این ماه به خاطر برخورداری از اعمال ویژه برای کودکان جذاب است و اصولاً هر چیزی که متفاوت باشد، جذابیت پیدا می کند. بچه ها در این ماه با سبک زندگی خاصی از غذا خوردن و فعالیت های ویژه روبه رو می شوند و والدین می توانند از این فرصت ها برای تربیت دینی آن ها استفاده کنند.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، سر سفره افطار که می نشستیم، هنوز لب به غذا نزده بودیم، اسکناس نو بود که جلویمان می گذاشتند و تبریک بود که از طرف اعضای خانواده نصیب مان می شد، حس تولد بند بند وجودمان را فرا می گرفت و احساس قد بر افراشتن به ما می گفت که با گرفتن اولین روزه عمرمان بزرگ شده ایم.با آغاز ماه مبارک رمضان روح تازه ای بر کالبد خانواده دمیده می شود و فاصله گرفتن از روزمرگی ها برای افراد به ویژه کودکان و نوجوانان جذابیت زیادی دارد.
در نظام اسلامی و تربیت دینی همواره شیوه برخورد و رفتار والدین با فرزندان در موضوعات مختلف اهمیت ویژه ای دارد زیرا این امر سنگ بنای شخصیت و تفکر فرزند را پایه گذاری می کند. والدین مومن و معتقد که دوست دارند فرزندانشان روحیه دینی و گرایش های مذهبی داشته باشند می دانند که فرا رسیدن ماه نورانی رمضان، فرصت ویژه ای است تا فرزندان خود را بیشتر با آموزه های دینی مانوس سازند.
دکتر سیدمحسن اصغری نکاح روان شناس کودک، استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت وگو با خراسان بر این نکته تاکید می کند که والدین و مربیان می توانند برای انتقال آموزه های تربیتی و دینی به کودکان از بهار تربیت و فصل معنوی ماه مبارک رمضان استفاده کنند. آن چه پیش رو دارید نکته های کلیدی و کاربردی در رفتار با کودکان در ماه مبارک رمضان از نظر این روان شناس است.
یک فرصت طلایی
گام اول برای چنین کار مهمی، اصلاح و تقویت نگرش بزرگ ترهاست تا به نگرشی جامع در این باره دست پیدا کنند. در دین مبین اسلام هدف از روزه داری که یکی از اعمال واجب محسوب می شود، قرب و کسب رضایت الهی است. این ماه برای کودکان فرصت رشد هیجانی، سلامت جسمانی ، رشد اجتماعی و شکل گیری هویت دینی و معنوی است.
این ماه به خاطر برخورداری از اعمال ویژه برای کودکان جذاب است و اصولاً هر چیزی که متفاوت باشد، جذابیت پیدا می کند. بعضی والدین و بزرگ ترها اعمال دینی را که در ماه های دیگر با دقت و پایبندی کمتری انجام می دادند در این ماه با تقید و توجه بیشتری انجام می دهند.
برای بچه ها هم همین طور است، آن ها با سبک زندگی خاصی از غذا خوردن و فعالیت های ویژه روبه رو می شوند و والدین می توانند از این فرصت ها برای تربیت دینی آن ها استفاده کنند.
ماه عزیز، ماه قشنگ
دین اسلام ماه رمضان را ضیافت الهی و یا عید می نامد. ما هم باید با تعابیر مثبت از آن یاد کنیم. مثلاً در سخن گفتن با فرزندانمان از این ماه با تعابیر ماه عزیز، ماه قشنگ و ماه خوب یاد کنیم و از هر گونه لفظی که دارای بار منفی است، پرهیز کنیم.
یاد شیرین
در روان شناسی امروز مباحثی مثل تربیت هیجانی و خود تنظیمی داریم که والدین می توانند در ماه رمضان به شکل موثرتری به این مسائل بپردازند. آن ها باید دقت کنند قبل، حین و بعد از ماه رمضان از این ماه با شیرینی و حلاوت یاد کنند تا به صورت ویژه و با جلوه های خوشایند برای کودکان و نوجوانان تداعی شود.
دلزدگی ایجاد نکنیم
بعضی از والدین در رفتار و کارهای شان بسیار خوب عمل می کنند ولی گاهی مستقیم یا غیرمستقیم و گاهی ناآگاهانه تعابیری منفی به کار می برند. مثل: «باز یک ماه نباید ناهار بخوریم.» «باز، یک ماه تشنگی» و... این تعابیر ممکن است برای بچه ها نگرانی و دلزدگی ایجاد کند. به جای چنین جملاتی خوب است بگوییم:«یک ماه فرصت داریم تمرین کنیم تا کارهایی را که نباید انجام دهیم انجام ندهیم.» و... می دانید که در قرآن آمده است که روزه داری تقوا را افزایش می دهد.
سحری بیدارم کن...
اگر بچه ها علاقه مندند هنگام سحر بیدار شوند، حتماً آن ها را بیدار کنید. این کار هم گرایش روزه داری را در آن ها تقویت می کند هم بیدار شدن در این زمان برایشان جذابیت دارد و موجب انس گرفتن شان با ماه رمضان می شود.حتی اگر فرزند ۴یا ۵ ساله شما اصرار به بیدار شدن دارد، به شخصیت او حتماً احترام بگذارید و بیدارش کنید، اگر چه این کار سخت است ولی برای تحقق تربیت دینی فرزند باید این سختی ها را به جان بخریم.
تولد معنوی ام را جشن بگیر
اولین روزه داری تجربه بسیار باشکوه و متفاوتی است و بزرگ ترها باید برای این تجربه جشن بگیرند، هدیه بدهند و از فرزندشان تشکر کنند. پژوهش ها نشان می دهد کسانی که هویت دینی موفقی پیدا می کنند کسانی هستند که تجربه های دینی موفقی داشته اند، البته باید دانست دانش و اطلاعات دینی با تجربه بسیار متفاوت است.
ممکن است کسی اطلاعات زیادی درباره اهمیت نماز و روزه داشته باشد ولی کسی که شیرینی این کارها را تجربه کرده است، نسبت به انجام آن پایبندتر است پس باید زمینه چنین تجربه هایی را برای فرزندان فراهم کنیم.
والدین، مربیان و بستگان نزدیک، فهرستی از کودکان و نوجوانانی که اولین روزه هایشان را گرفته اند تهیه کنند و در مهمانی ها اگر ممکن است مانند مراسم تولد به آن ها اسکناس یا هدیه ای متناسب با موقعیت اجتماعی و فرهنگی شان بدهند، چون این اتفاق هم، تولد معنوی است و در آن جمع بگویند: این شخص اولین روزه اش را گرفته است، از او می خواهیم برایمان دعا کند. به او هدیه بدهند و برای او صلوات بفرستند. حمایت های معنوی مثل التماس دعا گفتن به آن ها هم تاثیر بسیاری دارد.
حامی ام باش...
شکل گیری شبکه های روانی-اجتماعی برای کودکانی که جثه ظریف و ضعیفی دارند و روزه می گیرند، بسیار مهم است. متاسفانه برخی بزرگ ترها با دیدن این کودکان می گویند:«او که هنوز بچه است یا ضعیف است، چه کسی گفته روزه بگیرد»این طرز برخورد بچه ها را دچار تردید می کند، حتماً در این شرایط از بچه ها حمایت کنید و مثلاً بگویید:«او هم بزرگ شده، آن قدر که خودش تصمیم گرفته روزه بگیرد.»
همچنین می توان با شناسایی نوجوانان و کودکان دیگری که آن ها هم روزه اولی هستند یا سال گذشته روزه گرفته اند و آشنا کردن آن ها با یکدیگر شبکه اجتماعی برای فرزندان تشکیل دهیم.
آشکار کردن آثار مثبت
کودکان و نوجوانان باید آثار مثبت روزه گرفتن را در ما ببینند و احساس کنند که بزرگ ترهایشان خوش اخلاق تر، مهربان تر، صبورتر و فعال تر شده اند تا این آثار مثبت را نزد خود به روزه داری نسبت دهند؛ متاسفانه در فرهنگ جامعه ما برعکس رفتار می شود؛ مثلاً به کودکان گفته می شود:«بازی و سروصدا نکنید که پدر و مادرتان روزه دارند،گرسنه اند و خوابیده اند.» نباید روزه داری والدین منع و محرومیتی برای کودکان ایجاد کند.
این همه ذوق را جدی بگیرید
گاهی فرزندان ذوق و علاقه دارند تا روزه بگیرند ولی چون به سن تکلیف نرسیده اند، والدین به آن ها اجازه نمی دهند، در حالی که بچه ها با این کار احساس بزرگی می کنند و والدین هم باید به آن ها فرصت تمرین بدهند و کمک کنند تا روزه های کوچک یا اصطلاحاً کله گنجشکی بگیرند و مانع آن ها نشوند؛تا وقتی کودکان به سن تکلیف می رسند،آمادگی روزه گرفتن حتی در روزهای بلند سال را داشته باشند.
درشتی و نرمی کنار یکدیگر است
والدین باید بپذیرند روزه گرفتن با دشواری همراه است و سعی نکنند این دشواری را حذف کنند، آثار مثبت و سازنده روزه به خاطر این دشواری هاست، بنابراین به خاطر دوست داشتن فرزندان سعی نکنند مانع آن ها از روزه داری شوند تا مبادا به سختی بیفتند متاسفانه برخی از بزرگ ترها برای جبران حذف وعده غذایی ناهار، در افطار یا سحر چند نوع غذا در سفره می گذارند تا از این سختی کم کنند در حالی که روزه می گیریم تا این دشواری ها را تجربه کنیم.
دوگانگی را دور بینداز
با بچه ها نباید برخورد دوگانه داشت. آن ها را به خاطر روزه داری تحت فشار قرار ندهیم و چون فرزندمان روزه گرفته است کارهای منفی او را به رخش نکشیم مثل این که :«تو که تنبلی یا نماز نمی خوانی، حجابت را رعایت نمی کنی، دیگر چرا روزه می گیری؟» باید گفت:«چه خوب است که روزه گرفتی، بعد از آن که نمازت را خواندی برای من هم دعا کن».
روزه داری را نفی نکنیم بلکه بهتر است به شیوه ای که گفته شد قدر روزه داری اش را بدانیم. در غیر این صورت نه تنها کار اشتباهش را اصلاح نکرده ایم، بلکه مانع روزه داری اش هم شده ایم.
