در قرآن دربارهء " شفاعت" (به این عنوان ) در حدود سی آیه آمده است ( بحث ها و اشارات دیگری نیز به این مسأله با عناوین دیگر دیده می شود.
آیاتی كه در قرآن پیرامون "شفاعت" آمده است را میتوان به چند دسته تقسیم كرد :
اول ـ آیاتی كه به طور مطلق شفاعت را نفی می كند؛
لانْفِقوا مِمّا رزقناكُم مِنْ قَبلُ اَن یأتی یَوم لا بیعُ فیهِ وَ لا خلة وَلا شفاعَة...:
پیش از انكه روزی فرا رسد كه نه داد و ستدی هست و نه دوستی و نه شفاعتی، از آنچه روزیتان كرده ایم انفاق كنید...
(سورهء بقرة؛ آیه 254)
وَ لا یُقبَلُ مِنها شَفاعَة...:
و از كسی شفاعتی نپذیرند...
(سورهء بقرة؛ آیه 48)
در این آیات راههای متصور برای نجات محرومان غیر از ایمان و عمل صالح چه از طریق پرداخت عوض و دیُون مالی و مادی، یا پیوند و سابقهء دوستی و یا مسأله شفاعت نفی شده است.
حتی در مورد بعضی از گناهكاران می خوانیم؛
فَما تَنفَعَهُم شفاعَة الشافِعین...:
شفاعت شفاعت كنندگان به حال ایشان سودی ندارد...
(سورهء مدثر؛ آیه 48)
دوم ـ آیاتی كه شفیع را منحصراً خداوند متعال معرفی می كند و شفاعت را فقط مخصوص ذات اقدس الهی می داند؛
مالَكُم مِن دونِهِ مِن وَلی وَ لا شَفیع...:
برای شما هیچ سرپرست و شفیعی غیر از خداوند نیست...
(سورهء سجده؛ آیه 4)
قُل لِلّهِ الشَفاعة جَمیعاً...:
بگو، شفاعت یكسره از آن خداست...
(سورهء زمر؛ آیه 44)
سوم ـ آیاتی كه شفاعت را مشروط به اذن و فرمان خدا می كند؛
مَن ذَالّذی یَشفَعُ عِندَهُ اِلّا بِاذْنِهِ...:
چه كسی می تواند جز به اذن خدا شفاعت كند؟...
(سورهء بقره؛ آیه 255)
وَ لا تَنْفعُ الشفاعَة عِنْدَهُ اِلّا لِمَن اِذْنِه لَه...:
شفاعت جز برای كسانی كه خداوند اذن (اجازه) دهد سودی ندارد...
(سورهء سباء ؛آیه 23)
چهارم ـ آیاتی است كه شرایطی را برای شفاعت شونده (مشفوع) بیان كرده است،گاهی این شرط را رضایت و خشنودی پروردگار معرفی می كند؛
وَ لا یَشْفَعونَ اِلّا لِمن ارْتَضی...:
و جز برای كسی كه [خدا] رضایت دهد شفاعت نمی كنند...
(سورهء انبیاء؛ آیه 28)
و گاه شرط آن را گرفتن پیمان و عهد نزد خدا معرفی می كند؛
لا یَملِكونَ الشّفاعة اِلّا مَن اتّخَذَ عِندَالرّحمنِ عَهداً...:
كسی به شفاغت دست می یابد كه به خداوند و به پیامبر ایمان داشته باشد و نزد خدا تعهد و پیمان بسته باشد...
(سورهء مریم؛ آیه 87)
و زمانی هم صلاحیت شفاعت شدن را از بعضی از مجرمان و گناهكاران سلب می كند؛
ما لِلظّالِمینَ مِن حَمیم وَ لا یَشفَع یطاع...:
برای ستمگران نه یاوری هست و نه شفاعتگری كه مورد اطاعت باشد...
(سورهء غافر؛ آیه 18)
البته شرایط شفاعت شونده در بخش های دیگر آمده است.
پنجم ـ در آیاتی نیز شفاعت به معنی یازی و پشتیبانی از برادر عقیدتی و دینی در كمك به وی و یا در جهاد با تجاوزگران است كه بهرهء دنیوی غنایم و پاداش اخروی آن جنت خداست و اگر در گناه و تجاوزی با همدینش رفاقت كند، بهرهء دنیای او سرزنش و نصیب جهان دیگرش كیفر خواهد بود؛
مَن یَشفَع شفاعَةً حَسَنَةً یكُن لَهُ نَصیبٌ مِنها وَ یَشفَع شفاعَةً سَیِّأةً یكُن لَهُ كِفلُ مِنها ...:
هر كه شفاعتی نیكو كند، او را بهره ای باشد و كسی را كه شفاعتی بد كند وی را از آن سهمی باشد...
(سورهء نساء؛ آیه 85)
معانی و تعابیر دیگری نیز از مسأله شفاعت در قرآن كریم آمده است ولی آنچه مد نظر ما بوده است در دسته بندیهای فوق ذكر شده است.
