تبیان، دستیار زندگی

سُئِلَ(علیه السلام): عَنِ الْبُخْلِ؟ فَقالَ: هُوَ أنْ یَرىَ الرَّجُلُ ما أنْفَقَهُ تَلَفاً، وَ ما أمْسَكَهُ شَرَفاً.(20) امام حسن مجتبی علیه السلام

از حضرت پیرامون بُخل سؤال شد؟ در جواب فرمود: معناى آن چنین است كه انسان آنچه را به دیگرى كمك و انفاق كند فكر نماید كه از دست داده و تلف شده است و آنچه را ذخیره كرده و نگه ‌داشته است خیال كند برایش باقى می‌ماند و موجب شخصیّت و شرافت او خواهد بود.

قالَ(علیه السلام) لِبَعْضِ وُلْدِهِ: یا بُنَیَّ! لا تُواخِ أحَداً حَتّى تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَ مَصادِرَهُ، فَإذَا اسْتَنْبَطْتَ الْخِبْرَةَ، وَ رَضیتَ الْعِشْرَةَ، فَآخِهِ عَلى إقالَةِ الْعَثْرَةِ، وَ الْمُواساةِ فىِ الْعُسْرَةِ.(19)  امام حسن مجتبی علیه السلام

به بعضى از فرزندانش فرمود: اى پسرم! با كسى دوستى و برادرى برقرار نكن مگر آن كه او را از هر جهت بشناسى و مورد اطمینان باشد، پس هنگامی ‌كه چنین فردى را یافتى در همه امور با او باش.

قالَ(علیه السلام): إنَّ اللّهَ لَمْ یَخْلُقْكُمْ عَبَثاً، وَ لَیْسَ بِتارِكِكُمْ سُدًى، كَتَبَ آجالَكُمْ، وَ قَسَّمَ بَیْنَكُمْ مَعائِشَكُمْ، لِیَعْرِفَ كُلُّ ذى لُبٍّ مَنْزِلَتَهُ، و أنَّ ماقَدَرَ لَهُ أصابَهُ، وَ ما صُرِفَ عَنْهُ فَلَنْ یُصیبَهُ.(17) وَ قالَ: مَنْ عَبَدَاللهَ، عبَّدَاللهُ لَهُ كُلَّ شَىْء.(18) امام حسن مجتبی علیه السلام

فرمود: خداوند شما انسان‌ها را بیهوده و بدون غرض نیافریده و شما را آزاد، رها نكرده است. لحظات آخر عمر هر یك معیّن و ثبت می‌باشد، نیازمندى‌ها و روزى هر كس سهمیّه بندى و تقسیم شده است تا آن كه موقعیّت و منزلت شعور و درك اشخاص شناخته گردد. و نیز فرمود: هر كسى كه خداوند را عبادت و اطاعت كند، خداى متعال همه چیزها را مطیع او گرداند.

قالَ(علیه السلام): إذا لَقى أحَدُكُمْ أخاهُ فَلْیُقَبِّلْ مَوْضِعَ النُّورِ مِنْ جَبْهَتِهِ.(16) امام حسن مجتبی علیه السلام

فرمود: وقتى انسان برادر مؤمن ـ و دوست ـ خود را ملاقات نمود، باید پیشانى و سجده‌گاه او را ببوسد.

قالَ(علیه السلام): ألْعارُ أهْوَنُ مِنَ النّارِ.(15)  امام حسن مجتبی علیه السلام

فرمود: سرزنش و ننگ شمردن مردم انسان را، آسان‌تر است از معصیت و گناهى كه موجب آتش جهنّم شود.

 قالَ(علیه السلام): بَیْنَ الْحَقِّ وَالْباطِلِ أرْبَعُ أصابِع، ما رَأَیْتَ بَعَیْنِكَ فَهُوَ الْحَقُّ وَ قَدْ تَسْمَعُ بِأُذُنَیْكَ باطِلاً كَثیراً.(14)

امام حسن مجتبی علیه السلام

فرمود: بین حقّ و باطل چهار انگشت فاصله است، آنچه را كه با چشم خود ببینى حقّ است; و آنچه را شنیدى یا آن كه برایت نقل كنند چه بسا باطل باشد.

قالَ(علیه السلام): هَلاكُ الْمَرْءِ فى ثَلاث: اَلْكِبْرُ، وَ الْحِرْصُ، وَالْحَسَدُ; فَالْكِبْرُ هَلاكُ الدّینِ،، وَ بِهِ لُعِنَ إبْلیسُ. وَ الْحِرْصُ عَدُوّ النَّفْسِ، وَ بِهِ خَرَجَ آدَمُ مِنَ الْجَنَّةِ. وَ الْحَسَدُ رائِدُ السُّوءِ، وَ مِنْهُ قَتَلَ قابیلُ هابیلَ.(13)  امام حسن مجتبی علیه السلام

فرمود: هلاكت و نابودى دین و ایمان هر شخص در سه چیز است: تكبّر، حرص، حسد. تكبّر سبب نابودى دین و ایمان شخص می‌باشد و به وسیله تكبّر شیطان ـ با آن همه عبادت ملعون گردید. حرص و طمع دشمن شخصیّت انسان است، همان طورى كه حضرت آدم (علیه السلام) به وسیله آن از بهشت خارج شد. حسد سبب همه خلاف‌ها و زشتى‌ها است و به همان جهت قابیل برادر خود هابیل را به قتل رساند.

قالَ(علیه السلام): مَنْ عَرَفَ اللّهَ أحَبَّهُ، وَ مَنْ عَرَفَ الدُّنْیا زَهِدَ فیها.(12) امام حسن مجتبی علیه السلام

فرمود: هر كس خدا را بشناسد، (در عمل و گفتار) او را دوست دارد و كسى كه دنیا را بشناسد آن را رها خواهد كرد

قالَ(علیه السلام): تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، فَإنْ لَمْ تَسْتَطیعُوا حِفْظَهُ فَاكْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ فى بُیُوتِكُمْ.(11) امام حسن مجتبی علیه السلام

فرمود: علم و دانش را ـ از هر طریقى ـ فرا گیرید، و چنانچه نتوانستید آن را در حافظه خود نگه‌دارید، ثبت كنید و بنویسید و در منازل خود در جاى مطمئن قرار دهید.

قالَ (علیه السلام): مَنْ أكْثَرَ مُجالِسَة الْعُلَماءِ أطْلَقَ عِقالَ لِسانِهِ، وَ فَتَقَ مَراتِقَ ذِهْنِهِ، وَ سَرَّ ما وَجَدَ مِنَ الزِّیادَةِ فى نَفْسِهِ، وَ كانَتْ لَهُ وَلایَةٌ لِما یَعْلَمُ، وَ إفادَةٌ لِما تَعَلَّمَ.(10) امام حسن مجتبی علیه السلام

فرمود: هر كه با علماء بسیار مجالست نماید، سخنش و بیانش در بیان حقایق آزاد و روشن خواهد شد، و ذهن و اندیشه‌اش باز و توسعه می‌یابد و بر معلوماتش افزوده می‌گردد و به سادگى می‌تواند دیگران را هدایت نماید.