تبیان، دستیار زندگی

آن كه دورى سفر را یاد آرد ، خود را براى آن آماده دارد .

[نهج البلاغه]

خودسازی و تزکیه نفس مهمترین و اساسی ترین وظیفه یک مسلمان است که با عزم و اراده ای استوار و کوششی پی گیر انجام پذیر است. اهمیت این موضوع را می توان از سوره «شمس» فهمید که خداوند پس از یازده قسم می فرماید رستگاری و خوشبختی فقط در سایه خودسازی حاصل می شود.
در این مسیر دو کوشش به طور موازی و همزمان باید انجام پذیرد:
الف) جهاد علمى: در این راستا انسان باید آگاهى و معارف خویش را با مطالعات دینى در بعد عقاید، اخلاق، احكام و دستورات الهى افزون سازد، تا با بصیرت و شناخت و آگاهى در راه خداوند قدم نهد و در صراط مستقیم گام بردارد. چه این که بدون آن انسان دچار قشرى‏گرى، درویش‏مآبى و صوفى مسلكى خواهد شد.
ب) جهاد عملى: در این زمینه انسان باید:
1 در وهله اول بكوشد واجبات الهى را بدون اندك كم و كاست انجام دهد و از محرمات و معاصى با تمام وجود چشم پوشد.
2 در مرتبه دوم به مستحبات و نوافل بپردازد و از مكروهات دورى گزیند.
3 در مرتبه سوم تمامى اوصاف رذیله را از خویش دور سازد و خود را به زیور اخلاق حسنه وملكات فاضله بیاراید.
4 در مرحله چهارم باید از آنچه او را از خدا دور مى‏دارد هر چند مباح باشد. دورى گزیند و سراپاى وجود خویش و همه اعمال خود را الهى كند. حتىخواب و خوراك و لباس خویش را براى خدا وطبق آنچه او مى‏پسندد انجام دهد. براى انجام این امور اولین چیزى كه سالك نیاز دارد تنبه و بیدارى وتوجه و مراقبت دائمى نسبت به خود و افعال و احوال خویش و از همه مهمتر حضور قلب و توجه به معبود در نماز است.
در این زمینه توصیه مى‏شود كتاب‏هاى ذیل را مطالعه و از آنها استفاده كنید:
1ـ معاد شهید آیت الله دستغیب
2ـ چهل حدیث امام خمینى (ره)
3ـ آداب الصلاه امام خمینى (ره)
4ـ نقطه‏هاى آغاز در اخلاق اسلامى مهدوى كنى
5ـ هزار و یك نكته حسن‏زاده آملى
پیامبر اكرم(ص) فرمود: من اَخلَص للّه اربعین صباحا جرت ینابیع الحكمة من قلبه الى لسانه. مقصود از این سخن آن است كه اگر كسى در چهل روز تمام رفتار و فعالیت‏ها واندیشه‏هایش را براى رضاى خدا و در راستاى خشنودى او انجام دهد و نه تنها هیچ گناهى انجام ندهد، بلكه هیچ سخنى و كارى بدون قصد قربت نداشته باشد، پاداشى كه خداوند به او عنایت مى‏كند آن است كه پرده‏ها و حجاب‏ها را از مقابل دیده و گوش او بر خواهد داشت تا حقایقعالم را بشنود و ببیند، و هنگامى كه حقایق عالم و حكمت‏هاى خلقت را شناخت، قلب او آیینه حكمت الهى مى‏شود و آن حكمت همچون آب زلال كوثر بر زبان او جارى شده و دیگران را از عطش معنوى نجات خواهد داد.
آب كم‏جو تشنگى آور به دست تا بجوشد آبت از بالا و پست
تو به هر حالى كه باشى مى طلب آب مى جو دائما اى خشك لب
كان لب خشكت گواهى مى‏دهدكو به آخر بر سر منبع رسد
اگر در منطقه‏اى كه هستید از استادان اخلاق كسى یافت مى‏شود در صدد جست‏وجو برآیید. شایسته است استاد اخلاق از ابعاد فراوانى برخوردار باشد كه با اختصار به برخى از آنها اشاره مى‏شود:

از امیرالمؤمنین نقل شده كه هر كس قصد ازدواج داشته باشد دو ركعت نماز گذارد در هر ركعت پس از حمد سوره یاسین بخواند پس از اتمام نماز حمد و ثناى پروردگار گذارد و این دعا را بخواند:

«اللهم ارزقنى زوجه صالحه ولودا، ودودا، غیورا، قنوعا ان احسنت شكرت و ان اسئت غفرت و ان ذكرت الله تعالى اعانت و ان نسیت ذكرت و ان خرجت من عندهاحفظت و ان دخلت علیها سرّت و ان امرتها اطاعتنى و ان اقسمت علیها ابرّت قسمى و ان غضبت علیها ارضتنى یا ذالجلال و الاكرام هب لى ذلك فانما اسئلك و لا اجد الا ما قسمت لى»؛

 (بحارالانوار، ج 103، كتاب النكاح، باب الدعاء عند التزویج)

بار پروردگارا مرا همسری شایسته و نیكوكار غیرعقیم ، مهربان و پاك دامن، قانع و سازگار عطا فرما.
اگر كار خوب انجام دادم شكرگذار و اگر خطایی انجام دادم ببخشد. و اگر به یاد خدا باشم كمك كارم باشد. و اگر فراموش كردم یادآوری نماید اگر از او دور شدم خودنگهدار و امانت دار باشد و اگر بر او داخل شدم شادمان باشد اگر او را امری نمودم اطاعت كند، اگر قسمش دادم، ارزش بدارد آنرا و قبول نماید و اگر بر او غضب كردم مرا راضی گرداند. ای خداوند دارای شوكت و جلال بر من این گونه همسر را عطا نما كه از تو می خواهم و نمی خواهم هر آنچه تو بر من قسمت نمودی.

هركه برادرش را در كاری ناپسند ببیند و بتواند او را از آن بازدارد و این كار را نكند، به او خیانت كرده است .

[امام صادق علیه السلام]

‹‹الحمد لله اهل الحمد و ماواه و له اوكد الحمد و احلاه و اسرع الحمد و اسراه و اطهر الحمد و اسماه و اكرم الحمد و اولاه , الحمدلله الملك المحمود و المالك الودود مصور كل مولود و مآل كل مطرود, ساطح المهاد و موطد الاطواد و مرسل الامطار و مسهل الاوطار, عالم الاسرار و مدركها و مدمرالاملاك و مهلكها و مكور الدهور و مكررها و مورد الامور و مصدرها, عم سماحه و كمل ركامه و همل , وطاوع السوال و الامل و اوسع الرمل و ارمل , احمده حمدا" ممدودا" و اوحده كما وحه الاواه , و هوالله لااله للامم سواه و لا صادع لما عدله و سواه ارسل محمدا" علما للاسلام و اماما للحكام و مسدد اللرعاع و معطل احكام ود و سواع , اعلم و علم و حكم و ائحكم , اصل الاصول و مهد, واكد الموعود واوعد, اوصل الله له الاكرام و اودع روحه السلام , و رحم آله واهله الكرام , ما دمع رائل و ملع دائل و طلع هلال و سمع اهلال . اعملوا رعاكم الله اصلح الاعمال و اسلكوا مسالك الحلال , و اطرحوا الحرام و دعوه واسمعوا امرالله وعوه و صلوا لارحام وراعوها و عاصوا الاهوائ و اردعوها و صاهروا ائهل الصلاح والورع , و صارموا رهط اللهو والطمع , و مصاهركم اطهرالاحرار مولداو اسراهم سوئددا واحلاهم موردا" وها, هو امكم و حل حرمكم ممسكا عروسكم المكرمه و ماهر الهاكما مهر رسول الله (ص ) ام سلمه و هو اكرم صهر اودع الاولاد و ملك ما اراد, و ماسها مملكه ولاوهم , ولاوكس صلاحه ولاوصم , اسال الله لكم احماد وصاله و دوام اسعاده والهم كلا اصلاح حاله و الاعداد لمآله و معاده وله الحمد السرمد والمدح لرسوله احمد(ص )؛

ترجمه

حمد و ثناء خداوندی را كه اهل حمد بوده و جایگاه آن مختص او میباشد و برترین و شیرین ترین و سریع ترین و گسترده ترین و پاك ترین و بالاترین و گرامی ترین و سزاوارترین حمدها بر ذات او باد. سپاس خداوندی را كه پادشاهی است مورد ستایش و مالكی است بسیار مهربان و با محبت هر مولودی را صورت می بخشد و هر طرد شده ای را ملجائ و پناهگاه است . گستراننده دشت ها و صحراها و برپا كننده كوه ها و بلندی هاست , فرو فرستنده باران ها و آسان كننده مشكلات و نیازها است , عالم و دانا به همه اسرار و درهم كوبنده و نابودكننده همه پاداش ها است . روزگاران را به سرانجام رسانده و آنان را مجددا" به عرصه وجود می آورد و مرجع و مصدر همه امور اوست جود و عطایش همه چیز را در برگرفته جز ابر بخشش او با كمال ریزش , همگان را فرا گرفته است , خواسته ها و امیدهای بندگان را برآورده نموده و به ریگزاران افزونی و توسعه بخشیده است . حمد و ستایش می كنم او را حمد و ستایشی بی انتها و یگانه اش می شمارم همان گونه كه بنده دعاكننده گریان او را یگانه می شمارد و اوست خداوندی كه امتها را خدایی جز او نیست و كسی نیست كه آنچه را كه او برپاو تنظیم كرده در هم فرو ریزد او محمد(ص ) را پرچم هدایت و نشانه اسلام و امام حكمرانان و استواركننده پیشوایان و تعطیل كننده احكام بت هایی چون ود و سواع قرار داد, او (پیامبر) به بندگان خدا حقایق را اعلام نموده و به آنان تعلیم داد و در میان آنان حكم رانده و امور را استحكام بخشید واصول اساسی را پایه گذاری كرده و آنها را ترویج نمود و بر قیامت تائكید بسیار داشت و آنان رااز آن بیمناك ساخت . خداوند آن حضرت را از اكرام خویش بهره مند سازد و به روانش درود فرستد و به آل و اهل بیت بزرگوارش رحمت عنایت فرماید تا مادامی كه دندان نهانی در دهان می درخشد و گرگ می درد و ماه طلوع می كند و بانگ لا اله الا الله به گوش می رسد. خداوند شما را حفظ نماید, بهترین اعمال را انجام دهید و به راه هایی روید كه حلال است و راه های حرام را ترك گفته و از آن دست بردارید. فرمان خداوند را گوش داده و آن را به خاطر بسپارید و با اقوام و خویشاوندان پیوند و ارتباط داشته و حقوقشان را مراعات نمایید با هواها و خواهش های نفسانی مخالفت نموده و خویشتن را از آنها حفظ كنید. با اهل درستی و تقوا وصلت و ازدواج نمایید و خود را از قومی كه سرگرم دنیا و طمع دنیوی اند جدا سازید. این كسی كه اكنون داماد شما گشته و با شما پیوند نموده , پاك زاده ترین آزادگان و شریف ترین آنان بوده و از بهترین روش در میان آنان برخوردار می باشد. او اینك به سوی شما آمده و به حریم شما وارد گشته در حالی كه عروس بزرگوار شما را گرفته و مهریه او را همان مقدار قرار داده كه رسول خدا آن را برای همسرش ام سلمه قرار داده است . او (رسول خدا) بهترین دامادی بود كه فرزندانی را به ودیعه نهاد و آنچه را كه خواست به دست آورد و در مورد همسرش غفلت نورزید و دچار اندیشه نادرست نگشت و در مصلحت او كوتاهی ننمود و بر او عیب و ایراد نگرفت . از خداوند برای شما بهترین نعمت ها و رحمت هایش را درخواست می كنم و از او می خواهم دائما" شما را به سعادت رهنمون گرداند و به همگان اصلاح حال و آماده كردن توشه آخرت عنایت فرماید. حمد بی پایان خاص ذات اوست و مدح و ثنا ویژه رسول او احمد است ››

منظور از خاموشى و سكوت كه در برخى از روایات به آن دعوت شده‏ایم چیست‏؟


منظور از روایت دیگر كه مى‏فرماید: «خاموشى بهتر از سخن گفتن است مگر در مورد حاجت» این نیست كه شخص همیشه ساكت باشد و با دیگران هیچ ارتباطى نداشته باشد. بلكه مراد این است كه از سخنان پوچ و بى‏معنى و سخنانى كه هیچ نتیجه مثبت و تأثیرى در زمینه‏هاى آموزشى و تربیتى شما و دیگران ندارد، دورى كنید، ولى اگر سخن شما موجب افزایش دانش یا ارائه راهنمایى و راه صحیح براى دیگرى است و یا تأثیرات خاص روحى روانى را به دنبال دارد، نه تنها بد نیست، بلكه لازم و ضرورى است، چه بسا با یك كلمه و یا چند دقیقه سخن گفتن فردى یا افرادى را نجات دهید، بنابراین اگر امر دائر باشد بین این كه انسان سخن بى‏فایده و بى‏تأثیر بگوید و عمر خود را با سخنان بیهوده تلف كند یا خاموش باشد، یقیناً خاموشى بهتر است ولى در مقایسه با سخن مؤثر و ثمربخش یقیناً سخن گفتن بهتر و گاه ضرورى است.

پیامبر اكرم(ص) مى‏فرماید:

 «چه مانع دارد كه مؤمن براى خودش همسرى برگزیند. شاید خدا فرزندى به او عطا كند كه با گفتن لااله الاالله زمین را سنگین سازد.»

شهید مطهرى :

 تشكیل خانواده یعنى یك نوع علاقه‏مند شدن به سرنوشت دیگران

بچه ها شوخی شوخی به گنجشک ها سنگ میزنن . گنجشک ها جدی جدی میمیرند . آدمها شوخی شوخی زخم زبون میزنن و قلبها جدی جدی میشکنند . و تو شوخی شوخی لبخند میزنی و من جدی جدی عاشقت می شم . نمی خوای شوخی شوخی به این که جدی جدی دوستت دارم فکر بکنی ؟!