تبیان، دستیار زندگی

۷ نکته در حاشیه فرش

مجموعه: فرش و گلیم

۱. فرش های ماشینی موجود در بازار معمولا ۵۰۰، ۷۰۰، ۹۰۰، ۱۰۰۰ و ۱۱۰۰ شانه و با تراکم های ۱۰۰۰، ۱۲۰۰، ۱۴۰۰، ۱۷۰۰، ۲۰۰۰، ۲۲۵۰، ۲۷۵۰ هستند؛ اگر به زیبایی فرش اهمیت می دهید باید فرشی که شانه و تراکم بیشتری دارد انتخاب کنید ولی اگر می خواهید دوام بیشتری داشته باشد، برخی فرش های ۵۰۰ شانه با تراکم ۱۲۰۰ یا ۱۰۰۰ مناسب تر هستند. علت دوام کمتر فرش های ۷۰۰ شانه این است که نخ آنها لطیف تر است و کمی نازک تر هستند. البته این کاهش ضخامت خیلی زیاد نیست.

۲. در ایران برای بافت فرش های ماشینی از آکرولیک استفاده می شود که هم پرز می دهد و هم گاهی حساسیت ولی در کشورهای دیگر از BCF استفاده می کنند که هم ارزان است و هم کمتر احتمال حساسیت در اثر تماس با آن وجود دارد بنابراین اگر دچار حساسیت یا مستعد آن هستید، سراغ فرش ماشینی نروید.

۳. چند سالی است فرش هایی موسوم به فرش های بلژیکی وارد کشور شده است که به دلیل نازک بودن و استفاده از نقش های اصیل ایرانی مانند «خشتی» از آنها استقبال شد ولی این فرش ها مشکلاتی هم دارند، جنس فرش های بلژیکی از ویسکوز و مواد است و پشت آن لاتکس وجود دارد که باعث می شود تا حدی به زمین هم بچسبند، به همین دلیل شستشوی آنها بسیار سخت است و بعد از شستشو چون لاتکس از بین می رود، فرش کیس می ایستد و بافت آن گلوله گلوله می شود. شستشوی این فرش ها بسیار حساس است و به دقت و مهارت زیادی نیاز دارد بنابراین باید حتما به قالیشویی بسیار مطمئن و ماهر سپرده شود یا خشکشویی شود. این فرش ها آنقدر نازک هستند که بهتر است با کفش یا صندل روی آنها راه رفت چون راحت نیستند.

۴. قبلا فرش های ماشینی روی کف پوش های مثل سرامیک سر می خوردند ولی امروزه دور تا دور آنها چرم دوخته می شود و این چرم حکم ترمز فرش را دارد و مانع سر خوردن آن می شود، بنابراین هنگام خرید به این ویژگی توجه کنید.

۵. به فرش های ۷۰۰ شانه به بالا دستباف گونه هم گفته می شود و اگر پشت آنها را نگاه کنید، بسیار شبیه فرش دستباف است.

۶. در حال حاضر فرش های ترکیه، هند و چین هم در بازار وجود دارد که از نقش گل تا طرح های کوبیسم در آنها دیده می شود. کیفیت و جنس این فرش ها با فرش های ماشینی ایرانی تا حدود زیادی یکی است بنابراین به دلیل قیمت بالای دلار، خرید آنها چندان به صرفه نیست.

۷. در چین شهری به نام «کاشان» وجود دارد که فرش های دستباف با طرح و نقش ایرانی تولید می کند. این فرش ها آنقدر شبیه فرش های ایرانی هستند که گاهی فروشندگان خبره را هم به اشتباه می اندازد و تشخیص آنها بسیار مشکل است، بنابراین حتما با توجه به تفاوت قیمت این فرش ها با فرش ایرانی به این نکته توجه کنید.
منبع:salamat.ir

ویژگیهای فنی و آسیب شناسی گلیم

مجموعه: فرش و گلیم

اشكالات در حین بافت و نحوه جلوگیری از آن

الف: سره شدن
اگر دقت در بافت گلیم نشود و پودها شل یا سفت باشند این اشكال پیش می آید كه برای رفع آن باید هر 10 سانتی متر بافت ، گلیم را به دو طرف راست رو ها گلیم ، با نخ چله ، محكم گره زد و با خط كش اندازة پهنای گلیم را كنترل كرد.

ب: ریش شدن چله
عوامل زیادی باعث ریش شدن چله می شود كه باید به آنها دقت كرد:
1- ناصافی و خمیدگی لبه ها و نوك تیغه های دفتین.
2- نا صافی سطح نخ به دلیل تاب بیش از حد.
3- تماس تیغه های دفتین و چله ها ( نا هماهنگی دفتین و نمرة نخ چله مصرفی ).
4- استفاده از چله های تهیه شده با الیاف كوتاه.
5- عدم دقت در دفتین زدن و برخورد بی دلیل تیغه های دفتین با چله ها.

ج: نخ نما شدن گلیم
در هر مرحله از پودگذاری گلیم ، باید دقت به عمل آید تا پود جدید كاملاً در پشت پود قبلی قرار گیرد. در صورت عدم توجه به این امر ، در سطح گلیم نقطه های سفیدی كه ناشی از نمایان شدن نخ های تار است به وجود می آید و باعث نخ نما شدن گلیم می شود و از كیفیت هنری گلیم و قهراً قیمت آن می كاهد.

د: پرز دادن گلیم
استفاده از خامه ( پرز ) های كوتاه جهت بافت گلیم یكی از عوامل مؤثری است كه باعث پرز دادن محصول در حین بافت یا بعد از آن می شود. به همین جهت لازم است تا برای پودگذاری حتی الامكان از پودهای كوتاه استفاده نشود ( مناسب ترین طول برای پودگذاری ، طولی است كه حداقل برای پوشاندن یكصد تار زیر و رو كافی باشد ).

ه: تصحیح پودگذاری
در مواردی كه بافندگان ، بدون اختیار كردن نقشه و به طور ذهنی بافت را انجام می دهند، احتمال اشتباه در پودگذاری بسیار است و حتی یك پود كم یا اضافه باعث ناهماهنگی بین نقوش خواهد شد و همچنین اندكی بی دقتی در حین بافت به كمك نقشه همین مشكل را به وجود می آورد. با این وجود تصحیح پودگذاری كار چندان دشواری نیست. در مواردی كه پودگذاری غلط باشد، بافنده می تواند با به جلو كشیدن چله های مربوط و ایجاد دهانه با كمك انتهای قلاب، پود اضافی را از لابه لای تارها خارج كند و به همین صورت چنانچه افزودن پودی به گلیم ضروری باشد بافنده می تواند به وسیلة قلاب یا سوزن با ظرافت و دقت، پود را از لا به لای چله ها عبور و در محل مورد نظر قرار دهد.

و: پارگی چله
چنانچه در حین بافت بی دلیل یك یا چند چله پاره شود، بافنده به كمك یك قطعه نخ هم نمره با نخ چله، كه اصطلاحا ًنخ رفو نامیده می شود، می تواند نسبت به ترمیم آن اقدام كند.
گرة رفو در گلیم بافی اهمیت خاصی دارد و نحوة بستن آن به این صورت است كه یك سر تار پاره شده و نخ رفو را به صورت ضربدر بین انگشتان شست و سبابه نگاه می دارند كه حدود دو سانتی متر از نخ آزاد باشد و نخ رفو زیر نخ تار قرار گیرد، سپس نخ رفو را یك بار به دور شست و انگشت سبابه می چرخانند و آن را بین دو سر نخ قرار و سر آزاد تار را از حلقة تشكیل شده عبور می دهند و آن را نگاه می دارند. آنگاه به كمك انگشت شست دست راست انتهای نخ رفو را به طرف پایین می كشند.
گره ای كه به این طریق ایجاد می شود بایذ حتی الامكان كوچك باشد تا هنگام دفتین زدن، مشكلی به وجود نیاید. توضیح آنكه طول دم گره نباید بیشتر از 5 میلیمتر باشد و اگر چند راستا در یك ردیف پاره شود، عمل رفو باید به گونه ای انجام گردد كه گره ها در مقابل یكدیگر قرار نگیرند.

ز: ناصافی پودها
چنانچه بافنده ضمن بافت متوجه شود در بعضی از قسمت ها، پودگذاری، خط مستقیمی را طی نكرده باشد می تواند با پودگذاری موضعی آن را رفو كند.
پودگذاری موضعی به این ترتیب است كه بافنده با كمك سوزن در قسمت های گود، چند رج پود قرار می دهد و نا صافی آن را اصلاح می كند.

ح: حذف چله های اضافی
بافنده در صورتی كه در حین بافت متوجه شود یك یا چند چله اضافه است، می تواند بافت گلیم را طوری انجام دهد كه چله های اضافی همراه با سایر چله ها به صورت جفتی مورد استفاده قرار گیرند.
بدیهی است این كار در بافت خود را نشان خواهد داد و برای رفع آن بافنده می تواند بعد از بافت 50 رج به آرامی آن را از فاصلة مختلف قطع و بافت را ادامه دهد و در پایان قطعات كوتاه شدة نخ را به كمك شیئ نوك تیزی از لا به لای پودها خارج كند.

ط: كم عرض شدن گلیم:
در حین بافت ممكن است به تدریج عرض گلیم كمتر شود، این در اثر كشیدگی بیش از حد پودهاست و باید مراقبت كنند كه این چنین نشود. می توان این كار را با خط كش انجام داد. یعنی هر ده یا بیست سانتی متر كه بافته می شود اندازه بگیرند و تساوی آن را با عرض بافت هنگام شروع داشته باشند. مورد دیگر كنترل این است كه هر بیست سانت باید حدود همین اندازه قسمت بافته شده را از دو طرف به راست رو ها ببندند و به اندازة لازم كشیدگی داشته باشد.

ویژگی های فنی گلیم:

جنس الیاف: الیاف مورد استفاده در گلیم ها باید از پشم صد در صد خالص، نو ، شسته شده و یا پشم هایی كه به روش صحیح از پوست جدا شده اند باشند.
قطر الیاف: قطر الیاف باید از 20 تا 50 میكرون باشد.
در صد چربی: حداكثر چربی موجود در خامه ها ( بعد از كلاف شدن ) نباید از 5/1 در صد بیشتر باشد.
ضد بید: گلیم ها باید با مواد شیمیایی مخصوص ضد بید شوند و این عمل به وسیلة برچسب بر پشت گلیم ها ذكر شود.

ثبات رنگ در مقابل آب: گلیم های دست بافت هنگامی طبق این استاندارد پذیرفته خواهند شد كه ثبات رنگ آنها در برابر آب از ارقام زیر كمتر نباشد:
الف- درجة تغییر رنگ نمونة اصلی حداقل 4 باشد.
ب- درجه لكه گذاری روی پارچه پنبه ای وپشمی روی استاندارد باشد.

ثبات رنگ در مقابل شستشو یا صابون: گلیم های دست بافت هنگامی طبق این استاندارد پذیرفته خواهند شد كه ثبات رنگ آنها در مقابل شستشو با صابون از ارقام زیر كمتر نباشد:
الف- درجه لكه گذاری روی پارچه پشمی حداقل (4-3) باشد.
ب- درجه تغییر رنگ نمونه اصلی و درجه لكه گیری روی پارچه پشمی باید روی استاندارد باشد.

ثبات رنگ در مقابل نور: گلیم های دست بافت هنگامی طبق این استاندارد پذیرفته خواهند شد كه ثبات رنگ آنها در مقابل نور حداقل 4 باشد.
ثبات رنگ در مقابل مالش مرطوب و سایش خشك: گلیم های دست بافت هنگامی طبق این استاندارد پذیرفته خواهند شد كه ثبات رنگ آنها در مقابل مالش مرطوب و سایش خشك حداقل 4 باشد.

نمونه خامه گلیم: نمونة خامه گلیم های دست بافت بر مبنای یك لا در سیستم تكس باید از 200 تا 340 باشد كه سیستم متر یك برابر 3 تا 5 است در تار گلیم به منظور استحكام بیشتر باید از نخ دو لا استفاده شود.تاب خامه می تواند به شكل S یا Z باشد.
طول الیاف: طول متوسط الیاف نباید از 7 سانتی متر كمتر باشد.
تاب خامه: خامه باید در هر سانتی متر حداقل 20 تاب داشته باشد.

عوامل آسیب رسان

1) عوامل آسیب رسان زنده:
انسان:انسان می تواند به طرق مختلف نا خواسته در آسیب رسانی به انواع دست بافت ها مؤثر باشد.به عنوان مثال نباید با كفش آلوده بر روی گلیم قدم گذاشت.نفوذ گل و لای به داخل الیاف باعث پوسیدگی زود هنگام گلیم می شود، از طرف دیگر حمل و نقل و بسته بندی صحیح گلیم ها در هنگام جا به جایی می تواند باعث طول عمر بیشتر گلیم گردد.
انواع قارچ ها، كپك ها و سایر موجودات ذره بینی:
رطوبت مهمترین عامل رشد موجودات ذره بینی به ویژه قارچ ها و كپك هاست.پشم، پنبه و ابریشم، هر سه در برابر رطوبت طولانی آسیب پذیرند.

حشرات:در میان حشرات آسیب رسان به گلیم، می توان بید را خطرناك ترین برشمرد.بهترین راه از بین بردن بید، نظافت و تمیز كردن است.

2) عوامل آسیب رسان غیر زنده:
آب و هوا:یكی از مهمترین عواملی است كه می تواند خود به خود و به طور مستقیم نیز به اشیا صدمه برساند و یا اینكه شرایط را طوری فراهم سازد كه عوامل دیگر به اشیا صدمه رسانده و آنها را نابود كند.

نور:قرار گرفتن اشیا به مدت طولانی در برابر نور خورشید و حتی لامپ های فلور سنت موجب رنگ پریدگی، خشكی و شكنندگی مواد سلولوزی مانند پنبه می شود.نور نه تنها موجب تغییر رنگ گلیم می گردد بلكه باعث كاهش مقاومت مواد اولیه آن نیز می شود.ممكن است نور شدید در كوتاه مدت همان اندازه زیان بار باشد كه نور ملایم در بلند مدت است.پنبه، پشم و ابریشم در حالت خیس، نسبت به وضعیت خشك سریع تر دچار تغییر و تخریب نوری می شوند.

مواد آلوده كننده هوا:در مناطق شهری دی اكسید سولفور وجود دارد كه توسط وسایل نقلیه موتوری و كارگاه های صنعتی تولید می شود.دی اكسید گوگرد، ذرات آهن، ذرات گوگرد و انواع سولفورها از جمله آلودگی های هوای اطراف ماست كه از این بین سولفورها زیانبارترین آلودگی موجود در هوا برای گلیم می باشند.این مواد با بخار آب موجود در هوا تركیب شده و به اسید سولفوریك تبدیل می شوند و موجب سستی الیاف می شوند.

منبع:carpetmaster.ir

زبان نقش و نگارهای فرش دستباف

مجموعه: فرش و گلیم

زبان نقش و نگارهای فرش دستباف

در زبان فارسی واژه هنر معادل « فن » و گاه « صنعت » به کار رفته است . به غیر از آن این واژه به معانی مختلف نظیر : علم کمال فضل زیرکی شجاعت عدالت شهامت و تقوی نیز یاد شده است .
هنر فرش دستباف ،کاشی کاری ،خوش نویسی و معماری ایرانی بیش از همه چشمگیر است و در دنیا شهره آفاق است . عمر فرش ایرانی به تاریخ کهن هنر و فرهنگ ایرانی برمی گردد تحسین جهانیان از هنر ایران بخصوص قالی ایران ناشی از تلاش عشق و ذوق هنری مردم ایران همراه با فرهنگ ملی و پررمز و راز ایرانیان می باشد.
حدیث فرش ایران حدیث عاشقان ناشناخته ای است که هنر خود را که تنها خودشان به مفهوم آن آشنا هستند با پیچیدگی نقش و نگاری که با رنگ به آن معنی داده اند. فروتنی و اخلاص هنرمندان فرش ایران ستودنی است طوری که آنان حتی از به جا گذاشتن نام و نشان و زمان خویش بر روی آفریده خود پرهیز داشته اند.
تاریخ پر فراز و نشیب ایران بخشی از سرگذشت ما ایرانیان در اساطیر افسانه ها و داستان های تاریخی سیر می کند. حماسه پرداز بزرگ ایران حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی در ابتدای اثر ماندگار و بی مانند خود « شاهنامه » درباره تاریخچه « گستردنی » و « روشن » در ایران اشاره دارد و علاوه بر آن با بافتن فرش را نیز به طهمورث نسبت میدهد :

هر آن چیز کاندر جهان سودمند
کنم آشکارا گشایم زبند
پس از پشت میش و بره پشم و موی
بریده برشتن نهادند روی
بکوشش از آن کرد پوشش بجای
بگستردنی ها بد او رهنمای

نقوش فرش دستباف گاهی پیامدار نوع فرهنگ جاری تاریخ معماری اقلیم و زمان بافت آن می باشد. طرح و نقشه در فرش نشانگر نوع نگاه هنرمندان به محیط و اقلیم و طبیعت پیرامون است نقوش فرش دستباف ایرانی مملو از جهان بینی فلسفی و معنویت صاحب اثر در نهایت سادگی جلوه می نماید. هنرمندان علاوه بر بکارگیری عناصر طبیعی و یا خیالی عوامل و پدیده های موثر در زندگی بشری را اعم از وقایع تاریخی حوادث طبیعی معماری و... را به زبان نقش و نگار به مهارت و چیره دستی خاصی به تصویر می کشند.
نقوش و طرح های فرش هر کدام نماد و پیامدار معنویت و عرفان می باشند. از انواع طرحهای موجود در فرش دستباف می توان طرح اسلیمی افشان بته درختی شکارگاه و... را نام برد که هر کدام پیامی را می رسانند.
طرح اسلیمی الهام گرفته از پیچ و خم گیاهان جانوران درختان و نقش و نگار طبیعی است . از انواع طرح های اسلیمی می توان دهان اژدری و ماری را ذکر کرد. چون آرایش و شکل ظاهری خطوط این نقوش همچون اندام اژدهای افسانه ای و مار است به همین نام نیز معروفند.

طرح افشان برگرفته از گلها گیاهان شاخ و برگ درختان و حیوانات می باشد.
نقش بته نمودار درخت سرو است . سرو مظهر و نماد سبزی و شادابی بوده که این طرح در خاتم ها شال ها قالی گلیم و حتی در کاشیکاری بناها دیده می شود. در طرح درختی بیشتر از درختان سرو بید مجنون که نماد حزن و اندوه را تداعی می کند استفاده می شود. نقش درخت در زندگی آدمی همیشه دارای اهمیت بوده زیرا از درخت سرو می توانستند نیازهای خود را تامین کنند. در جاهایی که درخت نبوده مانند اقلیم کویری و خشک افراد آن مرز و بوم تصویر آن را بر روی صنایع دستی و دست بافتها می آفریدند.
نقشه شکارگاه متشکل از انواع حیوانات از جمله غزال گرگ شیر آهو پلنگ و انواع پرندگان است همچنین از شاخه های درخت و گل نیز بهره جسته که به نقش شکارگاهی حالتی زیبا و دلنشین می دهد. در بخش های زمینه و حاشیه ی فرش تصاویر انسان ها در حال صید و شکار حیوانات وحشی دیده می شود.
گاهی در بعضی از نقوش فرش نقش سیمرغ دیده می شود. سیمرغ پرنده ای افسانه ای است که مظهر ذوب و حل شدگی است . مظهر پرداخت تمام عیار و وابستگی مطلق است که به کبوتر صلح نیز معروف است .
وجود سیمرغ در ادبیات فارسی و عرفانی و تاملات متفکران ما و نیز پیش از اسلام سابقه دارد. در شاهنامه بنابر قراین نقش مربی و رهنما با حضرت جبرئیل (ع ) را بازی می کند زال را بزرگ کرده و تربیت می کند و در هنگام نیاز به کمک قهرمانان می شتابد. در ادب فارسی ماه مظهری از روی زیبا نرگس نماینده چشم بنفشه مظهر زلف باران نشانی از اشک گیسو حکایتی از آبشار شب نشانی از گرفتی بهار تاکیدی بر باروری و شادابی و نمادهای دیگر است که هر یک دلالت بر امری دارد. باغ با اوصاف خاص ظاهری نماد بارزی از بهشت موعود است به نحوی که تصویر لفظی و کلامی آن در قرآن کریم و نهج البلاغه و بعد از آن در حدیث ها و روایتهای اسلامی و سپس در دیوانهای شعرای معروف معاصر و متاخر ایران است .
نقوش هندسی موجود در فرش ایرانی در عین سادگی شاید بیان کننده یک بیت شعر آیه یا سورهای از قرآن کریم داستانی افسانه ای تاریخی و یا حدیث از انبیا باشد. هنر ایرانی سخن و حدیث عشق و معرفت و روحانیت است و ایران را می توان مهد تمدن و فرهنگ و هنر به شمار آورد.
نقوش هندسی موجود در فرش ایرانی در عین سادگی شاید بیان کننده یک بیت شعر آیه یا سورهای از قرآن کریم داستانی افسانه ای تاریخی و یا حدیث از انبیا باشد. هنر ایرانی سخن و حدیث عشق و معرفت و روحانیت است و ایران را می توان مهد تمدن و فرهنگ و هنر به شمار آورد.
منبع:jomhourieslami.com

انواع دار در قالی بافی

مجموعه: فرش و گلیم

به دست آوردن رنگ مورد نیاز در رنگرزی:
در روش رنگرزی سنتی با توجه به نیاز برای بدست آوردن رنگهای تازه و بدیع در هنر و صنعت مهم فرش و دیگر هنرهای وابسته و گذشتن از سد محدود سه رنگ اصلی( قرمز، زرد، آبی) می توان از مخلوط كردن مواد رنگ طبیعی استفاده كرد كه البته در این امر دانش و تجربه امروزه كاربرد فراوانی دارد.

رنگهای اصلی موجود در طبیعت(قرمز، زرد، آبی) با استفاده از رنگدانه های طبیعی پدید می آیند و این سنت و دانش مربوطه با روشهای اجرایی آن از دیر باز پدید آمده و مورد استفاده اهل فن بوده است.
رنگ قرمز: در این رابطه برای بدست آوردن رنگ قرمز می توان از قرمز دانه یا روناس بهره گرفت.
رنگ زرد: این رنگ از انواع اسپرك، زعفران و برخی مواد دیگر بدست می آید.
رنگ آبی: این رنگ بیشتر از نیل حاصل می شود اما برای بدست آوردن رنگهای تركیبی انواع سبزها، بنفشها و یا هر رنگی دیگر از روشهای تركیبی استفاده می شود.
رنگ بنفش: برای بدست آوردن این رنگ، خامه پشم را پس از رنگ كردن با روناس یا قرمز دانه قلیایی می كنند.
رنگ سبز: در این روش خامه پشم را پس از رنگ كردن با اسپرك یا چوب زرد آن را وارد خم می كنند و با همین روشهای تركیبی می توان نسبت به تهیه كلیه رنگها این عملكرد را انجام داد. همچنین برای بدست آوردن روشنی و سیری رنگ می توان با كنترل عواملی همچون مدت زمان رنگرزی، غلظت رنگ و … به نتیجه دلخواه رسید.

مواد رنگزای طبیعی: همان گونه كه قبلاً بیان گردید بسیاری از مواد مورد استفاده در كار رنگرزی الیاف مورد استفاده در صنعت و هنر فرشبافی مواد رنگزای طبیعی هستند.

1. اسپرك 2. اسكوتی 3. انار
4. بقم 5.تمشك 6پوست پیاز
7جفت 8.روناس 9.زعفران
10.سماق 11.شیرین بیان 12.قرمزدانه
13.نیل 14.پوست گردو 15.زرشك
16.گل زلیل 17.برگ توت 18.هلیله
19.گل رنگ 20.سرخس 21.سرساور

رنگرزی با مواد طبیعی:
اسپرك: این ماده رنگی قابلیت تولید رنگهای زرد، طلایی و نارنجی را دارا است. برای به دست آوردن رنگهای مذكور لازم است كه در حمام رنگ از دندانه های مختلف استفاده شود تا این تفاوت و گوناگونی رنگ پدید آید.

انار: این ماده رنگی قابلیت تولید رنگهای كرم، زرد تیره، نخودی، قهوه ای روشن بدست آورد.

بقم: این ماده رنگی بیشتر برای بدست آوردن رنگ مشكی كرومی استفاده می شود وهمچنین می توان رنگهای مختلف دیگری نظیرارغوانی روشن، بنفش، بنفش سیر،خاكستری روشن، خاكستری سیر را با اضافه كردن و یا دندانه كردن با موادی همچون زاج سفید، مس آهن و كروم بدست آورد.

تمشك: با این ماده رنگزا می توان رنگ خاكستری تیره را بدست آورد.

پوست پیازكه از این ماده رنگی می توان رنگهای مسی، نارنجی، پوست پیازی و با صورتی بدست آورد برای رسیدن به این منظور باید با استفاده از دندانه های مناسب و نسبت تركیبات آنها عمل رنگرزی صورت گیرد.
جفت با پوست بلوط: با استفاده از این ماده رنگزا می توان رنگ نخودی و رنگ طلایی به دست آورد. باید در نظر داشت كه این ماده به علت وجود ماده زوجی به دندانه كردن نیاز ندارد.

روناس: از این ماده رنگی به علت اهمیت و دارا بودن قابلیتهای فراوان می توان رنگهای بسیاری مانند بنفش، نارنجی، دوغی،قرمز، قرمز مایل به قهوه ای، قرمز مایل به بنفش و رنگهای تیره بدست آورد.

برای رسیدن به این رنگها املاح كه به عنوان دندانه مورد استفاده قرار می گیرند شامل: بیكرومات پتاسیم، زاج سفید، سولفات مس، سولفات آهن، كلر و قلع می باشند و با استفاده از مواد رنگی دیگر نیز می توان تركیبات جدیدی به وجود آورد.
تهیه رنگهای پشت گلی، قرمز كمرنگ و سرخابی با روناس برای بدست آوردن این رنگها می بایست از دندانه قلع استفاده نمود.
معمولاً برای رنگرزی روناس بیشتر از دندانه های اشاره شده استفاده می شود ولی گاهی برای بدست آوردن رنگهای بخصوصی از دندانه مس و آهن نیز استفاده می شود. این دندانه هم باعث كدری رنگ می شوند.

زعفران: با استفاده از دندانه زاج سفید و بهره گیری از زعفران می توان به رنگ نارنجی مایل به قرمز دست یافت. این ماده رنگزا بعلت گرانی و حتی تقلیلات موجود در آن كمتر مصرف می شود و چنانچه لازم باشد بیشتر در قالیهای ابریشمی مورد استفاده قرار می گیرد.

سماق: با استفاده از دندانه های مختلف و بهره گیری از سماق می توان رنگهای خرمایی روشن، خاكستری، زرد، سیاه و سبز روشن را به دست آورد.

تهیه رنگهای دیگر:
الف) با استفاده از دندانه زاج سفید و دندانه های سرب بدست می آید.
ب)آبی تیره مایل به سیاه : با استفاده از سولفات آهن به عنوان دندانه حاصل می گردد.
ج) سبز روشن: مواد قلیایی اضافه باعث تولید این رنگ می شوند.
د) زرد: با استفاده از مواد اسیدی این رنگ را تهیه می كنند.
قرمز دانه: یكی از مهم ترین مواد بای تهیه رنگهای قرمز طبیعی است. از این رو با دندانه های گوناون می توان رنگهایی از آن بدست آورد. كه ذیلاً نمونه هایی از رنگهای مذكور آورده شده است.
قرمز شفاف: با دندانه قلع سرخابی با دندانه جیوه ارغوانی با دندانه كروم.
شرابی مایل به بنفش با دندانه مس
صورتی با دندانه منیزیم
سبز با دندانه اورانیوم
قرمز لاكی:با دندانه زاج
بنفش كدر با دندانه باریم
خاكستری تیره با دندانه آهن
قرمز مایل به قهوه ای با دندانه سرب
قرمز شفقی با دندانه روی
نیل: از مهمترین رنگهایی است كه رنگ ابی طبیعی را به وجود می آورد و اما به همان نسبت از اهمیت خاصی برخوردار است. نكات مهمی نیز در رنگرزی آن وجود دارد كه در صورت عدم توجه به آنها نتیجه مطلوبی حاصل نمی شود. بنابراین باید با دقت به نكات زیر توجه شود و نیل تنها در محیط قلیایی قابل حل شدن است.
پوست گردو: این گیاه قدیمی ترین گیاهانی است كه برای رنگرزی جهت تهیه رنگهای قهوه ای، قهوه ای تیره، خاكستری تیره و مشكی مورد استفاده قرار می گیرد و برای رنگرزی این ماده رنگی به علت دارا بودن ماده زوجی نیازی به دندانه استفاده شود زیرا وجود همین دندانه ها ست كه رنگهای دیگر را نیز پدید می آورد.
رنگ نارنجی: با استفاده از دندانه زاج سفید و 3 درصد اسید اگزالیك حاصل می گردد.
رنگ قهوه ای روشن: با استفاده از دندانه بی كربنات پتاسیم حاصل می شود.
قهوه ای متوسط: با استفاده از دندانه سولفات مس حاصل می گردد.
رنگ نارنجی: این نوع رنگ نارنجی با استفاده از كلروراستاتر حاصل می گردد.
زرشك وحشی: از اتین گیاه می توان رنگ زرد بدست آورد ولی زرشك وحشی در كنار آب كلر رنگ قرمز به دست می آید.
تهیه رنگ زرد با زرشك وحشی: رنگرزی وحشی كه با استفاده از ریشه این گیاه انجام می گیرد بسیار ساده است.
گل ذلیل(گل زرد): از این گیاه می توان رنگ زرد زیبایی به دست آورد هر چند كه با رنگ كردن الیاف این ماده رنگی با نیل بعنوان رنگرزی حمام دوم،رنگ سبز زیبایی نیز حاصل می شود.
قوت: این گیاه دارای مواد مختلف رنگ داری است كه با استفاده از آنها می توان رنگهای متفاوت به شرح ذیل به دست آورد.
سبز مغز پسته ای: با استفاده از اسید كلریدریك غلیظ حاصل می شود.
قهوه ای تا زرد(كاهی): با استفاده از نسبتهای مختلف اسید نیتریك حاصل می گردد.
لاك زرد: با استفاده از زاج سفید یا كربنات سدیم حاصل می گردد.
هلیله: این ماده رنگی در دو نوع هلیله سیاه و هلیله زرد وجود دارد كه می توان از آنها رنگهای قهوه ای، زرد و انواع خاكستری را به دست آورد.
گل رنگ(كانشه): از این گیاه می توان رنگ زرد به دست آورد.
سرخس عقابی: با این گیاه می توان رنگهای زرد، سبز مایل به زرد و خاكستری تیره را بدست آورد.

مواد رنگزای شیمیایی:
حدود صد سال پیش دانشمندی به نام پركین رنگ مصنوعی را از تقطیر ذغال سنگ به دست آورد و تا امروز تلاش كلیه كارخانجات تولید و ساخت رنگ بر این اساس استوار است. كه با تنوع گسترده ای تولیدات رنگ مصنوعی را روانه بازار مصرف نماید. ولی با تكامل دانش رنگ سازی روز به روز از نواقص این محصولات كاسته شده است.

هر چند كه این محصولات ساخته دست بشر نتوانسته جای واقعی رنگهای طبیعی را بگیرد اما به علت نیاز روز افزون جوامع انسانی به رنگ و همچنین ارزان بودن رنگهای شیمیایی توجه و استفاده از این رنگها گسترش یافته است. البته جای تأسف دارد كه برای اولین بار در ایران رنگهای باز یك كه همان رنگهای جوهری هستند برای رنگ كردن الیاف قالی مورد استفاده قرار گرفت كه این رنگها نه دارای ثبات و نه دارای كیفیت خوبی بودند ولی رنگهای شیمیایی كه امروز برای الیاف مورد استفاده قرار می گیرند رنگهای خوبی هستند. برای رنگ كردن الیاف قالی مورد استفاده قرار گرفت كه این رنگها نه دارای ثبات و نه دارای كیفیت خوبی بودند ولی رنگهای شیمیایی كه امروز برای الیاف مورد استفاده قرار می گیرند رنگهای خوبی هستند.

رنگ نقش آفرین قالی است.
رنگ زبان گویای قالی است.
رنگ طبیعی در فرش آرامش بخش چشم است.
رنگ باعث زیبایی دوام فرش دستباف می گردد.
قالی نقشه زندگی فرشباف است
درخشش فرش ایرانی جهانی است

نقشه:
نقشه با توجه به علایق و ذوق وسیله آن محل تعیین می شود و در شهرهای جنوب خراسان، نقشه ماهی، بوته، گل فرنگ و محرمات جایگاه خاصی دارد.

همچنین نقشه تركمنی، ریز ماهی ساده، لچك ترنج و پنج متن در این شهر ها یافته می شود.

انواع دار:
الف)افقی( دار زمینی یا خوابیده):
1. دو چوب: الف)چوب سر دار ب)چوب زیر دار
2.چهارچوب: الف)چوب سر دار ب)چوب زیر دار ج)راست رو د)چپ رو
ب)دار عمودی(دار ایستاده)

الف) ثابت ب)متحرك
دار افقی به موازات سطح زمین و با فاصله تقریباً35-30 سانتی متری زمین نصب می گردد. دار افقی قدیمی ترین نوع دار قالی است این دار دارای ساختمان ساده از جنس چوب با لوله های آهنی است.

ب)دار عمودی: این دارها كه تكامل یافته دارهای ابتدایی هستند از یك چهار چوب مستطیلی شكل با پایه و یا بدون پایه تشكیل می شوند و به طور عمود بر سطح زمین مستقر می گردند. دارهای عمودی از هرنوع كه باشند دارای ساختمان مشابه اند.

قالیهای تولید شده در شهرهای جنوبی خراسان پس از تولید و كشیدن زحمات فراوان به كشورهایی همچون آلمان و … صادر می گردند.

منبع:pnu-club.com