زن میانسال این مرد که سال ها رفتارهای او را تحمل کرده بود وقتی دید کار به اینجا کشیده است خواست که از این زندگی عذاب آور خارج شود.وی در دادگاه گفته بود که همسرش مانند یک کارگر با او رفتار می کرده و از او می خواسته به طور مداوم در حال تمیز کردن منزل باشد.
اما از این نمونه ها در ایران نیز کم نیست. مهرنوش، بیست و هفت ساله، یکی از این قربانیان وسواس است که با درخواست طلاق سعی کرد خود را از زندگی مشترک با یک فرد وسواسی خلاص کند. همسر او روزی چندبار به حمام می رفت و لباس هایش را عوض می کرد. مهرنوش در خانه اجازه نداشت به وسایل شخصی همسرش دست بزند. این مرد برای رعایت بهداشت و سلامت، دائم وسایلش را می شست و بعد از هر مهمانی به شست وشو و ضدعفونی کردن خانه می پرداخت و می گفت: آنها ناقل بیماری هستند و اگر وسایل و ظروف را ضدعفونی نکند بیماری تولید می شود. او بخش قابل توجه حقوق ماهانه اش را صرف خرید مواد شوینده و بهداشتی می کرد. این شوهر که خود را بهداشتی می داند از جدایی با همسرش به دلیل غیربهداشتی بودن استقبال کرد، بی این که معتقد باشد وسواس دارد.
این نوع وسواس ها فقط لایه بیرونی مشکلات زوج های وسواسی است. اختلال جنسی و بروز مشکلات در روابط زناشویی نیز بر زندگی برخی از این افراد سایه می افکند.
دنیای وسواسی ها
براساس نظر کارشناسان این بیماری حدود 2 تا 3 درصد از جمعیت را گرفتار خود می کند و شامل فکر، احساس یا تصورات عودکننده و مزاحم برای شخص است که در او ایجاد اضطراب می کند. در نتیجه تعادل فرد به دنبال این بیماری به هم می خورد و او در سازگاری با محیط دچار مشکل می شود. از نظر روانکاوان نیز وسواس یک بیماری ناخودآگاه است که اختیار و آزادی را از فرد سلب می کند و او را وادار می کند تا رفتاری را برخلاف میل و خواسته اش انجام دهد. اگرچه اکثر بیماران به بیمارگونه بودن رفتارشان آگاهی دارند ولی قادر به رها شدن از آن نیستند.
وسواس همگام با بلوغ در افراد بتدریج رشد می کند. اگر در آن ایام شرایط برای درمان مساعد باشد، ممکن است بیمار بهبود نسبی پیدا کند، در غیر این صورت این بیماری ممکن است وخیم تر شود.
علامت اساسی اختلال شخصیت وسواسی ـ جبری شامل نظم گرایی، کمال گرایی و کنترل روانی است. افراد مبتلا به این اختلال تلاش می کنند از طریق توجه دقیق به موازین، جزئیات ریز، فهرست ها و برنامه ها بر همه امور کنترل داشته باشند. مثلا وقتی چنین افرادی فهرستی از کارهایی را که باید انجام دهند گم می کنند به جای این که با کمک گرفتن از حافظه لحظاتی را صرف بازنویسی فهرست آن کارها کنند و به انجام آن کارها بپردازند، زمان زیادی را صرف جست و جوی آن فهرست می کنند، برای کارها زمان کافی تخصیص نمی دهند و مهم ترین کارها برای لحظه آخر گذاشته می شود.
این افراد درباره مسائل اخلاقی یا ارزش ها به طور افراطی وظیفه شناس، جدی و انعطاف ناپذیر هستند و درباره اشتباهات خود از خود به طور بی رحمانه انتقاد می کنند. این افراد گرفتار نظم افراط گونه ای هستند که بر تمام روابط شان سایه می اندازد، به طوری که حتی قادر به جداشدن از اشیای فرسوده یا بی ارزش نیستند چون معتقدند شاید در آینده بتوان از آنها استفاده کرد.
روابط عاطفی تعطیل
سهیلا زنی وسواسی بوده که چند سالی است درمان شده است. او که سی و چهار ساله و دارای یک فرزند است، می گوید: «باورم نمی شود که تمام ذهنم چگونه از احساس پاکی و نجسی و حس گناه به دلیل ناپاک بودن افکارم، انباشته شده بود. این که فکر کنم از رابطه جنسی باید لذت برد برایم فکری کثیف و نابخشودنی به نظر می رسید و به این نوع روابط هیچ علاقه ای نداشتم. وقتم را به تمیز کاری می گذراندم و هر نوع رابطه ای برایم خالی از حس و صرفا انجام وظیفه بود و بعد از آن هم احساس گناه و نجس بودن وجودم را انباشته می کرد و مدت ها در حمام مشغول شست و شوی خود می شدم تا جایی که همسرم نیز داشت از این وضع دچار افسردگی می شد. یک روز در یک جلسه مذهبی صحبت هایی شنیدم که اساس فکری ام را به هم ریخت و داوطلب شدم برای زدودن این افکار که داشت زندگی ام را به هم می ریخت، نزد روان شناس بروم و امروز می فهمم که داشتم چه ظلم فاحشی به خانواده ام می کردم.»
معصومه نقیبی، روان شناس معتقد است: بی توجهی به جنبه عاطفی زندگی در افراد وسواسی ارتباط آنها را با خانواده دچار مشکل می کند و در کار و محیط شغلی نیز برایشان مشکلات زیادی را به وجود می آورد و در بزرگسالی افسردگی نیز به آن اضافه خواهد شد.
حدود 40 درصد وسواسی ها این بیماری را از والدین خود به ارث می برند. همچنین افرادی که از نظر هوشی در حد متوسط و بالای متوسط هستند، بیشتر درگیر این بیماری می شوند. بررسی ها حاکی از آن است که والدین کمالجو که فرزندان خود را براساس ضوابط خاصی تربیت می کنند در وسواسی کردن آنها بسیار مؤثرند.
درمان وسواس
نقیبی به افراد وسواسی توصیه می کند از این اختلال نترسند و درصدد درمان آن برآیند. وی یکی از شیوه های درمان را رفتار درمانی می داند که با تقویت پاسخ های مثبت و حذف پاسخ های منفی بیمار، روان درمانگر سعی در کاهش رفتارهای وسواسی بیمار خواهد داشت. این که بیمار بداند مشکل دارد و باید آن را حل کند به روند درمان کمک می کند.
وی همچنین به شیوه گروه درمانی اشاره می کند که می تواند بدون مداخله دارو در درمان این بیماری اثربخش باشد.وی با اشاره به سومین شیوه درمانی می گوید: در درمان دارویی، متخصص روانپزشک برای این بیماران دوزهای مختلفی از انواع آرامبخش ها را برای رفع علائم اضطراب، افسردگی و افکار وسواسی تجویز
می کند.علت پزشکی وسواس را می توان در اختلال احتمالی دستگاه عصبی و به هم خوردن تنظیم مادهای به نام سروتونین در مغز جستجو کرد.
اختلال وسواس بعد از هراس، سوء مصرف مواد و افسردگی چهارمین و عمده ترین اختلال روانی محسوب می شود و شیوع آن 2 تا 3 درصد بوده و در مواردی به 10 درصد نیز می رسد، همچنین در بین زنان نسبت شیوع آن دو برابر مردان است.
ماندانا ملاعلی / جام جم
