بیماری ها
جنون گاوی
اولین بار در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی‌عوامل بیماریزایی كشف شدند كه قادربه تكثیر، انتقال و عفونت‌زایی بودند،لكن از قطعات پروتئینی ناقص فاقداسیدنوكلئیك تشكیل می‌شدند. این‌عوامل را كه حتی از ویروس‌هاناچیزترند، پرایون(Prion) نامیدند.
پرایونها بیشتر موجب انواعی ازبیماریهای عصبی مزمن تحلیلی درانسان میشوند. در سال ۱۹۸۶ بیماری‌عفونی جدیدی در تعدادی از گاوهای‌شیرده انگلستان دیده شد كه از پودرگوشت و استخوان گوسفندان مبتلا به‌بیماری اسكراپی تغذیه كرده بودند;سپس در سال ۱۹۹۶ شواهدی از انتقال‌این بیماری به انسان مشاهده شد،بدین‌ترتیب این بیماری «جنون گاوی»نام گرفت. شایان ذكر است كه برضدپرایونها در بدن پاسخ ایمنی‌مصونیت‌زا ایجاد نمی‌شود، بنابراین‌تشخیص آلودگی یا بیماری با بررسی‌پادتن‌ها غیرممكن است. تنها راه‌شناسایی عامل بیماری در بافت آسیب‌دیده میباشد. بنابراین گر چه بهترین‌راه تشخیص بیماریهای پریونی علایم‌بالینی میباشد ولی برای تشخیص‌قطعی بایستی بافت یا مایع مغزی‌نخاعی مورد آزمایشهای پیشرفته‌ای‌قرار گیرد.
پرایونها بر خلاف دیگر عوامل بیماریزاویژگیهای منحصر به فردی دارند; درمقابل اشعه ماورای بنفش، فرمالین،یخ‌زدن‌های مكرر، حرارت مرطوب۱۰۰ درجه به مدت ۴۸ ساعت وحرارت خشك ۱۶۰ درجه به مدت ۲۴ساعت مقاومت دارند. بنابراین‌پیشگیری از این بیماریها با دیگرعوامل میكروبی متفاوت و از اهمیت‌خاصی برخوردار است.
علایم جنون گاوی در دام : شامل‌تغییر در رفتار طبیعی، گام‌های‌غیرطبیعی، علایم فلجی، حساسیت به‌صدا و لامسه است. دوره نهفتگی‌بیماری در دام ۳ تا ۶ سال است،بنابراین علایم در گاوهای بالغ دیده‌می‌شود. طول دوره بیماری در دام چندهفته تا چند ماه است كه نهایتا منجر به‌مرگ حیوان میشود!
دوره نهفتگی بیماری در انسان‌نیز بسیار طولانی و بیش از ۵ سال‌است. علایم بیماری شامل فراموشی،لكنت زبان، اختلال حافظه، عدم‌تعادل، فلج و بی اختیاری است كه‌نهایتا با مرگ خاتمه می‌یابد. بیشترین‌ضایعه در سلولهای عصبی رخ می‌دهدكه منجر به حفره حفره شدن و اسفنجی‌شدن بافت مغز و نخاع میشود.
در حال حاضر برای این بیماری درمان‌مؤثری وجود ندارد و بدون بهبودی درهمه موارد كشنده است، لذا بایستی به‌امر پیشگیری و رعایت اصول بهداشتی‌بیش از دیگر بیماریها همت گماشت.همانطور كه قبلا اشاره شد به لحاظمقاومت نسبت به حرارت با پخت‌معمول غذا عامل بیماری از بین‌نمی‌رود. مهمترین روش از بین بردن‌پرایونها استفاده از «اتوكلاو» با حرارت۱۳۲ درجه سانتی گراد و فشار ۲۷ پوندبه مدت یك ساعت میباشد. سفیدكننده‌های خانگی (مانند وایتكس) نیزتا حدودی میتواند این عوامل راغیرفعال كند.
چگونگی انتقال بیماری:
مهمترین راه انتقال بیماری به گاوهاتغذیه آنها با پودر گوشت و استخوان‌گوسفندان مبتلا به بیماری اسكرپی‌بوده است. عامل بیماری در مغز ونخاع، و ریشه‌های عصبی، غدد لنفاوی،چشم، قسمت انتهایی روده كوچك،مغز استخوان و طحال بیشترین تراكم‌را دارد و به نظر میرسد راه انتقال‌بیماری به انسان نیز مصرف چنین‌قسمت هایی از دام آلوده میباشد،بنابراین به منظور پیشگیری از انتقال‌بیماری به انسان توصیه میشود كه اگردامی مبتلا به جنون گاوی باشد بایستی‌حیوان ذبح شود و لاشه‌اش سوزانده یامنهدم گردد.
اما اگر در منطقه‌ای آلودگی دیده شودولی دام ذبح شده سالم باشد باید به‌عنوان احتیاط مغز، نخاع، بافت‌های‌لنفاوی، چشم و احشای آن از زنجیره‌غذایی انسان حذف شود. خوشبختانه تاكنون هیچ گونه آلودگی دامی یا انسانی‌در كشور عزیز ما مشاهده و ثابت نشده‌است. در گوشت قرمز نیز عامل‌بیماری دیده نشده است، اما به عنوان‌احتیاط اگر حیوان مبتلا به جنون گاوی‌باشد حتی شیر و گوشتش نبایستی‌مصرف شود، ولی در صورت سلامت‌ظاهری دام می‌توان از گوشت یا شیرآن استفاده كرد.
بنابراین گوشت چرخ كرده، همبرگر،سوسیس و كلیه محصولاتی كه از امعا واحشای حیوانات مشكوك تهیه‌می‌شوند، (مناطق مشكوك به آلودگی)مطمئن نیستند.
يکشنبه 3/9/1387 - 12:17
بیماری ها
سیاه زخم
تعریف بیماری:
سیاه زخم‌یك بیماری عفونی و قابل انتقال بین‌انسان و حیوان میباشد. مخزن این‌بیماری در دام (عمدتا گوسفند، بز وگاو) بوده و با مرگ و میر بالا و سریعی‌همراه است. انسان به صورت اتفاقی درصورتی كه در معرض تماس با دام‌آلوده، پوست، پشم و فرآورده‌های آن‌قرار گیرد یا از گوشت آلوده استفاده‌نماید و یا در هوای آلوده به اسپور(هاگ) تنفس نماید به بیماری مبتلامی‌شود.
تاریخچه:
در آثار باقیمانده از مصر باستان به‌این بیماری اشاره شده است ونشانه‌های بالینی سیاه زخم را ازسالهای بسیار قدیم می‌شناخته‌اند.
«داوین» میكروب این بیماری رادر سال ۱۸۴۹ میلادی برای نخستین‌بار از خون گوسفندی كه از سیاه‌زخم‌تلف شده بود بدست آورد.
در ســال ۱۸۷۷ میـــلادی«رابرت كخ» نیز توانست آن را كشت‌دهد.
عامل بیماری:
عامل این بیماری نوعی باكتری به‌نام «باسیلوس آنتراسیس» میباشد.هاگ باكتری بر اثر جوشاندن در مدت۱۰ دقیقه كشته میشود.
عامل بیماری قادر است كه سالها(حتی تا بیست سال) در خاك وفرآورده‌های دامی زنده بماند كه این‌خاصیت، عامل مهمی در انتشار بیماری‌به حساب می‌آید.
علایم‌بیماری‌درحیوانات:
علایم این بیماری در حیوانات‌ممكن است به سرعت اتفاق بیفتد;حیوان ممكن است دچار لرزش‌عضلانی، تنگی نفس و پرخونی مخاطگردد و به فاصله كوتاهی این علایم باكلاپس* و سپس مرگ خاتمه یابد.همچنین به دنبال تلف شدن حیوان‌ترشح خون از منافذ طبیعی بدن شامل:مقعد، واژن، بینی، دهان و حتی ازچشم‌ها و گوش‌ها جاری میگردد.
از علل خونریزی آزادشدن‌توكسین (سم) از ارگانیسم و ممانعت ازانعقاد خون میباشد.
در شكل حاد بیماری ممكن است‌نشانه‌هایی تا ۴۸ ساعت قبل از مرگ‌حیوان مشاهده گردد كه شامل‌افسردگی، بی حالی و سستی،بی‌اشتهایی، تب، تنفس عمیق و سریع،افزایش ضربان قلب، پرخونی پرده‌های‌مخاطی و قطع نشخوار میباشد.
در گاو سقط جنین و كاهش مقدارشیر نیز مشاهده میشود.
شكل تحت حاد یا مزمن: چنانچه باكتری از طریق گوارشی ومصرف مواد آلوده وارد بدن شود،شكل تحت حاد تا مزمن اتفاق می‌افتد،در گوشتخواران وحشی و اهلی (چون‌سگ و گربه) نیز غالبا بیماری، مشابه‌خوك تظاهر و عفونت تحت حاد تامزمن را ایجاد میكند.
علایم بیماری در انسان:
بیماری در انسان به شكل‌شدیدتری ایجاد گردیده و مرگ ناشی‌از آن غیر معمول نیست. در انسان‌بیماری به سه شكل اصلی مشاهده‌می‌گردد (كه بستگی به چگونگی ورودباسیل و جایگزینی آن دارد):
۱ - شاربن جلدی (سیاه زخم):
حدود ۹۵ تا ۹۸ درصد از مواردبیماری انسان را شامل میگردد.باكتری از طریق بریدگی یا خراش درپوست وارد میشود (در پوست سالم‌قابل نفوذ نیست). در طول دوره كمون۱ تا ۷ روز (غالبا ۲ تا ۵ روز) عامل‌بیماری رشد و تكثیر نموده و توكسین(سم) تولید مینماید كه باعث ایجادجوش كوچك رو به پیشرفت میگردد.معمولا این جراحت قرمز رنگ بوده، به‌جوش كورك مانند یا گزش حشره‌شباهت دارد و ممكن است خارش نیزداشته باشد.
با پیشرفت بیماری جراحت اولیه‌تبدیل به تاول مملو از مایع میگردد.تاولهای دیگری نیز ممكن است درنزدیك جراحت اولیه ظاهر شود. مایع‌تاولی كه در ابتدا روشن بوده به رنگ‌تیره و سیاه متمایل به آبی در می‌آید.هنگامی كه تاول پاره شود، نكروز درمركز جراحت شروع شده و به اسكار*سیاه تبدیل میگردد. جراحت معمولابدون درد میباشد مگر اینكه تحت‌فشار قرار گیرد.
همزمان با تشكیل اسكار ممكن‌است علایم عمومی خفیفی شامل‌بی‌قراری و بالارفتن درجه حرارت بدن‌بروز نماید.
شایعترین محل عفونت شاربن‌جلدی، سر و ساعد است.
۱ - شاربن مننژی: ممكن است به‌دنبال اشكال دیگر بیماری بویژه شكل‌جلدی اولیه عفونت اتفاق افتد. این‌شكل عفونت تقریبا در ۵ درصدمبتلایان به شاربن جلدی گزارش شده‌است. در این شكل از بیماری بدون‌توجه به درمان میزان مرگ و میر ۱۰۰درصد است.
۲ - شاربن تنفسی: استنشاق اسپورهای* زنده وجایگزینی آنها در آلوئل*های(بافت‌های) ریوی منجر به ایجادشاربن تنفسی میگردد. اسپورها بعد ازانتقال به غدد لنفاوی رشد كرده، تكثیرپیدا میكنند و توكسین تولید مینمایند.
توكسین و باكتری از طریق مجاری‌لنفاوی وارد جریان خون شده توكسمی‌و باكتریمی سریعا كشنده را باعث‌می‌شوند.
۳ - شاربن گوارشی : شاربن گوارشی در نتیجه مصرف‌بافت آلوده حیوانات تلف شده ازشاربن به وجود می‌آید.
علایم بیماری شاربن گوارشی به‌فاصله ۲ تا ۵ روز پس از مصرف‌گوشت آلوده تظاهر می‌یابد. علایم اولیه‌تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، تب، دردشكم و گاهی اوقات اسهال خونی‌می‌باشد.
اپیدمیولوژی(همه‌گیری‌شناسی):
اساسا شاربن بیماری علف‌خواران‌بوده، و از طریق آنها در طبیعت حفظ ونگهداری میگردد. شاربن از نظراپیدمیولوژی به صورت شاربن صنعتی‌و كشاورزی مورد توجه است.
۱ - شاربن صنعتی: در افرادشاغل در مراكز تهیه و تولیدموادحیوانی یا محصولات آنها (كه‌ممكن است در نتیجه حیوانات تلف‌شده از بیماری آلوده شده باشند) اتفاق‌می‌افتد. متداولترین منشأ شاربن‌صنعتی پوست یا چرم و پشم یا موی‌گوسفند و بز، پودر استخوان، خون وگوشت میباشد.
۲ - شاربن كشاورزی: درافرادی كه در تماس با حیوان آلوده‌هستند مانند دامدارن، دامپزشكان،چوپانان، كاركنان آزمایشگاهها و به‌احتمال قوی كشاورزان اتفاق می‌افتد.
پیشگیری و كنترل:
انجام روشهای پیشگیری به‌منظور كاهش اشاعه باسیلوس‌آنتراسیس از لاشه آلوده شامل:
۱ - عدم اجرای كالبد شكافی‌حیوان تلف شده مظنون به شاربن
۲ - سوزاندن یا مدفون ساختن‌عمیق لاشه‌های مشكوك و پوشاندن آن‌با لایه‌ای از آهك زنده.
۳ - واكسیناسیون تمامی حیوانات‌حساس و جداسازی حیواناتی كه علایم‌بیماری را نشان میدهند و درمان آنهابا آنتی‌بیوتیك. (معمولا حیوانات به‌مدت ۲۱ روز بعد از آخرین موردتلفات ناشی از شاربن قرنطینه شده وبه فاصله ۲۴ روز پس از واكسیناسیون‌با واكسنهای اسپور زنده نبایستی به‌كشتارگاه اعزام شوند).
۴ - ضدعفونی كلیه فرآورده‌های‌دامی مثل پوست، پشم و استخوان‌حیوانات مشكوك.
۵ - رعایت مسایل بهداشتی محیطكار و انجام اقدامات حفاظتی جهت‌كارگرانی كه با وسایل و مواد مشكوك‌و آلوده سر و كار دارند.
۶ - رعایت اقدامات احتیاطی دركشتارگاه.
درمان:
در درمان افراد مبتلا به شاربن‌اهداف زیر مورد نظر میباشد:
۱ - از بین بردن باكتری در حداكثرسرعت ممكن.
۲ - خنثی ساختن توكسین باكتری
با داروهای پنی سیلین،تتراسایكلین‌ها، اریترومایسین،كلرامفنیكل به طور موفقیت‌آمیزی دردرمان شاربن مورد استفاده قرار گرفته‌است.
يکشنبه 3/9/1387 - 12:16
بیماری ها
تب مالت
بیماری تب مالت كه در حیوانات‌به نام سقط جنین واگیر مرسوم است،یكی از بیماریهای عفونی قابل انتقال‌بین انسان و حیوان میباشد و با نام‌های‌دیگری نظیر: تب مواج، تب دیوانه وتب مدیترانه‌ای نیز نامیده میشود.
این بیماری در تمام فصول سال‌وجود دارد، اما در بهار و پاییز یعنی‌زمان زایش و شیردهی دام‌ها بیشتردیده میشود.
عامل بیماری: نوعی باكتری به‌نام «بروسلا» میباشد. این میكروب‌دارای چند نوع است. نوعی از باكتری‌كه عمدتا در گوسفند و بز دیده میشود،مهمترین عامل بیماری در انسان است.
میزبان و شرایط زیست‌محیطی:
تب مالت بیشتر بیماری مردان بالغ‌به خصوص كشاورزان، دامداران‌چوپانان، قصابان، سلاخان، دامپزشكان‌می‌باشد. كارمندان آزمایشگاهها نیز درمعرض خطر ویژه قرار دارند اما دركشور ما چون زنان و كودكان نیزدوشادوش مردان به امور دامداری‌مشغولند در معرض خطر قرار دارند،به همین دلیل ۵۵ درصد مبتلایان رامردان و بقیه را زنان و كودكان تشكیل‌می‌دهند. در شرایطی كه مراكز پرورش‌دام استانداردهای بهداشتی را نداشته‌باشد تب مالت شایعتر است. تراكم درمراتع بارندگی، نبود نور خورشید واقدامهای غیربهداشتی در فرآیند فراهم‌كردن شیر و گوشت همگی زمینه‌انتشار بروسلوز را مساعد میكنند.محیط اطراف گاوی كه میتواند از خودمیكروب دفع كند به شدت آلوده كننده‌است. عامل بیماری در شرایط محیطی‌مناسب از نظر رطوبت، در ادرار ومدفوع حیوانات هفته‌ها و گاه ماههازنده می‌ماند. این باسیل در پنیر تازه وغیر پاستوریزه حاصل از شیرخام تاهشت هفته زنده می‌ماند و با منجمدكردن از بین نمی‌رود. این ارگانیسم تاچهل روز در خاك خشك آلوده به‌ادرار، مدفوع و ترشحات واژن ومحصولات زایمان حیوان مبتلا، زنده‌می‌ماند و در خاك مرطوب خیلی‌بیشتر مقاومت دارد.
بروسلا در ادرار ۶ روز در گرد وخاك ۶ هفته و در آب و خاك تا ۱۰هفته و در كره تا ۴ ماه باقی می‌ماند ودر مدفوع حیوانات در هوای آزاد ۱۰۰روز و در دمای ۸ درجه سانتی گرادبیش از یكسال باقی می‌ماند، این‌باكتری در ماست به علت وجوداسیدلاكتیك قادر به زندگی نیست ودر دمای ۶۰ درجه به مدت ۱۰ دقیقه‌نابود میشود.
راههای سرایت بیماری به انسان:
۱ - به صورت تماس مستقیم بابافتهای حیوان آلوده نظیر خون،ترشحات رحمی و ترشحات جنین‌سقط شده.
۲ - به صورت غیرمستقیم از راه
- مصرف شیرخام و فرآورده‌های‌لبنی آلوده خصوصا پنیر تازه، خامه،سرشیر و كره
- انتقال تنفسی از طریق‌افشانه‌های موجود در هوای آغل واصطبل آلوده یا آزمایشگاه
- فرو رفتن سر سوزن سرنگ‌حاوی واكسنهای حیوانی به دست‌انسان
علایم بیماری: دوره نهفتگی‌بیماری (از زمان تماس با منبع عفونت‌تا بروز علایم) اغلب بین ۱ تا ۳ هفته‌است، ولی گاهی تا ۶ ماه میباشد. براساس شدت بیماری، علایم به سه‌شكل حاد، تحت حاد و مزمن بروزمی‌كند.
شكل حاد: بیمار دچار لرزناگهانی، درد عمومی بدن به خصوص‌درد پشت و تعریق شدید میشود;اشتهای خود را از دست میدهد و دچارضعف و سستی میگردد، ضمنا ازشروع علایم بیش از ۳ ماه نمی‌گذرد.
شكل تحت حاد: آغاز آن‌بی‌سروصدا میباشد. شكایت اصلی‌بیمار از ضعف و خستگی است. از آغازبیماری نیز ۳ تا ۱۲ ماه می‌گذرد.
شكل مزمن: اگر از زمان‌تشخیص بیماری بیش از یك سال‌بگذرد و فرد هنوز مبتلا باشد مزمن‌گفته میشود.
افرادی كه دچار تب، بی‌اشتهایی،درد عضلانی و تعریق شبانه بوده وسابقه تماس با دامهای آلوده یامشكوك به تب مالت را عنوان‌می‌نمایند یا از فرآورده‌های لبنی آلوده‌استفاده نموده‌اند، لازم است برای انجام‌آزمایش به پزشك مركز بهداشتی -درمانی ارجاع گردند.
درمان: رژیم‌های درمانی‌متفاوتی برای درمان بیماران مبتلا به‌تب مالت توصیه میشود، لیكن هیچ‌گاه‌از یك دارو به تنهایی در درمان بیمارنباید استفاده كرد (مگر در زمان‌حاملگی و با توصیه پزشك). طول‌دوره درمان حداقل ۸ هفته (دو ماه)میباشد.
راههای پیشگیری از بیماری‌تب مالت در انسان:
۱ - خودداری از مصرف مواد لبنی‌مشكوك مانند شیرخام، پنیر تازه،خامه و سرشیر غیرپاستوریزه
۲ - استفاده از شیر و فرآورده‌های‌لبنی به صورت پاستوریزه، در صورت‌در دسترس نبودن شیر پاستوریزه باجوشاندن شیر به مدت حداقل ده دقیقه‌بعد از جوش آمدن، به از بین رفتن كلیه‌عوامل میكروبی مطمئن شوید.
۳ - استفاده از ماسك تنفسی درهنگام كار با فضولات حیوانی یا ورودبه اصطبل
۴ - دور نگه داشتن حیوانات ازمحل زندگی انسان
۵ - استفاده از دستكش، كلاه،ماسك، عینك و روپوش مناسب دردامپزشكان، دامداران و پرسنل‌كشتارگاه‌ها.
۶ - آموزش طرز تهیه پنیر تازه به‌كلیه خانوارهای روستایی; به این طریق‌كه ابتدا شیر را به مدت ۱۰ دقیقه‌جوشانیده و در همان حالت به ازای هر۳ لیتر شیر یك لیوان آب ماست و یا به‌یك لیتر شیر ۲۵۰ گرم ماست ترش‌اضافه كرده پس از دلمه شدن و جداشدن پنیر از آب مقدار لازم نمك به آن‌اضافه كرده با پارچه صافی آبگیری وپس از سفت شدن مصرف نمایید. اگرپنیر به صورت غیر پاستوریزه و بدون‌جوشاندن شیر تهیه شود حداقل‌بایستی دو ماه در آب نمك نگهداری وسپس مصرف شود.
۷ - گزارش كتبی بیماری به مركزبهداشت شهرستان و استان.
از تب مالت در حیوانات چه‌می‌دانیم؟
در گاو، گوسفند، بز، سگ، شتر وخوك نیز بیماری مشاهده شده است.
تذكر: تب مالت در دام‌ها از طریق‌جفتگیری دام‌ها، مصرف شیر از دام‌آلوده، انتقال تنفسی در هوای آغل واصطبل، تماس با ترشحات رحمی دام‌آلوده یا جفت و جنین سقط شده آلوده‌منتقل میشود.
راههای پیشگیری در دام‌ها:
۱ - واكسیناسیون گوساله‌های ماده‌در سن ۳ تا ۶ ماهگی با واكسن مربوط
۲ - واكسیناسیون بره و بز غاله از ۳ماهگی تا یك ماه قبل از جفت‌گیری باواكسن مربوط.
۳ - جدانمودن دامهای سقط شده‌از بقیه گله و جلوگیری از تماس‌مستقیم با ترشحات رحمی، جنینی وجفت دامهای سقط شده
۴ - خونگیری و انجام آزمایشهای‌لازم بر روی دامهای مشكوك وهدایت دامهای آلوده به كشتارگاه
۵ - اقدامات بهداشتی شامل تهیه وتداركات محیط زیست تمیز برای‌گله‌های گاو و گوسفند و دفع صحیح‌ادرار و مدفوع آنها.
يکشنبه 3/9/1387 - 12:16
بیماری ها
هاری یك بیماری ویروسی كشنده است كه مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده و انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار به طور تصادفی و غالباً از طریق گزش به آن مبتلا می شوند.
این بیماری به دلایل ذیل دارای اهمیت می باشد:
۱ ـ میزان كشندگی بـــــــالا ( صددرصد) به طوری كه پس از ظهور علایم بیماری چه در انسان و چه در حیوان درمان پذیر نبوده و بیمار محكوم به مرگ می باشد.
۲ ـ افزایش روند موارد حیوان گزیدگی انسانی كه بناچار سالانه مبالغ زیادی صرف خرید سرم و واكسن ضد هاری جهت درمان و پیشگیری می گردد.
۳ ـ تلفات و خسارات اقتصادی زیاد
۴ ـ و …
عامل بیماری:
ویروسی است بی هوازی و نروتروپ یعنی تمایل به سیستم عصبی دارد و وقتی به سیستم عصبی مركزی حمله نماید تقریباً همیشه موجب مــــــرگ میزبان می گردد.
ویروس هاری در حرارت ۵۰ درجه سانتی گراد در مدت ۱۵ دقیقه و در حرارت ۶۰ درجه در مدت ۳۵ ثانیه و در حرارت ۱۰۰ درجه سانتی گراد در مدت چند ثانیه از بین می رود.
بنابراین برای ضدعفونی وسایل آلوده كافی است چند دقیقه آنها را بجوشانید و یا از فنل و الكل استفاده نمایید.
مخازن بیماری:
كلیه حیوانات خونگرم پستاندار چه وحشی و چه اهلی اعم از گوشتخوار ـ علفخوار ـ جوندگان و از پرندگان ( خفاشها ) به این بیماری حساس می باشند.
راههای سرایت بیماری :
۱ ـ اصلی ترین راه سرایت بیماری از طریق گازگرفتن به وسیله حیوانات می باشد. در مورد گربه و گربه سانان از طریـــــق پنجه كشیدن انتقال بیماری صورت می گیرد، زیرا گربه دایماً مشغـــــــول لیسیدن پنجه ها یش می باشد و پنجه ها آلوده به بزاق می شوند و در موقع پنجه كشیدن می تواند ویروس را از طریق خراش به انسان منتقل نماید.
۲ ـ راه پوست:
بیماری هاری از راه پوست سالم قابل سرایت نیست، ولی اگر كوچكترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد قابل سرایت می باشد.
۳ ـ راه مخاط ها :
سگها و گربه های به ظاهر سالم كه در اواخر دوره نهفتگی بیماری هاری هستند می توانند ویروس را از طریق لیسیدن مخاط لب ـ چشم و بینی به صاحبان خود منتقل نمایند.
۴ ـ انتقال از راه دستگاه گوارش:
انتقال بیماری از این طریق بعید به نظر می رسد، ولی باید از خوردن گوشت و سایر فرآورده دامهای مبتلا به هاری خودداری نمود.
علایم بیماری در حیوان:
دوره كمون یا نهفتگی در سگ و گربه ۲ تا ۳ هفته و گاهی چند ماه است. مهمترین علایم تغییر در رفتار و عادات حیوان می باشد ، به گونه ای كه حیوان بیش از اندازه به صاحب خود انس می گیرد و به گوشه ای پناه می برد و بالاخره در اثر فلج اندامی و دستگاه تنفسی تلف می شود و یا در بیشتر مواقع حیوان مضطرب و كم كم به صورت وحشی و درنده درآمده و به هر كس و هر حیوان كه سر راه او باشد حمله می كند ـ كف از دهانش سرازیر شده و به علت عدم امكان بلع بر اثر گرسنگی ـ تشنگی و سرانجام بر اثر فلج دستگاه تنفسی می میرد.
علایم بیماری در انسان :
دوره نهفتگی در انسان معمولاً بین ۲ تا ۸ هفته و گاهی كمتر از ۵ روز و به طور نادر تا یكسال و بیشتر نیز دیده می شود.
علایم بیماری هاری در انسان :
این بیماری شامل چند مرحله است.
در دوره مقدماتی بیماری كه ۲ تا ۳ روز قبل از ظهور علایم اصلی است افسردگی، بی قراری، خستگی، بی اشتهایی ، تف اندازی، سوزش و خارش و گاهی درد در محل گزش دیده می شود؛ پس از این دوره انسان نسبت به تمام محركهای فیزیكی، شیمیایی، حسی و بویایی واكنش نشان می دهد. كوچكترین صدا یا نور او را به شدت متشنج می كند و خود را به در و دیوار می زند؛ اطراف دهان او را كف می پوشاند و بیمار عطش فراوان دارد، ولی به علت انقباض عضلات گلو قادر به نوشیدن آب نمی باشد و با دیدن یا شنیدن صدای آب به شدت تحریك می شود و همچنین عبور هوا نیز از روی صورت باعــــــث تحریك بیمار می شود.
پس از آن بیمار بر اثر انقباضات شدید عضله قلب و فلج دستگاه تنفسی فوت می نماید.
اقدامات لازم جهت فرد حیوان گزیده:
۱ ـ خارج ساختن و تمیز نمودن ویروس هاری از محل زخم:
تا حد مقدور در ساعات اولیه پس از گزش باید لابلای زخم را حداقل به مدت ۵ تا ده دقیقه با آب تمیز و صابون عمیقاً مورد شستشو قرار داد. این عمل مهمترین قسمت پیشگیــــــری از هاری به حساب می آید و می توان ادعا كرد كه بیش از ۵۰ درصد پیشگیری از بیماری مربوط به رعایت این مسأله است.
۲ ـ خارج كردن صابون از لابلای زخم:
با استفاده از شیلنگ و فشار آب باید كف صابونهای باقیمانده را از لابلای زخم خارج نمود، زیرا باقیمانده صابون می تواند مواد ضدعفونی كننده را بی اثر نماید.
۳ ـ ضد عفونی نمودن زخم:
زخم را بعد از شستشو باید با الكل ۶۰ تا ۷۰ درجه یا محلول بتادین یك درصد و یا سایر مواد ضدعفونی نمود (زخم را هیچ وقت نباید پانسمان نمود زیرا میكروب هاری بی هوازی است و بر اثر پانسمان رشد آن سریع خواهد شد).
۴ ـ ارجاع فرد به مراكز بهداشتی درمانی جهت تلقیح واكسن و سرم
و پیگیری جهت تكمیل نوبتهای واكسن (كه این مسأله باید با پیگیری، آموزش و حساسیت كامل دنبال گردد) ضمناً وضعیت واكسیناسیون توأم یا ثلاث فرد مجروح باید مورد بررسی قــرار می گیرد. اگر واكسیناسیون كامل باشد فقط یك نوبت واكسن به عنوان یادآور كافی است، در صورتی كه مجروح بر ضد كزاز قبلاً ایمن نشده باشد. اولین نوبت واكسن و همچنین سرم ضدكزاز به مقدار مورد نیاز با نظر پزشك به وی تزریق می شود و مطابق دستور عمل نوبت های بعدی واكسن را ادامه می دهیم.
واكسن هاری
واكسن هاری از كشت سلولی تهیه می شود و آن را می بایست در ۵ نوبت در روزهای: صفر ـ ۳ ـ۷ ـ ۱۴ ـ ۳۰ به صورت عضلانی و حتماً در عضله دلتوئید بازو تلقیح نمود. در اطفال كمتر از ۲ سال واكسن در ناحیه فوقانی و جانبی ران تزریق می شود. هرگز نبایستی واكسن را در عضله سرین تلقیح كرد.
اگر فردی مورد گزش سگ قرار گیرد و سگ در دسترس باشد باید آن را به مدت ۱۰ روز بسته و تحت مراقبت قرار داد و در این مدت اگر علی رغم تأمین آب و غذای كافی حیوان تلف شد، به احتمال زیاد حیوان هار بوده و بایستی واكسیناسیون هاری تا نوبت آخر ادامه پیدا كند، ولی اگر بعد از ۱۰ روز حیــــوان سالم ماند نتیجه می گیریم سگ هار نیست و از ادامه واكسیناسیون یعنی نوبتهای ۱۴ و ۳۰ خودداری می نماییم .
تذكر : اگر فردی با ۴۸ ساعت یا بیشتر تأخیر مراجعــــــه نماید می توانیم دوز اولیه واكسن را به دو برابر افزایش دهیم.
سرم هاری : سرم هاری كه در حال حاضـــر مورد استفاده قرار می گیرد از پلاسمای انسانی تهیه شده و هیچ نوع مخاطره ای در برندارد و احتیاج به تست نیز ندارد.
مقدر آن ۲۰ واحد به ازای هر كیلوگرم وزن و در عضله باید تلقیج نماییم. بهتر است نصف سرم را در داخل و اطراف زخم و نصف دیگر را در عضله تلقیح نماییم.
در چه مواردی علاوه بر واكسن سرم نیز مورد نیاز می باشد:
۱ ـ گزش توسط حیوانات وحشی
۲ ـ اگر حیوان اهلی باشد ولی متواری شده باشد
۳ ـ اگر فرد دارای زخمهای عمیق و متعدد به ویژه در ناحیه سر، صورت، گردن و نوك انگشتان باشد.
تذكر مهم : كلیه موارد حیوان گزیدگی چه اهلی و چه وحشی را باید هار تلقی نمود و بیمار را باید فوراً تحت اقدامات پیشگیری قرار داد؛ این موضوع به قدری اهمیت دارد كه اگر حیوان گزنده مثل سگ دارای قلاده و واكسیناسیون كامل نیز باشد، می بایست اقدامات پیشگیری و درمان را برای فرد سریعاً انجام داد یعنی داشتن سابقه واكسیناسیون حیوان مانعی برای انجام « سرو واكسیناسیون » فرد نیست.
وظایف گروه های بهداشتی در زمینه پیشگیری هاری:
۱ ـ آموزش عموم مردم در مراجعه به موقع در هر نوع حیوان گزیدگی:
با توجه به اینكه اكثر مرگ و میر های انسانی بر اثر عدم اطلاع و آگاهی در مراجعه به موقع و سریع جهت واكسیناسیون اتفاق افتاده و برخی فكر می نمایند كه تنها سگها بیماری را منتقل می نمایند آموزش این مطلب كه كلیه حیوانات وحشی مثل گرگ ، شغال، روباه و … و كلیه حیوانات اهلی مثل سگ، گربه، الاغ، گاو، گوسفنــــد، شتر و … می تواند بیماری را منتقل نماید، بسیار مهم است.
۲ ـ آموزش مسایل پیشگیری از هاری در سطح مدارس با ترغیب دانش آموزان به مقاله نویسی، نقاشی و اهدای جوایز به آنها و جلوگیری از نزدیك شدن و آزار و اذیت آنها به سگها
۳ ـ كاهش موارد حیوان گزیدگی در سطح منطقه
۴ ـ خودداری از نگهداری سگ و گربه در منزل مگر در موارد استثنایی كه در این صورت باید حتماً سگ قلاده داشته و واكسیناسیون او كامل باشد.
۵ ـ شناسایی سگهای صاحبدار بدون قلاده و همكاری با مأمورین دامپزشكی جهت واكسیناسیون و قلاده گذاری آنها
۶ ـ خودداری از تردد سگهای صاحبدار در معابر عمومی و جلوگیری از تماس آنها با سگهای ولگرد
۷ ـ همكاری با مأمورین بخشداری و شورای اسلامی روستا در اهمیت اتلاف سگهای ولگرد
۸ ـ جمع آوری زباله و خودداری از ریختن زباله و پس مانده های غذایی در اطراف منازل و معابر عمومی
۹ ـ دادن تذكر كتبی به افرادی كه به هر نحو موجبات حیوات گزیدگـــی را به دفعـــات فراهم می نمایند.
۱۰ ـ اطلاع سریع از بروز هر گونه تغییر رفتار در حیوان به مأمورین دامپزشكی و مركز بهداشت
۱۱ ـ شستشوی محل جراحت فرد حیوان گزیده با آب و صابون و ضدعفونی كردن آن و ارجاع فوری آن به مركز بهداشت شهرستان جهت واكسیناسیون
۱۲ ـ نظارت بر ادامه واكسیناسیون فرد مجروج با بررسی كارت واكسیناسیون و در صورت عدم مراجعه، پیگیری، آموزش، راهنمایی سپس اعلام سریع آن به مركز بهداشتی و درمانی.
يکشنبه 3/9/1387 - 12:14
بیماری ها
آشنایی با بیماری سرخک و علائم و عوارض آن
سرخک یک بیماری عفونی، مسری، ویروسی و واگیردار در اثر یک ویروس RNA از خانواده پارامیکسوویریده ایجاد میشود.
توسط ترشحات تنفسی گسترش پیدا میکند. که بیشتر در اطفال خردسال دیده میشود، شاید بیشتر کودکان قبل از ورود به کودکستان به این ناخوشی مبتلا شده باشند ولی این احتمال وجود دارد که عده‌ای در دوران کودکستان یا دبستان بدان مبتلا می‌آیند سرخک در کودکان خردسال (از شش ماهگی تا دو سالگی) سبک‌تر میباشد ولی بعد از آن بصورت شدیدتری بروز میکند. قبل از تهیه واکسن و تزریق آن ، همه کودکان به این بیماری مبتلا می‌شدند.
علایم بیماری
در صورت دیدن سرفه ، توکسیک ، تب کم شدت و دیدن راش بر روی صورت و تنه و اندامها باید به بیماری سرخک مشکوک شد. که این راشها بعدا بصورت لکه‌های قهوه‌ای در‌می‌آید. بیماری سرخک شدیدا مسری است و سرایت آن اغلب بطور مستقیم یعنی از راه تماس صورت گرفته و کمتر اتفاق می‌افتد که بیماری بطور غیرمستقیم یعنی بوسیله اسباب بازی و وسائل بکار رفته بیمار به دیگر کودکان سرایت کند.
علت آن این است که میکروب سرخک در خارج از محیط بدن استقامت کمی دارد. دوران نهفتگی مرض ۸ تا ۱۹ روز (بطور متوسط ۱۲ روز) است یعنی افراد سالم ۸ تا ۱۹ روز بعد از این که به بیماران نزدیک شده و تماس گرفتند علائم بیماری را هویدا می‌سازند. در دوره نهفتگی معمولا علامت مهمی وجود ندارد. ممکن است در اخر دوران نهفتگی مختصر تبی وجود داشته باشد. ویروس در خون بیماران و ترشحات گلو و بینی و چشم آنان وجود دارد.
برخلاف تصور عوام ، سرخک بو ندارد یعنی سرعت انتشار آن در نقاط دور دست شدید نیست. در بیمارستان از یک تخت به تخت دیگر به توسط پرستار و پزشک یا خود بیماران میتواند انتقال یابد، انتقال آن از یک اطاق به اطاق دیگر نیز امکان‌پذیر است ولی انتقال از یک عمارت به عمارت دیگر و از همسایه به همسایه دیگر نادر است و بعبارت دیگر اگر مادر از یک طفل سرخکی در همسایگی خود دیدار کند نمی‌تواند ناخوشی را به فرزند خود پس از مراجعت در منزل انتقال بدهد برای اینکه عامل بیماری بزودی در محیط خارج از بین می‌رود. تلفات سرخک بیشتر در اطفال ۳ تا ۵ سال در گروه فقرا با شرایط تغذیه و زندگی بد است. بیماری بیشتر در فصل سرما دیده میشود تمام ملل و نژادها به این ناخوشی مبتلا میگردند.
سرخک قبل از پیدایش علائم بطور واضح و کامل ، مسری است ولی در دوران پوسته‌ریزی قابل سرایت نیست. در کلاسها آموزگاران باید دقت کنند اطفالی را که دچار آبریزش بینی و چشم باشند و یا اینکه سرفه و عطسه کنند اگر سابقه ابتلا به سرخک نداشته بطور موقت از آموزشگاه خارج نمایند و سپس در منزل چگونگی بیماری آنها را تحقیق کنند در صورتی که علائم سرخک تظاهر کند تا شانزده روز از ورود آنان به کودکستان یا آموزشگاه ممانعت نمایند.
مراحل بروز بیماری
دوران پنهانی
دورانی که ویروس وارد بدن میشود و در بدن تکثیر پیدا میکند و ۱۰ تا ۱۲ روز طول می‌کشد و کودک نشانه‌ای از بیماری ندارد.
مرحله یورش مرض (دوران آبریزش)
در این دوران تب کودک شدید است و به ۴۰ درجه سانتیگراد میرسد. در این زمان در دهان کودک در مجاورت دندانهای آسیای پایین ، دانه‌های سفید رنگ مانند دانه‌های نمک برروی زمینه قرمز رنگ ظاهر میشود که آنرا دانه‌های کوپلیک می‌نامند. این دانه‌ها معمولا در خلال ۱۲ تا ۱۸ ساعت از بین می‌رود.
فاصله بین شروع تب تا پیدایش شدن گلگونه‌ها را دوران یورش می‌نامند این دوره معمولا سه تا چهار روز طول می‌کشد ولی ممکن است کمتر باشد. مهمترین علامت این دوره ناخوشی ریز آب از چشم و بینی و سرفه است که بیشتر موارد با تب ۵/۳۸ تا ۵/۳۹ همراه میباشد.
تب اشکال مختلف دارد گاهی طفل خردسال در ضمن این تب تشنج و هذیان دارد. قریب ۲ ساعت بعد از شروع تب در گوشه چشم در روی برآمدگی آن گاهی نقاط برجسته سفید رنگ دیده میشود، چشم‌ها و پلکها قرمز و برافروخته است و بیمار از نور ناراحت میشود (آماس ملتحمه و حتی قرنیه) در این موقع روی لوزه‌ها و حلق و مخاط کام تورم و گاهی طاول‌های کوچک دیده میشود. غده‌های گردنی ممکن است کمی بزرگ شود.
در هنگامی که ۲۴ ساعت از شروع مرض گذشت حالت مریض سنگین‌تر شده سرفه ، عطسه و ریزش اشک واضح‌تر میگردد ضمنا مبتلا به سرفه خشک و خسته‌کننده است. گاهی سرفه با صدای خروسکی همراه میباشد و علائم ریوی را طبیب میتواند درک نماید. سرفه مدتها پس از خواب‌شدن مریض نیز ادامه می‌یابد.
یک تا دو روز بعد از جمله بیماری دانه‌های برجسته و سفیدرنگی در داخل مخاط گونه مقابل اولین دندان آسیا دیده میشود و شبیه به خاک قندی است که در ناحیه پاشیده باشند و چون مخاط دهان قرمز است بخوبی می‌توان آنها را ملاحظه کرد و بیمار با نوک زبان هم میتواند آنها را حس کند گاه این دانه‌ها همراه پورپورا در سقف دهان میباشد (نشانه کوپلیک).
مرحله گلگونه‌ها
قریب ۲ روز بعد از ظاهر شدن دانه‌های خاک قندی دانه‌های قرمز رنگی در روی پوست پیدا میشود. قبل از پیدا شدن این دانه‌ها معمولا شب هنگام همان روز تب بالا رفته و حالت عمومی مریض بدتر میشود. گلگونه‌ها هنگام شب در پشت گوش ظاهر شده سپس در صورت ، پیشانی ، گردن ، شانه ، دست‌ها ، شکم و سرانجام در پاها منتشر میشود.
گلگونه‌ها معمولا روی تنه زیادتر بوده و در دست و پا کمتر است دانه‌های سرخکی کمی برجسته و نرم بوده و قرمز رنگ میباشد، با فشار انگشت از بین رفته و مجددا ظاهر می شود، در فاصله بین گلگونه‌ها پوست سالم است در پشت و کفل لکه‌های سرخکی تیره‌تر میباشد، دانه‌ها در عرض ۵ تا ۶ روز از بین می‌روند.
ابتدا از صورت پریده و سپس از تنها و در مرحله آخر از پاها محو میگردد ولی تا چند روز در روی بدن بیمار لکه‌های قهوه‌ای رنگی بعد از محو شدن گلگونه‌ها مشاهده میشود که ممکن است تا مدت زیادی پس از خاتمه بیماری برقرار بماند. بعد از بروز بثورات علائم عمومی تا حدی تخفیف می‌یابد و تب در عرض ۳ تا ۴ روز پائین می‌آید و علائم نزله بینی و چشم از بین می‌روند.
دوران پوست ریزی (پیدایش دانه‌های سرخک)
پنج تا ۶ روز پس از برآمدگی گلگونه‌ها پوست‌ریزی شروع میشود. پوسته‌هایی که می‌ریزند خیلی ریز بوده (آردی شکل) و ظاهرا پیدا نیستند ولی اگر دقت شود در صورت و تنه می‌توان تا حدی آنها را تشخیص داد از طرفی اگر ملافه سیاهی زیر بیمار پهن کنیم پوست‌ریزی بخوبی آشکار خواهد شد.
دانه‌ها ابتدا از قسمت فوقانی و طرفی گردن و پشت گوش شروع میشود و سپس به تمام صورت منتشر میشود سپس در خلال ۲۴ ساعت به بالای قفسه سینه و به پشت و رانها و روز سوم به ساق پاها انتشار می‌یابد. در این موقع تب کودک قطع میگردد. موقعی که دانه‌های سرخک محو میشوند رنگ پوست در محل دانه‌ها قهوه‌ای رنگ میگردد و بعدا از بین خواهد رفت. گاهی اوقات سرخک شکل خونی (دانه‌های خونریزی) بخود می‌گیرد و سبب مرگ میشود.
عواقب مورد انتظار
بندرت سرخک مادرزاد هم دیده میشود که عاقبت وخیمی دارد. در افراد سالمند سرخک با بثورات زیاد و حالت عمومی خوب همراه است. سرخک ممکن است یا بیماریهای دیگر مانند آبله مرغان ، سیاه سرفه ، دیفتری و غیره همراه باشند.
سرانجام یادآوری می‌کنیم که سرخک بیماری ضعیف کننده‌ای است و کودک را برای ابتلای به سل و امراض دیگر آماده می‌سازد و گاهی اوقات هم عوارض سختی دربردارد مانند ، ورم حنجره ، آماس گوش ، ورم مغز ، اسهال‌های وبایی شکل ، خونریزی از بینی ، عوارض ششی ، چشمی (کوری) و عفونتهای متعدد ثانوی.
در خلال بیماری سرخک ممکن است غدد لنفاوی زیر فک و گردن بزرگ شود و همچنین اختلال گوارشی به صورت اسهال و استفراغ مخصوصا نزد شیرخواران دیده شود. اگر پس از ۳ تا ۴ روز که از زمان پیدایش دانه‌ها سرخک گذشت و هنوز کودک تب دارد باید امکان پیدایش یکی از عوارض بیماری سرخک را در نظر داشت.
سرخک یکی از بیماریهای خطرناک و ناراحت کننده است که نه فقط کودک را در دوران بیماری ناراحت میکند و خواب و آرامش او را برای دو سه هفته می‌گیرد، بلکه ممکن است کودک دچار عوارضی مانند انواع ذات الریه که ممکن است منجربه مرگ کودک گردد یا کودک دچار گوش درد چرکی و از همه بدتر مبتلا به عوارض مغزی شود و ضایعات همیشگی برای او به جا گذارد.
یکی از عوارض شناخته شده و مهم بیماری سرخک کم شدن فعالیت مغز و هوش و استعداد فکری و ذهنی کودک است، بطوری که ممکن است این ضایعه زمانی که کودک به دبستان و دبیرستان می‌رود، خودنمائی کند و کودک از نظر فراگیری عقب باشد. بنابراین وظیفه پدر و مادر است که به کودک در موقع خود واکسن سرخک تزریق کنند.
راه سرایت بیماری
بیماری سرخک یک بیماری ویروسی بسیار مسری است. بدین ترتیب که کودک مبتلا به سرخک در موقع عطسه و سرفه کردن همراه ترشحات دهان و بینی خود تعداد زیادی ویروس به اطراف خود منتشر مینماید. این ویروس قادر است حتی تا ۳۴ ساعت در اتاق بیمار به صورت زنده و فعال باقی بماند.
اگر به هر کودکی واکسن سرخک تزریق نشده باشد و با بیمار مبتلا به سرخک تماس پیدا کند، ویروس مزبور وارد دستگاه تنفسی او میگردد و پس از گذشت ۱۰ تا ۱۲ روز که دوران کمون می‌نامند علایم بیماری ظاهر میشود.
دوران مسری بودن بیماری
دوران واگیری سرخک از اولین روزی است که علایم سرخک (تب ، آبریزش بینی و سرفه ) شروع میشود تا پنجمین روز پیدایش دانه‌های سرخک. در این مدت کودک باید به مدرسه نرود و کاملا از کودکان دیگر جدا باشد.
پیشگیری و درمان
بیماران سرخکی باید از شروع بیماری تا شانزده روز از دیگران مجزا بوده در این مدت مانع به مدرسه رفتن آنها شد. بستری کردن بیماران سرخکی در بیمارستان دور از احتیاط است.
سرخک را ممکن است با تزریق ۲۵/۰ میلی‌لیتر بر حسب هر کیلوگرم وزن بدن گاماگلوبین تا ۵ روز بعد از قرار گرفتن در معرض آلودگی متوقف ساخت با مصرف واکسن بدست آمده از ویروس زنده یا ضعیف شده سرخک بدون آلوده کردن محیط می‌توان ایمنی فعال ایجاد کرد. گرچه کودک مبتلا به سرخک را باید در دوران مسری بودن آن از دیگران کاملا جدا کرد. ولی کودک مبتلا به بیماری سرخک مخصوصا در مرحله کاتارال (آبریزش از بینی ، عطسه و سرفه) که هنوز بیماری مشخص نشده است، نیز واگیردار میباشد.
بنابراین بهترین اقدام تزریق واکسن سرخک است که باید به همه کودکان تزریق گردد.
واکسن سویه‌های ضعیف شده (Attenovax ,Schwarz) که از پاساژ سویه B ادمونیتون اولیه در کشت سلولی جوجه تهیه شده اخیرات توصیه شده است آنتی واکسن با چند واکنش موضعی یا عمومی همراه است. واکسیناسیون حداقل ۲۰ سال مصونیت میدهد ولی دوره کامل ایمنی معلوم نمی‌باشد.
واکسن زنده سرخک را نباید به زنان باردار ، مسئولیت درمان نشده بیماران مبتلا به لوسمی یا لنفوما و یا افرادی که داروهای متوقف کننده واکنش ایمنی دریافت می‌دارند تجویز کرد. مهیا ساختن مایعات ، تجویز داروهای ضد تب در صورت بستری شدن در بیمارستان ، ایمنی‌سازی بیمار الزامی است.
جز در موارد خاص واکسن سرخک را می‌باید در ۱۵ ماه اول زندگی کودک تزریق کرد معهذا در صورت اپیدمی مرض می‌توان واکسن را در سن کمتر از ۱۵ ماه تزریق کرد ولی لازم است تزریق دوم در سن ۲۴-۱۵ ماهگی انجام گیرد. هنگامی که واکسن به تنهایی یا همزمان همراه با واکسن سرخجه و اوریون تزریق شود اثر یکسان خواهد داشت.
در میان افراد واکسینه نشده که غالبا از طبقه پائین اجتماعی ، اقتصادی میباشند سرخک شایع میباشد. بیماری بندرت در افراد واکسینه شده گزارش شده است. علت شکست واکسیناسیون را به تزریق زودتر بچه‌ها یعنی هنگامی که هنوز آنها دارای آنتی‌کور خنثی کننده مادری هستند و یا واکسن کهنه و نامطلوب نسبت میدهند.
چون این بیماری ویروسی است دارویی که دوران بیماری را کوتاه یا درمان کند وجود ندارد. بنابراین دوران بیماری سرخک باید طی شود و کودک بهبود یابد. پدر و مادر باید تب کودک را هر ۶ ساعت اندازه گیری نمایند و داروهای پایین آورنده تب را در زمانی که تب کودک بالا است به او بدهند اما سرخک پس از خوب شدن، ایمنی دائمی میدهد یعنی دیگر ابتلای مجدد به این بیماری امکان ندارد. ایجاد بخار آب در اتاق کودک برای کاهش یافتن سرفه‌های خشک کودک موثر میباشد.
چون در زمانی که کودک دچار قرمزی و ورم چشم است نور زیاد او را ناراحت میکند، بنابراین بهتر است اتاق او را تاریک نمایید و او را به خوردن مایعات تشویق کنید، ولی اگر کودک غذای ساده دیگری خواست به او بدهید. دادن آنتی‌بیوتیک در بیماری سرخک اثری ندارد و نباید داده شود. درمان با ویتامین A خوراکی به مقدار ۱۰۰ هزار واحد در سنین ۶ ماهگی تا یک سالگی و ۲۰۰ هزار واحد برای کودکان بزرگتر از یک سال ، عوارض بیماری را کم خواهد کرد. اگر کودک دچار عوارضی گردید باید در بیمارستان بستری و درمان شود.
پرسشها و پاسخها
آیا کودک قبل از ۶ تا ۷ ماهگی مبتلا به سرخک میشود؟
شیر خواران در خلال ۴ تا ۶ ماه اول عمر خود در مقابل بیماری سرخک مصون هستند و به این بیماری مبتلا نمی‌شوند، زیرا ماده ضد بیماری سرخک که در خون مادر وجود دارد، از راه جفت از مادر به جنین میرسد و خون نوزاد در موقع تولد دارای این ماه میباشد.
این حالت در صورتی است که مادر در دوران کودکی خود مبتلا به سرخک شده باشد. این ماده مصونیت‌زا که از مادر به کودک میرسد به تدریج کاهش می‌یابد و در سن یک سالگی کاملا از بین می‌رود. زمانی که این ماده مصونیت‌زا از بین رفت، باید واکسن سرخک به کودک تزریق گردد.
اگر کودک سالم با کودک مبتلا به سرخک ، تماس پیدا کرد چه باید بکند؟
اگر کودک سالمی که قبلا واکسن سرخک به او تزریق شده است با کودک مبتلا به بیماری سرخک تماس پیدا کند، هیچ اقدامی ضرورت ندارد، ولی اگر واکسن سرخک به او تزریق نشده باشد، اگر در خلال ۱ تا ۲ روز اول تماس باشد، با توصیه پزشک می‌توان به کودک واکسن سرخک تزریق کرد.
اگر در خلال ۵ روز اولی است که تماس پیدا کرده است باید گاماگلوبین به عنوان پیشگیری به او تزریق گردد، در نتیجه کودک مبتلا نخواهد شد، ولی اگر بیش از ۵ روز از تماس گذشته باشد، مقدار گاماگلوبین زیادتری باید تزریق گردد.
يکشنبه 3/9/1387 - 12:13
بیماری ها
چگونه می توان از سرماخوردگی پیشگیری کرد و در صورت بروز آن را درمان نمود .
بسیــاری از مراجعین به مراكز بهداشتی درمانی و مطب پزشكان را در فصول سرد سال افرادی تشكیل می دهند كه سرماخوردگی دارند. اکثر مردم ، عفونت های حاد تنفسی را در مجموع سرماخوردگی می پندارند. درصد زیادی از علل مرگ و میر اطفال به دلیل عفونت های حاد تنفسی می باشد.
سرماخوردگی شایعترین بیماری عفونی در نزد انسـان می باشد. ویروس سرماخوردگی از طریق دستگاه تنفسی وارد بدن می شود.این بیماری هم از لحاظ اقتصادی و هم از نظر عوارض احتمالی آن بسیار با اهمیت است. باعث غیبت كارگران و كاركنان از كار و وقفه و ركود در چرخ اقتصادی هر كشور می شود؛ همچنین غیبت محصلین و دانشجویان از مدارس و كلاس درس و عقب ماندن از درس از عوارض مهم این بیماری می باشد و مهمتر این كه در صورت عدم بهبود سرماخوردگی عوارضی از قبیل التهاب سینوس ها ، گوش میانی، حلق، نای، و نایژه ها را در پی دارد.
بچه های كوچكتر از ۵ سال مستعدترین گروه سنی را تشكیل می دهند. استعداد ابتلا به طور تدریجی از ۵ سالگی تا سنین ۱۸ تا ۲۰ سالگی كاهش می یابد و سپس استعداد ابتلا ثابت باقی می ماند. بطور متوسط یك فرد در یك سال ۳ تا ۵ بار دچار سرماخوردگی می شود كه این مسأله به تماس ها و عوامل محیطی بستگی دارد. بیماری به وسیله تماس با ذرات آلوده ای كه از عطسه كردن حاصل می شوند منتشر می شود. ضعف عمومی (لرزیدن یا احساس سرماسرماكردن، خستگی)، محیط های پرتراكم و عدم رعایت بهداشت ، فصل و مكان جغرافیایی ، فراوانی ویروس آنفلوآنزا در طول ماههای فصل زمستان، شغل و گاهی مسافرت، وضع بد تغذیه و ناهنجاری های ساختمانی قسمت های فوقانی دستگاه تنفس مثل انحراف بینی و بزرگ بـــودن لوزها از عوامل زمینه ساز در ایجــاد سرما خوردگی می باشند. ایمنی نسبت به بیماری تقریباً یك ماه دوام دارد و تا كنون واكسنی كه بتواند طول دورة ایمنی را افزایش دهد یافت نشده است.
در خصوص كودكان زیر ۵ سال اگر یكی از چهار علایم زیر را داشت حتما با پزشک و یا کادر درمانگر تماس بگیرید:
۱ ـ سرفه
۲ ـ تنفس مشكل
۳ ـ گوش درد
۴ ـ گلو درد
را داشته باشند، باید مطابق چارت ارزیابی و درمان شوند.
راههای انتقال بیماری:
در سرماخوردگی راههای تنفس فوقانی خصوصاً بینی ، حلق، سینوس های ضمیمه بینی و حنجره دچار آماس و تورم می شود، بیش از ۱۰۰ نوع ویروس مهلك در ایجاد سرماخوردگی دخالت می كنند كه به نام ویروس های بینی «رینو ویروس » موســوم گردیده اند.
مهمترین راههای انتقال بیماری:
۱ ـ شایع ترین راه انتقال بیماری وارد شدن میكروب ها به ریه (آسپیراسیون) می باشد. پنومونی هایی مانند پنومونی استرپتوككی ، هموفیلوس، آنفلوآنزا و مایكوپلاسمایی از این طریق منتقل می شوند.
۲ ـ استنشاق ذرات عفونی : ویروس ها و سل از این طریق منتقل می شوند. در استنشاق ذرات عفونی انتقال یا مستقیم و یا غیرمستقیم انجام می گیرد. انتقال مستقیم در اثر تماس و یا انتشار قطره های آب دهان و انتقال غیرمستقیم به وسیله دست و اشیایی كه به تازگی آلوده به ترشحات بینی و گلوی شخص آلوده شـــده است صـورت می گیرد.
۳ ـ انتشار از طریق خون: بیشتر باكتری های استافیلوكوك اورئوس از ایــن راه منتقــل می شوند.
۴ ـ تلقیح مستقیم و گسترش مجاورتی از راه لوله تراشه و زخم های قفسه سینــه به وسیله چاقو یا گلوله.
دوران نهفتگی :
دوران نهفتگی بیماری كوتاه بوده و از ۲ تا ۴ روز متغیر است. شروع بیماری معمولاً ناگهانی و با احساس خارش و سوزش در حلق و بینی و گوش شروع و به دنبال آن علایم عطسه، آبریزش از بینی و حالت كوفتگی و خستگــی ظاهـر می شود، معمولاً تب خفیف و ضعف هم دیده می شود كه در شیرخواران و بچه های كوچك شایعتر است . بیمار احساس سرما می كند، ولی به ندرت ممكن است لرز نماید. بیماران دچار سردرد هستند ولی سردرد خیلی شدید معمولاً نشانه وجود بیماری دیگری است. حس بویایی و چشایی در بسیاری از موارد دچار اختلال می شود. بیمار ممكن است از دردهای مبهم در ناحیه كمر و دست و پا شكایت داشته باشد. در مراحل ابتدایی ناخوشی، بیمـار سرفه می كند و این سرفه در موارد مختلف ، شدت های متفاوت دارد. با پیشرفت بیماری مخاط گلو و بینی پرخون می شود و مجاری بینی مسدود می گردند. سوراخ های بینی و پوست لب فوقـــانی حساس و كم و بیش متورم و خراشیــده می شود. در مراحل آخر بیماری ترشح مخاطی بینی غلیظ و چركی می شود.
درمان سرماخوردگی:
متأسفانه در بسیاری موارد مردم اقدام به خود درمانی و مصـرف آنتی بیوتیك های مختلف می كنندكه هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست و باعث بارآوردن خسارت مالی زیادی می شود و هم باعث ایجاد مقاومت دارویی در برابر آنتی بیوتیك ها می شود؛ در این زمینه باید دانست، بسیاری از علایم اولیه بیماری ها درست شبیه سرماخوردگی می باشد و این اقدامات مــــانع از تشخیص و درمان به موقــع آن بیماری می شود، بنابراین تشخیص و درمان سرماخوردگی به عهده پزشك یا پرسنل بهداشتی (كـاردان بهداشت ـ بهورز ) می باشد كه بیشتر روی مراقبت در منزل تأكید می شود. درمان سرماخوردگی درمان شكایات بیمار است. تأثیر استراحت، مایعات كافی و رژیم غذایی مرتب به همان اندازه داروهای شناخته شده می باشد. باید از گرم شدن بیش از حد و لرزیدن بیمار جلوگیری كرد. استامینوفن و سایر داروهای ضد درد ممكن است به بهبــود حالت ضعف عمومی كمك كنند. گاهــی استفـــاده از آنتی هیستامین ها چند روز اول بیماری برخی از شكایات را بهبود می بخشد. هیچ گونه موردی جهت استفـــاده از آنتی بیوتیك ها در مورد یك سرماخوردگی بدون عارضه وجود ندارد. می توان برای برطرف ساختن انسداد بینی، قطره بینی تجویز نمود، اما باید از این گونه قطره ها تنها گاه به گاه و فقط برای مدت كوتاه استفاده كرد.
آنفلوآنزا به سرماخوردگی معمولی شباهت تام دارد، به طوری كه حتی گاه اصطلاح سرماخوردگی را برای آنفلوآنزا و اصطلاح آنفلوآنزا را برای سرماخوردگی معمولی به كار می برند. آنفلوآنزا همیشه شدت بیشتری نسبت به سرماخوردگی دارد.
پیشگیری
برای پیشگیری از بروز سرماخوردگی و انتشار آن اقدامات زیادی انجام شده است كه مهمترین آنها عبارتند از تجویز واكسن های پولی والان، مصرف مواد قلیایی ، مركبات و به كار بردن مقادیر زیادی از برخی ویتامین ها و اشعه ماورای بنفش. باید توجه داشت كه هیچ كدام از این اقدامات و روش ها به طور كامل مؤثر واقع نگردیده است،. اما باز هم اقداماتی به شرح زیر توصیـه می شود:
۱ ـ اجتناب از تراكم جمعیت در محل های زندگی و خواب بخصوص در مؤسسات، سربازخانه ها، كشتی ها و …
۲ ـ آموزش به مردم برای رعایت نكات بهداشت شخصی مثل پوشاندن دهان به هنگام سرفه و عطسه، دفع صحیح ترشحات بینی و دهان و شستشوی مكرر دست ها.
۳ ـ چون ویروس از راه تماس نزدیك توسط قطرات بزرگ، ترشحات بینی و دهان منتقل می گردد، لذا به حداقل رساندن تماس با فرد بیمار مهم می باشد.
۴ ـ به علت تماس مكرر انگشتان با ترشحات بینی حاوی ویروس معمولاً انگشتان فرد مبتلا به سرماخوردگی آلوده بوده و موجب می شود ویروس از طریق دست دادن و یا دست زدن به وسایلی كه در تماس با دست بیمار آلوده شده اند (نظیر دستگیره در ) به افراد حساس منتقل گردد.
۵ ـ ایزوله كردن بیمار (جداسازی) در صورت امكان توصیه می شود. معمولاً شكایات آنقدر شدید نیستند كه مانع كار بیمار در طی ۲ یا ۳ روز اول بیماری شوند. اگر بتوان جداسازی را به مرحله اجرا درآورد، ممكن است وقوع سرماخوردگی در جمعیت به میزان قابل توجهی كاهش پیدا كند.
يکشنبه 3/9/1387 - 12:11
بیماری ها
سزارین یک جراحی بزرگ است که با شکافتن پوست روی شکم ، عضلات زیر آن و جدار رحم همراه است به طورمتوسط، ۱۰ درصد زایمان ها در جهان به روش سزارین انجام می شود،طبق آمار رسمی در ایران حدود ۲۵ تا ۳۵ درصد زایمانها به صورت عمل جراحی یعنی سزارین صورت می گیرند، در حالی که طبق آمار غیر رسمی در ایران سزارین ۵ برابر سایر نقاط جهان است. امروزه در برخی از بیمارستان های ایران این آمار حتی ۱۰۰ در صد نیز گزارش شده است برخی متخصصین علت افزایش گرایش زنان به انتخاب سزارین، فرار از درد زایمان است. اما عمل سزارین خود با درد فراوان همراه است و عواقب منفی متعددی نیز به همراه دارد
چرا در ایران آمار میزان سزارین ابخ طور غیر متعارف بالا رفته است؟
علل زیادی برای این سوال وجود دارد و به گفته برخی متخصصین بارزترین علت آن پیشرفت پزشكی و تكنولوژی می باشد كه در مواقع خطر برای مادر و جنین مفید واقع می شود
برای مثال خطرات عمل جراحی برای مادر خیلی كاهش یافته است (به علت امكانات بیهوشی، انتقال خون و آنتی بیوتیكها). مراقبتهای نوزادی نیز پیشرفت كرده و خطرات سزارین برای نوزاد نیز كاهش یافته است. همچنین روشهای بهتری برای تعیین سلامت جنین در حین دردهای زایمانی وجود دارند. بنابراین بامشاهده علایم خطر برای جنین ویا مادر در حین دردهای زایمانی می توان فوراً او را سزارین نمود، در حالی كه این امكانات در۲۰ سال پیش وجود نداشت.یك علت دیگر از منشاء پزشكان می باشد. متأسفانه برخی از پزشكان به خاطر اینكه ریسك یك زایمان مثلاً با دستگاه (واكیوم و یا فورسپس) را متحمل نشوند فوراً بیمار را سزارین می كنند و البته هزینه بیشتری نیز صورت می كنند.
۱- انتخاب مادران و تفکر اشتباه زنان
علت دیگر افزایش تعداد سزارین، خود بیماران هستند. متأسفانه برخی از خانمها سزارین را مثل یك پدیده مد می پندارند و فكر می كنند كه هر كس مدرن تر و یا امروزی تر است باید سزارین شود و حتی اصطلاحاتی مانند این كه زایمان طبیعی یك نوع ((توحش)) است نیز گفته شده است. برخی هم فكر می كنند سزارین برای نوزادشان بهتر است، چرا كه ((فشار)) برروی سر بچه وارد نمی شود. باید به چنین خانمهایی تذكر داد كه همین فشاری كه جنین تحمل می كند برای او حتی مفید هم هست چرا كه با حالت مكشی كه ایجاد می كند ریه های او راپاك می نماید. به همین علت است كه نوزادان زایمان طبیعی مشكلات تنفسی كمتری نسبت به سزارینی ها دارند. از بابت فشار بر روی سر جنین نیز نباید نگران باشند چون استخوانهای سراو به نحوی هستند كه این فشار را به خوبی تحمل می كنند و هیچ عارضه ای برای نوزاد پیش نمی آورد، مگر در مواردی كه سر جنین نسبت به لگن مادر بزرگ باشد كه دراین مواقع سزارین برای مادر و جنین مفید و ضروری می باشد. حتی در یك تحقیق روشن شد بچه هایی كه با روش طبیعی به دنیا آمده اند، بهره هوشی بالاتردارند (باهوشترند). از نظر مد و مدرنی باید بدانند که امروزه در کشورهای پیشرفته زایمان طبیعی را یک موفقیت بزرگ برای زنان می دانند و سزارین را یک شکست تلقی می کنند بطوری که کلوپهای حمایت از سزارینی ها تشکیل می شود تا آنها را از نظر روحی حمایت کنند چرا که معتقدند قادر به کسب یک موفقیت بزرگ نشده اند.
از نظر پیشرفته بودن هم باید تذکر داد که با این که سزارین یک عمل پیشرفته می باشد ولی یک عمل جراحی بزرگی است که در صورتی که برای بیمار واجب نباشد اصلاً عاقلانه نیست. امروزه در آمریكا هیچ پزشکی نمی تواند بدون یک علت پزشکی قابل قبولی اقدام به سزارین بیمار کند و چیزی بعنوان سزارین اختیاری که ما در ایران داریم، وجود ندارد. یعنی اگر چنین کاری را انجام دهند از نظر قوانین پزشکی توبیخ می شوند!
دلایل مورد قبول برای اجرای یک سزارین
۱. عدم تطابق سرجنین بالگن مادر:
اغلب اینگونه موارد درموقع دردهای زایمانی مشخص می شوند.به این ترتیب که با وجود انقباضات زایمانی،پیشرفت زایمان خوب نیست ویا این که در معاینه داخلی متوجه این عدم تطابق می شوند.البته موارد تنگی ویا اختلاف اندازه بسیار فاحش،قبل از دردها ودر یک معاینه دقیق داخلی که توسط مامایا پزشکتان در ماه آخر صورت می گیرد مشخص می شود.
۲. زجرجنین:
زجر جنین به معنای تغییرات بارزدر تعداد ضربان قلب جنین است که نشان دهنده این موضوع می باشد که میزان اکسیژن خون او کافی نیست و مواد زاید خونش بیش از اندازه است . در این صورت معمولاً عمل سزارین بطور اورژانس انجام می شود .
۳. طرز قرار گرفتن غیر عادی جنین :
وضعیت طبیعی قرار گرفتن جنین به صورت سر به پایین وداخل لگن مادر است. اگر مثلاً جنین به صورت عرضی قرار گیرد امکان زایمان طبیعی وجود ندارد. در صورتی که پاهای جنین داخل لگن مادر باشد (سراو بالا باشد) در برخی موارد امکان زایمان طبیعی وجود دارد ولی اغلب مواقع سزارین راه انتخابی است.
۴. مشکلات مربوط به جفت و بند ناف:
اگر جدا شدن زودرس جفت صورت گیرد و یا جفت بجای این که در قسمت فوقانی رحم واقع شود، بر روی دهانه رحم قرار گیرد (جفت سرراهی)، بهترین روش زایمان همان سزارین می باشد. ممکن است در حین یک دوره دردهای طبیعی، ناگهان بند ناف جنین به داخل مجرای زایمانی و جلوی سر جنین لیز بخورد. در چنین حالتی بند ناف بین سر جنین و لگن مادر تحت فشار قرار می گیرد و جریان خون و اکسیژن به جنین قطع می گردد. این مورد نیزاز موارد سزارین اورژانس می باشد.
۵. سزارین قبلی :
قبلاً اعتقاد براین بود که اگر یک بار سزارین شد، باید همیشه سزارین شود. البته در برخی بیماران این قانون هنوز هم حاکم است ولی امروزه اعتقاد بر اینست که اگر علت سزارین قبلی در این حاملگی وجود ندارد (مثلاًحاملگی قبلی جنین بطور عرضی قرار داشته ولی دراین حاملگی جنین با باسر قرار دارد) و بیمار در یک بیمارستان مجهز قرار دارد می تواند تحت نظر یک متخصص زنان و زایمان، زایمانی طبیعی انجام دهد. باید بیماران تفهیم شوند که در صورتی که مورد منعی برای این اقدام وجود نداشته باشد، زایمان طبیعی بسیار مطمئن تر و بی خطرتر از یک عمل جراحی بزرگی مثل سزارین می باشد. عوارض مربوط به مادر و جنین کاهش می یابد و یک فاکتور مهم دیگر یعنی هزینه نیز کاهش می یابد . هزینه یک زایمان طبیعی حدود یک چهارم عمل سزارین می باشد . البته خانمهایی که قبلاًسزارین شده اند و برش روی رحمشان به صورت طولی انجام شده نمی توانند زایمان طبیعی داشته باشند. فقط خانمهایی که برش روی رحمشان عرضی بوده و مورد منعی برای زایمان طبیعی ندارند، می توانند به این فیض برسند. (معمولاًبرش روی شکم بابرش روی رحم مطابقت دارد اما گاهی اینطور نیست، بنابراین داشتن پرونده پزشکی باقید نوع برش روی رحم الزامی است).
۶. دخالتهای پزشکی بیش از اندازه در دوره دردهای زایمانی:
مصرف داروهای مسکن زودتر از موقع و یا داروهای محرک انقباضات (بیش از حد مجاز) می تواند پیشرفت زایمان را کند نماید و به علت زایمان طول کشیده، سزارین انجام شود. آمار نشان داده است که بیماران تحت نظر ماماها کمتر سزارین می شوند. یکی از دلایل آن اینست که ماماها کمتر از پزشکان از داروهای مختلف استفاده می کنند و علت دیگر اینست که چون خود ماما نمی تواند عمل سزارین را انجام دهد، سعی می کند تا جایی که برای بیمار و جنین ضرری نداشته باشد، زایمان او رابه صورت طبیعی انجام دهد.
۷. جنینهای نارس و دیررس:
(کمتر از ۳۸ هفته و بیشتر از ۴۲ هفته ). چون جنینهای نارس احتمالاً تحمل فشار زایمان طبیعی رانخواهند داشت و جنینهای دیررس به علت درشتی و اشکال در خون رسانی آنها نیز دچار مشکل در زایمان طبیعی می شوند .
۸. جنینهای دارای مشکلات RH خون:
جنینهایی هم که مشکلات ناشی از RH خون دارند بهتر است با روش سزارین متولد شوند چون به اندازه کافی قوی نیستند که زایمان طبیعی را تحمل کنند.
۹. چند قلویی :
گاهی زایمان دو قلوها به صورت طبیعی صورت می گیرد اما در اغلب موارد سزارین به عنوان بهترین راه انتخاب می شود. حاملگیهای بیش از دو قلو یی حتماً به صورت سزارین خاتمه می یابند .
۱۰. موارد متفرقه:
فشارخون بالا، تومورهای فیبروییدی، بیماری قند، ایدز مادر و دوره دردهای زایمانی که بسیار طول کشیده باشد از موارد دیگر سزارین می باشند. سابقه مرگ نوزاد، سابقه ی نازایی و شکم اوّل مسن (بیش از ۳۵ سال) نیز قابل ذکر هستند.
عوارض سزارین
باوجود پیشرفتهای پزشکی و افزایش امنیت عمل جراحی، بااین حال یک سزارین، خالی از خطر و عوارض نمی باشد.
عوارض مربوط به مادر عبارتنداز:
خونریزیهای پس از عمل، لخته های خونی (که در برخی از موارد بسیار خطرناک و حتی کشنده هستند)، عفونت و چسبندگیهایی در رحم و لوله ها و حتی روده ها، عوارض بیهوشی و دردهای مربوط به بخیه ها (در مقایسه با زایمان طبیعی که معمو لاً فرد زایمان کرده، از فردای زایمان می تواند راه رفتن و فعالیت عادی رااز سر بگیرد در حالی که خانمی که سزارین شده تا چندین روزاز دردهای شکمی و محل بخیه ها شاکی است).
پس باید بخاطر سپرد که :
۱-روزهای بستری در سزارین برای بیمار بیشتر است،
۲- احتمال خونریزی بعد از زایمان بیشتر است .
۳-دردهای لگنی و چسبندگی بیشتر است،
۴-مدت زمانی كه فرد بتواند به روال عادی زندگی برگردد بیشترست
۵- احتمال نازایی بعد از سزارین وجود دارد.
عوارض مربوط به جنین :
عبارتند از یرقان و مشکلات تنفسی.
البته منظور اینست که احتمال بروز این مشکلات در نوزادان سزارینی بیشتر از نوزادان زایمان طبیعی است نه این که حتماً در هر نوزادی که با روش سزارین به دنیا می آید این مشکلات نیز پیش می آید.
فشاری که در حین زایمان طبیعی به قفسه سینه نوزاد وارد می آید کمک زیادی به تمیز کردن ریه های او از ترشحات و مایعات می کند که بر قراری یک فعالیت تنفسی عادی را برای نوزاد ایجاد می کند. البته باز هم باید تأکید نمود در صورتی که ماما یا پزشکتان تشخیص دهد که عمل سزارین برای شما و نوزادتان مفیدتر است باید سزارین انجام شود و عوارض آن با عوارض مربوط به یک زایمان طبیعی مشکل باید سنجیده شود و هرکدام برای شما مفیدتر است انتخاب گردد .
یکی دیگر از عوارض سزارین، عوارض مادی آن است. همانطور که قبلاً ذکر شد هزینه یک عمل سزارین و مدت بستری پس از آن حدود ۴ برابر و یا بیشتر از یک زایمان طبیعی است.
عمل سزارین عمل جراحی بزرگ است و بعد از سزارین انتظار بروز این رویدادها را داشته باشید و موارد زیر را رعایت کنید:
۱- دردی که معمولا در روز اول پس از جراحی شدیدتر است و بعد از آن باید فروکش کند.
2- هر روز مقدار فراوانی آب بنوشید - بین ۸ تا ۱۰ لیوان.
3- از بلندکردن اشیای سنگین و از بالارفتن از پله‌ها خودداری کنید.
4- رانندگی نکنید تا زمانی که بتوانید به راحتی کمربند ایمنی را ببندید.
5- در صورتی که محل برش جراحی قرمز و متورم شد، به دکترتان اطلاع دهید.
چه اتفاقاتی در حین سزارین رخ می دهد ؟
عمل سزارین یک عمل جراحی بزرگ است. قبل از عمل شکم شما شسته می شود و موهای روی آن اصلاح می شود و یک سوند ادراری در مثانه شما کار گذاشته می شود (تا که مثانه خالی بماند) و یک سرم به شما وصل می شود تا مایعات و داروهای لازمه از آن طریق بشما رسانده شود. روی تخت اطاق عمل می خوابید و بیهوشتان می کنند. قبل از بیهوشی، پارچه های استریل مخصوصی روی شکمتان پهن می شود و شکمتان با مواد ضد عفونی کننده شسته می شود. البته در برخی از بیمارستانها و بعضی از پزشکان، بیهوشی کامل نمی دهند و نوعی بی حسی ایجاد می کنند که از کمر به پایین بی حس می شوید بدون این که بخوا ب روید. در این صورت می توانید به دنیا آمدن نوزادتان راهم ببینید!
عوارض و فواید این دو نوع بیهوشی و این که امکان اجرای آن هست یانه را از پزشکتان سوال کنید. البته اغلب موارد به همان صورت بیهوشی عمومی صورت می گیرد. سپس یک برش بر روی جدار شکم (همه لایه های آن) و یک برش هم بر روی رحم ایجاد می شود. معمولاً هر دو این برشها به صورت عرضی صورت می گیرد که هم زودتر ترمیم می شود و هم خونریزی کمتری دارد. مرحله بعد، تولد نوزاد است که معمولاً در همان دقایق اوّل جراحی صورت می گیرد. سپس خارج نمودن جفت که از همان شکاف صورت می گیرد و در نهایت شکافهای ایجاد شده بخیه زده می شود که این مرحله طولانی ترین بخش عمل می باشد. بخیه های داخلی کشیدنی نیستند ولی بخیه های روی پوست معمولاً از نوع کشیدنی هستند که از یک تا دو هفته پس از زایمان باید آنها راکشید (البته گاهی هم از نوع جذب شدنی می باشند).
پس از عمل جراحی، شما را به قسمت دیگری در همان بخش اطاق عمل منتقل می کنند. در اینجا ممکن است چند ساعتی بمانید و فشارخون، نبض، درجه حرارت و خونریزی رحمی شما مرتب کنترل می شود. داروهای لازم برای جمع شدن رحمتان و آنتی بیوتیک از طریق همان سرمی که در ابتدا بشما وصل شد تجویز می گردد. درصورتی که درد شدیدی دارید حتماً به پرستار آن قسمت اطلاع دهید تا در صورت امکان به شما مسکن تزریق کنند (که معمولاً صورت می گیرد). پس از چند ساعت به بخش منتقل می شوید ولی حداقل زودتر از ۸ ساعت نباید از تختتان خارج شوید، که البته خودتان هم احتمالاً تمایل و توانایی آنرا هم ندارید، چرا که نشستن تنها هم زحمت زیادی برایتان دارد، چه برسد به بلند شدن و راه رفتن. با این حال باید بالاخره دردها راتحمل کنید و راه بروید، چرا که راه رفتن عمل ترمیم راتسریع می کند و از تجمع گاز در روده هایتان جلو گیری می نماید.
سوند ادراری شما معمولاً تا روز بعد خارج می گردد (شاید هم همان روز)، ولی سرمتان ممکن است ۲ یا ۳ روزی باقی بماند. یکی دو روز پس از سزارین، عمل روده هایتان بطور عادی برمی گردند و حرکات آنها و تولید گاز می تواند برای شما ناراحت کننده باشد . اگر این مشکل راداشتید به پزشکتان اطلاع دهید تا با تجویز برخی داروها و یا حتی تنقیه به شما کمک کند.
پس از ۳-۲ روز، بسته به نظر جراحتان، احتمالاً مرخص می شوید (مگر آنکه خدای ناکرده مشکلی داشته باشید). پزشکتان به شما توصیه می کند که برای مدتی کارهای سنگین انجام ندهید، از پله زیادی بالاو پایین نروید و رویهم رفته مراقب خودتان باشید. البته شما هم مانند خانمهایی که به شکل طبیعی زایمان نموده اند می توانید از همان روز اوّل به نوزادتان شیر دهید. تنها تفاوت اینست که شما ازهمان لحظه اوّل نمی توانید به این فیض برسید و باید چند ساعتی صبر کنید تا اثر داروها ی بیهوشی از بدنتان خارج شده باشد. معمولاً برای شیر دادن، شما بیشتر از آنها احتیاج به کمک دیگران دارید چرا که نشستن و نگه داشتن طفل برایتان مشکل تر است. ولی نگران نباشید، چند روز بعد شما هم مانند آنها مشکلی نخواهید داشت.
چرا ایران ركورد دار عمل سزارین است؟
۱- ترس از زایمان طبیعی
طرفداری از سزارین این روزها هم از جانب بیماران صورت می‌گیرد و هم پزشكان كه دو جنبه اصلی در یك زایمان را شامل میشود. شاید اولین علت تمایل بیماران به سزارین ترس از زایمان طبیعی و درد ناشی از آن باشد و عامل مهمی كه موجبات این ترس را فراهم میكند كمبود امكانات در زایمان طبیعی، تسهیلات كمتر بیمه و روش نادرست زایمان طبیعی در شرایط فعلی باشد.
در حقیقت زایمان مادر، در محیطی آرام و امن كه شخص، كادر مامایی آن را غمخوار خود بداند و به طور كلی از زایمان طبیعی خود خاطره خوبی در ذهنش بماند میتواند اهرمی برای تبلیغ این زایمان باشد.
مادر باید مطمئن باشد كه در هر ساعتی كه وقت زایمانش فرا برسد شرایط كادر مامایی یكسان است و او میتواند در فضایی مناسب زایمان كند.
مسئله مهم دیگر طرفداری پزشكان از سزارین است و معمولا علل مختلفی را شامل میشود. یكی از این عوامل قابل پیش‌بینی بودن سزارین و مشخص بودن برنامه پزشك است كه در نتیجه دغدغه كمتری را به او تحمیل میكند و چون تمام كادر مامایی با مسؤولیت وی و تحت اختیار پزشك اداره میشود مطمئن‌تر است و پزشك ترجیح میدهد با خاطری آسوه‌تر عمل خود را انجام دهد.
۲- مشكل تعرفه‌ها و انتخاب پزشکان بخاطر سود مالی
از نظر پزشكان زایمان طبیعی ۳ تا ۴ برابر سزارین دردسر ساز است ولی تعرفه‌هایی كه به آن اختصاص داده شده خیلی كمتر از سزارین است كه این موضوع نیز بر افزایش سزارین در ایران دامن می‌زند در حالی كه در كشورهای پیشرفته دنیا تسهیلات ویژه‌ای را برای زایمان طبیعی اختصاص داده‌اند كه افراد را به آن ترغیب میكند.
۳- علل علمی که پزشک را مجبور به انتخاب سزارین می کند
هر زایمان طبیعی ممكن است به سزارین بكشد به هر حال به این نكته هم باید توجه كرد كه یكی از شرایط زایمان طبیعی اورژانسی شدن و اضطرار سزارین در حین زایمان است.
با توجه به این كه ۸ تا ۱۰ درصد زایمانها نیاز ضروری به سزارین پیدا میكند هر زایمان طبیعی ممكن است به سزارین ختم شود و این شرایط قابل پیش‌بینی نیست.
افت قلب نوزاد،كنده شدن جفت و حوادث اورژانسی دیگر ممكن است زایمان طبیعی را به سزارین بكشد اما نباید این حوادث را عارضه زایمان بدانیم و مهم است بدانیم در خیلی از موارد اگر سزارین صورت نگیرد جان مادر و نوزاد در خطر می‌افتد.
ورزش مناسب در دوران حاملگی
راه حل اصولی و مهمی كه كمتر مادران از آن اطلاع دارند و كمتر توصیه میشود ورزش مناسب در دوران حاملگی است كه شرایط راحت‌تری را در زایمان طبیعی برای فرد به همراه دارد و میتواند عامل روی آوردن بیشتر مادران به زایمان طبیعی باشد.
به جای این كه اولین راه زایمان كم درد را سزارین بدانیم و آن را توصیه كنیم به مادرانمان آموزش ورزش مناسب این دوران را بدهیم كه آنها را ترغیب به زایمان طبیعی كند.
در زایمان طبیعی اگر در دوران بارداری اصول راه رفتن صحیح و ورزشهای مناسب این دوران انجام شود هم درد زایمان و هم عوارض بعد از آن كمتر میشود. از طرفی نوزاد هم وقتی این شرایط به دنیا بیاید تنفسش طبیعی‌تر است.
بعضی زنان افتادگی رحم را به طبیعی یا سزارین شدن فرد نسبت میدهند در حالی كه در بیشتر موارد علت آن غلط راه رفتن، غلط نشستن و گودی كمر فرد است.
بهتر است زایمان طبیعی به دست ماماها سپرده شود و آنها را طوری آموزش دهیم كه از عهده این كار به درستی برآیند و فقط در موارد حاد و اضطراری از پزشكان كمك بگیرند.
عوارض روش زایمانی سزارین به مراتب دشوارتر و نگران کننده تر از روش طبیعی زایمان است.
تحقیقات نشان داده است که مرگ و میر نوزادان در ایران بین ۹ تا ۱۰ برابر کشورهای پیشرفته و برابر ۶ در هر ۱۰۰۰ تولد زنده است.
مطابق بیانیه سازمان بهداشت جهانی WHO ، در سال ۱۹۸۵ کشورهایی که از کمترین میزان مرگ و میر در حوالی تولد برخوردارند ، همزمان میزان سزارین زیر ۱۰ درصد را دارند.
انتخاب روش سزارین از طرف پزشک عمدتا ناشی از فاکتورهای غیر مامایی شامل موارد زیر است :
۱- استفاده از تکنولوژی در انجام زایمان
۲- ترس از شکایت بیماران
۳- محرک های مالی مانند تعرفه بیشتر
۴- ترجیح پزشکان به انجام زایمان در زمان کمتر
۵- سیستم آموزش پزشکی و نگرش پاتولوژیک نسبت به زایمان در دانشگاه ها
تحقیقات نشان داده است در کشورهایی که آمار سزارین پایین است ، مادران تمایل بیشتری به انجام زایمان طبیعی دارند و عامل این تمایل ، رضایت آنان از انجام زایمان واژینال است.
میزان کلی سزارین در غرب که طی ۱۹۸۰ به ۲۵ درصد رسیده بود ، با راهکارهای دولت ها بسیار کاهش یافت و هم اکنون در بعضی کشورها به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است. میانگین این آمار در غرب هم اکنون چیزی نزدیک به ۲۰ درصد است ، حال آنکه در ایران این رقم به ۳۵ درصد ( ۶۰ درصد در شهرها و ۱۰۰ درصد در بعضی از بیمارستانهای خصوصی تهران ) رسیده است.
آمارها نشان می دهد ۵۲ درصد زایمان هایی که در بیمارستانهای خصوصی و ۳۰ درصد در بیمارستانهای دولتی صورت می گیرد ، به عمل جراحی سزارین می انجامد.
سزارین باعث کاهش عوارض زایمان برای نوزاد نمی گردد
برخی زوجین برای مصون ماندن نوزاد از خطر زایمان ، روش سزارین را انتخاب می کنند که بر اساس اظهارات پزشکان متخصص ، چنین روشی به هیچ وجه از بروز آسیب به نوزادان جلوگیری نمی کند.
نتایج تحقیقات انجام شده در دنیا در میان دو گروه از نوزادانی که با روش های طبیعی و سزارین متولد شده اند ، نشان داده که با افزایش سزارین میزان آسیب های ناشی از زایمان کاهش نیافته است.
۷۵ درصد سزارین هایی که در کشور ایران انجام شده ، غیر ضروری و به صورت انتخابی بوده است.
میزان بالای سزارین های غیر ضروری در کشور ایران زنگ خطر برای متولیان بهداشت و درمان است این وضعیت نشان می دهد که مادران به میزان بیشتری به انجام مشاوره های دقیق برای آگاهی از عوارض زایمان سزارین نیاز دارند.
در اتاق زایمان با مادران باردار رابطه خوبی برقرار نمی شود و زنان باردار ممکن است ساعتها درد را تحمل کنند.
مهم ترین علت روی آوردن زنان باردار به سزارین ، عدم استفاده از روش های بی دردی زایمان و همچنین برخورد بد با زنان باردار است.ماماها در انجام این روش ها تبحر ندارند و انجام این روش ها اساسا در ایران معمول نیست. متاسفانه در بیمارستان با مادران باردار رابطه خوبی برقرار نمی شود و زنان باردار ممکن است ساعتها درد را تحمل کنند. در حالی که مادر طی عمل سزارین بیهوش است و دردی حس نمی کند و پس از زایمان هم مادرانی که نوزاد خود را به صورت سزارین به دنیا آورده اند ، حس بهتری دارند. با اینکه همین مادر باردار ممکن است برای انجام یک جراحی بسیار کوچک به چند پزشک مراجعه کند و از نظر همه مطلع شود یا برای یک جراحی لثه مدت ها تعلل کند اما با اختیار به انجام عمل جراحی سزارین تن می دهد. طبیعی است در صورتی که فرد از انجام زایمان طبیعی رضایت نداشته باشد ، این تجربه به بقیه منتقل می شود و می تواند عده بسیاری را به زایمان طبیعی بدبین کند. این یکی از بزرگترین دلایل کاهش آمار زایمان طبیعی در ایران است…
مشاوره زنان پیش از زایمان و ارائه آموزشهای لازم در دوران بارداری عامل فراموش شده در ایران است
تحقیقات انجام شده در ایران نشان می دهد سزارین به عنوان مهم ترین خطر جدی افسردگی پس از زایمان تلقی می شود. بنابراین مشاوره زنان پیش از زایمان و ارائه آموزشهای لازم در دوران بارداری به آنان به میزان زیادی موثر خواهد بود ، چون مادران را در انتخاب روش صحیح زایمان راهنمایی می کند.
میزان سزارین در ایران بیش از ۳ برابر نرخ جهانی است.
بر اساس شاخص های بهداشت جهانی میزان سزارین بین ۵ تا ۱۵ درصد از کل زایمانها را شامل می شود که در ایران این وضعیت ۳۵ تا ۴۵ درصد است و در بعضی نقاط کشور ایران این میزان به بیش از ۸۰ درصد رسیده است.
در حال حاضر ۷۰ درصد زایمان ها به سزارین منجر می شود و بر خلاف دیگر کشورها که در این زمینه تبلیغات مناسب دارند ، در ایران ترویج زایمان طبیعی نیز صورت نمی گیرد.
بالا رفتن آمار عمل سزارین ، نشان دهنده دو واقعیت تلخ در جامعه ایران است. نخست اینکه عده ای به دنبال منافع مالی خود ، حاضر هستند جان مادر و نوزادش را به خطر بیندازند و دوم اینکه سطح آگاهی جامعه در مسائل پزشکی ، هنوز در حدی قرار نگرفته که بتواند معایب و مزایای شیوه علم نوین پزشکی را از یکدیگر تشخیص دهد
مزایای زایمان طبیعی
مدت بستری شدن و توانایی بازگشت به کارهای عادی و روزمره بعد از زایمان طبیعی خیلی کمتر از سزارین است و مادرانی که زایمان طبیعی داشته اند زودتر به خانواده خود ملحق می شوند.
حجم خونی که مادر طی زایمان طبیعی از دست می دهد تقریباً نصف یک عمل سزارین است لذا خطر خونریزی و کم خونی، در یک زایمان طبیعی خیلی کمتر از زایمان به طریق سزارین می باشد.
خطرات و ریسک بیهوشی برای زایمان طبیعی وجود ندارد، درحالیکه برای مادرانی که به روش سزارین زایمان می نمایند این خطرات اجتناب ناپذیر است .
از نظر اقتصادی زایمان طبیعی به نفع مادر، بیمارستان و جامعه می باشد.
درصد ابتلاء به عفونت در بین مادران سزارین شده بیشتر از مادرانی است که زایمان طبیعی نموده اند.
مادرانی که زایمان طبیعی داشته اند در دادن آغوز به نوزاد خود موفق تر هستند چرا که خوردن آغوز یا کلستروم به عنوان اولین واکسن برای کودک منافع بسیاری دارد.
مادرانی که زایمان طبیعی نموده اند در امر شیردهی به نوزاد خود موفق تر از مادرانی می باشند که بطریقه سزارین نوزاد خود را بدنیا آورده اند.
پس از زایمان طبیعی، مادران با انجام ورزشهای مناسب ، به مراتب سریعتر از زمانی که سزارین می شوند، می توانند تناسب اندام خود را بدست آورند.
بطور متوسط مدت اقامت مادران سزارینی در بیمارستان دو برابرو نیم مادرانی است که زایمان طبیعی داشته اند .
بعضی از خانمها دوست دارند در طول مدت زایمان خود کاملاً هوشیار بوده و بطور کامل در جریان روند زایمان قرار گیرند. درمدت انجام عمل سزارین ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده شود ، در نتیجه تماس اولیه نوزاد با مادر و شروع شیردهی به نوزاد به تاخیر می افتد.
توصیه های ما مادران باردار:
ترس و هراس بی مورد از زایمان را از خود دور کنید .
به منظور کسب اطلاعات بیشتر در مورد حاملگی و زایمان و حل مشکلات خود به افراد مجرب و آموزش دیده در مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنید . آنها قادر خواهند بود شما را راهنمائی کنند.
برای اطمینان از سیر طبیعی حاملگی و تامین سلامتی خود و نوزادتان حتماً بطور مستمر در دوران بارداری به مراکز بهداشتی درمانی ، ماما و یا پزشک مراجعه و به توصیه های بهداشتی آنان، عمل نمائید.
انجام معاینه ( توسط پزشک ) در سه ماهه آخر دوران بارداری می تواند به آنها کمک کند تا درمورد نحوه زایمان شما آسانتر تصمیم بگیرند.
رعایت برنامه تنظیم خانواده و فاصله گذاری مناسب بین حاملگیها از نکات حائز اهمیتی است که می تواند در داشتن زایمان ایمن موثر باشد.
استفاده از تکنیکهای پیشرفته مانند سونوگرافی برای ارزیابی وضعیت جنینی و مادر گاهی ضروری است لذا طبق توصیه پزشک حتماً آنرا انجام دهد.
به پزشک یا مامای خود اعتماد کنید و به او اجازه دهید در مورد نحوه زایمان شما تصمیم بگیرد . هرگز به دلیل ترس از درد زایمان که یک امر طبیعی است . سزارین را به زایمان طبیعی ترجیح ندهید.
بخاطر داشته باشید در صورتی باید زایمان شما بوسیله سزارین انجام شود که امکان زایمان طبیعی برایتان وجود نداشته باشد.
ترویج زایمان طبیعی به جای سزارین فقط با بخشنامه و درگیری و زور و تنبیه حل نمی شود
در انتها لازم به تاکید است ترویج زایمان طبیعی به جای سزارین فقط با بخشنامه و درگیری و زور و تنبیه حل نمی شود باید موانع مختلف بر سر راه کاهش سزارین در کشور نظیر رفتارها و باورهای غلط ، نبود امکانات برای انتخاب بهتر افراد، برداشته شوند تا با ایجاد تسهیلات و امکانات مناسب برای همه زنان ، تمامی مادران باردار بتوانند از زایمان های ایمن بدون درد و روشهای دیگر نظیر زایمان در آب استفاده کنند. باید زایمان طبیعی نیز همانند سزارین برای متخصصین زنان و زایمان داری جذابیت مالی باشد
يکشنبه 3/9/1387 - 12:10
بیماری ها
شپش (Pediculus)
مقدمه:
اگر چه بهبود وضعیت بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی تاثیر بسزایی در كاهش آلودگی به شپش داشته است، اما همچنان این انگل گستردگی جهانی دارد، به طوریكه در دهه گذشته در ایالات متحده آمریكا هر سال ۶ میلیون مورد ابتلا به شپش گزارش میشود.
شپش مختص جامعه یا طبقه اجتماعی خاصی نبوده و تمام افراد جامعه را مخصوصا در فصول سرد سال ممكن است درگیر كند. شیوع این بیماری در كودكان بسیار بیشتر است و در جنس مونث شایعتر از جنس مذكر است.
ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده میشود و برای مثال در بچه های مدارس ابتدایی کانادا در هر زمان حدود ۲% ابتلا به شپش سر وجود دارد به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی های مصر باستان هم رشک های مرده دیده شده است
این حشره، به دنبال تماسهای نزدیك بین فردی یا هنگامی كه افراد خانواده در فصول سرد برای تامین گرما لباس‌های بیشتری می‌پوشند و به صورت دسته جمعی زندگی میكنند، از شخصی به شخص دیگر انتقال می‌یابد.
معرفی شپش:
شپش حشره كوچكی به رنگ سفید مایل به خاكستری است كه دارای دهانی مخصوص مكیدن خون، دو شاخك و سه جفت پای كوتاه است.
شپش یك انگل خارجی بدن انسان محسوب میشود. میتواند سر، بدن و عانه را آلوده كند. تخم شپش «رشك» نام دارد و بیضی شكل و سفیدرنگ و به اندازه ته سنجاق است و به مو و درز لباسها می‌چسبد.
شپش در مو و لباس زندگی میكند و فقط به خاطر تغذیه روی سطح بدن می‌آید و خودش را به پوست بدن می‌چسباند و پوست را سوراخ كرده و بزاق خود را در زیر پوست تزریق نموده و با مكیدن خون، مواد زائدی را نیز از خود دفع میكند. همین تلقیح مواد زائد و بزاق به زیر پوست منجر به ایجاد برآمدگی قرمز رنگ خارش‌داری میگردد.
از نظر شدت و شیوع آلودگی به انواع شپش، عواملی چون سن، جنس، نژاد، وضعیت اقتصادی و اجتماعی موثر شناخته شده‌اند. آلودگی در تمام گروه‌های سنی دیده میشود ولی شپش سر در كودكان (سنین مدارس ابتدایی) شیوع بیشتری دارد.
نكته اینجاست كه اگر چه به طور معمول شپش در جوامع فقیر و متراكم شایعتر است، ولی در شرایط همه‌گیری كلیه طبقات اجتماعی و اقتصادی جامعه را فرا می‌گیرد و حتی در جوامع چندنژادی مشاهده شده كه شپش سر در سفیدپوستان شایعتر از سیاه‌پوستان است.
شپش سر چیست؟
شپش سر عفونتی انگلی است كه توسط انگلی به نام پدیكولوس هومانوس كاپیتیس (PEDICULUS HUMANUS CAPITIS) ایجاد می شود. شپش سر یك بیمارى انگلى است كه در سراسر دنیا حتى در كشورهاى توسعه یافته نیز به وفور مشاهده مى شود. شیوع بیمارى به وضعیت اجتماعى و اقتصادى خاصى محدود نشده و در تمام سطوح جامعه یافت مى شود. على رغم شیوع بیمارى در جامعه آمار دقیقى از میزان آن دركشور وجود ندارد.دختران بیش از پسران مبتلا مى شوند و بچه ها در سنین مدرسه بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا هستند.
طول عمر این مزاحم‌هاى كوچك كمتر از ۳۰ روز است. اما هر شپش ماده بین ۵۰ تا ۱۵۰ عدد تخم به جا می‌گذارد كه هر كدام از این تخمها در یك كپسول بسیار چسبناك قرار گرفته‌اند. این كپسول از فاصله تقریبا ۵ میلیمترى ریشه مو به مو می‌چسبد و به راحتى جدا نمی‌شود.
عامل بیمارى شپش سر چیست؟
عامل مولد بیمارى یكى از انواع شپش است كه به طور اختصاصى موهاى سر را درگیر مى كند. شپش بالغ با حركت روى سر روزانه ۴ تا ۶ تخم روى موها قرار مى دهدكه به وسیله یك اتصال محكم به موها متصل مى گردند كه به نام رشك (Nit) نامیده مى شوند كه به رنگ سفید و چسبیده به ساقه مو مشاهده مى شود.
شپش سر حشره ای بدون بال است که در سر انسان زندگی کرده ، از آن تغذیه می کند.
شپش سر تقریبا هر چهار ساعت از خون تغذیه می کند.
دارای شش پا است که طوری طراحی شده اند که قادر به چنگ زدن به مو باشد ولی توانایی پریدن ندارد. شکستن هر پا (با شانه زدن ) باعث مرگ شپش خواهد شد.
اندازه آن حدود یک تا دو میلی متر است ، به عبارتی دیگر ریز، اما قابل مشاهده است .
شپش ماده بالغ طی عمر حدودا یک ماهه خود ، روزانه ۴ تا ۶ تخم می گذارد. این تخم ها به مو در نزدیکی پوست سر که دما و رطوبت مناسب را داراست می چسبند و پس از ۷ روز ، شپش ها از تخم سر بیرون می آورند و طی ۳ بار پوسته ریزی به شپش بالغ تبدیل می شوند.
علائم شپش سر
اولین علائم بالینی در سر، موقعی اتفاق می افتد كه شپش شروع به حركت می كند كه معمولاً از حاشیه دو طرف سر شروع می شود و بعد به طرف مركز سر گسترش می یابد. در این هنگام بیمار احساس خارش در سر می كند. به تدریج خارش سر افزایش یافته و در سر خراشیدگی با ناخن پیش می آید. گاهی در موارد پیشرفته غدد لنفاوی اطراف سر در ناحیه گردن برجسته می شود.
شپش سر انگلی است که روی پوست سر و موی انسان زندگی می کند و از خون و لایه های سطحی پوست تغذیه می نماید. شپش سر با شپش بدن تفاوت دارد و فقط در ناحیه سر دیده می شود.شپش ۲ تا ۴ میلیمتر طول دارد و به ندرت در حین معاینه با چشم دیده می شود .
اغلب آنچه که در بیمار مبتلا مشخص است تخم شپش (Nit) می باشد که به شکل بیضی شفاف تا سفید رنگ و حدود ۵/۰ میلیمتر به ریشه مو بطور مایل و در یک سمت مو می چسبد و به راحتی کنده نمی شود.
این تخمها به راحتی با شوره و ذرات پوسته سر و همچنین پوسته های سیلندری دور مو که اغلب رسوب تافت و نرم کننده های مو می باشند اشتباه می شود. تخم شپش به یک سمت مو در نزدیکی ریشه مو بطور مایل می چسبد و جدا کردن آن از موی سر با دست غیر ممکن است.
مراحل زندگی شپش روی سر
بعد از انتقال انگل شپش از انسان آلوده به انسان سالم، انگل بالغ یكی دو ماه زندگی می كند و انگل ماده در هر روز ۴-۶ تخم می گذارد كه به ساقه موها می چسبند و شبیه ذرات سفید مانند شوره دیده می شوند. این تخمها به بالغ تبدیل شده و این سیر همچنان ادامه می یابد.
چگونه به شپش سر مبتلا می شویم؟
ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده میشود و برای مثال در بچه های مدارس ابتدایی اروپای غربی در هر زمان حدود ۲% ابتلا به شپش سر وجود دارد به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی های مصر باستان هم رشک های مرده دیده شده است .
ازدحام جمعیت باعث می شود که شپش بتواند از سری به سری دیگر برود و از آنجایی که تماس نزدیک در بچه ها امری شایع است ، شپش سر بیشتر در این گروه سنی اتفاق می افتد ، هر چند هر کس در هر شرایط آب و هوایی ممکن است مبتلا شود.
طول مو، جنس ، سن و رنک مو تاثیری در انتقال شپش نداشته ، شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی شود و شستشو با سرکه هم تاثیری ندارد.
تراشیدن موها اگر چه موثر است اما راه حل مناسبی به شمار نیامده کاملا غیرضروری است .
شپش سر به هر حال از سر فرد دیگری به شما یا خانواده شما منتقل شده و شکستن زنجیره انتقال تنها با درمان موثر و برررسی تمامی موارد تماس میسر می شود.
انتقال چگونه صورت مى پذیرد؟
انتقال از یك فرد به فرد دیگر مى تواند از طریق تماس مستقیم یا استفاده از وسائل شخصى دیگران مثل شانه، كلاه، شال، حوله و روسرى صورت گیرد. انتقال در افراد خانواده به سرعت و سهولت رخ مى دهد. ابتلا قبلى به شپش ایمنى ایجاد نمى كند. بنابراین یك فرد ممكن است بیش از یكبار به بیمارى مبتلا گردد.
چگونه به وجود شپش سر مشکوک شویم ؟
بزاق و ترشحات شپش سر محرک بوده و باعث خارش قابل توجه می شود اما تقریبا همه افراد با اطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر میشوند! بنابراین طبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده ، لازمست که معاینه و بررسی دقیق تری انجام شود خیلی از اوقات هم، مدرسه یا همسایگان ممکن است شما را از وجود شپش در دانش آموزان مطلع کنند و لازمست که شما خانواده خود را از این نظر بررسی نمایید.
شپش سر اغلب با چسبیدن به قاعده مو خود را از چشمان شما مخفی می کند، ضمن آنکه از نور و گرما هم گریزان بوده ، غالبا دور از تاج سر قرار می گیرد لذا بیشتر مشاهده رشک های چسبیده به سر است که شک به بیماری را بر می انگیزد.
چگونه مطمئن شویم که رشک را یافته ایم ؟
آنچه مهم است آن است که رشک را از شوره سر و سایر حالات مشابه افتراق دهیم، شوره سر در واقع پوست مرده است که به راحتی از مو جدا می شود. گاهی اوقات بقایای اسپری های مو هم ممکن است با رشک اشتباه شوند، اما توجه به چند نکته ما در تشخیص رشک کمک می کند: رشک ها همیشه یک شکل و تخم مرغی شکل بوده ، به مو در نزدیکی پوست سر چسبیده اند و عمدتا در گیجگاهها، بالای گوش ها و پشت گردن دیده میشوند و برای جدا کردن آن ها از مو استفاده از ناخن ها ضروری بوده ، به راحتی جدا نمی شوند.
به هر حال برای پیدا کردن تخم شپش می بایست با حوصله تمام از یک گیجگاه به طرف مقابل ، منطقه به منطقه مو را گشت و بهتر است این کار زیر نور مناسب انجام شده و البته استفاده از یک ذره بین هم می تواند کمک کننده باشد. ضمنا این دقت را هم باید معطوف داشت که نزدیکی زیاد سر به فرد مورد معاینه ، می تواند باعث منتقل شدن شپش به سر فرد معاینه کننده شود.
تشخیص چگونه داده مى شود؟
شك به بیمارى اولین قدم تشخیص شپش سر است. همانطوریكه پیشتر نیز ذكر شد موارد شپش سر در تمام افراد جامعه حتى در افراد با رعایت بهداشت فردى بالا نیز ممكن است دیده شود. خارش سر بخصوص خارش بدون علت در یك كودك در سنین مدرسه باید از این جهت مورد بررسى قرار گیرد. به احتمال كم ممكن است بتوان شپش را از سر جدا كرد و با احتمال بیشتر مى تواند رشك هاى چسبیده به موى سر را یافت. در افراد بخصوص كودكانى كه ضایعات عفونى مثل زرد زخم یا ضایعات شبه اگزمایى در ناحیه سر و پشت گردن به كرات دیده مى شود احتمال وجود شپش را باید مدنظر داشت.
علائم ابتلا چیست؟
وقتى شپش روى سر راه مى رود یا از خون فرد تغذیه مى كند علائم اصلى بیمارى یعنى خارش ایجاد مى شود. معمولاً خارش در ناحیه پشت سر و اطراف گوش ها بوده و یا دراین نقاط از شدت بیشترى برخوردار است.
پس از چند روز تا چند هفته خارش تشدید مى گردد. مى تواند به همراه عفونت هاى سر، چسبیدن موهاى سر به همدیگر و بزرگ شدن غدد لنفاوى پشت گردن باشد. اغلب شپش روى سر به راحتى دیده نمى شود مگر در مواردى كه تعدادى زیاد از شپش روى سر وجود داشته باشد.
چگونه می توان از بروز بیماری پیشگیری كرد؟
با جدا كردن بیماران درمان نشده از افراد سالم و درمان سریع آنها می توان از انتقال بیماری جلوگیری كرد. ( در مكانهایی همچون مدارس و پرورشگاهها و …) با رعایت بهداشت تا حد زیادی می توان مانع ایجاد بیماری شد. زیرا انگل بر اثر مواد شوینده از بین می رود. هر چند تخم انگل خیلی مقاوم است.
پیشگیرى چگونه انجام مى شود؟
پیشگیرى معمولاً با ارتقا بهداشت كل جامعه است. درمان زودرس موارد با آگاهى دادن به والدین، آموزگاران و افراد دیگر جامعه مى تواند با كنترل هرچه سریعتر موارد مبتلا به كاهش ابتلا سایرین كمك كننده باشد. و در آخر لازم به ذكر مجدد است كه شپش سر در هر طبقه اجتماعى و اقتصادى مى تواند دیده شود و رعایت دقیق موازین بهداشتى هرچند بسیار مفید و كمك كننده ولى احتمال ابتلا را منتفى نمى سازد
عوامل سرایت
شپش سر از طریق انتقال مستقیم از انسان آلوده به انسان سالم ایجاد می شود، خصوصاً از طریق لوازم شخصی آلوده مثل شانه، كلاه، روسری، ملحفه و غیره به سرعت منتقل می شود.
این بیماری در سنین مدرسه (۱۸-۷ سالگی) بسیار شایع تر از سنین دیگراست و در هر دو جنس مذكر و مؤنث دیده می شود. هر چند در دختران به علت موهای بلند و پر حجم، بیشتر دیده می شود. این بیماری اگر به مدت طولانی ادامه یابد ، احتمال گسترش آن به قسمت های دیگر بدن وجود دارد.
راه درمان
سابق بر این تنها راه نجات از دست شپشها، تراشیدن موها از ته بود. اما امروزه شامپوهاى ضد شپش همه جا در دسترس هستند. فرد شپش‌زده باید یك دوره مشخص از این نوع شامپوها استفاده كند. این شامپوها به علت دارا بودن تركیبات شیمیایى بخصوص باعث مرگ شپشها میشوند و به مرور زمان با حل كردن كپسول تخمها آنها را از مو جدا میكنند. شامپوهاى ضد شپش از شوینده‌هاى قوى به شمار می‌آیند و تا حدى نیز سمى هستند. اگر زخم‌هاى سر زیاد باشد، استفاده از این نوع شامپوها میتواند تولید عفونت كند. بهتر است قبل از استفاده حتما با پزشك مشورت شود.
اولین نكته این است كه درمان فرد بیمار در آلودگی به شپش تاثیرگذار نیست. حتی اگر با بهترین روش‌ها نیز درمان شود. چرا كه اگر فردی در مجاورت و تماس نزدیك با یك فرد آلوده به شپش قرار داشته باشد، حداكثر تا ۲ هفته بعد مجددا آلوده میگردد، پس مهمترین اصل در مبارزه با شپش، انجام درمان دسته‌جمعی و همگانی و رفع آلودگی از كلیه لوازم و وسایل مورد استفاده افراد به طور همزمان است.
مهمترین نكته در مهار شپش دانش‌آموزان هم بازدید روزانه موی سر و در صورت لزوم بازدید لباس و بدن آنها توسط معلمان و مربیان مدارس و ارجاع سریع موارد آلوده به واحدهای بهداشتی درمانی برای درمان فرد آلوده به همراه خانواده و اطرافیان وی است. پس از درمان ضدشپش، احتمال انتقال آلودگی از بین می‌رود و دانش‌آموز میتواند به مدرسه بازگردد.
در اوایل ، كه بیماری هنوز گسترش نیافته است با كوتاه كردن موها، استحمام روزانه و جوشاندن وسایل شخصی می توان آن را از بین برد.
همانگونه که گفته شد شپش ها جزو حشرات محسوب می شوند ، بنابراین برای مقابله با آنها می بایست از یک حشره کش استفاده کرد که به شکل شامپو یا کرم قابل شستشو ساخته شده است .
اغلب بیماران توسط شامپوهاى مخصوص و بندرت داروهاى خوراكى درمان مى شوند. نكته مهم این است كه باید تمام افرادى كه ساعات زیادى را در كنار هم سپرى مى كنند مثل اعضا یك خانواده همزمان مورد درمان قرار گیرند. هرچند كه علامتى وجود نداشته باشد وحتى در معاینه توسط پزشك نیز علامتى دال بر دیگرى در سایر افراد خانواده وجود نداشته باشد. بنابراین اگر یك فرد در یك خانواده مبتلاست تمامى اعضا باید درمان گردند. معمولاً علت شكست درمان بیماران نیز عدم رعایت همین نكته است. برخى موارد درمان نیاز به تكرار پس از یك هفته دارند كه ضرورتاً باید انجام گیرد. روسرى، شانه، برس، كلاه، شال و روبالشى و ملحفه بایددر آب داغ شسته شوند. لوازم بهداشتى فردى باید در الكل خیسانده شده و یا در حرارت نسبتاً بالا شسته شوند. ضدعفونى و شست و شوى فرش و موكت ومبلمان ضرورتى نداشته و نیازى به ضدعفونى كردن كل خانه وجود ندارد. استفاده از شانه هاى با دندانه ریز جهت برداشتن رشك چسبیده به موها مى تواند كمك كننده باشد ولى تراشیدن موهاى سرتوصیه نمى گردد.
نکات مهم در مورد دارو درمانی در شپش سر :
نکته اول و مهمترین نکته این است که این داروها شدیدا سمی است . این داروها به هیچ عنوان خوراکی نیست . دارو را در حمام مصرف کنید و بعد از آلوده شدن دست به دارو هرگز دست را به دهن نگذارید و با دست آلوده چیزی نخورید
شامپوهای ضد شپش بسیار مؤثر هستند.شامپوی Lindane(GBH) که در بزرگسالان بکار می رود برای اطفال و خانمهای حامله توصیه نمی شود.شامپوی Permethrin ۱% مناسب است .شامپو باید به تمام موها مالیده و ده دقیقه باقی بماند.سپس شسته و یک هفته بعد تکرار شود.این شامپو تخمها را از بین نمیبرد . لذا بعد از آن باید با محلول حاوی نسبت مساوی از سرکه و آب و با شانه ریز موها پاک شوند. شامپوی Hegor Antipoux تخمها را نیز از بین میبرد.تمام افراد خانواده باید با هم درمان شوند. هر چه که با سر بیمار در تماس بوده(شانه، ملحفه و کلاه)باید با آب گرم ۵۵ درجه شسته شوند.وسایلی که در اثر حرارت خراب می شوند باید به مدت ۲ هفته در کیسه دربسته باقی بمانند.
پرمترین
این دارو به عنوان داروی انتخابی‌درمان شپش توصیه شده است و به‌صورت شامپو، محلول سرشوی،پودر، لوسیون و كرم موجود است.
نحوه استفاده شامپو:
ابتدا موها را مرطوب نموده سپس باشامپو یا سرشوی ۱ درصد موها راآغشته نمایید. لازم است ماده مورد نظركاملا به كف سر و ساقه مو مالیده وماساژ داده شود و آن گاه پس از ۱۰دقیقه شسته شود. این مشتقات باعث‌مسمومیت نمی‌شوند و اثر ابقایی برموهای سر دارد و تا ۱ هفته در مو باقی‌می‌ماند و روی رشك نیز اثر كشندگی‌دارند. گاهی اوقات ضروری است كه‌درمان تكرار شود. در این مورد نیزلازم است پس از خشك كردن كامل‌موها و با استفاده از روش خیساندن مودر سركه و شانه كردن، رشكها را از موجدا كنید.
سایر فعالیتهای درمانی :
- درمان علامتی خارش پدیدآمده در هر سه نوع شپش سر، تن وعانه عبارت است از تجویز آنتی هیستامینها ، مانند هیدروكسی‌زین، توسط پزشك معالج
- در صورت وجود عفونت ثانویه‌باكتریال باید هر چه سریعتر درمان‌آنتی‌بیوتیك را برای حداقل ۱۰ روزشروع كرد.
- وسایل شخصی و پوششی‌نظیر كلاه، روسری و امثال اینهابایستی به مدت ۳۰ دقیقه با آب‌جوشانده شوند تا هم شپش و هم‌رشك از بین بروند و سپس خشك‌شوند.
- استفاده مرتب از شانه دندانه‌ریز در تشخیص، پیشگیری و درمان‌شپش سر توصیه میشود و به عنوان‌یكی از راههای تقویت بهداشت‌فردی مورد استفاده میباشد. فاصله‌دندانه‌های این شانه باید به اندازه‌ای‌باشد كه عملا رشك را از موهای سرجدا نماید.
درمان شپش سر با استفاده از سرکه :
راه دیگرى نیز براى مبازه با شپش‌هاى سر وجود دارد. دو قاشق غذا خورى سركه را در یك لیتر آب حل كنید، سپس تمام سر و موها را با این محلول خیس كنید. بعد از چند دقیقه با یك شانه دندانه ریز موها را خوب شانه كنید. محلول آب و سركه كپسول تخمها را سست میكند و شانه دندانه ریز به جدا كردن آنها از موها كمك میكند.
همه لباسها و ملافه‌هایى كه با فرد شپش‌زده در ارتباط بوده‌اند باید تا حد ممكن با آب داغ شسته شوند. درجه حرارت بالاتر از ۵۱ درجه شپشها را از بین میبرد. وسایلى كه قابل شستشو نیستند را می‌توان به جاى دور انداختن در یك پلاستیك در بسته به مدت دو هفته در یخچال قرار داد.
اگر فرد یا فرزندان وی دچار این مشكل شده‌است حتما دوستان و اطرافیان را از مشكل خود آگاه كنید. دلیلى براى ترس یا خجالت وجود ندارد. جلوگیرى از گسترش بیمارى از بازگشت آن به سوى فرد هم جلوگیرى میكند.
اما بهترین راه بیشگیرى از شپش‌زدگى، استفاده از وسایل شخصى است. وسایلتان را به كسى قرض ندهید از كسى هم قرض نگیرید.
در درمان شپش سر دو نکته مهم را باید همواره به خاطر داشت:
۱- دو بار درمان به فاصله ۷ تا ۱۰ روز لازمست ، چرا که اگر چه با درمان نخست ، شپش های سر و اکثر تخم های آن از بین می روند ، اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا ۷ روز بعد از تخم ها وجود دارد ، لذا بهتر است به فاصله ۷ تا ۱۰ روز ، درمان مجدد انجام شود تا پیش از آنکه این شپش های جدید بالغ شده و توانایی حرکت پیدا کنند ، از بین بروند.
۲- تمام موارد تماس احتمالی باید درمان شوند، در غیر اینصورت همیشه احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.
البته آنچه در کشور ایران برای این درمان این بیماری استفاده میشود عمدتا شامپو لیندین ۱ درصد و شامپو پرمترین ۱ درصد است . این فراورده ها برای بیش از ۴۰ سال است که مورد استفاده قرار می گیرند و غالبا غیر از عوارض نادر گذرا ، عارضه دیگری ندارند، اما مهم این است که درست مطابق آنچه توصیه شده است استفاده شده و بیش از حد مصرف نشوند، علاوه براین می بایست تمام موها بخوبی با آنها مرطوب شوند چرا که شپش سر کشته نمی شود مگر آنکه در تماس مستقیم با دارو قرار گیرد. ضمنا مثل استفاده از هر فرآورده دارویی دیگری لازمست که در مورد مصرف در زنان باردار ، مادران شیرده و نوزادان با پزشک مشورت انجام شود.
به یاد داشته باشید :
پس از درمان ، برداشتن رشک ها نه برای ادامه درمان و نه برای کنترل بیماری ضرورتی ندارد. در عین حال برای بسیاری این مسئله از نظر ظاهر مهم بوده و یا ممکن است مشکلاتی را در مدرسه ایجاد کند. بنابراین چاره ای نخواهد بود بجز جدا کردن رشک ها با ناخن یا استفاده کردن از شانه های دندانه ریز. به هر حال به عنوان یک قاعده کلی ، اگر در فاصله کمتر از ۴ سانتی متری پوست سر ، تخم شپش رویت نشود، بیماری درمان شده تلقی می شود و رشک های موجود روی موها با فاصله بیش از ۴ سانتی متر، اهمیتی از نظر انتقال بیماری ندارند.
شپش سر برخلاف شپش تنه ، ناقل هیچ بیماری دیگری نیست و از این بابت نگرانی وجود ندارد.
به خاطر داشته باشید اگر پس از دوبار درمان مجددا به شپش سر مبتلا شدید ، این بدان معنی است که فرد مبتلای درمان نشده ای در نزدیکی شما وجود دارد. بهر حال با ابتلای مجدد، دو دوره درمان مجدد هم لازمست .
نکات مهمی که لازم است بدانید :
دخترها بیشتر از پسرها به شپش سر مبتلا می شوند که علت آن تماس سر به سر بیشتر در این جنس می باشد . این نکته مهم است که هر کسی می تواند بدون ارتباط با شرایط اجتماعی - اقتصادی خاص یا وضعیت خاص بهداشت فردی اش به شپش مبتلا شود . شپش در آب زنده نمی ماند زیرا از طریق سوراخ های کوچکی که در اطراف بدنش بنام اسپیراکل دارد تنفس می کند بهمین دلیل در مناطقی مثل استخر قادر به فعالیت نیست و از طریق شنا و استخر منتقل نمی شود .
اگر کودک شما مبتلا به شپش شد بدانید که بدترین اتفاق عالم برای او رخ نداده است و مهم ترین نکته آن است که در این خصوص والدین ترس بخود راه ندهند . البته شپش اگر برای مدتی بدون درمان بماند می تواند مشکلاتی برای سلامتی فرد و دیگران ایجاد کند . بزرگ ترین مشکل ایجاد حس مشمئز کننده ای است که در دوستان و اطرافیان فرد مبتلا بوجود آمده و به مختل شدن روابط بین فردی می انجامد .
ابتلا به شپش یکی از بیماریهای شایع در همه سنین بویژه در سنین مدرسه می باشد .
شپش علاوه بر ناراحتیهایی که در اثر گزش ایجاد می کند ،ناقل بیماری تیفوس و تب راجعه نیز می باشد .
بنابراین آگاهی از علائم و نشانه های این بیماری در مدارس ، گامی مثبت در جهت کنترل بیماری محسوب می شود .
در چه مواردی موی سر دانش آموز باید بررسی شود ؟
۱ - وقتی یک مورد شپش در کلاس کشف شد تمام دانش آموزان همان کلاس باید بررسی شوند .
۲ - برادران و خواهران و اولیاء دانش آموزان مبتلا نیز باید مورد بررسی قرار گیرند .
۳- موارد جدید باید فوراً درمان شوند .
۴ - وقتی بیش از سه کلاس یک مدرسه درگیر باشند تمام کلاسهای مدرسه باید از نظر شپش غربالگری شوند .
۵- چک کردن موی سر باید زیر نور کافی صورت پذیرد .
۶- دانش آموز مبتلا زمانی که دوره درمانش تمام شد یا تمام تخم ها از موهایش زدوده شد باید پذیرفته شود .
۷ - دانش آموز مبتلا باید بمدت ۱۴ روز مورد بررسی روزانه قرار گیرد .
۸ - اعضای خانواده باید تا ۱۰ روز موهایشان از نظر ابتلا به شپش مورد بررسی روزانه قرار گیرد .
چگونه به شپش سر مبتلا می شویم؟
ازدحام جمعیت باعث می شود که شپش بتواند از سری به سری دیگر برود و از آنجایی که تماس نزدیک در بچه ها امری شایع است ، شپش سر بیشتر در این گروه سنی اتفاق می افتد ، هر چند هر کس در هر شرایط آب و هوایی ممکن است مبتلا شود.
طول مو، جنس ، سن و رنک مو تاثیری در انتقال شپش نداشته ، شامپو کردن معمولی باعث از بین رفتن یا پیشگیری از آن نمی شود و شستشو با سرکه هم تاثیری ندارد.
تراشیدن موها اگر چه موثر است اما راه حل مناسبی به شمار نیامده کاملا غیرضروری است .
شپش سر به هر حال از سر فرد دیگری به شما یا خانواده شما منتقل شده و شکستن زنجیره انتقال تنها با درمان موثر و برررسی تمامی موارد تماس میسر می شود.
چگونه به وجود شپش سر مشکوک شویم ؟
بزاق و ترشحات شپش سر محرک بوده و باعث خارش قابل توجه می شود اما تقریبا همه افراد با اطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر میشوند! بنابراین طبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده ، لازمست که معاینه و بررسی دقیق تری انجام شود خیلی از اوقات هم، مدرسه یا همسایگان ممکن است شما را از وجود شپش در دانش آموزان مطلع کنند و لازمست که شما خانواده خود را از این نظر بررسی نمایید.
شپش سر اغلب با چسبیدن به قاعده مو خود را از چشمان شما مخفی می کند، ضمن آنکه از نور و گرما هم گریزان بوده ، غالبا دور از تاج سر قرار می گیرد لذا بیشتر مشاهده رشک های چسبیده به سر است که شک به بیماری را بر می انگیزد
چگونه مطمئن شویم که رشک را یافته ایم ؟
آنچه مهم است آن است که رشک را از شوره سر و سایر حالات مشابه افتراق دهیم، شوره سر در واقع پوست مرده است که به راحتی از مو جدا می شود. گاهی اوقات بقایای اسپری های مو هم ممکن است با رشک اشتباه شوند، اما توجه به چند نکته ما در تشخیص رشک کمک می کند: رشک ها همیشه یک شکل و تخم مرغی شکل بوده ، به مو در نزدیکی پوست سر چسبیده اند و عمدتا در گیجگاهها، بالای گوش ها و پشت گردن دیده میشوند و برای جدا کردن آن ها از مو استفاده از ناخن ها ضروری بوده ، به راحتی جدا نمی شوند.
به هر حال برای پیدا کردن تخم شپش می بایست با حوصله تمام از یک گیجگاه به طرف مقابل ، منطقه به منطقه مو را گشت و بهتر است این کار زیر نور مناسب انجام شده و البته استفاده از یک ذره بین هم می تواند کمک کننده باشد. ضمنا این دقت را هم باید معطوف داشت که نزدیکی زیاد سر به فرد مورد معاینه ، می تواند باعث منتقل شدن شپش به سر فرد معاینه کننده شود.
آشنایی با شپش سر :
برای مبارزه با شپش بهتر است ابتدا حقایقی را در مورد آن بدانیم :
· شپش سر حشره ای بدون بال است که در سر انسان زندگی کرده ، از آن تغذیه می کند.
· شپش سر تقریبا هر چهار ساعت از خون تغذیه می کند.
·دارای شش پا است که طوری طراحی شده اند که قادر به چنگ زدن به مو باشد ولی توانایی پریدن ندارد. شکستن هر پا (با شانه زدن ) باعث مرگ شپش خواهد شد.
· اندازه آن حدود یک تا دو میلی متر است ، به عبارتی دیگر ریز، اما قابل مشاهده است .
· شپش ماده بالغ طی عمر حدودا یک ماهه خود ، روزانه ۴ تا ۶ تخم می گذارد. این تخم ها به مو در نزدیکی پوست سر که دما و رطوبت مناسب را داراست می چسبند و پس از ۷ روز ، شپش ها از تخم سر بیرون می آورند و طی ۳ بار پوسته ریزی به شپش بالغ تبدیل می شوند.
درمان:
چگونه از شر این مزاحمان راحت شویم ؟
همانگونه که گفته شد شپش ها جزو حشرات محسوب می شوند ، بنابراین برای مقابله با آنها می بایست از یک حشره کش استفاده کرد که به شکل شامپو یا کرم قابل شستشو ساخته شده است .
در درمان شپش سر دو نکته مهم را باید همواره به خاطر داشت:
۱- دو بار درمان به فاصله ۷ تا ۱۰ روز لازمست ، چرا که اگر چه با درمان نخست ، شپش های سر و اکثر تخم های آن از بین می روند ، اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا ۷ روز بعد از تخم ها وجود دارد ، لذا بهتر است به فاصله ۷ تا ۱۰ روز ، درمان مجدد انجام شود تا پیش از آنکه این شپش های جدید بالغ شده و توانایی حرکت پیدا کنند ، از بین بروند.
۲- تمام موارد تماس احتمالی باید درمان شوند، در غیر اینصورت همیشه احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.
و اما برای درمان شپش سر ، چند فراورده موثر در داروخانه ها موجود است. آنچه در کشور ما برای این منظور استفاده میشود عمدتا شامپو لیندین ۱ درصد و شامپو پرمترین ۱ درصد است . این فراورده ها برای بیش از ۴۰ سال است که مورد استفاده قرار می گیرند و غالبا غیر از عوارض نادر گذرا ، عارضه دیگری ندارند، اما مهم این است که درست مطابق آنچه توصیه شده است استفاده شده و بیش از حد مصرف نشوند، علاوه براین می بایست تمام موها بخوبی با آنها مرطوب شوند چرا که شپش سر کشته نمی شود مگر آنکه در تماس مستقیم با دارو قرار گیرد. ضمنا مثل استفاده از هر فرآورده دارویی دیگری لازمست که در مورد مصرف در زنان باردار ، مادران شیرده و نوزادان با پزشک مشورت انجام شود.
چند نکته دیگر !
· پس از درمان ، برداشتن رشک ها نه برای ادامه درمان و نه برای کنترل بیماری ضرورتی ندارد. در عین حال برای بسیاری این مسئله از نظر ظاهر مهم بوده و یا ممکن است مشکلاتی را در مدرسه ایجاد کند. بنابراین چاره ای نخواهد بود بجز جدا کردن رشک ها با ناخن یا استفاده کردن از شانه های دندانه ریز. به هر حال به عنوان یک قاعده کلی ، اگر در فاصله کمتر از ۴ سانتی متری پوست سر ، تخم شپش رویت نشود، بیماری درمان شده تلقی می شود و رشک های موجود روی موها با فاصله بیش از ۴ سانتی متر، اهمیتی از نظر انتقال بیماری ندارند.
·شپش سر برخلاف شپش تنه ، ناقل هیچ بیماری دیگری نیست و از این بابت نگرانی وجود ندارد.
·به خاطر داشته باشید اگر پس از دوبار درمان مجددا به شپش سر مبتلا شدید ، این بدان معنی است که فرد مبتلای درمان نشده ای در نزدیکی شما وجود دارد. بهر حال با ابتلای مجدد، دو دوره درمان مجدد هم لازمست
- دارو را هرگز در داخل حمام استفاده نکنید زیرا گرما باعث ایجاد بخاطر و تبخیر دارو می گردد که شدیدا برای شما سمی است .
يکشنبه 3/9/1387 - 12:8
بیماری ها
قارچ ناخن
قارچ ناخن یک موجود زنده بسیار ریز است که می تواند ناخن انگشتان دست و پا را عفونی کنند.این موجودات زنده موسوم به درماتوفیت ها هستند.
قارچ ناخن خیلی شایع است بیش از ۳۵ ملیون نفر در ایالات متحده در زیر ناخنهای خود دارند ، عفونت قارچ ناخن همچنین موسوم به انیکومیکوزیس Onychomycosis است.
قارچ ناخن در زیر ناخن حرکت می کند. ناخن یک مکان امن برای آن است در زمانی که در حال رشد است وناخن آنقدر سخت است که چیزی نمی تواند به آن برسد و جلو رشد قارچ را بگیرد.
اغلب اوقات قارچ ناخن در ناخن های انگشت شصت ظاهر می شود، این به خاطر این است که جورابها و کفشها ناخن های شصت ها را تاریک و گرم و مرطوب نگه می دارند. این مکانی ایده آل برای قارچ است که رشد کند.
موجود زنده ای که موجب قارچ ناخن می شود می تواند اغلب اوقات از فردی به فرد دیگر منتقل شود ، چون این موجودات زنده می توانند ، در جاهایی که هوا مرطوب باشد و مردم با پای برهنه هستند، بهتر زندگی کنند.
این قارچها می تواند در مکان هایی مانند محل دوش گرفتن و حمام ها و رخت کن ها باشند و در افرادی که از فایل های ناخن و ناخن گیر مشترک استفاده می کنند و افرادی از آنها عفونت قارچی ناخن دارند می توانند موجب گسترش آن شوند. عفونت قارچی ناخن ها همچنین می تواند از یک ناخن به ناخن های دیگر افراد منتقل شود.
علل ایجاد عفونت
- کوبیدن شصت و ضربه به ناخن
- ایجاد رخنه و ترک در ناخن ها هنگام پیرایش آن
- پای برهنه شما در تماس با محل هایی باشد که قبلأ فرد آلوده ای در آنجا ایستاده باشد مانند رختکن ها ،دوش و محل استخر.
- اگر شما از سوهان ناخن ،تخته سوهان ،ناخن گیر اشتراکی با فردی که عفونت دارد استفاده می کنید ، عفونت ممکن است زیر ناخن های شما برود.
به هر طریق که شما به ناخن صدمه بزنید یک راه ورود برای قارچ باز شده که زیر ناخنها رفته و رشد کند. هرچه سریعتر با پزشک ملاقات کنید تا تشخیص و درمان مناسب برای شما صورت گیرد،شما می توانید عفونت را از بدتر شدن متوقف کنید و با درمان اجازه دهید که ناخن سالم دوباره رشد کند.
هرچه زمان بگذرد ، عفونت بدتر شده و ممکن است موجب درد و سفتی همراه با درد شود.
علائم و نشانه ها
- ناخنها ممکن است قهوه ای ،زرد ،همراه با لکه های لکه های سفید کوچک به نظر آید.
بعضی از آنها ممکن است حتی قهوه ای و سیاه باشند.
- ناخنها ممکن است پوسته پوسته،ترد و شکننده شوند.
- تکه هایی از ماده کثیف و چسبناک در زیر ناخنها تجمع یابند.
- ناخن های شما ممکن است بوی بد بدهد.
- ناخن شصت ها ممکن است آنقدر بزرگ شود که پوشیدن کفشها موجب درد شود.
- ناراحتی از عفونت ممکن است راه رفتن،کار کردن یا انجام دیگر فعالیتها را سخت کند.
- حتی پوشیدن جوراب نیز ممکن است مشکل شود.
درمان
قارچ در زیر ناخن های شما جذب کراتین می شود، یکی از مواد در ناخنها و پوست شما. قارچ از کرتین در عمق بستر ناخنهای شما تغذیه می کند.
ماده موثره در قرص های لامیسیلLamisil تربینافین Terbinafine است. تربینافین همچنین جذب کراتین می شود،و آنجاست که می تواند به عفونت حمله ببرد.
برعکس درمان های سطحی ، دارو در قرص های لامیسیل در خون حرکت کرده و به هدف عفونی جایی که در زیر و عمق بستر ناخن مشغول به رشد است می رسد.
يکشنبه 3/9/1387 - 12:6
بیماری ها
طاعون نوعی بیماری عفونی باكتریال مشترك بین انسان و حیوانات است كه توسط جوندگان و کک آنها به سایر حیوانات و انسان منتقل می شود .
این بیماری در طول تاریخ، انسانهای زیادی را به هلاكت رسانده است و تجربیات گذشته نشان داده است كه گاهی كانون های فعال طاعون به مدت ده سال یا بیشتر، غیرفعال و خاموش گردیده و ناگهان و بصورت انفجاری، مجددا فعال و موجب ابتلاء جوندگان یا انسان شده است.ضمنا از آنجا كه عامل طاعون به عنوان یكی از جنگ افزارهای بیولوژیك، مطرح میباشد لازم است از این نظر نیز مورد توجه قرار گیرد، براساس اطلاعات موجود، كشورهائی نظیر روسیه و آمریكا این جنگ افزارها را از سال ها قبل ساخته و انباشته اند.
وضعیت جهانی و منطقه ای بیماری
تا كنون سه بارطاعون به صورت جهانگیر (پاندمیك) حادث شده است به طوریكه: اولین پاندمی ثبت شده در سال ۵۴۱ میلادی در مصر اتفاق افتاده و از آنجا به اروپا منتشر گردیده و موجب تلفات شدید و كاهش ۶۰ـ۵۰ درصد جمعیت در شمال آفریقا، اروپا و مركز و جنوب آسیا شده است.دومین پاندمی طاعون كه به ” مرگ سیاه” موسوم گردیده است در سال ۱۳۴۶ میلادی حادث گردیده و حدود ۳۰ـ۲۰ میلیون نفر یعنی یك سوم جمعیت اروپا را به هلاكت رسانده است.
طاعون به وسیله موش های صحرائی و انسان های مبتلا به آهستگی از روستائی به روستای دیگر و یا با سرعت بیشتری بوسیله كشتی از كشوری به كشور دیگر منتشر شده است ۰ این پاندمی به مدت ۱۳۰ سال ادامه یافته و مشكلات سیاسی، فرهنگی و عقیدتی فراوانی به بار آورده است. سومین پاندمی طاعون در سال ۱۸۵۵ در چین آغاز شده و به سایر مناطق انتشار یافته سرانجام موجب مرگ ۱۲ میلیون نفر از مردم هند و چین گردیده است و همچنان طغیان های كوچكی از این بیماری در نقاط مختلف جهان در جریان میباشد.
عامل بیماری
عامل بیماری شامل یرسینیاپستیس (Yersinia Pestis) است. هیچگونه دلیلی مبنی بر اینكه باقی ماندن باسیل طاعون در محیط اطراف بتواند باعث آلودگی محیط و تهدید بهداشتی شود، وجود ندارد، چرا كه این باسیل، فاقد اسپور است و لذا نسبت به شرایط محیطی، بسیار حساس بوده و سریعا از بین می رود و از این گذشته یرسینیا پستیس، در برابر تابش نور خورشید و حرارت، بسیار حساس است و مدت زیادی در خارج از بدن میزبان، زنده نمی ماند. طبق نظر خبرگان سازمان جهانی بهداشت، حتی در بدبینانه ترین وضعیت، افشانه های حاوی باسیل طاعون فقط به مدت یك ساعت فعال باقی خواهد ماند و لذا در یك حمله بیوتروریستی مخفیانه، قبل از اینكه اولین مورد پنومونی طاعونی عارض شود باسیل های موجود در افشانه آلوده، از بین خواهند رفت.
برخی از ویژگی های ککهای ناقل طاعون :
از۳۰۰۰ - ۲۰۰۰ نوع كك موجود، حدود ۳۰ نوع آن قادر به انتقال طاعون، میباشند و ضمنا حداقل ۲۲۰ نوع جونده مختلف، نسبت به طاعون ، حساس بوده و ممكن است آلوده شوند.از آنجا كه کک جزو موجودات خونسرد میباشد قادر به تنظیم درجه حرارت بدن خود نبوده ولذا در مناطقی كه درجه حرارت و رطوبت هوا مناسب نباشد به سرعت، مایعات بدن خود را از دست، میدهد و قادر به ادامه حیات نمی باشد.
ثبوت كانونهای طاعون ، درگرو تعادل بین عادات كك و جوندگان مخزن و شرایط محیطی و آب و هوا میباشد. از طرفی مری كك (Proventriculus) طوری ساخته شده است كه به طور منظم باز و بسته میشود و مواد مصرفی را به داخل معده، هدایت مینماید و در صورتی كه كك، از خون آلوده به یرسینیا پستیس، تغذیه نموده باشد ابتدا مقداری خون وارد معده آن میگردد ولی از آنجا كه این ارگانیسم ها كلنی هائی در مری تشكیل داده و با ایجاد لخته باعث انسداد آن میشوند راه ورود خون، به معده، كاملا مسدود میشود و باعث استفراغهای مكرری در كك میگردد و از طرفی این حشره به منظور رفع تشنگی و گرسنگی خود با حرص و ولع بیشتری به تغذیه، می پردازد و با استفراغ مواد آلوده و تلقیح آنها به میزبانهائی كه از خون آنها تغذیه مینمایند یرسینیاپستیس را به بدن آنان منتقل میكند و سرانجام در اثر كم آبی، تلف میگردد.
در شرایط اقلیمی گرمتر، كك ها در موشهای مزارع و آنهائیكه داخل ساختمان ها ساكن هستند فراوانترند و در آب و هوای سردتر، آلودگی آنها به موشهای بناهای مسكونی انسان یا دیگر ساختمانها محدود میگردد. ضمنا گزنوپسیلا كئوپیس، ارتباط نزدیكی با موشها و اماكن مسكونی انسان دارد و در غیاب میزبان اصلی به گزش انسان میپردازد.
ككهای جوندگان وحشی در كانون طبیعی طاعون ایران
تاكنون ۱۳ نوع كك، بر روی جوندگان وحشی كانون طبیعی طاعون ایران شناخته شده است این ككها در جریان همه گیری طاعون حیوانات، (اپی زوسی) آلوده شده و باسیل طاعون را منتقل مینمایند. گزنوپسیلا كئوپیس Cheopis یكی از ككهای جوندگان وحشی است و حدود ۸۰% ككهای موجود در كانون طبیعی طاعون ایران را تشكیل میدهد و بر روی همه انواع جوندگان، یافت می گردد.ولی تعداد آن بر روی مریون پرسیكوس، بیشتر از سایر جوندگان است. این كك به علت نقشی كه در انتشار پاندمیك و اپیدمیك طاعون انسانی ایفاء میكند به عنوان ناقل كلاسیك، در نظر گرفته شده است كه گزنوپسیلا كئوپیس، نسبت به سایر ككها بسیار پرخور و حریص است و لذا ناقل موثرتری محسوب میگردد.
دوره نهفتگی:
دوره كمون طاعون در حدود ۷ـ۲ روز است.
سیر طبیعی
به دنبال پشت سرگذاشتن دوره كمون ۷ - ۲ روزه به صور مختلف طاعون خیاركی، طاعون سپتیسمیك ، طاعون پنومونیك تظاهر مینماید و موجب بروز علائم غیر اختصاصی نظیر كسالت، تهوع، استفراغ و اسهال، میگردد و در صورتی كه سریعا درمان نشود در نیمی از موارد، به مرگ بیماران منجر میگردد ولی در صورتی كه تحت درمان اختصاصی قرار گیرد میزان مرگ ناشی از آن به كمتر از ۵% تقلیل می یابد.
میزان موارد مرگ ناشی از بیماری در حالات زیر، بیشتر میباشد:
۱ ) پنومونی طاعونی
۲ ) لنفادنوپاتی زیر بغلی یا لنفادنوپاتی، در چند نقطه بدن
۳ ) در صورت وجود باسیل طاعون ، در اسمیر خون محیطی
۴ ) مثبت بودن كشت خون
۵ ) عدم تجویز آنتی بیوتیك مناسب
طاعون درمان نشده میتواند باعث ایجاد سقط و یا مرگ جنین در داخل رحم، بشود ولی در صورت درمان به موقع و مناسب، خطرات جنینی آن به حداقل میرسد.
تاثیر عوامل مساعد كننده بیماری
* افزایش جمعیت موشهای منطقه
* نامطلوب بودن شرایط بهداشتی
* حساسیت و مقاومت در مقابل بیماری
حساسیت نسبت به طاعون، عمومیت دارد و ایمنی حاصله در افرادی كه جان سالمی به در میبرند، نسبی است به طوریكه در مقابل تلقیح تعداد زیادی باسیل، درهم میشكند.
منابع و مخازن، نحوه انتقال و دوره قابلیت سرایت
مخزن طبیعی عفونت را جوندگان وحشی مثل راسو ،جوندگان اهلی مثل موش و خرگوش اهلی، و گوشتخواران اهلی مانند گربه و سگ تشكیل میدهند.
راههای انتقال
۱ ) از طریق تماس با كك آلوده
۲ ) از طریق تماس مستقیم با انسانهای مبتلا به طاعون ریوی
۳ ) در اثر تماس و دستکاری نسوج حیوانات آلوده و محیط كشت باسیل طاعون
۴ ) در اثر تماس با گربه های آلوده به پنومونی طاعونی
۵ ) در اثر تماس با شپش و كنه آلوده
۶ ) انتشار عمدی از طریق افشانه های آلوده در حملات بیوتروریستی
انسان، با قرار گرفتن در چرخه انتقال حیوانی طاعون و یا با ورود حیوانات وحشی آلوده یا كك آنها به اجتماعات انسانی، به این بیماری، مبتلا میشود و حیوانات اهلی نیز ممكن است كك آلوده به طاعون جوندگان را به منازل، منتقل كنند.
آلودگی شدید جوندگان شهری، موجب همه گیری حیوانی و انسانی طاعون میشود و انسان، نقش میزبان اتفاقی را ایفاء میكند.
پستانداران گوشتخوار، نظیر سگ و گربه و بسیاری از گوشتخواران دیگر، در كانونهای بومی و همه گیر طاعون، مثبت هستند و این تغییرات سرمی، در اثر خوردن جوندگان مبتلا به طاعون، حاصل میشود.گربه های اهلی و سگها میتوانند وسیله ای جهت انتقال طاعون، به انسانها به حساب آیند و این حیوانات در اغلب موارد، جوندگان آلوده را به محیط خانه می آورند. ندرتا سگها و به نحوشایعی گربه ها به دنبال خوردن جوندگان مبتلا به طاعون، بصورت حادی بیمار میشوند و از طریق ترشحات آبسه های زیر پوستی، ترشحات دستگاه تنفسی ناشی از پنومونی، انتقال مكانیكی بوسیله گازگرفتن و چنگ زدن و ترشحات دهانی حلقی ناشی از كلونیزاسیون یرسینیا پستیس، به طور مستقیم، باعث آلودگی انسان میگردند.
علل انتشار طاعون بوسیله جوندگان
۱ ) گردش روزمره آنها در جستجوی غذا
۲ ) پراكندگی طبیعی
۳ ) حركت دسته جمعی در ارتباط با فقدان منابع غذائی
۴ ) مهاجرت دسته جمعی در نتیجه انگیزه های غریزی یا عوامل غیرطبیعی نظیر سیل ، آتش سوزی ۰۰۰
یكی از پیش درآمد های طاعون انسانی، وقوع طاعون در بین موش های صحرائی است كه باعث مرگ و میر فراوانی در آنها شده كك هائی كه از بدن این جوندگان تغذیه می كنند مجبور به ترك میزبان طبیعی خود شده به بدن انسان راه می یابند و باعث بروز طاعون خیاركی و سپتی سمیك میشوند كه معمولا بطور مستقیم از انسانی به انسان دیگر سرایت نمی كند ولی تعداد كمی از این بیماران متعاقبا دچار پنومونی ثانویه طاعونی میشوند و بیماری را مستقیما از طریق قطرات تنفسی، به سایر انسان ها منتقل میكنند و باعث بروز پنومونی اولیه طاعونی در آنها میشوند.
مكانیسم های دوام عامل طاعون درخلال دوره های طولانی خاموشی
۱ ) زنده ماندن ككهای آلوده به مدت بیش از یكسال، حتی بدون دسترسی به میزبان پستاندار زنده و آلوده سازی جوندگانی كه جدیدا وارد نقب های زیرزمینی میگردند.
۲ ) زنده ماندن عامل طاعون در نسوج یخ زده حیوانات مبتلا به مدت بیش از یك سال و ورود مجدد یرسینیا به سیكل ” جونده ـ كك”.
۳ ) به علت زنده ماندن احتمالی یرسینیا در محیط خاك (كه بعید بنظرمیرسد) ۰
۴ ) عفونت نهفته جوندگان.
علائم بیماری طاعون
×طاعون خیارکی
طاعون خیارکی شا یعترین چهره بالینی بیماری است پس از طی دوره کمون به دنبال گزش کک آلوده باسیل در غدد لنفاوی منطقه تکثیر پیدا کرده به طور نا گهانی با تب ۴۰-۵/۳۸ درجه سانتی گراد ، لرز، ضعف و سردرد می باشد. معمو لا همزمان باآن و یا چند ساعت پس از آن بیمار متو جه بر جستگی غدد در ناحیه کشاله ران ، زیر بغل یا گردن می شود این غدد ها دردناک بوده و به قدری حساس است که بیمار از هرگونه حرکتی اجتناب می نماید . این خیارک بصورت تورم بیضی شکل به اندازه ۱۰-۱ سانتی متر ظاهر و با عث کشیدگی پوست و قرمزی آن می گردد. طاعون به علت شروع ناگهانی و برق آسا بودن سیر بالینی می تواند در عرض ۴-۲ روز منجر به مرگ می شود.
× طاعون سپتی سمیک
علاوه بر خیارک در برخی موارد به علت رشد بی اندازه با سیل در خون سپتی سمیک ایجاد می شود . در برخی موارد بیمار تبدار و بسیار بد حال بوده و به سرعت می میرد بدون این که خیارک ایجاد شود.
× طاعون ریوی
یکی از خطر ناکترین عوارض طاعون خیارکی ،پنومونی ثانوی میباشد . عفونت ، تو سط خون از خیارک به ریه رسیده و ایجاد پنومونی میکند علاوه برمرگ و میر بالا این نوع طاعون شدیدا مسری بوده و انتقال از طریق ذرات تر شحی معلق در هوا صورت می گیرد.علا ئم مهم طاعون ریوی شامل : تب شدید نا گهانی ، سرفه با خلط خونی ، درد سینه ، لنفاد نوپاتی میباشد.طاعون ریوی میتواند سریعا باعث مرگ بیمار شود و از زمان ابتلا تا مرگ یک روز بطول انجامد. در صورتیکه آنتی بیوتیک بعد از ۲۰ ساعت از شروع طاعون ریوی آغاز شود معمولا بی تا ثیر بوده و طاعون کشنده خواهد بود .
پیشگیری اولیه به منظور حفظ افراد سالم
فرازی از پندارهای ابن سینا در مورد پیش آگهی طاعون
ورم طاعونی از رنگی كه ورم دارد نسبت بدی و بدتری خود را نشان می دهد. ورم طاعونی كه سرخ بد رنگ است امیدی به معالجه اش هست. در درجه دوم ورم طاعونی زرد رنگ می آید كه از ورم سرخ رنگ، بدتر است ولی باز امیدی در معالجه اش هست. اما اگر ورم طاعونی سیاه رنگ باشد، رهایی از آن محال است و شخص ورم زده جواز مسافرت به آن جهان را گرفته است.
۱ گزارش تلفنی موارد مشکوک طاعون به سطوح بالاتر
۲ آموزش مردم در مناطق بومی در مورد راههای انتقال بیماری، نحوه كنترل موش و اهمیت محافظت از گزش كك و از بین بردن ككهای موجود در بدن سگ و گربه، درمناطق بومی.
۳ كاهش جمعیت موشها با مسموم كردن آنها به منظور تامین بهداشت محیط. كنترل جوندگان
در رابطه با كنترل بیماری تنها زمانی باید به مبارزه با موش های صحرائی و سایر جوندگان و كاهش جمعیت آنها اقدام شود كه جهت از بین بردن ككهای جوندگان، ازحشره كش مناسبی استفاده شده باشد زیرا اگر قبل از نابود كردن كك ها اقدام به معدوم كردن جوندگان شود با از بین رفتن این میزبان ها كك آلوده آنها كه از موجودات خونگرم تغذیه میكند به بدن انسان هجوم آورده باعث انتقال بیماری میگردد.
تنها روش كنترل جوندگان، كاهش یا حذف مواد غذائی و پناهگاه آنهاست و مسلما چنین اقداماتی در مورد جوندگان اهلی و نیمه اهلی، امكان پذیر بوده لیكن در مورد جوندگان وحشی از ارزش كمی برخوردار است. همچنین باید توجه داشته باشیم كه نابود كردن جوندگان، بدون كاهش امكانات غذائی و پناهگاه آنها در بهترین شرایط، صرفا یك اقدام موقتی میباشد.
۴ جلوگیری از تماس جوندگان با مواد غذائی و اماكن انسانی
در رابطه با جلوگیری از تماس جوندگان با مواد غذائی و اماكن انسانی باید به موارد زیر، توجه داشته باشیم:
۱ ) جلوگیری ازتجمع علوفه وچوب درنزدیكی محل سكونت
۲ ) ازبین بردن علوفه اطراف منازل، انبارها و نواحی گردش و بازی
۳ ) معدوم كردن مواد زائد و فضولات به روش بهداشتی
۴ ) نگهداری غلات در ساختمان ها و انبارهای غیر قابل نفوذ جوندگان در نواحی دور از محل سكونت و بازی كودكان.
در رابطه با جستجوی كك و دور ساختن آن از بدن حیوانات دست آموز، توصیه شده است حداقل هفته ای یكبار بویژه در گربه ها، بچه گربه ها و توله سگهائی كه در ارتباط با كودكان، قرار دارند این جستجو تكرار شود.
۵ جستجوی كك و دور ساختن آن از بدن حیوانات دست آموز
۶ واكسیناسیون افراد در معرض خطر نظیر كاركنان آزمایشگاههائی كه با باسیل طاعون در تماس میباشند و ساكنین مناطقی كه میزان بروز طاعون زیاد است و یاكسانی كه به آن مناطق مسافرت مینمایند. واكسن طاعون، نوعی واكسن كشته شده است كه بصورت ۲ دوز اولیه به فاصله سه ماه تزریق می شده و سپس هر شش ماه، یكبار اقدام به تزریق یادآور آن مینموده اند و با توجه به ایمنی كوتاه مدت و محدود ناشی از آن WHO مصرف این واكسن را تنها در شرایط زیر، توصیه می نموده است :
۱ ـ كاركنان آزمایشگاهی كه در تماس احتمالی با باسیل طاعون هستند
۲ ـ كاركنان بهداشتی كه در مناطق آندمیك طاعون، فعالیت دارند
ضمنا توصیه شده است از این واكسن صرفا به منظور پیشگیری بیماری ، استفاده شود وطی همه گیری ها به منظور كنترل بیماری نباید مورد استفاده، قرار گیرد. تولید واكسن كشته شده طاعون از سال ۱۹۹۹ متوقف شده است.
اقدام لازم در برخورد با بیماران
۱ استفاده از ماسك جراحی به منظور پیشگیری از انتقال پنومونی طاعونی در تماس یافتگان نزدیك
۲ در صورتیكه كمتر از ۴۸ ساعت از شروع درمان آنتی بیوتیكی در افراد مبتلا به پنومونی طاعونی می گذرد، افرادی كه با آنان زندگی می كنند یا در تماس نزدیك با آنها هستند دریافت داروی پیشگیرنده لازم است
۳ از تماس های غیرضروری تا قبل از ۴۸ ساعت از شروع درمان بیماران مبتلا به پنومونی اجتناب شود.
۴ از سایر احتیاطهای تنفسی، نظیر استفاده از گان، دستكش و عینك محافظت كننده نیز استفاده نمایند.
۵ بیماران مبتلا به پنومونی طاعونی طی ۴۸ ساعت اول بعد از شروع آنتی بیوتیك و تا زمان ظهور اولین علائم بهبودی بالینی، همچنان ایزوله باشند ، اطاق های محل بستری شدن این بیماران بایستی پاكسازی نهائی شود و لباسها و وسایل آغشته به مایعات و ترشحات بیماران باید ضدعفونی گردد.
۶ جسد بیمارانی كه به علت طاعون، تلف شده اند تحت شرایط کاملا بهداشتی بوسیله افراد تعلیم دیده دفن گردد.
۷ جدا سازی بیماران و آغشته كردن البسه و وسایل آنها با حشره كشهای موثر بر ككهای محلی، در مبتلایان به طاعون خیاركی كه فاقد سرفه هستند و تصویر رادیوگرافی ریه آنها طبیعی است اجتناب از تماس با ترشحات خیاركها به مدت سه روز بعد از شروع درمان، كافی است. از طرفی مبتلایان به طاعون ریوی بایستی تا ۴۸ ساعت بعد از شروع درمان ویا تازمان منفی شدن كشت خلط، بطور مطلق، ایزوله شوند. لازم به ذكر است كه طاعون پنومونیك، از فردی به فرد دیگر از طریق قطرات آلوده، منتقل میشودو لذا در تماسهای خیلی نزدیك یعنی فاصله كمتراز ۲ متر، امكانپذیر است .
۸ در صورت وقوع همه گیری پنومونی طاعونی، كلیه افرادی كه دچار تب ۵/۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر هستند یا جدیدا دچار سرفه شده اند لازم است سریعا تحت پوشش آنتی بیوتیك قرار گیرند .افراد فاقد علائم بالینی كه در تماس خانوادگی یا بیمارستانی یا سایر تماس های نزدیك با افراد مبتلا به پنومونی طاعونی درمان نشده بوده اند نیز لازم است به مدت ۷ روز تحت پوشش پروفیلاكسی داروئی قرار گیرند و از نظر بروز تب و سرفه، تحت نظر باشند .
پیشگیری ثانویه به منظور اعاده سلامتی افراد بیمار و جلوگیری از بروز عوارض
تست تشخیصی سریعی وجود نداردو لذا توصیه شده است استرپتومایسین به عنوان داروی انتخابی انواع مختلف طاعون به مقدار ۳۰ میلی گرم / كیلوگرم / روز / عضلانی و به مدت ۱۰ روز هرچه سریعتر آغاز شود. پاسخ درمانی بسیار سریع است به طوری كه اغلب بیماران به سرعت و در عرض ۳ روز عاری از تب می گردند. شایان ذكر است كه در مواردی نظیر حاملگی، سالخوردگی و در زمینه اختلال شنوائی، دوره درمانی با این دارو را باید كاهش داده استرپتومایسین را فقط تا سه روز بعد از قطع تب ادامه دهیم. ضمنا در صورت وجود حساسیت نسبت به این دارو یا نیاز به درمان خوراكی، تتراسیكلین، جانشین مناسبی است و به مقدار ۴ـ۲ گرم / روز / ۱۰ روز تجویز میگردد.
پیشگیری ثالثیه، به منظور جلوگیری از پیشرفت عوارض و زمینگیر شدن بیمار
بیماری معمولا عوارض پایداری ایجاد نمیكند.
وضعیت کنونی طاعون سرایت طاعون در جهان ، طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، قاره‌ی آفریقا ، ماداگاسکار، موزامبیک، تانزانیا، جمهوری دموکراتیک کنگو و سپس آسیا ، هند ، بالا‌ترین آمار مبتلایان به طاعون را دارند. این دو قاره به تنهایی ۹۹٪ مناطق طاعون‌‍‌زده در سال ۱۹۹۷در جهان را تشکیل می‌دادند. انواع بیماری طاعون میتواند به سه شکل در انسان ظاهر شود که این سه حالت میتوانند جدا یا همزمان با یکدیگر باشند.
طاعون خیارکی
طاعون خیارکی متداولترین حالت طاعون است که طی نیش کک یا گازگرفتگی توسط موش آلوده به باسیل به وجود می‌آید. طاعون ابتدا باعث مرگ تعداد بسیار زیادی از موشها میشود.
بنابراین، کک‌ها به دنبال میزبان دیگر، به انسانها یا حیوانات خانگی حمله کرده و باعث آلودگی آنها میشوند. دوره نهفتگی، دوره‌ی نهفتگی بیماری بین دو تا شش روز طول می‌کشد.
سپس علایم اولیه، یعنی لرز و تب بالا، سرگیجه، درد شدید عضلات و مفاصل، کوفتگی و سر درد ظاهر میشوند.
پس از ۲۴ ساعت، خیارکهایی بر روی بدن بیمار به‌وجود می‌آیند. خیارک‌ها غدد لنفاوی هستند که متورم شده‌اند. این خیارک‌ها معمولاً در اطراف ناحیه‌ی نیش کک ظاهر میشوند و به تدریج بزرگ میشوند و بسیار دردناک و حساس هستند. از علایم دیگر کم‌شدن آب بدن و عطش دایمی بیمار است.
درصورتی که بیمار به‌موقع تحت علاج قرار نگیرد، علایم هشدار دهنده‌ای همچون افزایش تعداد ضربان‌های قلب، آشفتگی و هذیان ظاهر میشوند. در این صورت بیمار پس از ۳۶ ساعت می‌میرد. البته بین ۲۰ تا ۴۰٪ این بیماران ممکن است به طور ناگهانی، پس از یک دوره‌ی نقاهت طولانی، از مرگ نجات یابند.
طاعون عفونتی خون
این طاعون بین ۱۰ تا ۲۰٪ طاعون‌ها را تشکیل میدهد. طاعون عفونتی خون در ادامه‌ی طاعون خیارکی به‌وجود آمده و نوع شدید شده‌ی آن است که طی تکثیر زیاد باسیل‌ها در دستگاه گردش خون، به صورت بیماری بروز میکند. این حالت هنگامی رخ میدهد که سیستم دفاعی غدد لنفاوی و سایر دفاع‌های بدن فعال شده‌باشد. ممکن خیارک‌های تشکیل شده آنقدر ریز باشند که دیده نشوند.
این نوع طاعون باعث تورم میوکارد ، قلب و افزایش حجم آن و تخریب بافت‌های کبد و طحال شود. افراد مبتلا به این نوع طاعون، دچار سرگیجه، حالت تحوع، اسهال ، دردهای عضلانی وحشتناک، تخریب بافت‌ها و کاهش زیاد فشار خون میشوند.
طاعون ریوی
طاعون ریوی نسبت به طاعون خیارکی نادر است، اما به شدت مسری و به مراتب کشنده‌تر است. این حالت هنگامی رخ میدهد که باسیل یرسینیا پستیس مستقیماً از طریق ریه وارد بدن میشود (نه از طریق پوست). طاعون ریوی میتواند از طریق راه تنفسی، از بیماری که به طاعون خیارکی دچار است به فرد سالم منتقل شود. سرایت به بیماری از راه تماس با مایعات و لباس‌های آلوده به باسیل یا تنفس قطرات معلق در هوا، که با عطسه یا سرفه‌ی بیماران به محیط بیرون راه می‌یاند، انجام می‌گیرد.
در این حالت، دوره‌ی نهفتگی بیماری چند ساعت بیشتر طول نمی‌کشد. اولین علایم، تب، سرفه‌ی شدید، اختلال در تنفس و استفراغ خون چرک‌آلود میباشد. فرد بیمار میتواند به حالت کما نیز برود. طاعون ریوی، حتی با درمان آنتی‌بیوتیکی نیز بسیار کشنده است و فرد را در حد اکثر سه روز از پای در‌می‌آورد.
طاعون گاوی
طاعون گاوی (Rinderpest) RP یك بیماری ویروسی واگیردار است كه درگاو و گاو میش اهلی وبعضی حیوانات وحشی بوجود می آید . این بیماری با تب زخمهای دهانی اسهال و نكروز غدد لنفاوی و مرگ ومیر زیاد مشخص میشود ظاهر میشود. ویروس طاعون گاوی تنها ویروس دارایRNA تك رشته ای است از خانواده بارا میكسوویریده ازجنس موربیلوویروس هاست .
يکشنبه 3/9/1387 - 12:5
