یک عمر سوخت قلب تو از کینه هشام آن دشمن سیاه دل بى حیاى تو
تنها نه در عزاى تو چشم بشر گریست آن دشمن سیاه دل بى حیاى تو
اى خفته همچو گنج، به ویرانه بقیع پر مى زند کبوتر دل، در هواى تو
در را به روى امت اسلام بسته اند آن گمرهان که بى خبرند از صفاى تو
اس ام اس جدید شهادت امام باقر (ع)
السلام علیک یا ابا جعفر یا محمد
بن علی ایها الباقر یابن رسول الله انا توجهنا واستشفعنا وتوسلنا بک الی
الله و قدمناک بین یدی حاجاتنا یا وجیها عندالله اشفع لنا عندالله
پیامک شهادت امام مجمد باقر (ع)
بـه سر مـی پـرورانم من هوای حضرت بـاقر (ع)
بـه دل باشد مرا شوق لقای حضرت باقر (ع)
زعشقش جان من بر لب رسیده کس نمی دانـد
کـه نبود چاره ساز من سوای حضرت باقر (ع)
متن به مناسبت شهادت امام مجمد باقر (ع)
دلم پر مى زند امشب براى حضرت باقر
که گویم شرحى از وصف و ثناى حضرت باقر
ندیده دیده ى گیتى به علم و دانش و تقوا
کسى را برتر و اعلم به جاى حضرت باقر
پیام کوتاه به مناسبت شهادت امام باقر (ع)
گوهر آل رسولی
به جهان نور دو عینی
پسر کرب و بلائی
نوهی پاک حسینی
اسمس شهادت حضرت امام محمد باقر (ع)
نه طاقت است زبان را به وصف غمهایش
نه قدرت است قلم را که تا کند مرقوم
بگو به امت اسلام، این سخن (میثم)
به مرگ حضرت باقر یتیم گشت علوم
اس ام اس شهادت حضرت امام محمد باقر (علیه السلام )
کسی که بود شکافندهی تمام علوم
هزار حیف که از زهر کینه شد مسموم
سر تو باد سلامت یا رسول الله
وصّی پنجم تو کشته شد، ولی مظلوم
پیامک جدید شهادت حضرت امام محمدباقر (ع)
باقر علم جهان را تو ملقب باشی
تو به یادآور هر نالهی زینب باشی
دل شیعه نگرانت
زهر کین برده توانت
اس ام اس های شهادت امام باقر (ع)
تو شفای دل زارت
همه جا فکر حسین است
به لبِ غرق به خونت
همه دم ذکر حسین است
Sms شهادت حضرت امام محمد باقر (ع)
نظرت می رسد آن لحظه اسیرت کردند
سمّ اسبان عدو یکسره زیرت کردند
عطش آمد به سراغت
علی اصغر شده داغت
مسیج شهادت حضرت امام باقر (ع)ای که از زهر و عطش ناله زنان می سوزی
از غم شام بلا، گریه کنان می سوزی
مسج شهادت امام محمد باقر (ع)
به غربت علی و خاندان او سوگند
امام ما ز جهان رفت با دلی مغموم
هماره قصه مظلومیاش به خاک بقیع
بود ز غربت قبرش برای ما معلوم
جدیدترین اس ام اس های شهادت امام محمد باقر (ع)
گهی به زخم زبان قلب حضرتش خستند
گهی به خانهاش از کینه خصم برد هجوم
بسان مادر و آباء رنج دیدهی خویش
همیشه بود ز حقّ و حقوق خود محروم
اس ام اس تسلیت شهادت امام محمد باقر (ع)
ای خدای باقر !علم نیست آنچه در نزد مردمان است.
علم آن است کهمظهرش باقر العلوم است.
ما را سنگریزه ای از سلسله جبال علوم باقری عنایتکن!
شهادت حضرت امام محمد باقر( ع) تسلیت باد
اس ام اس تسلیت به مناسبت شهادت امام باقر (ع)
سالروز شهادت جانسوز نهال گلشن دین،
نور دیده زهرا، سپهر دانش و بینش،
امام محمد باقر(ع) تسلیت باد
همان طور كه در شمارههاى قبل اشاره شد، امامان معصوم (علیهم السلام)
پرچمدار و الگوى همه خوبىها هستند، ولى برخى از ویژگىهاى آنان به حسب
شرایط زمان و مكان، برجستهتر است و در واقع نقطه عطف زندگى ایشان محسوب
مىشود. از ویژگىهاى بارز و مهم زندگى امام باقر (علیه السّلام)، بُعد
علمى و كلمات حكیمانه وى است كه بر همین اساس، به باقر العلوم (شكافنده
علوم) ملقّب شده است. آنچه ارائه مىشود، نگاهى گذرا به فعالیتهاى علمى
آن امام بزرگوار است و تفصیل آن بر عهده پژوهشگران ارجمند گذاشته مىشود.
امام
باقر (علیه السّلام) در سال 57 هجرى در شهر «مدینه» چشم به جهان گشود. او
هنگام وفات پدرش امام زین العابدین (علیه السّلام) 39 سال داشت. وى در سال
114 هجرى در شهر مدینه در گذشت و در قبرستان معروف بقیع، كنار قبر پدر و جد
بزرگوارش، به خاك سپرده شد. دوران امامت آن حضرت هجده سال بود.
1 - بنیانگذارى نهضت علمى
امام
باقر (علیه السّلام)، در علم، زهد، عظمت و فضیلت، سرآمد همه بزرگان بنى
هاشم بود، به طورى كه دوست و دشمن، مقام والاى علمى و اخلاقى او را تأیید و
تصدیق مىكردند. از آن حضرت به قدرى روایات و احادیث در زمینه احكام
اسلامى، تفسیر، تاریخ اسلام و انواع دیگر علوم به یادگار مانده است كه تا
آن زمان از هیچ یك از فرزندان امام حسن و امام حسین (علیهما السلام)، این
مقدار حدیث و روایت به جا نمانده بود.(1)
رجال و شخصیتهاى بزرگ علمى آن
عصر و نیز عدهاى از یاران پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) كه هنوز
در حال حیات بودند، از محضر آن حضرت استفاده مىكردند. «جابر بن یزید
جعفى» و «كیسان سجستانى» (از تابعین) و فقهایى مانند: «ابن مبارك»، «زهرى»،
«اوزاعى»، «ابوحنیفه»، «مالك»، «شافعى»، «زیاد بن منذر نهدى» از آثار علمى
او بهرهمند شده، سخنان آن حضرت را بىواسطه و گاه با چند واسطه، نقل
نمودهاند.
كتابها و مؤلّفات دانشمندان و مورّخان اهل تسنّن مانند:
طبرى،
بلاذرى، سلامى، خطیب بغدادى، ابونعیم اصفهانى، و كتابهایى مانند: موطأ
مالك، سنن ابى داود، مسند ابىحنیفه، مسند مروزى، تفسیر زمخشرى و دهها
كتاب دیگر، از سخنان پر مغز پیشواى پنجم است و همه جا جمله: «قال محمد بن
على» و یا «قال محمد الباقر» به چشم مىخورد.(2) كتابهاى شیعه نیز در
زمینههاى مختلف، سرشار از سخنان حكیمانه و احادیث روشنگرانه حضرت باقر
(علیه السّلام) است.
امام (علیه السّلام) با برقرارى حوزههاى درسى و
مباحثات و گفتمانهاى علمى و اعتقادى، با كجاندیشىها مبارزه كرد و تمام
ابواب فقهى و اعتقادى را از دیدگاه اسلام ناب، بررسى نمود و به پرورش
دانشمندان و فرهیختگان و جنبش بزرگ علمى همت گماشت؛ به گونهاى كه دانشمندى
چون «جابر بن یزید جعفى» هرگاه مىخواست سخنى در باب علم به میان آورد -
با آن توشهاى كه از دانش داشت - مىگفت: « میراثدار دانش پیامبران، محمد
بن على (علیه السّلام) برایم اینگونه گفت»(3) و به دلیل ناچیز دیدن موقعیت
علمى خود در برابر جاىگاه امام، از خود نظرى به میان نمىآورد.
«ابو
اسحاق سبیعى» از دیگر فرهیختگان این دوره، آن قدر نظرات علمى امام را درست
مىپنداشت كه وقتى از او در مورد مسئلهاى مىپرسیدند، پاسخ آن را از زبان
امام بازگو مىكرد و مىافزود: «او دانشمندى است كه هرگز كسى را بسان او
[در علم ]ندیدهام».(4)
«ابن حجر هیتمى» مىنویسد: محمد باقر (علیه
السّلام) به اندازهاى گنجهاى پنهان معارف و دانشها را آشكار ساخته و
حقایق احكام و حكمتها و لطایف دانشها را بیان نموده كه جز بر عناصر
بىبصیرت یا بدسیرت، پوشیده نیست و از همین جاست كه وى را شكافنده و جامع
علوم و برافرازنده پرچم دانش خواندهاند.(5)
جاىگاه علمى امام به
گونهاى بود كه پیشگویى پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) درباره آن
حضرت به اثبات رسید: جابربن عبدالله مىگوید: روزى پیامبر اسلام (صلّی الله
علیه و آله و سلّم ) به من فرمودند: بعد از من، شخصى از خاندانم را خواهى
دید كه اسمش اسم من است و قیافهاش شبیه قیافه من خواهد بود، او درهاى دانش
را به روى مردم خواهد گشود. هنگامى كه او را درك كردى سلام مرا به او
برسان.
سالها از این واقعه گذشت، روزى جابر از كوچههاى مدینه عبور
مىكرد كه چشمش به حضرت باقر (علیه السّلام) افتاد. وقتى دقت كرد،
نشانههاى گفته شده از زبان پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) را
عیناً در او مشاهده نمود: پرسید: اسم شما چیست؟ گفت: اسم من محمد بن على بن
الحسین است. جابر بر پیشانى او بوسه زد و گفت: جدت پیامبر به وسیله من به
تو سلام رساند.(6)
2 - وضع جامعه اسلامى در عصر امام باقر (علیه السّلام)
امام
باقر (علیه السّلام) در دورهاى امامت خویش را آغاز كرد كه جامعه اسلامى
در وضع فرهنگى نابسامانى به سر مىبرد و گرفتار چالشهاى عمیق عقیدتى و
درگیرىهاى مختلف فقهى و اعتقادى میان فرق اسلامى شده بود. فروكش كردن
تنشهاى سیاسى پس از واقعه عاشوراى سال 61 هجرى، همچنین شكست برخى احزاب
سیاسى، سبب یكپارچگى حاكمیت بنى امیّه و دور شدن بسیارى از دانشمندان از
صحنه سیاسى شده بودند. در این برهه، پیدایش مكتبها و سبكهاى مختلف علمى
پس از مدتها ركود، رونق فراوانى به بازار علم بخشیده بود.
از سوى دیگر،
جریانهاى سیاسى حاكم بر جامعه، سبب تفكیك قرآن از عترت گردیده بودند و به
شخصیتهایى همچون حسن بن على (علیه السّلام)، از سوى حكومت معاویه، فرصت
نشر معارف واقعى داده نشد. حسین بن على (علیه السّلام) نیز تحت فشار قرار
گرفت و به شهادت رسید. افزون بر آن، بنى امیّه بر جان و مال و ناموس و دین
مردم مسلط شده بودند و زمینه چنان شد كه فردى چون امام زین العابدین (علیه
السّلام) ناچار گردید معارف حقه را در قالب دعا و نیایش اظهار كند. علاوه
بر همه اینها، خطر افكار آلوده یهود و سیطره نظریات فرقه مُرجئه، جبریه،
قدریه، غُلات و...، حیات فكرى شیعه بلكه اسلام محمدى را با خطر روبهرو
كرده بود.
در عصر امام باقر (علیه السّلام)، زمینه فعالیتهاى سیاسى از
بین رفته بود و قیام مسلّحانه نیز محكوم به شكست بود و تأثیرى در حفظ دین
نداشت. در واقع، شرایط به گونهاى فراهم شد كه یك انقلاب علمى و فرهنگى را
مىطلبید؛ به عبارت دیگر حفظ اسلام و مبارزه با افكار انحرافى و التقاطى و
زیر سؤال بردن سیاست حاكمان اموى، مىطلبید كه فعالیتهاى جدى علمى صورت
گیرد. امام باقر با شناخت نیاز جامعه، به فعالیت علمى پرداخت و با ظهور وى،
گام مهم و بسزایى در حفظ اسلام و نهادینه كردن معارف آن و تبیین مبانى
شیعه، برداشته شد.
3 - فعالیتهاى علمى
1 - 3 - تربیت شاگردان
یكى
از فعالیتهاى علمى امام، تربیت شاگردان برجسته و فرهیخته بود و این بدان
دلیل بود كه در زمان آن حضرت، در اثر برخورد فرهنگ و معارف اسلامى با فلسفه
و آراى روم و یونان، یك نهضت علمى و فرهنگى به وجود آمده و شبهات و
اشكالات متعددى رواج یافته بود. لذا امام باقر (علیه السّلام)، دانشمندان
برجستهاى را در رشتههایى چون: فقه، حدیث، تفسیر و دیگر شاخههاى علوم
اسلامى تربیت كرد كه هر یك وزنهاى در دانش به شمار مىرفتند. این افراد
بالغ بر 462 نفر بودند(7) كه برجستهترین آنها عبارت بودند از:
1 - زرارة بن اعین
او
از بزرگترین راویان احادیث اهل بیت (علیهم السلام) است كه بسیار مورد
اطمینان بوده و بارها از زبان آن بزرگواران ستایش شده است. وى پس از امام
باقر (علیه السّلام) توانست محضر امام صادق (علیه السّلام) را نیز درك كند و
در زمان امامت آن حضرت نیز از بهترینها به شمار مىآمد. امام صادق (علیه
السّلام) روزى به او فرمود: «اى زراره، نامت در ردیف نامهاى بهشتیان
است».(8) و نیز مىفرمود: «خداى رحمت كند زرارة بن اعین را كه اگر او و
تلاشهاى او نبود، احادیث و سخنان پدرم از بین مىرفت.»(9)
2 - محمد بن مسلم ثقفى
او
نیز از بزرگان و راویان احادیث ائمه (علیه السّلام) بود و احادیث بسیارى
از امام باقر (علیه السّلام) روایت كرده است كه در كتابهاى معتبر حدیثى
یافت مىشود.(10) درباره او نیز ستایشهاى گوناگونى از امام باقر و امام
صادق (علیهما السلام) وجود دارد.
«عبدالله بن ابى یعفور» مىگوید: «نزد
امام صادق (علیه السّلام) رفتم و گفتم: ما نمىتوانیم هر ساعت شما را
ملاقات كنیم و امكان دسترسى به شما برایمان وجود ندارد و گاه برخى از من
پرسشهایى مىكنند كه پاسخ همه آنها را نمىدانم، امام فرمود: چرا سراغ
محمد بن مسلم ثقفى نمىروید؟ همانا او احادیث بسیارى از پدرم شنیده و فردى
مطمئن و محترم نزد او بوده است».(11) امام باقر (علیه السّلام) دربارهاش
مىفرمود: «در شیعیان ما كسى فقیهتر از محمد بن مسلم نیست.»(12)
وى در
مدت عمر خویش، سىهزار حدیث از امام باقر (علیه السّلام) و شانزده هزار
حدیث از امام صادق (علیه السّلام) شنید و آنها را روایت كرد(13) كه قسمتى
از آنها به دست ما رسیده است.
3 - ابوبصیر؛ لیث بن البَختَرىّ مرادى
ابوبصیر
نیز از نزدیكان و شاگردان امام باقر (علیه السّلام) و امام صادق (علیه
السّلام) بود و سخنان بسیارى را از آن دو بزرگوار گزارش كرد. وى كتابى
نگاشت كه بسیارى از دانشمندان آن را تأیید و از آن روایت كردند.(14) «شعیب
عقرقونى» مىگوید: «از امام صادق (علیه السّلام) پرسیدم: اگر درباره
مسئلهاى سؤال داشتیم به چه كسى مراجعه كنیم؟ فرمود: به ابابصیر.»(15)
4 - بُرید بن معاویه عجلى
وى
نیز از بزرگان روزگار خویش و فقیهى برجسته بود و نزد امام باقر(علیه
السّلام) جاىگاهى ویژه داشت. او نیز داراى كتابى بود كه برخى از
دانشمندان، از آن روایت كردهاند.(16)
امام صادق (علیه السّلام)
مىفرماید: «هیچ كس به اندازه زراره، ابوبصیر، محمد بن مسلم و بُرید بن
معاویه، یاد ما را زنده نگاه نداشت و احادیث پدرم را احیا نكرد. اگر اینها
نبودند كسى تعالیم دین و مكتب پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) را
گسترش نمىداد. اینان پاسداران دین و امینان پدرم بودند كه بر پاسدارى از
حلال خدا و حرام او كمر بستند. آنان هم در دنیا به ما نزدیك بودند و هم در
آخرت با ما هستند.»(17)
2 - 3 - مناظره و گفتوگو
یكى
از راههاى گسترش معارف اسلامى كه امام باقر (علیه السّلام) به خوبى از آن
بهره گرفت، مناظره و گفتوگو بود؛ روشى كه در عصر آن حضرت رواج داشت
وابزارى مهم براى انتقال فرهنگ شمرده مىشد. امام باقر (علیه السّلام) با
اندیشمندان متعددى، چه مسلمان و چه غیر مسلمان، مناظره و احتجاج نمود. این
امر در نهادینه كردن معارف اسلامى بسیار مؤثر بود. امروزه نیز مناظرههاى
امام یكى از منابع غنى معارف دینى به حساب مىآید. بیشتر مناظرات آن حضرت
با فرقههاى اسلامى صورت گرفت، زیرا در عصر ایشان فرقههاى مذهبى و
گروههاى سیاسى و مذهبى متعددى مانند: معتزله، خوارج و مرجئه فعالیت داشتند
و لذا امام باقر (علیه السّلام) با مناظره و گفتوگو پایگاههاى فكرى و
عقیدتى آنان را در هم مىكوبید و بىاساس بودن عقایدشان را با دلایل روشن
ثابت مىكرد.
در اینجا به گفتوگوى آن حضرت با «نافع بن ازرق»، یكى از سران خوارج، به صورت مجمل اشاره مىكنیم.
روزى
«نافع» به حضور امام رسید و مسائلى از حرام و حلال پرسید. امام به سؤالات
وى پاسخ داد و ضمن گفت و گو فرمود: به این مارقین (از دین خارج شدگان) بگو:
چرا جدایى از امیرمؤمنان (علیه السّلام) را حلال شمردید، در صورتى كه
قبلاً خون خویش را در كنار او و در راه اطاعت از او نثار مىكردید و یارى
او را موجب نزدیكى به خدا مىدانستید؟ امام افزود: آنان خواهند گفت كه او
در دین خدا حَكَم قرار داد. به آنان بگو: خداوند در شریعت پیامبر خود در دو
مورد دو نفر را حَكَم قرار داده است: یكى، در مورد اختلاف میان زن و شوهر
است كه مىفرماید: «و اگر از جدایى و شكاف میان آنها بیم دارید، داورى از
خانواده شوهر و داورى از خانواده زن انتخاب كنید (تا به كار آنان رسیدگى
كنند) اگر این دو داور تصمیم به اصلاح داشته باشند، خداوند به توافق آنها
كمك مىكند، (زیرا) خداوند دانا و آگاه است.»
دیگرى، داورى «سعد بن
معاذ» است كه پیامبر اسلام او را میان خود و قبیله یهودىِ «بنى قریظه»
حَكَم قرار داد و او هم طبق حُكْم خدا نظر داد. آنگاه امام افزود: آیا
نمىدانید كه امیرمؤمنان حكمیت را به این شرط پذیرفت كه دو داور بر اساس
حكم قرآن داورى كنند و از حدود قرآن تجاوز نكنند و شرط كرد كه اگر بر خلاف
قرآن رأى بدهند، مردود خواهد بود؟ وقتى كه به امیرمؤمنان گفتند: داورى كه
خود تعیین كردى به ضرر تو نظر داد، فرمود: من او را داور قرار ندادم، بلكه
كتاب خدا را داور قرار دادم. پس چگونه مارقین حكمیت قرآن و مردود بودن خلاف
قرآن را گمراهى مىشمارند، اما بدعت و بهتان خود را گمراهى به حساب
نمىآورند؟!
«نافع بن ازرق» با شنیدن این بیانات گفت: به خدا سوگند، این
سخنان را نه شنیده بودم و نه به ذهنم خطور كرده بود، حق همین است. ان شاء
الله!(18)
3 - 3- پاسخگویى به مسائل علمى
از
دیگر تلاشهاى چشمگیر امام در راستاى نشر تعالیم اسلامى، پاسخگویى به
مسائل علمى و فقهى مردم بود. «ابو حمزه ثمالى» مىگوید: «نزد امام
باقر(علیه السّلام) در مسجد پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) نشسته
بودم كه مردى نزد من آمد و سلام كرد و پرسید: كیستى اى بنده خدا؟ گفتم: از
كوفیان هستم، چه مىخواهى؟ گفت: آیا ابا جعفر را مىشناسى ؟ گفتم: بله، با
او چه كار دارى؟ گفت: چهل مسئله آماده كردهام و در پى جواب آنم تا بدانم
به كدام باید عمل كنم... در این هنگام، امام وارد شد؛ در حالى كه جماعتى از
اهل خراسان و دیگر استانها همراه وى بودند و در مورد مسائل حج از امام
مىپرسیدند. آن مرد نیز نزدیك امام نشست و پرسشهاى خود را مطرح كرد و پاسخ
گرفت.»(19)
4 - 3 - بهرهگیرى از نیایش
از
فعالیتهاى بارز امام باقر (علیه السّلام) همچون سایر امامان، بهرهگیرى از
نیایش و دعا در جهت نشر تعالیم دینى و آموزههاى بلند عرفانى بود. آنان در
هنگامىكه جامعه مشحون از فساد و تباهى، زورگویى و زر سالارى و خفقان و
اسلام ستیزى بود، با خداى خویش راز و نیاز مىكردند و از دعا بهره
مىگرفتند و مردم را به پروردگار و مبارزه با زورگویان فرا مىخواندند.
هر
چند مقصود اصلى آنان در این نیایشها، پرستش خداى بزرگ بود، ولى با توجه
به تعابیرى كه در نیایش آنها وجود دارد، مىتوان مفاهیمى چون: خلافت اهل
بیت (علیه السّلام)، عدم سكوت در برابر ظلم و نهادینه كردن معارف اسلامى...
را یافت. در بیشتر دعاها، جمله صلوات بر محمد و آل محمد(صلّی الله علیه و
آله و سلّم ) به چشم مىخورد و این در حالى است كه دشنام به اهل بیت به
ویژه امیرالمؤمنین (علیه السّلام) سكه رایج حكمرانان وقت شده و آیات خدا
به دست فراموشى سپرده شده بود.
5 -3 - استفاده از قرآن
هر
چند سیاست جلوگیرى از تدوین احادیث نبوى (صلّی الله علیه و آله و سلّم )
با شعار «كافى بودن قرآن» پیش مىرفت، اما از عمل به قرآن خبرى نبود و فقط
از آن به صورت ابزارى براى جلوگیرى از نشر معارف اهل بیت (علیه السّلام)،
دستیابى به اغراض سیاسى و سركوب كردن مخالفان استفاده مىشد. مضافاً
اینكه تفسیر به رأى شدیداً رواج یافته بود. امام باقر (علیه السّلام) در
چنین فضایى با بازگو كردن تفسیر آیات، بسیارى از ابهامها را زدود و
جاىگاه قرآن را باز نمود.
این امر در قالبهاى مختلف صورت مىگرفت؛ از
جمله اینكه آن بزرگوار همواره براى اثبات مدّعاهاى خود از آیات قرآن بهره
مىگرفت و مىفرمود: «هر چه را مىگویم، از من سؤال كنید كه گفتهات در
كجاى قرآن آمده تا آیه مربوط به آن را تلاوت كنم».(20) امام به اندازهاى
بر آیات قرآن تسلط داشت و قرآن را به گونهاى تفسیر مىنمود كه «مالك بن
اعین جهنى» شاعر همعصر امام درباره او چنین سرود: «اگر مردم در صدد
جستوجوى علوم قرآن برآیند، باید بدانند كه قریش بهترین داناى آن را دارد و
اگر امام باقر(علیه السّلام) در علوم قرآنى لب به سخن گشاید، فروع زیادى
براى آن ترسیم خواهد نمود... .»(21)
6 - 3 - بنیانگذار اجتهاد
یكى
از شاخههاى بزرگ علوم اسلامى، «علم اصول» است كه با بهرهگیرى از آن،
احكام شرعى را از ادله شرعیه استخراج مىكنند. از این رو اجتهاد متوقف بر
آن است و مجتهد براى استنباط احكام شرعى به آن نیاز مبرم دارد. تمامى
دانشمندان شیعى بر این باورند كه امام باقر (علیه السّلام) نخستین كسى بود
كه این علم را تأسیس كرد و قواعد آن را به وجود آورد و دروازه اجتهاد را به
روى دانشمندان اسلامى گشود.(22) بعضى از قواعدى را كه امام تأسیس كرد به
این نامها در بین اصولىها شهرت دارد: استصحاب، قاعده تجاوز، قاعده فراغ،
قاعده نفى ضرر، علاج تعارض بین اخبار و... .
تمامى این قواعد به همراه
اخبارى كه از امام در مورد آنها وارد شده است، در كتابهاى اصولى موجود
است، به گونهاى كه هر یك از این روایات، درونمایه تأسیس قاعدهاى بزرگ در
اصول فقه قرار گرفت و آن را مبناى قواعد اصولى قرار دادند.(23)
7 - 3 - مبارزه با شیوههاى نادرست اجتهاد
امام
باقر(علیه السّلام) وقتى باب اجتهاد را به روى دانشمندان گشود، عدهاى با
اتخاذ برخى شیوههاى نادرست در اجتهاد مانند: «قیاس» و «استحسان»، استنباط
احكام شرعى را با خطرى جدى روبهرو كردند و گاه به مخالفت با نصّ كتاب و
سنّت و سیره رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) برخاستند.(24)
از
این دانشمندان، مىتوان «ابو حنیفه» را نام برد. او فتاوایى بر پایه گمان و
سلیقه خود داد كه اكنون در دست است.(25) «سفیان بن سعید بن مسروق» مشهور
به «سفیان ثورى» نیز از این دسته بود كه برخى نیز او را از اطرافیان امام
صادق (علیه السّلام) ذكر كردهاند.(26) از او نیز روایاتى در دست است كه
دلالت بر كژاندیشى وى دارد.
آنچه اهمیت دارد این است كه اهل بیت (علیهم
السلام) همواره این گونه برداشتهاى اشتباه و به كارگیرى شیوههاى نادرست
در استنباط احكام را مذمّت كردهاند. بخشى از تلاشها و مبارزات امام باقر
(علیه السّلام) در این زمینه بوده است. وى براى زدودن این شیوه و به
كارگیرى كاركردهاى صحیح اجتهاد، به اصحاب وارسته خود مىفرمود: «سنّت رسول
خدا قیاس بردار نیست، چگونه مىتوان قیاس را ملاك [استنباط حكم ]قرار داد،
در حالى كه در دوران قاعدگى، بر زن قضاى روزه واجب است، ولى قضاى نماز واجب
نیست؟»(27)
8 - 3 - پىریزى تدوین حدیث
از جمله
انحرافات عمیقى كه پس از رحلت رسول اكرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) به
وجود آمد، جلوگیرى از تدوین احادیث اهل بیت (علیهم السلام) بود كه آثار
زیانبارى در پى داشت. نزدیك به یك قرن، از نگاشتن و محفوظ داشتن احادیث
نبوى (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) و سخنان تابناك اهل بیت جلوگیرى شدید
به عمل آمد و به جاى آن، سیل عظیمى از تحریفات در زمینه احادیث نبوى (صلّی
الله علیه و آله و سلّم ) و جعل آنها، به فرهنگ و اعتقادات مردم روى آورد
كه به «اسرائیلیات» شهرت یافت. این روش ادامه داشت تا سال صد هجرى كه «عمر
بن عبدالعزیز» به «ابوبكر بن محمد انصارى» دستور داد احادیث نبوى را تدوین
كند.(28) امام باقر(علیه السّلام) از این فرصت كمال بهره را برد و بیان
احادیث را آغاز كرد و راویان مختلف از ایشان دهها هزار حدیث نقل كردند. در
واقع، امام باقر (علیه السّلام) نخستین سر و سامان دهنده احادیث تابناك
معصومین (علیهم السلام) بود. از اینرو بسیارى از محدّثان، به نوشتن و
نگاهدارى سخنان امام (علیه السّلام) كمر همت بستند و بدین سبب، بیشتر
احادیث اهل بیت (علیهم السلام) از امام باقر و امام صادق (علیهما السلام)
است.
منابع :
1 - مهدى پیشوایى، سیره پیشوایان.
2 - حسن صدر، شیعه و پایهگذارى علوم اسلامى.
3 - محمد محمدىاشتهاردى، نگاهى به زندگى امام باقر (علیه السّلام).
4 - باقر قرشى، حیاة الامام محمد الباقر (علیه السّلام).
5 - شیخ عباس قمى، منتهى الامال، بخش امام باقر (علیه السّلام).
6 - رسول جعفریان، حیات فكرى و سیاسى امامان شیعه، بخش امام باقر (علیه السّلام).
7 - هاشم معروف حسنى، زندگى دوازده امام، ترجمه محمد درخشنده، بخش امام باقر (علیه السّلام).
8 - مهدى پیشوایى، زندگى امام باقر (علیه السّلام).
9 - بحارالانوار، ج 46.
10 - مهدى پیشوایى، زندگى سیاسى امام باقر (علیه السّلام).
پی نوشت ها:
1) ارشاد مفید، ص 261.
2) مناقب ابن شهرآشوب، ج 4، ص 195، به نقل از: مهدى پیشوایى، سیره پیشوایان، ص 306.
3) ارشاد مفید، ج 2، ص 323.
4) همان، ج 2، ص 231.
5) الصواعق المحرقه، ص 201.
6) بحارالانوار، ج 46، ص 226.
7) رجال شیخ طوسى، ص 10.
8) شیخ طوسى، اختیار معرفة الرجال، ج 2، ص 341.
9) همان.
10) شیخ محمد جوهرى، المفید من معجم الرجال الحدیث، ص 578.
11) اختیار معرفة الرجال، ج 2، ص 391.
12) همان، ص 383.
13) اختیار معرفة الرجال، ج 2، ص 391.
14) همان، ص 400.
15) رجال نجاشى، ص 112.
16) اختیار معرفة الرجال، ج 2، ص 348.
17) اختیار معرفة الرجال، ج 2، ص 348.
18) احتجاج طبرسى، ج 2، ص 176.
19) بحارالانوار، ج 7، ص 215.
20) احتجاج طبرسى، ج 2، ص 169.
21) عمدة الطالب فى انساب آل ابى طالب، ص 195.
22) باقر قرشى، حیات الامام محمد الباقر، ج 1، ص 226.
23) امام خمینى، الاستصحاب، ص 341.
24) معجم رجال الحدیث، ص 641.
25) محمد تسترى، قاموس الرجال، ج 1، ص 376.
26) بحارالانوار، ج 2، ص 306.
27) همان، ص 307.
28) قاموس الرجال، ج 11، ص 234.
برگرفته از : معارف اسلامی :: فروردین، اردیبهشت و خرداد 1386، شماره 67
منبع: http://www.hawzah.net فرورین:
شما امروز احساسات دو گانهای دارید. از یک طرف برای شکستن قواعد منظم
روزانه آمادگی دارید و سعی میکنید کاری کاملاً متفاوت انجام دهید. از طرف
دیگر کارهای زیادی دارید که باید انجام دهید و همین مانع میشود کارهایی
که دوست دارید را انجام دهید. به جای اینکه سعی در حل کردن این مشکل داشته
باشید، میتوانید هردو کار را انجام دهید. شما توانایی روبرو شدن با
وظایفتان را دارید، اما میتوانید بخشی از زمانتان را هم به کارهای دیگر
اختصاص بدهید.
اردیبهشت:
شما در جستجوی برقراری ارتباط با کسی هستید که بتواند حال و هوایتان را
تغییر دهد. اما نمیتوانید به راحتی نگرانی های خود رها کرده و همین نگرانی
ها مانع بزرگی بین شما و دوست خاصتان ایجاد میکند. به جای اینکه به
ترسهایتان اجازه ظهور بدهید، کاری خاص انجام داده و درباره احساساتتان
صحبت کنید. صحبت کردن حتی سنگ را نیز آب میکند!!
خرداد:
هم اکنون نزدیک شدن به یک دوست چالش برانگیز شده است، برای اینکه مشکلاتی
که به وجود میآید مانع از این میشود که بتوانید تمام افکارتان را مطرح
کنید. شما باید به حرفهایی که میزنید دقت کنید، وگرنه حرفی خواهید زد که
به ضرر هردویتان تمام میشود. اگر در رابطهتان با کسی دچار مشکل شدید،
قبل از اینکه عکس العمل نادرستی نشان دهید آن را به یک یا دو روز دیگر
بسپارید.
تیر:
شما امروز نمیدانید که باید چه کار کنید! برای اینکه فعالیتهای منظم
روزانه تان تحت تاثیر چیزی واقع شده که کاملاً از کنترل شما خارج است.
خوشبختانه نگرش مثبتتان بهتان کمک میکند، اما باید نسبت به قبل کمتر راحت
طلب باشید. فراموش نکنید هر اتفاقی که میافتد میتواند حرکتی بزرگ به
سوی پیشرفت و موفقیتتان باشد.
مرداد:
حتی اگر بدانید چه میخواهید، نمیتوانید روشی منطقی برای دست یافتن
به آنها تعیین کنید. افکار و رویاهای شما به عشق و عاشقی تمایل دارند، اما
در این زمان پرداختن به این جور مسائل کمی مشکل است. شما اعتقاد دارید که
در نهایت همه چیز درست میشود، اما امروز شاید با عدم امنیت و کمبود
اعتماد به نفس خود مشکل داشته باشید. به خاطر مشکلات خارجی ذهن خود را
آشفته نکنید؛ بلکه فقط در جستجوی لذت بردن از شرایط جدید خود باشید.
شهریور:
شما حس میكنید اتفاقی افتاده است كه كاملاً قادر نیستید آن را درك كنید و
به خاطر همین مطمئن نیستید كه چه كاری از دستتان بر میآید. ظاهراً ریسك
كردن غیر ممكن است؛ شما ترجیح میدهید در خانه استراحت كرده و بگذارید
دیگران این كار را برایتان انجام دهند. ولی شما حداقل باید به سر كار
برگشته و قبل از اینكه كار جدیدی را شروع كرده كارهای ناتمامتان را به
اتمام برسانید.
مهر:
امروز ونوس یعنی سیاره بخت شما به این ور و آن ور کشیده میشود و یافتن
آسایش و آرامش سخت شده است. شما انگار روی یک الاکلنگ هستید! و تنشهایی که
درزندگی تان وجود دارد خستهتان کرده است. کاری کنید رویاهایتان زنده
بمانند، ولی برای اینکه تعادل خود را حفظ کنید آرامتر حرکت کنید.
آبان:
شما ایدههای مالی فوق العادهای دارید، اما هنوز هم موانعی وجود دارد که
باید ازشان گذر کنید. تا موقعی که به جای نشان دادن عکسالعمل تند و سریع
نسبت به شرایط بر روی اهداف بلند مدتان تمرکز کنید، رسیدن به چیزهایی که
میخواهید غیر ممکن نیست. به یاد داشته باشید افکار عالی و بزرگ تا موقعی
که با حقیقت همراه شوند چیز بدی نیستند.
آذر:
امروز باید چشمتان به روی حقایق باز باشد و اگر اینگونه شد میفهمید که
حقایق آنقدر که فکر میکردید بد نیستند. حالا فرصت این را دارید که جهان را
آنگونه که هست ببینید، نه آنگونه که دوست دارید باشد. وقتی که رویاهایتان
از حقیقت فاصله میگیرند، پس مجبور میشوید تمام جزئیات را بفهمید تا
بتوانید تصمیمی منطقی بگیرید. در عین حال که به قدم بعدی خود فکر میکنید
به مسائل جزئی و پیش پا افتاده هم دقت کنید.
دی:
امروز تغییرات زیادی در زندگیتان رخ میدهد که شما را عصبی میکند. شما
فکر میکنید باید زندگی خود را تثبیت کنید و با توجه به مشکلات فراوانی که
تحت کنترلتان نیستند، اینک کار غیر ممکن است. به جای اینکه سعی کینید
کاری غیر ممکن انجام دهید، به واکنش خود نسبت به این اتفاقات دقت کنید. اگر
یک بار در برابر این تغییرات تسلیم شوید زندگی تان سادهتر خواهد شد.
بهمن:
شما امروز دوست دارید فکر کنید، اما وقتی که فکرتان از این شاخه به آن
شاخه میرود ناامید میشوید. حالا که میخواهید جلوی این افکار را بگیرید
مشکلاتی پدید میآید. زیاد به خودتان سخت نگیرید. بهترین راه این است که
انعطاف پذیریتان را بیشتر کنید.
اسفند:
شما امروز اشتیاق دارید که بهترین قدم را در طول زندگیتان بردارید، اما
مشکلاتی که افراد دیگر به وجود میآورند سد راهتان میشود. اما وقتی که
شما قصد دارید به عقب برگردید، آنها چون نگران موفقیتتان هستند، دوباره
به این آتش شور و اشتیاق که در شما فروکش کرده دامن میزنند. شما باید
فراتر از سر و صداهای شرایط جدید حرکت کنید تا در روزهای آینده استقامت و
تواناییتان بیشتر شود.
تهیه و ترجمه: گروه سرگرمی سیمرغ