نیكوتین؛ بختك اعتیاد
محققان به تازگی دریافته‌اند اولین واكنش نوجوان به نیكوتین، سیگاری شدن یا معتاد شدن او را در آینده تعیین می‌كند.
چه كسی فكر می‌كند با یك بار سیگار كشیدن، كارش به جایی برسد كه هر سیگار را با سیگار قبلی روشن كند؟! شكر خدا ، اراده‌ای فولادین داریم كه وسوسه سیگار كشیدن و لذت و آرامش دروغینش در آن هیچ اثری ندارد.
اما دانشمندان دراین باره حرف دیگری دارند. آنها به تازگی متوجه شده‌اند گروهی از نوجوانان كه در اولین سیگار كشیدن خود احساس آرامش می‌كنند بیشتر احتمال دارد كه در آینده گرفتار اعتیاد به آن شوند. این یعنی اگر یك‌بار سیگار بكشی ممكن است به دهنت مزه كند و دیگر نتوانی از شرش خلاص شوی!
نیكوتین هم مانند كافئین و استریكنین جزو گروهی از تركیبات شیمیایی است كه به نام آلكالوئید شناخته می‌شوند. این مواد كه تلخ واغلب سمی هستند، به وسیله گیاهان تولید شده وهمین طعم آنهاست كه حیوانات را از خوردن‌شان باز می‌دارد.
اما انسان كه احتمالا از این هشدار طبیعی سر در نمی‌آورد، برای كسب لذت، به جست‌وجوی این تلخی تا كجاها كه نمی‌رود؟! بد نیست بدانید سالانه 400 هزار نفر در آمریكا در اثر بیماری‌های ناشی از سیگار می‌میرند. بیماری قلب و رگهای خونی، سرطان ریه، ناباروری، مشكلات گوارشی وپیری زودرس كه جای خود دارند!
حشره كش یا پناهی در صحرا؟
در گذشته نیكوتین رابه‌عنوان یك سم قوی می‌شناخته و در تهیه بسیاری از حشره كش‌ها به‌كار می‌بردند. اگرچه امروزه بیشتر تنباكو از گیاه «نیكوتیانا توباكو» به دست می‌آید، اما 66 گیاه دیگر هم نیكوتین دارند كه وطن 19 تای آنها استرالیاست.
به‌جز گیاه تنباكو، نیكوتین در گیاهان دیگری مانند گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان و فلفل سبز هم یافت می‌شود. به همین علت هم شاید بتوان گفت اولین كسانی كه نیكوتین مصرف كردند، بومیان این منطقه بوده‌اند. آنها با كشف این كه نیكوتین ماده‌ای محرك وكم‌كننده گرسنگی است؛ آن را با خود به سفرهای طولانی در صحرا می‌بردند.
تنباكو اولین بار به‌وسیله اسپانیایی‌ها و به‌عنوان دارو به اروپا معرفی شد. آنها ادعا می‌كردند كه این ماده در درمان روماتیسم، آسم، دندان درد و زخم مؤثر است. یكی از مدافعان بزرگ آن جین نیكوت، سفیر فرانسه در پرتغال بود كه در سال 1561 دانه گیاه تنباكو را به فرانسه فرستاد و به همین علت به افتخار او گیاه آن را نیكوتیانا و آلكالوئید آن را (كه در قرن 19 كشف شد) نیكوتین نامیدند. گرچه این شیمی دانان آلمانی، پاسلت و ریمان بودند كه برای اولین بار آن را از گیاه تنباكو گرفتند.
دودش به چشم همسایه می‌رود
جالب است بدانید نیكوتین در دمایی پایین‌تر از نقطه جوشش سوخته وبه‌دلیل فشار بخار پایین، در فشار هوا و دمای 95 درجه سانتی گراد بخار می‌شود؛ به همین علت وقتی كه سیگار می‌كشید بیشتر نیكوتین موجود در آن تبخیر و از طریق تنفس وارد بدن شده و اثر دلخواه را ایجاد می‌كند. شاید به همین علت است كه متخصصان می‌گویند كسانی كه در معرض دود سیگار قرار می‌گیرند، حتی اگر سیگار نكشند هم از اثرات آن بی‌نصیب نمانده و حتی بیشتر آسیب می‌بینند.
مغزهایی حساس‌تر و جوان تر
متأسفانه بیشترین گروه سنی كه سیگار می‌كشند در سن 24 تا 18 سالگی یعنی جوانان هستند. دكتر ژوزف دیفرانزا از دانشگاه علوم پزشكی ماساچوست در مطالعه اخیر خود به این نتیجه رسیده است كه همه نوجوانانی كه یك‌بار سیگارمی‌كشند به دام اعتیاد گرفتار نمی‌شوند، بلكه گروهی از نوجوانان كه در اولین سیگار كشیدن خود احساس آرامش می‌كنند بیشتر احتمال دارد كه در آینده گرفتار اعتیاد به آن شوند.
حتما می‌دانید كه نیكوتین می‌تواند بر مغز اثری فوری داشته باشد. این دانشمندان می‌گویند نتایج بررسی آنها نشان می‌دهد كه مغز بعضی از نوجوانان به نیكوتین حساس‌تر است و به همین دلیل است كه آنها بیشتر مستعد اعتیاد هستند.
باورتان می‌شود؟ در یك جمع نوجوان كه دوستان به همدیگر سیگار تعارف كرده و (یا محض روكم كنی!) وادار به سیگار كشیدن می‌كنند، این پاسخ مغز آنها به اولین مصرف نیكوتین است كه تعیین می‌كند چه كسی در آینده معتاد خواهد شد.
متأسفانه طبق گزارشی كه این محققان در مجله انجمن اطفال آمریكا چاپ كرده‌اند همین تجربه آرامش بخش در اولین مصرف سیگار، قوی‌ترین عامل پیشگویی‌كننده اعتیاد نوجوان است. دیگر عواملی كه در این بررسی مؤثر شناخته شدند خلق افسرده، شخصیت نوطلب ومشاهده قهرمانان و الگوهای سیگاری در فیلم‌ها وتبلیغات تلویزیونی بوده است.
آرامشی كه گول می‌زند
نیكوتین نیمه عمر بسیار كوتاهی دارد. یعنی در داخل بدن به سرعت اثر می‌كند. وقتی كه یك پك عمیق از آن می‌زنید، نیكوتین از ریه و از طریق تنفس وارد جریان خونتان شده و خودش را به مغزتان می‌رساند و در محل گیرنده‌های خاص خود قفل می‌شود. اما در عرض 40 دقیقه به نصف قدرت اولش رسیده و شما را به كشیدن سیگار دیگری مشتاق می‌كند. و وقتی ناگهان متوجه می‌شوید در یك روز25 نخ سیگار كشیده‌اید، دوزاری تان می‌افتد (و می‌فهمید كه جریان از این قرار است) كه در دام اعتیاد گرفتار شده‌اید.
البته به همین سادگی هم نیست. دانشمندان پس از كلی آزمایش و بررسی تئوری‌هایی برای این وابستگی مطرح كرده‌اند. یكی از این تئوری‌ها حاكی از آن است كه نیكوتین مسیر مغزی كه آرزو و امیال را به‌وجود می‌آورد، مهار كرده و باعث احساس آرامش در فرد می‌شود. اما این یك آرامش كاذب است چون خود همین سامانه، میل جدیدی برای مصرف دوباره نیكوتین ایجاد می‌كند.
علاوه بر این تحقیقات نشان داده كه نیكوتین مسیرپاداش در مغز را فعال می‌كند (مسیری كه مغز به‌وسیله آن احساس لذت و سرخوشی را تنظیم می‌كند) متأسفانه وابستگی از همین جا ایجاد می‌شود.
برخلاف موادی چون كوكائین و هروئین، نیكوتین حساسیت این مسیر را زیاد می‌كند و به همین علت هم هست كه محرومیت آن به نسبت هروئین و اتانل خفیف‌تر است. البته گول این حرف را نخورید چون با تمام این حرف‌ها در طول تاریخ ثابت شده ( انجمن قلب آمریكا هم اعتراف كرده !) كه ترك اعتیاد به نیكوتین یكی از سخت‌ترین‌هاست البته عجیب هم نیست چون اثرات دارویی ورفتاری آن هم خیلی شبیه به موادی چون هروئین وكوكایین است.
سیگار كم نیكوتین، به قیمت سلامت
بعضی فكر می‌كنند سیگاری كه نیكوتین كمتری داشته باشد، بهتر است چون خطر كمتری هم برای سلامت دارد. این عده «پدیده جبران» را نادیده می‌گیرند. متأسفانه افرادی كه از این نوع سیگارها استفاده می‌كنند، معمولا برای اینكه به مقدار نیكوتینی كه به آن عادت كرده‌اند برسند، پك‌های عمیق‌تر زده وتعداد سیگار بیشتری هم می‌كشند.
این‌طوری به جای اینكه نیكوتین مصرفی آنها كم شود بر مقدار مونوكسید كربن و بقیه مواد مصرفی‌شان هم اضافه می‌شود. بنابر این اگر می‌خواهید كباب نشوید، بهتر است به جای سیگار با نیكوتین كمتر، تعداد سیگار كمتری بكشید (والبته به تدریج آن را كنار بگذارید!)
