تبیان، دستیار زندگی

استخوان بافت زنده یی است که از دو لایه ی داخلی و خارجی تشکیل شده است. لایه ی داخلی ضخیم و از شبکه های محکمی تشکیل شده که توده ی استخوانی را ایجاد می کند.

در بدن انسان استخوان ها به طور مرتب ساخته شده و از بین می روند، البته سرعت این روند در تمام عمر فرد یکسان نیست. حداکثر توده ی استخوانی در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل ارثی، تغذیه، فعالیت بدنی و شیوه ی زندگی در طول دوره ی رشد بستگی دارد.

در پوکی استخوان، استخوان ضعیف شده و با کوچک ترین ضربه دچار شکستگی می شود. این پدیده در سنین سالمندی شایع است، اما با اقدامات ساده یی می توان آن را به تأخیر انداخت یا شدت آن را کاهش داد.

عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان

* سن: با بالا رفتن سن تراکم استخوان در هر دو جنس به تدریج کاهش می یابد: به طوری که از چهل سالگی تراکم استخوان ها تا یک درصد در سال کاهش دارند.

*جنس: پوکی استخوان در زنان به دلیل کم بودن توده ی استخوان و پدیده ی یائسگی شایع تر است. زنان در هر سنی چهار تا پنج برابر بیشتر از مردان دچار شکستگی استخوان می شوند.

* یائسگی و کاهش هورمون های جنسی: هورمون های جنسی نقش مهمی در استحکام استخوان ها دارند. بنابراین هر عاملی از جمله یائسگی که باعث کم شدن این هورمون ها شود پوکی استخوان را تسریع می کند.

* سابقه فامیلی: در صورت سابقه ی شکستگی در بستگان نزدیک ( پدر، مادر، خواهر و برادر) احتمال ابتلا به شکستگی تا دو برابر افزایش می یابد.

* نژاد و عوامل ارثی: نژاد آسیایی و افرادی که پوست و موی روشن دارند، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

* بیماری های همراه: بعضی بیماری ها نظیر بیماری های مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع1، افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات هورمون های جنسی، اسهال مزمن و اختلالات سوء جذب، بی اشتهایی عصبی، پیوند اعضا و بعضی سرطان ها باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می شوند.

* مصرف داروها: مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون، داروهای ضد صرع و داروهایی که برای درمان بیماری های تیروئید مصرف می شوند؛ موجب بروز پوکی استخوان هستند. این دسته داروها حتماً باید با تجویز پزشک و در صورت نیاز با مکمل های دارویی مانند کلسیم و ویتامین D مصرف شوند.

* عدم فعالیت بدنی: ورزش سبب افزایش رشد استخوانی، به ویژه در کودکی و دوران بلوغ می شود. ورزش نکردن و عدم فعالیت بدنی در بروز پوکی استخوان مؤثر است.

* رژیم غذایی: کلسیم باعث قوی شدن استخوان ها می شود. ویتامین D نیز مانند کلیدی است که باعث ورود کلسیم به استخوان ها و استحکام آن ها می شود. مصرف این دو ماه در رژیم غذایی به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می کند.

* مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات شامل سیگار، قلیان و... موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون های جنسی می شود که به تسریع پوکی استخوان می انجامد. مصرف الکل نیز با کم کردن فعالیت سلول های سازنده ی استخوان موجب پوکی استخوان است.

علایم پوکی استخوان

اهمیت پوکی استخوان در آن است که اغلب تا زمان شکستگی استخوانی علامتی ندارد! ستون فقرات، استخوان ران، لگن، مچ دست و انتهای ساعد به ترتیب شایع ترین محل هایی هستند که در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می شوند. بسیاری از شکستگی های ستون فقرات تنها با درد شدید پشت همراه هستند و علامت دیگری ندارند. هم چنین انحراف ستون مهره ها در اثر جوش خوردن خود به خودی آن ها می تواند از علایم این بیماری باشد.

پوکی استخوان چگونه منجر به شکستگی می شود؟

حدود پنج درصد استخوان هایی که استحکام کافی برای حفظ تعادل بدن نداشته باشند به راحتی متعاقب نیروهای جزیی مانند زمین خوردن یا سقوط از پله دچار شکستگی می شوند، به همین دلیل شایع ترین علت شکستگی های ناشی از پوکی استخوان سقوط و زمین خوردن است. عواملی مانند موانع محیطی، نورکم، اختلالات بینایی، فراموشی و استفاده از داروهای خواب آور در افزایش احتمال سقوط و شکستگی نقش دارند.

اگر به پوکی استخوان مشکوک شدیم، چه کنیم؟

بخاطر داشته باشید که پوکی استخوان به راحتی قابل تشخیص و درمان است. تشخیص پوکی استخوان توسط پزشک و با اندازه گیری تراکم استخوان انجام می شود. اندازه گیری تراکم استخوان یک روش بدون درد است که با استفاده از دستگاه مخصوصی انجام شده و حدود پانزده دقیقه طول می کشد.

درصورت تشخیص پوکی استخوان با به کارگیری توصیه های دارویی و غیر دارویی می توان از پیشرفت پوکی و شکستگی استخوان که مهم ترین عارضه ی آن است پیشگیری کرد.

پیشگیری از بروز پوکی استخوان

* برای پیشگیری از پوکی استخوان قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب به دریافت ویتامین D کمک می کند.

* از منابع کلسیم و ویتامین D به اندازه ی کافی در رژیم غذایی خود استفاده کنید.

* از مصرف دخانیات به هر شکل ( سیگار و قلیان) خودداری کنید.

* ورزش مستمر و متناسب را در برنامه زندگی خود بگنجانید.

* مصرف روزانه سه لیوان شیر یا ماست کم چرب ( یا دو قطعه پنیر به جای هر لیوان شیر) می تواند کلسیم مورد نیاز بدن را تأمین کرده به سلامت استخوان ها کمک کند.

* از مصرف نوشابه یا قهوه خودداری کرده و روزانه 6 تا 8 لیوان آب بنوشید.

* ماهی، جگر و تخم مرغ منابع غذایی حاوی ویتامین D هستند؛ از آن ها در برنامه ی هفتگی غذایی استفاده کنید.

* اگر قادر به انجام انواع ورزش نیستید، حداقل سه بار در هفته به مدت 20 تا 30 دقیقه پیاده روی کنید.

ابراهیم بیگدلی

منبع:نشریه 7 روز زندگی، شماره 129

پرتقال، نارنگی، گریپ فروت، لیموترش، نارنج و لیموشیرین به خانواده مرکبات تعلق دارند. انواع مرکبات دارای ویتامین C می‌باشند.

لیموترش

یکی از اعضای خانواده بزرگ مرکبات، لیموترش است. حتما شنیده‌اید که گفته‌اند سیب سلطان میوه‌ها است. اگر به خواص لیموترش توجه کنید، مطمئنا قبول خواهید کرد که سلطان میوه‌ها لیموترش است.

لیموشیرین دارای ویتامین‌های B و C و ریزمغذی‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و فلاوونوییدها است که کاربردهای متفاوتی در حفظ سلامت بدن دارند

سعی کنید در نوشیدنی‌هایتان از آب لیمو استفاده کنید. چنانچه هر روز صبح یک عدد لیمو را با مقداری آب گرم میل کنید، نوشیدن این مایع به جای نوشیدن چای باعث می‌شود شما بدن سالم‌تری داشته باشید، البته بهتر است چای را در میان‌وعده بنوشید. خوردن لیموترش قبل از غذا و همراه با غذا، اشتها را تحریک و زیاد می‌کند در ضمن هضم کننده غذا نیز بوده و آهن غذا را حفظ می‌کند. همچنین با استفاده از آب لیموترش، چشم‌های شما درخشان‌تر شده و پوستی سرحال‌تر از قبل خواهید داشت.

در صورت تمایل برای بهتر کردن طعم آن می‌توانید از شکر یا عسل استفاده کنید. لیمو دارای اثرات ضد عفونی کننده و قابض است و بدین جهت می‌توان از آن برای درمان گلودرد استفاده نمود. با توجه به مقدار بسیار زیاد ویتامین C موجود در لیمو، مصرف آن باعث افزایش مقاومت سیستم ایمنی بدن می‌شود.

برای فرد مبتلا به آنفلوآنزا و سرماخوردگی، مصرف مخلوطی از آبلیموی تازه با عسل در یک لیوان آب گرم بسیار مفید است. مصرف آب لیمو باعث کاهش تب در افراد بیمار می‌شود. به عنوان مثال اگر چند قطره از اسانس لیمو یا مقداری آب لیمو را به آب سرد اضافه کنید، سپس با استفاده از یک دستمال آن را روی پیشانی تب دار قرار دهید، این کار باعث کاهش تب و تقویت نیروی بدن خواهد شد.

لیمو باعث تسکین سردردهای معمولی و سردردهای میگرنی می‌شود. برای این منظور می‌توان ‌٥ قطره اسانس لیمو را در ٢٥ میلی لیتر از یک روغن حامل مناسب (مانند روغن بادام) مخلوط کرد و آن را با استفاده از یک دستمال کتانی بر روی ناحیه مبتلا به درد ماساژ داد. آب لیمو ترش و اسانس آن برای بدن، ذهن و روح بسیار مفید است.

اسانس لیمو به علت انرژی‌زا بودن آن مشهور است. در کشور ژاپن به علت اثرات شاداب کننده و فرح بخش این اسانس، آن را به هنگام کار در فضا منتشر می‌کنند. همچنین می‌توان از چند قطره از اسانس لیمو به عنوان بخور استفاده کرد یا مقداری از آن را در وان حمام ریخت. این کار باعث سرحال شدن کلیه اعضای بدن می‌شود.

البته هرگز نباید اسانس لیمو را مستقیما روی پوست استفاده کرد. برای گلو درد بهترین دارو لیموترش است. یک قاشق چایخوری آب لیمو ترش را در آب نیمه گرم بریزید و با آن غرغره کنید تا ورم گلو و گلو درد برطرف شود، اگر برطرف نشد، حتماً به پزشک مراجعه کنید. برای رفع انگل معده و روده باید یک لیموترش را با پوست و هسته له کنید و آن را با یک لیوان آب سرد و یک قاشق عسل مخلوط کرده و بمدت یک ساعت قبل از خواب بنوشید، البته رفع انگل مستلزم بررسی پزشک و تجویز دارو است، ولی نوشیدن آبلیمو و عسل خوب است.

آب لیمو یک ضد ویروس مناسب می‌باشد و همچنین مصرف آن برای سرماخوردگی شدید بسیار مفید است. لیمو تقویت کننده حافظه است. لیمو همواره به عنوان یک ماده تسکین دهنده روح مطرح بوده است و استشمام رایحه معطر لیمو در طی تمرینات تمرکز و تعمق روح (مدیتیشن) بسیار مفید است.

خواص

مصرف لیمو باعث حفظ کلسیم بدن می‌شود. لیمو حاوی مقدار زیادی اسیدسیتریک و ویتامینC می‌باشد. لیمو مقداری فسفر، منیزیم، پتاسیم، سدیم و کلسیم دارد. مرکبات و از جمله لیموشیرین، سرگیجه را بر طرف می‌کنند. مصرف لیموشیرین در آنفلوانزا، تب، زکام و گلودرد بسیار موثر است، زیرا این میوه خاصیت سم زدایی داخل بدن را دارد.

گریپ فروت

گریپ فروت به علت وجود رگه‌هایی از تلخی، کمتر طرفدار دارد، اما اگر از خواص اعجاب انگیز آن از جمله کاهش چربی خون، کاهش بروز برخی سرطان‌ها، کمک به هضم غذا و... آگاهی داشته باشید، حتما میل بیشتری به مصرف آن پیدا کنید. گریپ فروت، میوه مفیدی برای متعادل ساختن وزن بدن می‌باشد. یک گریپ فروت حاوی 90 کیلوکالری است و مقدار زیادی فیبر گیاهی دارد که گرسنگی را فرو می‌نشاند. در گذشته، بسیاری از مردم، از خوردن گریپ فروت بدون شکر، به خاطر عصاره تلخ و ترش آن، خودداری می‌کردند، ولی اگر آب پرتقال و گریپ فروت را با هم مخلوط کنید، آب میوه نیروبخشی خواهید داشت که نیاز به شیرین کردن ندارد. روزانه بیش از هر میوه‌ای از آن بخورید تا جلوی پرخوری شما را بگیرد.

خواص

گریپ فروت سرشار از پکتین (فیبر محلول)‌ است که به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند. گریپ فروت همچنین دارای مواد دیگری مانند لیکوپن است که از بروز بیماری‌ها پیشگیری می‌کند. لیکوپن یک ماده آنتی‌اکسیدان است که خطر بزرگ شدن پروستات را کاهش می‌دهد.

تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف 10 وعده از مواد غذایی حاوی لیکوپن در هفته، سبب کاهش 50 درصدی سرطان پروستات می‌شود.

گریپ فروت حاوی موادی است که موجب تولید آنزیم‌هایی می‌شوند که در جلوگیری از پیدایش سرطان اثر دارند و نیز بیوفلاوونوییدهایی دارد که از عملکرد هورمون‌هایی که باعث رشد غده (تومور) می‌شوند، جلوگیری می‌کنند.

در افرادی که به روماتیسم مفصلی و لوپوس مبتلا شده‌اند و یا اختلالات التهابی دارند، مصرف هر روزه گریپ فروت از شدت بیماری می‌کاهد. افرادی که به مرکبات حساسیت دارند، امکان دارد به گریپ فروت هم واکنش حساسیت‌زا داشته باشند. این حالت ممکن است به خاطر خود میوه یا روغن موجود در پوست آن باشد.

میوه گریپ فروت کم کالری است، ولی اشتها را تقویت می‌کند. گریپ‌فروت، عمل هضم را آسان می‌کند و ترشح شیره معده و کیسه صفرا را سرعت می‌بخشد. گریپ‌فروت سرشار از ویتامین C، پتاسیم و بیوفلاوونویید است. این مواد در حفظ سلامت قلب و عروق بدن مؤثرند. گریپ فروت، منبعی از فولات، آهن،کلسیم و سایر مواد معدنی می‌باشد و دارای ویتامین‌های B3 ,B2 ,B1, A است. گریپ فروت به درمان اختلالات مفصلی کمک می‌کند.

نکته: مصرف زیاد گریپ فروت در برخی افراد موجب افت فشار خون می‌شود. ضمنا باید بین مصرف گریپ فروت و مصرف داروها فاصله کافی وجود داشته باشد.

پـرتـقال

پرتقال در زمره یکی از میوه‌هایی است که در سراسر جهان طرفداران بسیاری دارد. انواع مرکبات حاوی مواد معدنی، انواع ویتامین، کربوهیدرات، پتاسیم، فولات، کلسیم، فسفر، منیزیم و مس است که همگی آن‌ها در فرآیند رشد جسمی و جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری‌ها، دخالت دارند.

پرتقال و آب پرتقال نقش مهمی در تأمین نیازمندی‌های روزانه بدن ایفا می‌کنند. پرتقال به عنوان منبع غنی از ویتامین C شناخته شده است. یک پرتقال متوسط دارای 60 تا 80 کیلو کالری است. در مرکبات، کربوهیدرات‌های ساده از قبیل فروکتوز، گلوکز، ساکارز و اسید مرکبات وجود دارد که می‌تواند مقدار کمی انرژی تولید کند. همچنین حاوی نوع پیچیده‌ای از کربوهیدرات‌ها هستند که برای سلامتی بسیار مفیدند.

خواص پـرتـقال

مصرف پرتقال و دریافت کافی ویتامین C به کاهش شدت علائم سرماخوردگی و کاهش طول مدت آن کمک می‌کند. مصرف پرتقال و دریافت کافی ویتامین C، موجب حفاظت در برابر بیماری‌های قلبی می‌شود. این ویتامین از LDL در برابر تخریب اکسیداتیو توسط رادیکال‌های آزاد حفاظت می‌کند. LDL تخریب شده سبب انسداد شریان‌ها و ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌گردد. افرادی که به طور منظم از مرکبات استفاده می‌کنند، تا 60 درصد کمتر به سرطان معده مبتلا می‌شوند.

احتمالا ویتامین C در مرکبات سبب مهار تشکیل مواد سرطان‌زا در معده می‌شود. درمقایسه اشخاصی که زیاد پرتقال می‌خورند با اشخاصی که خیلی کم مصرف می‌کنند، خطر ابتلا به سرطان نای 50 درصد کمتر می‌شود. ویتامین C  به پیشگیری از گاستریت (نوعی التهاب لایه‌های پوششی دیواره معده) که خود عاملی برای تشکیل سلول‌های سرطانی در معده است، کمک می‌کند.

فیبر پرتقال و یا انواع مرکبات از نوع نامحلول است، بنابراین به افزایش حجم مدفوع و سرعت بخشیدن به حرکت آن در دستگاه گوارش کمک می‌کند. به این ترتیب یکی از روش‌های پیشگیری از ابتلا به سرطان روده بزرگ، مصرف منظم و فراوان انواع مرکبات است. پرتقال دارای فولات است که به همراه قرص‌های اسید فولیک به پیشگیری از بروز اسپینابیفیدا (بسته نشدن لوله عصبی) در جنین کمک می‌کند، لذا به مادران باردار مصرف منابع اسیدفولیک از جمله پرتقال توصیه می‌شود.

عدسی‌های چشم انسان به طور طبیعی حاوی مقادیر زیادی ویتامین C می‌باشند. افرادی که ویتامین C کمتری در روز مصرف می‌کنند، بیشتر با خطر ابتلا به آب مروارید مواجه می‌شوند، بنابراین مصرف مرکبات به حفاظت از عدسی‌ها در برابر آب مروارید کمک می‌کند. ویتامین C به افزایش جذب آهن در رژیم غذایی کمک می‌کند. خصوصاً برای افراد گیاهخوار ضروری است که جذب آهن در آنها افزایش یابد. پرتقال به طور خاص به دلیل دارا بودن فولات برای پیشگیری از کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک مفید می‌باشد.

نارنگی

نارنگی از پرطرفدارترین اعضای خانواده مرکبات است. پوست این میوه خوشمزه به آسانی کنده می‌شود. شاید همین ویژگی، دلیل علاقه زیاد مردم به این میوه باشد. خوردن این میوه آرامش خوبی به افراد می‌دهد. از پوست آن هم می‌شود به صورت خلال شده، خشک یا تازه در تهیه غذاها و شیرینی‌ها و یا به صورت مربای پوست نارنگی، استفاده کرد.

خواص

اگر می‌خواهید خوابی عمیق و آرام داشته باشید، بعد از شام چند نارنگی میل بفرمایید. نارنگی هم مانند سیب خاصیت خواب‌آوری دارد، زیرا به دلیل داشتن ویتامین‌های C، A و B مفرح قلب است و می‌تواند اعمال قلب را تنظیم کند. این میوه تا حدودی از چسبندگی خون و در نتیجه تصلب شرایین پیشگیری می‌کند. نارنگی حاوی مقدار زیادی منیزیم است و از این طریق در فعالیت عضلانی، دستگاه گوارش و سیستم عصبی موثر است. نارنگی به علت وجود ویتامین‌ها و مواد معدنی باعث تقویت حافظه و هوش می‌شود و برای رفع بی‌اشتهایی نیز مفید است.

منبع : ماهنامه تغذیه شماره 17

به گزارش خبرگزاری فارس،‌ مرضیه وحید دستجردی در مراسم تقدیر از دست اندرکاران نقشه تحول نظام سلامت اظهار داشت: سامانه خدمات جامع سلامت طبق برنامه پنجم توسعه از سال 91 با اولویت بهره مندی مناطق کمتر توسعه یافته به ویژه مناطق روستایی و عشایری در کشور راه اندازی و اجرایی می شود.

وی افزود: این برنامه به شورای عالی سلامت ارسال شده و امیدواریم در آخرین جلسه این شورا در سال جاری، تصویب شود.

وزیر بهداشت با اشاره به تدوین سند آموزش و پژوهش، سند آمایش سرزمین و تدوین دو نقشه جامع علمی سلامت و نقشه تحول نظام سلامت گفت: وزارت بهداشت به عنوان تنها دستگاه ارائه کننده این سندها در دولت شناخته شده است.

وی با بیان اینکه نقشه تحول نظام سلامت مربوط به وزارت بهداشت نیست بلکه مربوط به تمام سازمان های دست اندرکار است، ابراز داشت:  بیش از 70 درصد مسائل مربوط به سلامت، مسائل بین بخشی است و فقط 25 درصد این مسائل به حوزه وزارت بهداشت، بازمی‌گردد و تمام فعالیت‌های مربوط به حوزه سلامت در برنامه پنجم توسعه به پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.

وحید دستجردی خاطرنشان کرد: تمام ارائه کنندگان خدمات درمانی کشور اعم از دستگاه‌های دولتی، غیردولتی و عمومی غیردولتی موظفند از خط مشی وزارت بهداشت، پیروی کنند.

وزیر بهداشت افزود: دستگاه‌هایی که در امور درمانی از وزارت بهداشت پیروی نکنند، طرف قرارداد بیمه‌ها نخواهند بود و از یارانه‌های مربوط به سلامت، برخوردار نمی‌شوند.

محمود جباروند در گفت‌وگو با خبرنگار بهداشت درمان فارس با اشاه به آمار آسیب دیدگان چشمی از چهارشنبه آخر سال گذشته گفت: بر اثر حوادث چهارشنبه آخر سال گذشته حدود 265 نفر مراجعه کننده داشتیم که 22 نفر آنان نیاز به عمل جراحی از ناحیه چشم بودند که 4 نفر از آنان به دلیل شدت جراحت نابینا شده و بینایی هر دو چشم خود را از دست دادند.

وی افزود: طبق آمارهای ما تعداد مردان آسیب دیده بیش از زنان بود؛ همچنین به طور متوسط میانگین سنی افراد آسیب دیده از ناحیه چشم به ترتیب 20تا 30 سال رتبه اول، 11 تا 20 سال رتبه دوم و یک تا 10سال رتبه سوم را به خود اختصاص می‌دهد.

رئیس بیمارستان فارابی اظهار داشت: متاسفانه آسیب‌های چشمی جدی‌ترین آسیب در چهارشنبه آخر سال است،‌ همچنین موج انفجار در چشم می‌تواند باعث پارگی بافتهای داخلی و خونریزی چشم شود.