1309ش:با تصویب متمم قانون انحصار تجارت، از 22 اسفندماه 1309 بازرگانی خارجی ایران در دست دولت قرار گرفت. قانون مربوط با عنوان "انحصار تجارت خارجی" در نهم اسفند و متمم آن در بیستم این ماه به تصویب مجلس شورای ملی رسیده بود. رضاشاه بی درنگ آن را امضاء و 22 اسفند دستور به اجرا آمدنش را داده بود.
دولت وقت از دیر زمان درصدد به دست گرفتن امور واردات و صادرات به منظور تنظیم اقتصاد كشور و حمایت از كارخانه های روزافزون نوپا بود كه انتقاد روزنامه ها از ورود كالای بنجل و غیر ضروری و نیز صدور اجناس داخلی مورد نیاز مردم و نایاب شدن آنها در داخل كشور؛ بهانه تسریع تسلیم لایحه مربوط به مجلس قرارگرفت كه شاید هم به اشاره دولت دست به انتقاد زده بودند تا زمینه آماده شود.
این لایحه تحت عنوان تعدیل تجارت به مجلس داده شد و امر واردات و صادرات در دست دولت قرار گرفت كه برپایه سیاست خود آن را تنظیم و هر سال در اسفندماه مورد تجدید نظر قرار دهد. از آن زمان رسم شد كه دولت هرسال پیش از پایان اسفند ماه فهرست كالاهای مجاز و غیرمجاز (ممنوع الورود) و شرایط واردات و صادرات در سال بعد را اعلام دارد و بازرگانان تنها برپایه این فهرست، مجاز به دریافت پروانه واردات و صادرات شدند. به استناد همین قانون بود که سازمان معاملات خارجی به وجود آمد.
در اسفندماه سال 1308 (یک سال قبل از تصویب قانون انحصار تجارت خارجی)، قانون ایجاد كمیسیون ارز و كنترل دولت بر معاملات ارزی و وارد كردن و خارج كردن طلا و نقره به تصویب مجلس شورا رسیده بود و این كمیسیون اندکی بعد تشكیل شده بود.
1332ش:فرمانداری نظامی تهران و حومه اعلام كرد كه دكتر حسین فاطمی وزیر امور خارجه سابق 22 اسفند 1332 در خانه ای در شمیران دستگیر شده و در زندان است. دكتر فاطمی 28 امرداد در جریان حمله به خانه دكتر مصدق واقع در خیابان كاخ جنوبی ( فلسطین ) از آنجا فرار كرده بود. دكتر فاطمی ناشر روزنامه «باختر امروز » پس از خروج شاه از كشور در امرداد 1332 شدیدترین انتقادها را به او وارد ساخته و 25 مرداد این سال شخصا كاخهای سلطنتی را لاك و مهر كرده بود تا مردم بدانند كه سلطنت در ایران پایان یافته است. وی همچنین پس از خروج شاه از كشور به سفیران ایران در خارج دستور داده بود كه با او ملاقات نكنند و او را به سفارتخانه ها راه ندهند. دکتر فاطمی اعلام کرده بود که فرار شاه برابر است با کناره گیری او و بنابراین دیگر سمتی ندارد.
دكتر فاطمی قبلا و در 25 بهمن سال 1330 هدف گلوله یك عضو جمعیت فدائیان اسلام قرار گرفته و مجروح شده بود. ضارب او مهدی عبد خدائی در بازجویی گفته بود كه 14 ساله است. فاطمی از یک خانواده روحانی استان اصفهان بود و تیراندازی به او از سوی یک عضو جمعیت فدائیان اسلام با تعجب تلقی شده بود.
دكتر فاطمی بعدا اعدام شد. درباره شكنجه او در زندان روایات زیاد وجود دارد. همان روزی هم كه دستگیر شده بود شدیدا كتك خورده و مجروح شده بود. بزرگان اصفهان كه دكتر فاطمی از مردم آن استان بود چند بار از شاه خواسته بودند كه او را اعدام نكند كه توجه نكرده بود.
1973م:كاسیگین نخست وزیر وقت شوروی 13 مارس 1973 (22اسفند 1351) برای شركت در مراسم گشایش پولادسازی اصفهان وارد ایران شد. تاسیسات پولاد سازی اصفهان با كمك شوروی ساخته شده است. قبل از جنگ جهانی دوم، ایران در صدد برآمده بود باكمك آلمان در كرج یك كارخانه پولادسازی دایر كند و مقدمات کار آماده شده بود که جنگ شروع شد و ....
2009م:چند کانال تلویزیون محلی آمریکا هشتم مارس 2009 گزارش کرده بودند که انجمن های پارسیان آمریکا، کانادا، سوئد و هند که پرچم ترویج تمدن و فرهنگ ایرانی در جهان را بردوش گرفته اند از اقدام تازه امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان خرسند شده اند که روز سه هزارساله زن و زمین (روز مادران) را در اسفندماه (اسفندگان) احیاء کرده و به استناد نوشته های ابوریحان بیرونی گفته است که برقرار شدن روز زن در غرب به صد سال هم نمی رسد که ما سه هزار سال است آن را گرامی می داریم. گناه از ما نبود که حکومت شوروی در طول عمر خود مانع از شناخت ماهیت ایرانی آن می شد زیرا که نمی خواست پارسی زبانان به اندیشه اتحاد فرو روند.
1519م:فرناندو كورتزFernando Cortez افسر اسپانیایی 13 مارس 1519 با پانصد مرد مسلح گام به مكزیك گذارد تا این سرزمین پهناور را به نام پادشاه اسپانیا تصرف و خزائن پر از طلای دولت آن را به كشور خود منتقل كند. در آن زمان در مكزیك دو تمدن درخشان «آزتك» و «مایا» در شمال و جنوب وجود داشت كه شهرهای بزرگ و ابنیه باشكوه برپاداشته و دارای تقویم و قانون، دانش و هنر بودند. پادشاه آزتك Aztec دارای یك ارتش 20 هزارنفری ثابت بود و سازمانهای اداری كارآمد داشت. ضعف این ارتش تنها نداشتن اسلحه آتشین (توپ و تفنگ) و اسب بود.
کورتز پس از پیاده شدن در ساحل مكزیك متوجه ترس سربازان خود شد و دستور داد كه كشتی ها را آتش بزنند تا امید بازگشت وجود نداشته باشد.
كورتز همان روز چند بومی را دستگیر كرد و در میان آنان متوجه استعداد شگفت انگیز دختری به یادگیری زبان اسپانیایی شد. وی را به همسری برگزید تا اعتمادش را جلب كند و هفت ماه بعد، از او به عنوان مترجم در گفتگوهای خود با پادشاه آزتك (مكزیكیهای شمالی) استفاده كرد.
بااینكه پادشاه آزتك حاضر به دادن طلا به اسپانیایی ها شده بود و سپاهیان خود را از جنگ برحذر داشته بود، نظامیان اسپانیایی به اشاره كورتز ناگهان آزتكی ها را زیر آتش توپ و تفنگ قراردادند و تلفاتی سنگین وارد ساختند؛ زیرا كورتز باورنمی كرد كه پادشاه آزتك به این سادگی همه خزائن خود را در اختیار او بگذارد. او تصور می كرد كه طلا برای آزتكی ها همان ارزشی را دارد كه برای اروپائیان.
با همین حمله غافلگیرانه، كورتز مكزیك را تصرف كرد و خزائن آن را به اسپانیا منتقل ساخت. مكزیك كه ایالات غربی و جنوب غربی آمریكا از جمله كالیفرنیا و تكزاس ضمیمه آن بود تا پایان دهه دوم قرن 19 از مستعمرات اسپانیا در قاره آمریكا بشمار می رفت. استعمار اسپانیا بر مكزیك از نیمه اول قرن نوزدهم پایان یافته ولی فرهنگ و زبان اسپانیایی و مذهب كاتولیك باقی مانده است.
1642م:«آبل تاسمانی» دریانورد هلندی و مامور كمپانی هند شرقی هلند (اندونزی) كه به دستور مدیر این كمپانی مامور یافتن راهی از جنوب اقیانوس آرام به جنوب شیلی و ورود به اقیانوس اطلس و رسیدن به اروپا شده بود 13 مارس 1642 به جزایری رسید كه انها را به نام ایالت زیلند هلند «نیوزیلند» نامید. بعدا انگلیسی ها آنجا را متصرف و مهاجر نشین دیگر خود كردند ولی نامی را که تاسمانی بر آن نهاده بود تغییر ندادند.
تاسمانی متولد 1603 و متوفی در 1659 نخستین اروپایی است كه به جزیره ای كه به نام او "تاسمانی = تازمی نیا" نامگذاری شده رسید كه بعدا انگلستان آن را هم متصرف و ضمیمه مهاجرنشین خود استرالیا كرده است. تاسمانی كل منطقه را "استرالیا" كه واژه هلندی به معنای "جنوبی" است نامید كه از آن زمان تغییر نیافته است.
1881م:الكساندر دوم تزار روسیه 13 مارس 1881 هنگامی كه با كالسكه سلطنتی از خیابان می گذشت با پرتاب بمب كشته شد. دو بمب به فاصله كمی از هم توسط دو نفر از دو جهت به سوی او پرتاب شده بود. وی 63 سال عمر و 26 سال حكومت كرده بود.
الكساندر دوم جانشین نیكلای اول بیش از تزارهای قبلی درس خوانده بود و در نیمه اول سلطنت خود دست به اصلاحات مهم از جمله لغو رسم فروش زارعین با املاكی كه روی آنها كار می كردند (سرفدم) زده بود كه با این اقدام بیش از 20 میلیون «سرف» و اعضای خانواده انان آزاد شده بودند. از اصلاحات دیگر او جدا كردن قوه قضایی از قوه اجرایی و دادن استقلال به قضات و علنی كردن محاكمات بود. او با وارد ساختن یك شكست نظامی به عثمانی در 1878سال شكست «كریمه» را جبران ساخته بود.
الكساندر دوم در نیمه دوم عمر حكومت خود تغییر رویه داده بود به گونه ای كه مخالفانش او را الكساندر مرتجع می خواندند. گروه «جنبش اراده ملی» از مخالفان او بود كه نقشه قتل وی را كشید و به دست دو تن از اعضای خود اورا كشت.
1921م:درست یك ماه پس از قتل پتر كروپوتكینPeter Kropotkin فرضیه پرداز آنارشیسم، پیروان او هشتم مارس 1921 در شهر مادرید «ادواردو داتو» نخست وزیر وقت اسپانیا را كه ازجلسه پارلمان به خانه اش می رفت هدف گلوله قراردادند كه 13 مارس (پنج روز بعد) درگذشت (به مطالب هشتم مارس این سایت مراجعه شود). آنارشیستها «داتو» را متهم به جاه طلبی و ضد حقوق كارگران كرده بودند.
«كروپوتكین» فرضیه پرداز آنارشیسم یك شاهزاده روس بود كه بر پایه عقاید «زنو » فیلسوف و ریاضیدان یونانی قرن پنجم پیش از میلاد معتقد به كاهش هرچه بیشتر اختیارات دولت، و سپردن اختیارات حكومتی به انجمن ها و حكومت گروهی و تامین عدالت اجتماعی ــ اقتصادی و قرارگرفتن ثروت و منابع تولید در دست جامعه بود. انتشار این افكار كه با سوسیالیسم مشابهت داشت سبب شد كه در سال 1872 اورا در روسیه دستگیر و زندانی كنند كه بعدا با كمك پیروانش از زندان فرار كرد و به اروپای غربی رفت و در اینجا هم بمانند روسیه هواداران فراوان به دست آورد. پاپیولیستها و سوسیالیستهای رادیكال و كسانی که خواهان جامعه بدون دولت بودند به او پیوستند. چون فرضیه كروپوتكین ترور فردی را منع نمی كرد، و لذا هواداران این عقیده در اروپا و آمریكا دست به ترورهای متعدد زدند و چند رئیس دولت را كشتند و به همین لحاظ مخالفانشان آنان را آشوب طلب خواندند و تکرار این صفت در برخی زبانها به صورتی درآمده که آنارشیست مفهوم آشوب طلب یافته و در قرن 21 مترادف با تروریست شده است.
كروپوتكین بعدا چون اوضاع روسیه را مساعد ترویج عقاید خود یافته بود در سال 1917 به این كشور بازگشت، ولی با بی اعتنایی كمونیستها رو به رو شد و گوشه عزلت اختیار كرد كه در سال 1921 به قتل رسید و معلوم نشد كه عامل اصلی قتل وی چه كسی و دسته ای بوده است.
1938م: 13مارس 1938 وحدت آلمان و اتریش تامین شد و این دو سرزمین ژرمن ها یكی شدند كه انشلوس Anschluss (به زبان آلمانی؛ اتحادیه) تشكیل دادند. پس از پایان جنگ جهانی اول كه منجر به از میان رفتن امپراتوری اتریش شد، اتریشی ها خواهان پیوستن به آلمان شدند تا به این صورت، كشور بزرگی داشته باشند؛ ولی قرارداد ورسای مانع این كار بود. هیتلر كه خود زاده اتریش بود پس از قبضه قدرت در آلمان و پاره كردن قرارداد ورسای تمایل به یكی شدن دو كشور نشان داد كه صدر اعظم اتریش موافقت نداشت. این صدر اعظم 12 مارس استعفا كرد و روز بعد صدر اعظم تازه كه از حزب ناسیونال سوسیالیست بود یكی شدن دو كشور را اعلام داشت و یك روز پس از آن هیتلر از "وین" دیدن كرد. استقبال اتریشی ها از هیتلر چشمگیر بود. وی از بالكن محل اقامتش به ابراز احساسات آنان پاسخ داد و به داخل ساختمان بازگشت. چون ابراز احساسات قطع نشد، هیتلر باردیگر به بالكن رفت و در حالی كه اشك می ریخت گفت كه ملت آلمان دیگر از هم جدا نخواهد شد. در پی همین نطق بود كه هیتلر برپافشاری خود به تحقق اتحاد آلمانی های چك اسلواكی و لهستا ن افزود كه از علل جنگ جهانی دوم شد. اتریشی ها در كنار آلمانی ها جنگیدند و شكست هیتلر در جنگ دوم باعث جداشدن دوباره اتریش از آلمان شد.
1967م:سوهارتو ــ مردی كه تنها یك نام داشت ــ یك سال پس از كودتا، در 13 مارس 1967 به كنگره اندونزی اشاره كرد كه همه اختیارات و عناوین دكتر احمدسوكارنو بنیادگذار جمهوری اندونزی را جز لقب «پدر كشور» از او سلب كند. كنگره اندونزی ضمن سلب این اختیارات از سوكارنو آنهارا به سوهاتو داد كه كودتای او تا آن زمان باعث مرگ بیش از یكصد هزار اندونزیایی شده بود.
در جریان بحث کنگره (مجلس) اندونزی برای سلب اختیارات، چندخبرنگار اروپایی به دیدار سوكارنو شتافتند تا واكنش او را نسبت اقدام كنگره اندونزی به دست آورند. دكتر سوكارنو به این خبرنگاران چنین گفته بود:
اینان (اشاره به قدرتمداران وقت) معنای موازنه را نمی دانند و به اهمیت وجود عدالت در جامعه بی اعتناء خواهند ماند. لذا روزی فراخواهد رسید كه در جامعه اندونزی فاصله دارا و ندار از حد قابل قبول خواهد گذشت و آن وقت است كه این جماعت خود را در زحمت خواهند دید.
پیش بینی دكتر سوكارنو سی سال بعد تحقق یافت، سوهارتو برکنار و اتهامات متعدد به او وارد آمد، دختر سوکارنو رئیس جمهور شد و چند سال بعد سورهارتو بیمار و خانه نشین در میان نفرین و ناسزای مردم درگذشت.
1996م:اسكاتلندی ها هرگز 13 مارس را فراموش نمی كنند. در این روز در سال 1996 در «دان بلینDunblane» شانزده كودك و معلمشان در یك مدرسه براثر تیراندازی یك فرد كشته شدند. اسكاتلندی ها می گویند تا زمانی كه سالروز این فاجعه را برگزار كنیم، یادآوری آن باعث می شود كه از تكرارش جلوگیری شود.
2003م:12 مارس 2003 در شهر بلگراد "زوران جینجیچ Zoran Djindjic " نخست وزیر 50 ساله هوادار غرب جمهوری صربستان هنگام خروج از ساختمان دولتی محل كارش هدف گلوله قرار گرفت و كشته شد. وی بود كه دو سال پیش از آن بدون كسب مجوز از رئیس كشور و پارلمان یوگوسلاوی «سلوبودان میلوشویج» رهبر سابق یوگوسلاوی و دبیر كل حزب كمونیست این كشور را دستگیر و جهت محاكمه در لاهه به مقامات مربوط تحویل داده بود كه بسیاری از مردم صربستان راضی به این كار نبودند. میلوشویج بعدا در زندان دادگاه جهانی لاهه درگذشت.
2009م:جامعه شناسان به قتل هایی که در روزهای نهم، دهم و یازدهم مارس 2009 در آمریکا و آلمان روی داد عنوان «فرهنگ تفنگ و افسردگی» داده اند و تاریخدانان کلاهبرداری بورس بازان و انحطاط دمکراسی را بر آن اضافه کرده و یک سند برای پیش بینی نیوتن (پایان مدنیّت) دانسته اند. ایزاک نیوتن دانشمند انگلیسی قرن هجدهم با یک رشته محاسبات پیچیده سال 2060 را پایان مدنیت و نظم جهان پیش بینی کرده است که فوریه 2009 رسانه ها با توجه به بحران مالی جاری به بحث درباره آن پرداخته بودند.
قتل های نوع تازه نهم مارس 2009 با تیراندازی «تری سدلاجک Terry Sedlacek» بیست و هفت ساله به کشیش یک کلیسا مری ویل Maryville ایالت ایلی نوی آمریکا آغاز شد. «سدلاجک» که با تپانچه و چاقو به کلیسا رفته بود به سوی فرد وینترز Fred Winters کشیش کلیسا که در حال موعظه برای دهها تن از اعضای آن کلیسا بود آتش گشود و اورا کشت ولی هنگامی که تپانچه را به سوی مستمعین موعظه بازگردانید گلوله در آن گیر کرد. سدلاجک که چنین دید با چاقو به جان آن جمع افتاد، دو تن را مجروح کرد و چون خودرا در محاصره دید به قصد خودکشی چند زخم به بدنش زد که اورا گرفتند و به بیمارستان بردند. این کار جز در افسردگی کامل قرارداشتن سدلاجک انگیزه دیگری نداشت. در خانه تری نوشته ای به دست آمد که روز حادثه «روز مرگ» نوشته بود. پلیس گفته بود: تری با خود به اندازه کشتن 30 نفر مهمات داشت. تری قبلا در یک رستوران کار می کرد که این رستوران اخیرا حرّاج شده بود!.
1848: انقلابات این سال اروپا كه اتریش را هم در برگرفته بود در این روز «مترنیخ» صدر اعظم این كشور را مجبور به كناره گیری كرد. او پس از تسلیم استعفاءنامه اش گفت كه امپراتوری اتریش هم به دنبال او خواهد رفت. تاریخ نشان داد كه چنین شد.
1921: مغولستان خارجی (قسمت شمالی مغولستان) از چین جدا شد و به نام جمهوری مغولستان اعلام استقلال كرد.
1949: کار رسیدگی به محاكمه پارلمانی (ایم پیچمنت) اندرو جانسون رئیس جمهوری وقت آمریكا به اتهام نادیده انگاشتن یك قانون مصوب، از 13 مارس سال 1868 در كنگره این كشور آغاز شد. این رسیدگی در کمیسیون مربوط مجلس نمایندگان و سپس صحن مجلس و آنگاه سنای آمریکا تا ماه مه به درازا کشید.
1954: ژنرال جیاپ دستور حمله و محاصره دژ «دین بین فو» را صادر كرد كه به شكست فرانسه و خروج این كشور از هندوچین منجر شد.
1963: دو جت نظامی شوروی برای سنجش میزان آمادگی دفاعی آمریكا برفراز قلمرو این دولت در آلاسكا پرواز اكتشافی انجام دادند و سالم به پایگاه خود بازگشتند.
1989: سازمان دولتی دارو وغذای آمریكا در پی مسموم شدن چند تن از اتباع این كشور با خوردن انگور وارداتی از كشور شیلی كه به دانه های آن ماده سمی تزریق شده بود دستور جمع آوری میوه های محصول این كشور و منع واردات میوه از شیلی تا اطلاع ثانوی را اعلام كرد.
1955: پلیس تركیه در استانبول به سوی علوی ها (شیعیان) تیراندازی و باعث مرگ 16 تن از آنان شد.
1999: به رغم مخالفت روسیه، سه كشور عضو سابق پیمان ورشو ــ لهستان، چك و مجارستان ــ به عضویت ناتو ( پیمان نظامی غرب) پذیرفته شدند.
منبع:iranianshistoryonthisday.com
