگار » چیست ؟ بعضى گفته‌اند همان كفر و الحاد است كه خدا را به خشم مى آورد ، چرا كه آزار در مورد خداوند جز ایجاد خشم مفهوم دیگرى نمى تواند داشته باشد.
    این احتمال نیز وجود دارد كه ایذاء خداوند همان ایذاء پیامبر صلى الله علیه وآله و مؤمنان است ، و ذكر خداوند براى اهمیت و تاكید مطلب است .
    و اما ایذاء پیامبر اسلام ص مفهوم وسیعى دارد ، و هر گونه كارى كه او را آزار دهد شامل مى‌شود ، اعم از كفر و الحاد و مخالفت دستورات خداوند ، همچنین نسبتهاى ناروا و تهمت ، و یا ایجاد مزاحمت به هنگامى كه آنها را دعوت به خانه خود مى كند همانگونه كه در آیه 53 همین سوره گذشت إِنَّ ذلِكُمْ كانَ یُؤْذِی النَّبِیَّ : این كار شما پیامبر را آزار مى دهد.
    و یا موضوعى كه در آیه 61 سوره توبه آمده كه پیامبر صلى الله علیه و آله را به خاطر انعطافى كه در برابر سخنان مردم نشان مى داد به خوش باورى و ساده دلى متهم مى ساختند :
    وَمِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَیَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ : گروهى از آنها پیامبر را آزار مى دهند و مى‌گویند : او آدم خوش باورى است كه گوش به حرف هر كس مى دهد و مانند اینها.
    حتى از روایاتى كه در ذیل آیه وارد شده چنین استفاده مى‌شود كه آزار خاندان پیامبر صلى الله علیه و آله مخصوصا على علیه السلام و دخترش ‍ فاطمه زهرا علیها السلام نیز مشمول همین آیه بوده است ، در صحیح « بخارى » جزء پنجم چنین آمده است كه : رسول خدا فرمود :
    فاطمة بضعة منى فمن اغضبها اغضبنى فاطمه پاره تن من است هر كس او را به خشم در آورد مرا به خشم در آورده است .
    همین حدیث در صحیح « مسلم » به این صورت آمده : ان فاطمة بضعة منى یؤذینى ما آذاها : فاطمه پاره اى از تن من است هر چه او را آزار دهد مرا مى آزارد .
شبیه همین معنى در باره على علیه السلام از پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله نقل شده است .
    و اما « لعن » در آیه فوق چنان كه سابقا هم گفتیم به معنى دورى از رحمت خداست ، و این درست نقطه مقابل رحمت و صلوات است كه در آیه قبل آمده بود.
    در حقیقت لعن و طرد از رحمت آنهم از سوى خداوندى كه رحمتش گسترده و بى پایان است بدترین نوع عذاب محسوب مى شود ، به خصوص كه این طرد از رحمت هم در دنیا باشد و هم در آخرت (چنان كه در آیه مورد بحث اینگونه است).
    و شاید به همین جهت مساله « لعن » قبل از « عذاب مهین » ذكر شده .
    تعبیر به « اعد » (آماده كرده است) دلیل بر تاكید و اهمیت این عذاب است آخرین آیه مورد بحث از ایذاء مؤمنان سخن مى گوید و براى آن بعد از ایذاء خدا و پیامبر صلى الله علیه و آله اهمیت فوق العاده اى قائل مى‌شود ، مى‌فرماید : كسانى كه مردان و زنان با ایمان را به خاطر كارى كه انجام نداده اند آزار مى دهند ، محتمل بهتان و گناه آشكارى شده اند وَالَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَإِثْماً مُبِیناً.
    چرا كه مؤمن از طریق ایمان پیوندى با خدا و پیامبرش دارد ، و به همین دلیل در اینجا در ردیف خدا و پیامبرش قرار گرفته .
    تعبیر بِغَیْرِ مَا اكْتَسَبُوا اشاره به این است كه آنها مرتكب گناهى نشده اند كه موجب ایذاء و آزار باشد ، و از اینجا روشن مى شود كه هر گاه گناهى از آنان سر زند كه مستوجب حد و قصاص و تعزیر باشد اجراى این امور در حق آنها اشكالى ندارد ، و همچنین امر به معروف و نهى از منكر مشمول این سخن نیست .
    مقدم داشتن « بهتان » بر « اثم مبین » به خاطر اهمیت آنست ، چرا كه بهتان از بزرگترین ایذاءها محسوب مى شود ، و جراحت حاصل از آن حتى از جراحات نیزه و خنجر سختتر است ، آن گونه كه شاعر عرب نیز گفته :
    جراحات السنان لها التیام ولا یلتام ما جرح اللسان زخمهاى نیزه التیام مى یابد اما زخم زبان التیام پذیر نیست در روایات اسلامى نیز اهمیت فوق العاده‌اى به این مطلب داده شده است ، در حدیثى از امام صادق علیه السلام مى‌خوانیم خداوند عز و جل مى فرماید :

خداوند در این روایت بنده مومن را به خود نسبت داده و این نشانه شرافت و تكامل انسان مومن است كه خداوند او را به خود نسبت داده . و از این انتساب این نكته نیز استنباط مى شود كه هر گونه بى احترامى و اذیت و آزار مومن در حقیقت نوعى اذیت خداوند متعال است لذا پیامبر بزرگوار از خداوند چنین نقل مى كنند :     ناگفته نماند كه اذیت و آزار دیگران به هر شكل و نوعى كه باشد حرام است خواه با گفتار صورت گیرد خواه با رفتار لذا پیامبر (ص) :     پس دین مبین اسلام به مسلمانان اجازه نمى دهد حتى بوسیله نگاه كردن نیز موجب عدم رضایت و آزردگى خاطر دیگران فراهم آورند . » آیات

    یكى از صفات زشت آزار و اذیت كردن است در بعد شناسائى علل و عوامل این رذیله اخلاقى باید گفت در مواردى دشمنى و حسادت و در برخى موارد خشم و بد خلقى و برترى جوئى موجب پیدایش روحیه ایذاء و تحقیر مى گردد .
    تردیدى نیست كه اذیت كردن دیگران كار بسیار زشتى است و در صورت تكرار موجب هلاكت آدمى مى گردد . ضمنا باید به این نكته توجه داشته باشیم كه در دین مبین اسلام اساسا به كسى مسلمان گفته مى شود كه همه مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند.

» روایات     اولین نتیجه اى كه از این روایت استنباط مى شود این است كه اگر كسى به نوعى موجب اذیت و آزار دیگران گردد مسلمان نخواهد بود .
    پیامبر بزرگوار در فرازى دیگر از سخنان خود مى فرمایند :  

      افشاء سلام یعنى انتشار و گسترش دادن سلام كه نباید محدود به افراد آشنا شود - كما اینكه امروزه عادت بر آن شده - چه از روایات بر میآید که به هر كس از مسلمانان كه برخورد مى شود، ابتدا سلام شود، حتى به كودكان هم سلام كردن سبب ایجاد تواضع و فروتنى در فرد سلام كننده مى شود و سلام، موجب سلامتى روحى و دور شدن از كبر و باعث ایجاد انس و الفت مى شود.
    سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ (سوره یس آیه 58). در آن روز به عنوان پیام از پروردگار مهربان به ایشان ابلاغ سلام مى شود.
مـى فـرمـایـد:" بـراى آنها سلام و تهنیت الهى است ، این سخنى است از ناحیه پروردگار رحیم و مهربان آنها" (سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ) .
    این نداى روح افزا و نشاط بخش و مملو از مهر و محبت چنان روح انسان را در خود غرق مى كـنـد، و بـه او لذت و شـادى و مـعـنـویـت مـى بخشد، كه با هیچ نعمتى برابر نیست، آرى شنیدن نداى محبوب، ندایى آمیخته با محبت، و آكنده از لطف، سر تا پاى بهشتیان را غرق سرور مى كند، كه یك لحظه آن بر تمام دنیا و آنچه در آن است برترى دارد! در روایتى از پـیـغـمـبـر گـرامـى اسـلام صلی الله علیه و آله و سلم آمـده اسـت:" در هـمـان حال كه بهشتیان غرق در نعمتهاى بهشتى هستند نورى بر بالاى سر آنها آشكار مى شود، این نـور لطـف خـداسـت كـه بـر آنـهـا پرتو افكنده، ندایى میآید كه سلام بر شما اى بهشتیان و این همان است كه در قرآن آمده: سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ، اینجاست كه نظر لطف خـداونـد چـنـان آنـهـا را مـجـذوب مـى كـنـد كـه از هـمـه چـیـز جـز او غـافـل مـى شـونـد، و هـمـه نـعـمـتـهـاى بـهـشـتـى را در آن حال به دست فراموشى مى سپارند، و اینجاست كه فرشتگان از هر درى بر آنها وارد مى شوند و مى گویند درود بر شما".
    آرى جـذبـه شـهود محبوب، و دیدار لطف یار، آن قدر لذت بخش و شوق انگیز است كه یك لحـظـه از آن با هیچ نعمتى حتى با تمام جهان برابر نیست، و عاشقان دیدار او آن چنانند كـه اگـر این افاضه معنوى از آنها قطع شود قالب تهى مى كنند، چنان كه در حدیثى از امـیـر مـؤ مـنـان علیه السلام آمـده اسـت كـه فرمود: لو حجبت عنه ساعة لمت !" اگر یك ساعت از دیدار او محجوب بمانم جان مى دهم "!.
    جـالب ایـنـكه ظاهر آیه این است كه این سلام پروردگار كه نثار مؤ منان بهشتى مى شود سـلامـى اسـت مـسـتـقیم و بى واسطه ، سلامى است از رب و پروردگار آنهم سلامى كه از رحـمـت خـاصه او یعنى مقام رحیمیتش سرچشمه مى گیرد و تمام الطاف و كرامات در آن جمع است، و چه نعمتى.» انواع سلامهایى كه نثار بهشتیان مى شود:اصولا بهشت " دار السلام " است همانگونه كه در آیه 25 سوره یونس مى خوانیم : [وَ اللّهُ یـَدْعـُوا إِلى دارِ السَّلامِ]: خـداونـد مـردم را دعـوت بـه دار السلام و سرزمین سلامت و آرامـش مـى كـنـد" و بـهشتیان كه ساكنان این سرزمینند گاه با سلام فرشتگان روبرو مى شـوند كه به هنگام ورود در بهشت از هر درى بر آنها وارد مى شوند و مى گویند:" سلام بـر شـمـا بـه خـاطـر شـكـیـبـاییهایى كه داشتید و چه پایان خوبى است این سرایى كه نـصـیـبـتـان شـده [ وَ الْمـَلائِكـَةُ یـَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ سَلامٌ عَلَیْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدّارِ] (رعد- 24). و گاه ساكنان اعراف آنها را صدا مى زنند و مى گویند:" سلام بر شما" [وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَیْكُمْ] (اعراف - 46). گـاه پـس از ورود در بهشت با سلام و تحیت فرشتگان روبرو مى شوند و گاه به هنگام قـبـض روح ایـن سلام از ناحیه فرشتگان مرگ به آنها نثار مى شود و مى گویند:" سلام بـر شـمـا وارد بـهـشـت شـویـد بـه خـاطـر اعـمـالى كـه انجام مى دادید [ الَّذِینَ تَتَوَفّاهُمُ الْمـَلائِكـَةُ طـَیِّبـِیـنَ یـَقـُولُونَ سـَلامٌ عـَلَیـْكـُمْ ادْخـُلُوا الْجـَنَّةَ بـِمـا كـُنـْتـُمْ تـَعـْمـَلُونَ] (نحل - 32) و گـاه خـودشـان بـه یكدیگر سلام و درود مى فرستند، و اصولا" تحیت آنها در آنجا همان سلام است [تَحِیَّتُهُمْ فِیها سَلامٌ] (ابراهیم - 23) و بالا خره برتر و بالاتر از همه اینها سلام پروردگار است [سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ].
    خـلاصـه ایـنكه " در آنجا نه سخن لغوى شنیده مى شود و نه كلام بیهوده اى، تنها سلام است سلام [ لا یَسْمَعُونَ فِیها لَغْواً وَ لا تَأْثِیماً إِلاّ قِیلًا سَلاماً سَلاماً] امـا نه سلامى كه تنها در لفظ باشد بلكه سلامى كه اثر آرام بخش و سلامت آفرین آن در اعماق روح و جان انسان نفوذ مى كند و همه را غرق در آرامش و سلامت مى سازد.» تحیّت یعنى چه ؟در مواردى از قرآن مجید كلمه (تحیّت) آمده است كه در پاره اى از روایات آن را به سلام تفسیر كرده اند و براى نمونه به دو مورد اشاره مى شود.
در یك جا مى فرماید :    و نیز مى فرماید : » روش رسولخدا صلّى اللّه علیه و آله
   
رسول گرامى اسلام صلّى اللّه علیه و آله اهمیت زیادى به سلام كردن مى داد .
    ابن شهرآشوب یكى از مورخین نامى در مورد رفتار رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم مى نویسد :    آن حضرت حتى بر كودكان و خردسالان نیز سلام مى كرد تا پس از آن بزرگوار سلام كردن به عنوان یك سنّت زنده بماند و مردم سبقت در سلام را شیوه خود قرار دهند . از این رو فرمود :    تقیّد به این سنّت اسلامى چندان مهم است كه پیامبر گرامى صلّى اللّه علیه و آله فرمود :     در مورد احترام و اكرام به اشخاص تنها سلام كردن و برخاستن كافى نیست ، زیرا گاهى سلام و قیام به عنوان تمسخر انجام مى پذیرد و هیچ گونه احترامى در آن ملحوظ نمى شود . سلام و قیام در صورتى تحیّت و احترام است كه با این قصد انجام گیرد

» نكوهش از ترك سلام
    امام صادق علیه السلام فرمود كه خداى متعال مى فرماید :     برخى افراد تنها به دوستان و آشنایان خود سلام مى كنند ، ولى اسلام این گونه طرز تفكّر را مردود شناخته و مسلمانان را موظف مى داند كه به هر كس برسند سلام كنند .
    سید قطب در تفسیر خود مى نویسد :
    و قد سئل رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله : » سلام كردن نوعى از صله رحم مى باشد :
    هدف از صله رحم برقرار كردن ارتباط و پیوند خویشاوندى است دین مقدّس اسلام مى فرماید این وظیفه را حتى با دادن یك جرعه آب و آزار نرساندن به آنان و نیز سلام كردن به یكدیگر مى توانید انجام دهید و از اجر و پاداشى كه خدا براى صله رحم مقرر فرموده است بهره ببرید .
    رسول گرامى اسلام صلّى اللّه علیه و آله فرمود :     رسول گرامى اسلام صلّى اللّه علیه و آله فرمود :    امیر مؤمنان علیه السلام در این باره فرمود : » انتظار بیجا
    متأسفانه بعضى از افراد متكبّر و خودخواه و مغرور این سنّت اسلامى را نادیده گرفته و انتظار دارند كه تمام مردم به آنها سلام كنند . خودخواهى و غرور برخى از آنان تا حدّى است كه متوقع اند كسانى كه نشسته اند به احترام آنها از جا برخیزند و به آنها سلام كنند . این گونه افراد با این انتظار بى مورد دو سنّت اسلامى را نادیده انگاشته اند كه یكى از آن دو ، سلام كردن و دیگرى آداب سلام كردن است ، چون در اسلام تمام این نكات به طور دقیق بیان شده است .

» آداب سلام و افشاء سلام (بلند سلام كردن)
    چه كسى باید آغاز به سلام كند؟
    در احادیث معصومین علیهم السلام در این باره دستورهاى جالب و دقیقى دیده مى شود .
     امام صادق علیه السلام فرمود :         ... یعنى یكى از اسماء حسنى خداوند (سلام) است .     و این است سرّ ترغیب بر سلام كردن رسول خدا صلى اللّه علیه و آله فرمود :           و پیغمبر اكرم صلى اللّه علیه و آله فرمود :     فخر رازى در تفسیر خود روایتى از رسولخدا صلّى اللّه علیه و آله نقل مى كند كه بر اساس آن ، كسانى كه مركبشان از مركب دیگران از نظر قیمت بالاتر است باید بر آنها كه مركب ارزان ترى دارند سلام كنند .
    و اینك متن روایت و بابى كه در وسائل تعدادى روایت در آن نقل شده :     فخر رازى پس از بیان این روایت مى گوید : دو دلیل براى این مسئله هست :
    1 ـ علت اینكه باید سواره بر پیاده سلام كند این است كه سوار هیبت و ابهت بیشترى دارد ، از این رو هنگامى كه سلام مى كند ترس مردم از میان مى رود .
    2 ـ و علت اینكه آن كس كه مركب او گرانقیمت تر است بر كسى كه مركب ارزان ترى دارد باید سلام كند این است كه این خود نوعى مبارزه با كبر است [ كه سرچشمه این تكبّر ، ثروت است ] .
    زیرا برخى تصور مى كنند چون از ثروت زیادى برخوردارند باید دیگران با دیده احترام به آنها بنگرند . به این جهت مى گوید این گونه افراد براى سلام كردن بر دیگران سزاوارترند ، چرا كه این خود وسیله اى براى درهم شكستن كبر و غرور آنها است .

» جواب سلام و آداب آن
    چنانكه گفته شد ابتداى به سلام مستحب و جواب آن واجب است . حتى اگر در نماز باشید باید جواب سلام را بدهید به همان گونه اى كه سلام كننده سلام كرده .
    اما آداب آن :
    الف : بهتر است جواب سلام رساتر و پربارتر از سلام باشد (البته در غیر نماز ، ولى در نماز لازم نیست بلند جواب داد و بیشتر از حدّ لازم نماز را باطل مى كند) . قرآن كریم در این باره مى گوید :     ملاحظه كنید نخست تحیّت بهتر را ذكر مى كند و سپس تحیّت برابر را ، و از این تقدیم مى فهمیم كه آنچه مطلوب خداى تعالى است تحیّت احسن است .
    تحیّت به احسن آن است كه پاسخ با عباراتى كامل تر و محتوایى برتر همراه باشد مثلا در جواب سلام بگوییم السلام علیكم و رحمه الله و بركاته
    مرحوم طبرسى در این باره مى نویسد :     ب : یكى دیگر از آداب جواب سلام آن است كه بلا فاصله پاسخ بگوید و پاسخ را طورى ادا كند كه سلام كننده بشنود .
    پ : یكى دیگر آداب جواب سلام آنكه پاسخ را با زبان و با همان عبارات مرسوم بگوید و چنانچه به اشاره سر و دست ادا كند به وظیفه خود عمل نكرده است . البته اگر آغاز كننده طبق آداب مرسوم میان خودشان با بلند كردن دست و یا برداشتن كلاه اداى احترام كند طبق آیه كریمه أو رُدّوُها نساء : 86 مى توان همان گونه پاسخ داد .
    ت : تواضع در برابر متجاهر به فسق و تارك الصّلوة :
    از مواردى كه تواضع پسندیده نیست تواضع نسبت به كسانى است كه متجاهر به فسق از قبیل میگسارى و رباخوارى و ترك نماز و امثال آن باشند .
    اسلام اجازه نمى دهد با این گونه اشخاص طورى رفتار كنیم كه در گناه و عصیان جرأ ت پیدا كنند ، از این رو حتى از سلام كردن به آنها نهى كرده است .

» خلاصه بحث
    خلاصه اینكه تواضع هنگامى ستوده است كه براى خدا و در راه خدا باشد و از انگیزه هاى عالى و اهداف بلند آسمانى نشأت بگیرد ، ولى اگر هدف از تواضع خدا نباشد و براى خدا فروتنى نكند ، این ذلّت و خوارى است و انسان مؤمن و متخلّق به اخلاق حسنه زیر بار ذلّت و خوارى نمى رود . بنابر این ، مطلق گرایى در مسائل اخلاقى نادرست است و به قول شاعر :
    جهان چون خطّ و خال و چشم و ابروست كه هر چیزى به جاى خویش نیكوست .
    رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود :     و امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود :     و امام صادق علیه السّلام فرمود : » پاداش سلام كردن
    رسول گرامى اسلام صلّى اللّه علیه و آله فرمود :     و نیز از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه رسولخدا صلّى اللّه علیه و آله فرزندان عبد المطّلب را دعوت كرد و فرمود :     » سبقت گرفتن در سلام
    اكنون كه رجحان و خوبى سلام كردن معلوم شد ، بى تردید ، مسابقه از یكدیگر پیشى گرفتن در این امر خیر نیز مطلوب و پسندیده است ، چرا كه قرآن مجید مى فرماید :     همچنین در این باره توصیه هاى فراوانى شده است ، زیرا در صورتى كه سلام كردن و پاسخ دادن به آن توأم با محبت و صفا و صمیمیت باشد ، علاوه بر آثار اجتماعى ، نتیجه هاى معنوى و دینى نیز دارد . در این مورد به دو حدیث اشاره مى كنیم :
    امام صادق علیه السلام فرمود :     حضرت على علیه السلام فرمود :         توضیح:
فـیض (ره ) گوید: آشكارا كردن سلام باینست كه بهر كس برخورد كردید سلام كنید هر كـه خـواهـد بـاشـد، و مـعناى گفته سلمان اینست كه بهر كه برخورد كردید سلام كنید (و فـكـر نـكـنـیـد كه ممكن است برخى از مردم شایسته سلام نباشند) زیرا اگر سزاوار سلام نباشد مانند اینكه از ستمكاران باشد سلام خدا باو نرسد.             شـرح :
فـیـض (ره ) گـویـد: زیـرا كـه ایـن اشـخـاص خـاطـرشـان مشغول و بخود سرگرم هستند پس باكى بر آنها نیست اگر سلام نكنند.     » چه كسى باید سلام را آغاز كند :             توضیح:
سـلام بكودك دو اثر روانى دارد: براى سلام كننده باعث تقویت خوى پسندیده تواضع و فـروتـنـى اسـت ، و بـراى كـودك وسـیـله احـیـاء شـخـصـیـت و ایـجـاد اسـتـقـلال اسـت . طـفلى كه بزرگسالان باو سلام كنند و بدین وسیله از وى احترام نمایند، لیـاقـت و شـایـسـتـگـى خـود را باور میكند و از كودكى معتقد مى شود كه جامعه او را انسان میشناسد و مردم باو اهمیت میدهند. كـسـانى كه مایلند عملا از سنت رسول اكرم (ص ) پیروى نمایند لازم است بكودكان سلام كـنـنـد تـا از طـرفـى خـلق پـسـندیده تواضع را در خود تقویت نموده و از طرف دیگر در كـودكـان مـسـلمـیـن از ایـن راه احـیـاء شـخـصـیـت كـنـنـد و آنـان را افـرادى مستقل و متكى بنفس بار آورند.» سلام كردن بر زنان : » سلام كردن بر سایر ملل:         شرح : مجلسى (ره ) گوید: یعنى بر ما یا بر مستحقش یا بر كسى كه پیروى از حق كند.   » بر چه كسانى نباید سلام كرد: