شب قدر
قدر»
در لغت به معناى اندازه و اندازهگیرى است.(1) «تقدیر» نیز به معناى
اندازهگیرى و تعیین است.(2) اما معناى اصطلاحى «قدر»، عبارت است از ویژگى
هستى و وجود هر چیز و چگونگى آفرینش آن(3) به عبارت دیگر، اندازه و محدوده
وجودى هر چیز، «قدر» نام دارد.(4)
بنابر
دیدگاه حكمت الهى، در نظام آفرینش، هر چیزى اندازهاى خاص دارد و هیچ چیزى
بىحساب و كتاب نیست. جهان حساب و كتاب دارد و بر اساس نظم ریاضى تنظیم
شده، گذشته، حال و آینده آن با هم ارتباط دارند.
استاد
مطهرى در تعریف قدر مىفرماید: «... قدر به معناى اندازه و تعیین است...
حوادث جهان... از آن جهت كه حدود و اندازه و موقعیت مكانى و زمانى آنها
تعیین شده است، مقدور به تقدیر الهى است»(5). پس در یك كلام، «قدر» به
معناى ویژگىهاى طبیعى و جسمانى چیزهاست كه شامل شكل حدود، طول، عرض و
موقعیتهاى مكانى و زمانى آنها مىگردد و تمام موجودات مادى و طبیعى را در
بر مىگیرد.
إ نّا اءنزلناه فى لیلة القدر
در كلام خداوند متعال آیه اى كه بیان كند شب قدر چه شبى است ، دیده نمى شود، به جز آیه ى : شهر رمضان الّذى انزل فیه القرآن .
قرآن
یكپارچه در ماه رمضان نازل شده و با انضمام آن به آیه ى فوق ، معلوم مى
شود شب قدر یكى از شب هاى ماه رمضان است ، اما این كه كدام یك از شب هاى آن
است ، در قرآن كریم بیان نشده و تنها از روایات استفاده مى شود.
سرّ
این كه شب نزول قرآن را شب قدر نامیده ، آن است كه قدر به معناى اندازه
گیرى است و شب قدر شب اندازه گیرى است كه خداوند در آن شب حوادث یك سال را
از آن شب تا شب قدر سال آینده تقدیر مى كند. زندگى ، مرگ ، رزق و ضیق آن ،
سعادت و شقاوت و چیزهاى دیگر.
آیه
ى فیها یفرق كل امر حكیم : كه در وصف شب قدر است ، بر این دلالت دارد كه
در آن شب هر حادثه اى كه باید واقع شود، و خصوصیاتش مشخص و محدود مى گردد و
از این آیه استفاده مى شود كه شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و آن سالى
نیست كه قرآن در آن شب نازل شد، بلكه با تكرار سنوات ، آن شب هم تكرار مى
شود. مانند عید قربان كه در هر سال تكرار مى شود بخلاف عید غدیر كه در یك
روز بیشتر نبوده اما سال هاى بعد بزرگداشت آن روز است . پس ، در هر ماه
رمضان از هر سال شب قدر هست كه در آن شب امور سال آینده تا شب قدر سال بعد،
اندازه گیرى و مقدر مى شود.
قدر شبى است كه:
1. قرآن در آن نازل شده است.
2. حوادث سال آینده در آن تقدیر مىشود.
3 این حوادث بر امام زمان - روحى فداه - عرضه و آن حضرت مامور به كارهایى مىگردد.
بنابراین، مىتوان گفت شب قدر، شب تقدیر و شب اندازهگیرى و شب تعیین حوادث جهان ماده است.
این
مطلب مطابق آیات قرآنى نیز مىباشد؛ زیرا در آیه 185 سوره مباركه «بقره»
مىفرماید: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ»؛ ماه
رمضان كه در آن قرآن نازل شده است».
طبق
این آیه، نزول قرآن(نزول دفعى) در ماه رمضان بوده است. و در آیات 3 - 5
سوره مباركه دخان مىفرماید: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَكَةٍ
إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِینَ فِیها یُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِیمٍ أَمْراً
مِنْ عِنْدِنا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِینَ» این آیه نیز تصریح دارد كه نزول
[دفعى] قرآن در یك شب بوده است كه از آن به شب مبارك تعبیر شده است.
همچنین در سوره مباركه قدر تصریح شده است كه قرآن در شب قدر نازل شده است.
پس با جمع آیات بالا روشن مىشود:
1. قرآن در ماه رمضان نازل شده است.
2 قرآن در شبى مبارك از شبهاى ماه مبارك رمضان نازل شده است.
3. این شب، در قرآن شب قدر نام دارد.
ویژگى خاص این شب بر حسب آیات سوره مباركه «دخان» دو امر است:
الف. نزول قرآن.
ب. هر امر حكیمى در آن شب مبارك جدا مىگردد
پىنوشت:
1. قاموس قرآن، سید على اكبر قرشى، ج5، ص 246 و 247
2. همان، ص 248.
3. المیزان، سید محمد حسین طباطبایى، ج12 ص 150 و 151.
