آیه تطهیر

ش18) آیا در آیه شریفه تطهیر، (لیذهب عنكم الرجس) به معناى دفع است یا رفع ؟

اگر اذهاب رجس از اهل بیت(علیهم السلام) را به معناى دفع بگیریم، پس تطهیر معنا ندارد. و اگر به معناى رفع باشد، طهارت ذاتى آنها را اثبات نمى كند

آیه شریفه تطهیر(168) كه به تصریح همگان، فضیلت والایى را براى اهل بیت(علیهم السلام) به اثبات مى رساند،(169)در كتاب هاى تفسیرى و كلامى از زوایاى گوناگون بررسى گردیده و تك تك واژه هاى آن، مورد موشكافى هاى دقیق قرار گرفته است. با این همه، چه بسا كسانى كه این آیه را دلیل بر عصمت اهل بیت نمى دانند، بر دو تعبیر «اذهاب» و «تطهیر» انگشت نهاده، بر این نكته پاى فشارند كه پاك ساختن از پلیدى ها(تطهیر) و از بین بردن آلودگى ها (اذهاب رجس) نه تنها گواه بر عصمت اهل بیت نیست، بلكه نشانگر آن است كه آنان نیز همچون دیگران، از آلوده شدن به گناه ایمنى ندارند; زیرا اذهاب و تطهیر در مورد «رفعِ» پلیدیهاى موجود به كار مى روند، نه «دفعِ» آنچه كه هنوز تحقق نیافته است

آنچه این شبهه را قوت مى بخشد، كاربرد رایج این دو واژه و معادل هایشان در زبان هاى دیگر است كه غالباً براى رفع ناپاكى هاى موجود به كار مى روند، چنانكه شاعر مى گوید

بس كه آلوده عصیان شده دل تا محشر دامنش را نتوان داد به زمزم تطهیر

اما بررسى بیشتر، بر این پندار خط بطلان مى كشد و این واقعیت را پیش چشم مى نهد كه دامنه كاربرد این دو واژه، فراتر از رفع آلودگى موجود بوده، دفع پلیدى هاى تحقق نیافته را نیز در بر مى گیرد

ابتدا سخن را با واژه اذهاب آغاز مى كنیم. شیخ مفید(رحمه الله) براى توضیح معناى این كلمه از یكى از مترادفات آن كمك مى گیرد كه در قالب دعا چنین به كار مى رود: «خداوند هر گونه ناگوارى را از شما دور گرداند!» روشن است كه مقصود گوینده تنها برطرف شدن گرفتارى هاى موجود نیست، بلكه مى خواهد كه از آغاز، گَرد بلا بر گِرد او ننشیند.(170) نحوه كاربرد این واژه در روایات نیز، شاهدى گویا بر مدعا است. چنانكه پیامبر اكرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: (من اطعم اخاه حلاوة اذهب الله عنه مرارة الموت)(171) «هر كس كام برادر مؤمن خود را شیرین سازد، خداوند تلخى مرگ را از وى دور گرداند». پُر واضح است كه منظور از این سخن، آن نیست كه ابتدا تلخى مرگ را به وى مى چشاند و سپس آن را برطرف مى سازد، بلكه مقصود این است كه از ابتدا، مرگ براى چنین شخصى گوارا خواهد بود

وضعیّت واژه «تطهیر» از این نیز روشن تر است(172) زیرا مشتقات این كلمه در قرآن كریم كاربرد فراوانى دارد و نگاهى گذرا به آنها، بر آنچه گفته شد مهر تأیید مى زند. در این میان، ما به بیان دو آیه بسنده مى كنیم(173) و در تفسیر آنها تنها از كتب اهل سنّت بهره مى گیریم تا گمان نرود كه مفسران شیعه، خواسته یا ناخواسته، این واژه را همه جا به گونه اى معنا نموده اند كه در آیه تطهیر به كارشان آید

1- در سوره واقعه، در وصف «كتاب مكنون» الهى چنین مى خوانیم: (لایمسّه الاّ المطهرون)(174). یكى از احتمالاتى كه غالب مفسران اهل سنت به آن اشاره كرده اند این است كه منظور از «مطهرون»، فرشتگان الهى است كه از آغاز آفرینش از وسوسه هاى شیطانى و یا آلودگى به طبیعت جسمانى، پاك و منزّه بوده اند.(175)م

2- در سوره مدّثّر، پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) چنین مورد خطاب قرار مى گیرد: (وثیابك فطهِّر)(176)م مفسران براى این آیه نیز معانى گوناگونى بر شمرده اند كه از جمله آنها این است كه مقصود از لباس، همین لباس ظاهرى است و منظور از تطهیر یا این است كه پیامبر و دیگر مسلمانان باید لباس آلوده به نجاست را شستشو دهند (رفع) و یا آنكه برخلاف شیوه رایج در دوران جاهلیّت، لباس هاى خود را كوتاه نموده، بر زمین نكشانند تا آلوده به نجاست نگردد(177)(دفع)م

این مفسرین عرب زبان در تفسیرهاى خود بر احادیثى اعتماد نموده اند كه زبان مادرىِ غالب راویان آنها نیز عربى بوده است و هیچكدام از آنها استفاده از واژه تطهیر در مورد دفع آلودگى هاى تحقق نیافته را ناسازگار با شهود زبانى خود نمى دیده اند، اما متأسفانه برخى از آنها وقتى كه به آیه معروف تطهیر رسیده اند، همه سخنان خود و مفسران دیگر را از یاد برده و بر این نكته پافشارى كرده اند كه نمى توان واژه تطهیر را درباره كسى كه پیوسته پالوده از گناه و خطا بوده است، به كار گرفت!(178)م

 ... ادامه دارد ...

بانو سلام، سفر به خیر، زیارت قبول. این روزها در منزلتان خانه تکانی است حکماً. خانه تکانی ورود شما، خانه تکانی رسیدن ماه مبارک. زبانم نمی­چرخد بگویم اگر از حال ما می­پرسید ملالی نیست جز دوری شما، دوری آقا، دوری... این روزها دیگر زبانم برای خیلی حرف­ها نمی­چرخد. حرف­هایی که پیش­ترها بی هیچ تفکری و بر حسب عادت بر زبان می­آوردم، مثل همه. آمدم یاد بگیرم حرف بزنم، زبانم قفل­تر شد. تنها دلخوشی­ام این است که از جهل مرکب در آمدم و دست کم می­دانم که خیلی چیزها نمی­دانم. می­دانم که اگر بگویم "دوری"، دلتان را به درد آورده­ام. کدام دوری؟!

سال­ها پیش داستانی خواندم از مردی که فقط آن­چه را به چشم می­دید، باور می­کرد. یعنی اگر یک نفر را می­دید، می­گفت: "او وجود دارد" و اگر دقیقه­ای بعد به جایی می­رفت که شخص را نمی­دید، می­گفت: "چنین کسی دیگر وجود ندارد." من از شخصیت او در حیرت بودم و امروز می­بینم که خودم نیز دست کمی از او ندارم. خود را محور هستی می­دانم و همه چیز را با خود تعریف می­کنم.

"خیر": آن چه موافق میل من باشد ،

"شر": آن امری که با تمایلات من هماهنگ نباشد.

حب و بغض هم به همین ترتیب و نیز وجود و عدم. آیا جز این است بانو؟ همین­ها را یادم دادید که دیگر زبانم نمی­چرخد بگویم "دوری". شما که با رفتن به سفر از من دور نمی­شوید. (من می­گویم "شما"، شما بخوانید… به علی شناختم من به خدا قسم خدا را)

چرا خیال می­کنم آقا غایب است؟ فرق من با آن شخصیت داستان چیست؟ اگر کسی را به چشم دیدم می­گویم او حضور دارد و اگر ندیدم...! همین است که کلام امام (ره) را نمی­فهمم: "عالم محضر خداست."

همین است که اگر خدا را ندیدم، خیال می­کنم پس نیست، پس وجود ندارد، هر چند بر زبان ذکر لا اله الا الله داشته باشم.

همین است که اگر خدا را ندیدم، گناه می­کنم، ولی در حضور یک بچه خردسال، شرم می­کنم بسیاری از حرکات را انجام دهم.

....

غـدیـر جـارى خـروشانى است كه از فضایل بى شمار على (ع ) سرچشمه مى گیرد به حتم اگر در مـیـان اصـحـاب پیامبر گرامى اسلام (ص ) كسى برتر از امیرالمؤمنین (ع ) بود, همو به این منصب افـتخار مى یافت ولى حق این است كه پس از پیامبر اكرم (ص ) نه تنها كسى از على (ع ) برتر نیست , بلكه هیچ یك از امت به پایه آن حضرت نمى رسد ((187)) فضایلى كه از رسول خدا(ص ) و اصحابش بـراى عـلى (ع ) نقل شده است , بیش از همه فضایلى است كه براى تمامى اصحاب گفته اند این در حـالـى است كه دست تبهكارسیاست , تا آنجا كه در توان داشت فضایل آن حضرت را پوشاند و براى حفظ موقعیت خود, از آن حضرت بدگویى كرده است ((188)) .

امـام احـمـد بـن حنبل مى گوید: ((درباره هیچ یك از اصحاب رسول خدا(ص ) به اندازه على (ع ) فضیلت روایت نشده است )) ((189)) .

مـردى در حـضـور ابـن عباس گفت : سبحان اللّه ! چه بسیار است فضایل و مناقب على (ع )! گمان مـى كنم سه هزار فضیلت در او باشد ابن عباس گفت : ((چرا نمى گویى فضایل آن حضرت به سى هزارنزدیك تر است )) ((190)) .

سـلـیـمـان اعـمـش در جـواب مـنـصـور دوانـیـقى خلیفه عباسى كه از او مى پرسد چند روایت درباره على (ع ) نقل كرده اى , مى گوید: ((تعداد كمى از فضایل او را توانسته ام روایت كنم حدود ده هزار یاكمى بیشتر)) ((191)) .

ابـن حـجـر در صـواعق مى نویسد: ((در شان هیچ كس به اندازه على (ع ) قرآن نازل نشده است )) ((192)) .

همو مى نویسد: ((درباره على (ع ) سیصد آیه قرآن نازل شده است )) ((193)) .

و از ابـن عـبـاس روایـت كـرده است : ((در هر جاى قرآن یا ایها الذین آمنوا آمده است , على , امیر و شریف آنهاست خدا در موارد زیادى اصحاب محمد(ص ) را سرزنش كرده است , ولى از على (ع ) جز به نیكى یاد نكرده است )) ((194)) .

مـا در ایـن بـخـش پـاره اى از فـضـایـلى را كه به آن حضرت شایستگى رهبرى جامعه مسلمین و خلافت رسول خدا را بخشیده است , برمى شمریم .

1ـ اشتراك گوهرى با رسول مكرم اسلام (ص )

هـر چند ما از كشف حقیقت این اشتراك ناتوانیم , ولى از طریق روایات مى توان به وجود آن پى برد ازپـیـامـبـر اكـرم (ص ) روایـات زیـادى بـا بـیـانـهاى مختلف وارد شده كه نشان مى دهد, اصل و گوهرامیرالمؤمنین (ع ) با گوهر پیامبر اكرم (ص ) یكى است .

طبق این روایات :.

الـف ـ نـور پیامبر اكرم (ص ) و نور على (ع ) پیش از خلقت آدم (ع ) وجود داشته و آن دو بزرگوار از یك عنصر آفریده شده اند ((195)) .

مـنـظـور از نـور هـمـان , عنصر معنوى و طینت ملكوتى است كه در ایجاد ساختار وجودى انبیا و ائمه نقش اساسى دارد.

ب ـ خـداونـد مـردم را از درخـتـهـاى گـونـه گـون آفـرید, ولى پیامبر(ص ) و على (ع ) را از یك درخت آفرید.

قال رسول اللّه (ص ): یا على الناس من شجر شتى و انا و انت من شجرة واحدة ((196)) .
ج ـ خداوند على (ع ) و پیامبر(ص ) را با هم انتخاب كرده است ((197)) .

د ـ على (ع ) چون خود پیامبر است .

اضـافـه بـر آیـه كـریـمه مباهله و روایاتى كه در ذیل آن وارد شده است , روایات مستقلى در دست است كه بر اتحاد وجود مقدس پیامبر اكرم (ص ) و على (ع ) صحه مى گذارد.
طـبق این روایات هر وقت لازم مى شد كه پیامبر اكرم گروه یا قبیله اى را تهدید كند, در حالى كه بـه عـلـى (ع ) اشـاره مـى كـرد مـى فـرمود: ((یا دست از این كارها بردارید, یا كسى را به سراغ شما مى فرستم كه چون خود من است )) ((198)) .

ه ـ گوشت و خون او گوشت و خون پیامبر است .

لحمه لحمى و دمه دمى , گوشت او گوشت من است و خون او خون من است ((199)) .
وـ على نظیر پیامبر است ((200)) .

زـ عـلـى ریـشـه و اصـل پـیـامبر است (على اصلى ) ((201)) منظور از این كلام شاید این باشد كه همان طور كه ریشه موجب ثبات درخت مى شود, وجود على (ع ) موجب ثبات و دوام مكتب پیامبر و در نـتـیـجـه زنده ماندن نام آن حضرت است نیز مى تواند به این معنا باشد كه على از اصل و ریشه پیامبر اكرم است , و این تعبیرى است عرفى كه در مورد خویشان نزدیك به كار مى رود.

ح ـ على (ع ) همانند سر در بدن رسول خداست .

على منى كراسى من بدنى , على نسبت به من همانند سر در بدنم مى باشد.

طلب الحوائج الى النّاس استلاب للعزّ... والیأس عمّا فى ایدى الناس , عزّ المؤمن فى دینه

حاجت خواستن از مردم , موجب سلب عزّت خواهد شد. و قطع امید از آن چه در دست مردم است , مایهء عزّت مؤمن در دینش مى باشد.

 بحارالانوار, ج 75 ص 112