تبیان، دستیار زندگی

از تن بی دل طاعت نیاید و پوست بی مغز بضاعت را نشاید . 

مردمان را عیب نهانی پیدا مکن که مرایشان را رسوا کنی و خود را بی اعتماد . هر که علم خواند و عمل نکرد بدان ماند که گاو راند و تخم نیفشاند . 

هر که با بدان نشیند نیکی نبیند . 

گر نشیند فرشته ای با دیو 

وحشت آموزد و خیانت و ریو

از بدان نیکوی نیاموزی

نکند گرگ پوستین دوزی

هر که با داناتر از خود بحث کند تا بدانند که داناست ، بدانند که نادان است .

چون درآید مه از تویی به سخن 

گرچه به دانی اعتراض مکن

نادان را به از خاموشی نیست وگر این مصلحت بدانستی نادان نبودی . 

چون نداری کمال فضل آن به 

که زبان در دهان نگه داری

خری را ابلهی تعلیم می داد

بر او بر صرف کرده سعی دایم

حکیمی گفتش ای نادان چه کوشی

درین سودا بتر از لوم لایم

نیاموزد بهایم از تو گفتار

تو خاموشی بیاموز از بهایم

هرکه تامل نکند در جواب

بیشتر آید سخنش ناصواب

یا سخن آرای چو مردم بهوش

یا بنشین چون حیوانان خموش

کارها به صبر برآید و مستعجل بسر درآید . 

به چشم خویش دیدم در بیابان 

که آهسته سبق برد از شتابان

سمند بادپای از تک فرو ماند

شتربان همچنان آهسته می راند

هر آنچه زود برآید ، دیر نپاید .

خاک مشرق شنیده ام که کنند 

به چهل سال کاسه ای چینی 

صد به روزی کنند در مردشت 

لاجرم قیمتش همی بینی

مرغک از بیضه برون آید و روزی طلبد

و آدمی بچه ندارد خبر و عقل و تمیز

آنکه ناگاه کسی گشت به چیزی نرسید

وین به تمکین و فضیلت بگذشت از همه چیز

آبگینه همه جا یابی ، از آن قدرش نیست

لعل دشخوار بدست آید ، از آن است عزیز

هر که د رحال توانایی نکویی نکند در وقت ناتوانی سختی بیند . 

بد اختر تر از مردم آزار نیست

که روز مصیبت کسش یار نیست 

ده آدمی بر سفره ای بخورند و دو سگ بر مرداری با هم بسر نبرند . حریص با جهانی گرسنه است و قانع به نانی سیر . حکما گفته اند : توانگری به قناعت به از توانگری به بضاعت. 

روده تنگ به یک نان تهی پر گردد

نعمت روی زمین پر نکند دیده تنگ

پدر چون دور عمرش منقضی گشت 

مرا این یک نصیحت کرد و بگذشت 

که شهوت آتش است از وی بپرهیز

به خود بر ، آتش دوزخ مکن تیز

در آن آتش نداری طاقت سوز 

به صبر آبی برین آتش زن امروز

همه کس را عقل خود به کمال نماید و فرزند خود بجمال. 

یكى یهود و مسلمان نزاع مى كردند

 

چنانكه خنده گرفت از حدیث ایشانم

 

به طیره گفت مسلمان : گرین قباله من

 

درست نیست خدایا یهود میرانم

 

یهود گفت : به تورات مى خورم سوگند

 

وگر خلاف كنم ، همچو تو مسلمانم