دیرینه تاریخ استان، حکایت از عمق فرهنگ و هنر منطقه دارد که به جهات مختلف در گذشته نه تنها مورد حمایت قرار نگرفته، بلکه دست خوش محدودیت هایی بوده و امکان رشد آن فراهم نیامده است. یکی از تحولات اساسی استان پس از پیروزی انقلاب اسلامی حمایت از فرهنگ و هنر بوده که ثمرات آن مشهود می باشد.برپایی نمایشگاههای مختلف داخلی و خارجی به منظور معرفی توان مندیهای فرهنگی و هنری استان، برپایی نمایشگاههای مختلف فرهنگی، بویژه نمایشگاههای بزرگ کتاب، جشنواره های معرفی استان در تهران و نمایشگاههای علوم قرآنی برنامه های ارزشمندی هستند که مورد توجه قرار گرفته است و توانسته است در ارتقاء فرهنگ و هنر عمومی و معرفی چهره زیبای استان، به صورت برنامه های متنوع و مستمر نقش داشته باشند. براساس آمار موجود تعداد 11 مجتمع فرهنگی و هنری و 34 کتابخانه عمومی تحت پوشش فرهنگ و ارشاد اسلامی، مراکز، کانون ها و کتاب خانه های مختلف دیگری که امروز رشد فزاینده ای گرفته اند در صحنه فرهنگ و هنر، آینده درخشانی را مشخص می کنند.

آداب و سنن

مجموعه اقوام ساکن در استان به همراه سنن و شیوه خاص زندگی، زندگی ایلی با الگوی سکونت و آداب و رسوم ویژه، از جاذبه های چشم نواز استان است. برخی از اعیاد و مناسبت ها مورد توجه بیشتر می باشد. ازجمله اعیاد مذهبی قربان و فطر بسیار با شکوه برگزار می شود و عید نوروز جایگاه آنها را ندارد. در برپایی مجالس شادی، دهل و سرنا و چوب بازی، رونقی خاص داشته و جشن برداشت محصول نیز در بعضی نقاط برگزار می شود . در مجالس عزاداری با توجه به گرایشات دینی، مذهبی، حضوری پررنگ از آشنایان مشاهده شده و پیوندی محکم را به نمایش می گذارد. پوشش مردان را اغلب پیراهنی بلند و شلواری گشاد با چینهای متفاوت و عمامه ای بر سر و پوشش زنان را پیراهن هایی بلند به همراه سوزن دوزی ها، خامه دوزی ها و سرمه دوزی های هنرمندان، چادر و زیورهای مختلف ( در بلوچستان ) تشکیل می دهد. مردم به دامداری و کشاورزی علاقه داشته و معمولاً در کنار هر شغل دیگری از این دو نیز بویژه در نقاط روستایی استفاده می برند.

موسیقی

موسیقی سیستان و بلوچستان از جمله هنرهایی است که به جهت شرایط خاص استان، شاخص تر از دیگر استان ها، طی سالیان دراز گرما بخش شادی و شور مردم این سامان بوده است. سازهایی مثل قیچک، رباب ، بنجو، تنبورک، دهلک و سازهای ضربی، مانند طشت و کوزه که خاص منطقه است، وسعتی در خور توجه به موسیقی این خطه داده و به همراه دهل و سرنا از دیگر سازهای رایج، بویژه در منطقه سیستان، رونق افزای محافل جشن و سرور می باشد.

از انواع موسیقی در استان می توان موسیقی های رزمی ، مجلسی، عرفانی و بزمی را نام برد، که بیان کننده غم ها، شادمانی ها، حماسه ها و روحیه فداکاری، تقوی، وفای به عهد، حب وطن و میهمان نوازی مردم استان است.

هنرهای دستی

هنرهای دستی در استان اهمیت ویژه ای داشته و نقش مهمی در ایجاد اشتغال و تأمین درآمد سکنه ایفا می کند. این هنرها نشأت گرفته از خصوصیات اخلاقی و اجتماعی مردم می باشد. صنایع دستی بیشتر در نقاط روستایی و توسط زنان و دختران انجام گرفته و مخصوصاً در فصل زمستان رونق بیشتری می یابد.
مهمترین انواع صنایع دستی استان عبارتند از: سوزن دوزی بلوچی، قالی و قالیچه، سکه دوزی، حصیربافی، سفال سازی، جواهرسازی، خراطی، پلاس بافی، خامه دوزی، پارچه بافی سنتی و ساخت ادوات موسیقی. دراین بین سوزن دوزی به جهت ظرافت و تنوع و کاربرد متفاوت آن، قالی و قالیچه به جهت رواج دامپروری، با کیفیت و نقوش زیبای آن، سکه دوزی به جهت استفاده در جشن ها و عروسی ها و تنوع زیاد، سفال سازی به جهت استفاده از دست و عدم بکارگیری ابزار مدرن با سابقه ای بسیار طولانی و حصیربافی به جهت فراوانی نخل وحشی و تنوع محصولات از جایگاه و جلوه خاصی برخوردار می باشند.

الف : تقسیمات کشوری

شهرستان زابل با مساحت 15197کیلومتر مربع در شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان 213 کیلومتر است . این شهرستان دارای تعداد 6 مرکز شهری و 5 بخش – 17 دهستان و 885 آبادی دارای سکنه است .
ب- عوارض طبیعی

( ارتفاعات ، رودخانه ها ، قنات ، چاه و چشمه ها(اعم از فصلی و غیر فصلی ) سرچشمه رودخانه و منتهی به ارتفاعات این شهرستان کوه خواجه وقله رستم است که در غرب زابل قرار دارد . و رودخانه هیرمند و شیله از رودخانه های این شهرستان می باشد.


ج: منابع تامین آب و حوزه آبریز و شبکه رودخانه ها

آب این شهرستان ازطریق --- حلقه چاه --- رشته قنات ---رشته چشمه با میزان آبدهی -----میلیون متر مکعب ورودخانه های هیرمند و--بامیزان آبدهی متوسط سالانه3هزارمیلیون مترمکعب تامین می شود.


د- اقلیم

شهرستان زابل دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک می باشد . میانگین بارش سالانه در این شهرستان 6/59 میلی متر و متوسط دمای آن در سال 82 از 49 الی 5/9- درجه سانتی گراد در تغییر است .


هـ: پیشینه تاریخی و گردشگری

( تاریخچه و وجه تسمیه نامگذاری ،اماکن و آثار تاریخی ،آداب و رسوم ،مشاهیر و شخصیت های تاریخی )شهرستان زابل در قدیم سیستان و نیمروز خوانده می شد. محلی که امروززابل نامیده می شود بیش ازآن زمینهایی باتپه هایی ازماسه های روان ورسوبات دریایی بود که قسمتی ازآن درمسیررودخانه قرارداشت باکم شدن آب رودخانه بروسعت خشکی های اطراف آن افزوده شد وبااتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردید .بعدهاتاسیس پادگان نظامی براهمیت آن افزود. در سال 1314شمسی بر طبق تصویب نامه هیات وزیران ، آن آبادی را زابل نامیدندودر سال 1316 شمسی به مرکزسیستان تبدیل شد.ازارتفاعات مهم این شهرستان کوه خواجه وقلعه رستم است که درغرب زابل قراردارد.دربراراین کوه تصویری ازرستم پهلوان که گرزی دوسردردست دارد،نقش بسته است .دردامنه های جنوبی آن نیزویرانه های بناهای منسوب به دوره اشکانیان بر جا مانده که در زمان خود بسیار با شکوه بوده است . زابل امروزی شهری نسبتاتوسه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است .از میراث فرهنگی این شهرستان می توان به آثارزیراشاره کرد: شهرسوخته – قلعه رستم –قلعه رمرود-کوه خواجه –دهانه غلامان –قلعه سام – آتشکده کرکوک –قلعه خان ملک –تپه کنیز- تخت شاه – بی بی دوست –آتشکده کهک –میل قاسم آباد- میل نادر-زاهدان کهنه –برج افغان –چاه نیمه –سدزهک –سدکهک –سد سیستان –تالاب هامون –آسیابهای بادی- قلعه کندر.

زبان و مذهب
مردم شهرستان زابل به لهجه محلی تکلم می کنند و لهجه های زابل و بلوچی و... نیز رایج است . در این شهرستان 89/99 درصد جمعیت آن را مسلمانان شیعه /سنی/تشکیل می دهند.
جمعیت نیروی انسانی


الف : جمعیت

جمعیت شهرستان زابل در سال 1375 حدود 334561 نفر بوده این رقم در سال 1382 به 375071نفر رسیده است .تغییرات جمعیت در سال 1382 نسبت به سال 1375 ،برابر 64/1 درصد بوده است .
ب- نیروی انسانی

بر اساس برآورد انجام شده در سال 1382جمعیت فعال این شهرستان *(استان)241923نفر، جمعیت شاغل 225353 نفر به ترتیب روستایی و شهری 1084974و 1065034بوده و ترکیب اشتغال به ترتیب کشاورزی صنعت و خدمات 28و8/24و2/47 درصد می باشد.بر همین اساس نرخ بیکاری 2/19 درصد بوده که نسبت به سال 1375(نرخ بیکاری 9 درصد بوده )،113درصد رشد داشته (2/10 درصد افزایش یافته است )
هـ : فرهنگ و گردشگری

تعداد سینماهای فعال شهرستان زابل از 1 سالن سینما در سال 1375 به 1 سالن در سال 1382 رسیده همچنین تعداد کتابخانه های عمومی طی عمیق سالها از 4 باب به 5 باب رسیده است . از نظر سالن سخنرانی و نمایش حدود 75 درصد رشد/کاهش داشته و از 4 سالن در سال 1375 به 7 سالن در سال 1382 رسیده و تعداد مراکز فرهنگی ثابت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از 5 مرکز در سال 1375 به 5 واحد در سال 1382 رسیده است .
موزه های مهم

اماکن سیاحتی تاریخی و مراکز توریستی با ذکر جاذبه های گردشگری

1- آثار باستانی شهر سوخته
2- کوه خواجه
3- دهانه غلامان
4- قلعه مچی و آسیاب های بادی
5- قلعه رستم
6- کنسولگری قدیم انگلستان
7- ثلعه سه کوهه

شخصیت ها ،مشاهیر تاریخی و فرهنگی

صنایع دستی

1- پشتی و گلیم بافی
2- قالی بافی
3- توتن سازی
4- تولید ابزارآلات موسیقی
5- سوزن دوزی
6- کلوچه و نان پزی
امور تولیدی و اقتصادی


الف : منابع آب و خاک

در سال 1382 حجم آب های زیر زمینی در شهرستان زابل – میلیون متر مکعب بوده که معادل – درصد کل آب های زیر زمینی استان می باشد . همچنین کل منابع آبهای سطحی در این شهرستان 96 میلیون متر مکعب بوده که حدود 50 میلیون متر مکعب از این آب ها برداشت شده است
ب : کشاورزی و منابع طبیعی و دامپروری

در سال زراعی 83-1382 سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر 25861 هکتار است که 1/16 درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل می دهد . از این مقدار 56/1 درصد به کشت باغات و 1/16 درصد به زراعت های سالانه اختصاص دارد . محصولات عمده زراعی شهرستان غلات ، محصولات جالیزی و نباتات علوفه ای می باشد . طی همان سال ، 118 واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده است . همچنین میزان تولید شیر ، گوشت قرمز ، گوشت مرغ و عسل به ترتیب 37 ، 1/7 ، 3 و – هزار تن بوده است . لازم به ذکر است این شهرستان دارای 316 واحد پرورش ماهی با تولید 108هزار تن می باشد .

ج : جنگل و مرتع

در سال 1382 شهرستان زابل ، 474595 هکتار مرتع وجود داشته و مقدار علوفه قابل برداشت از این مراتع صفر تن بوده است . مساحت جنگل های طبیعی شهرستان 11000 هکتار و مساحت جنگل های مصنوعی نیز 1633 هکتار می باشد .

هـ : ذخایر آبی

آب آشامیدنی شهرستان زابل از طریق رودخانه هیرمند با میزان آبدهی 388 لیتر در ثانیه تأمین می شود . حجم مخازن آب 30750 متر مکعب و طول آبرسانی 32000 متر و طول شبکه توزیع 387000 متر با لوله های با قطر 700-75 میلی متر است . میزان آب قابل تأمین سرانه 186 لیتر و سرانه مصرفی آن 116لیتر در شبانه روز است .
 

هو العلی الاعلی

توی نجف یه خونه بود

که دیواراش کاگلی بود

اسم صاحاب اون خونه

مولای مردا علی بود

نیمه شبا بلند مشید

یه کیسه داشت که برمیداشت

خرما و نون و خوردنی

هر چی که داشت تواون میذاشت

راهی کوچه ها میشد

تا یتیما رو سیر کنه

تا سفره ی خالی شو نو

پر از نون و پنیر کنه

شب تا سحر پرسه می زد

پس کوچه های کوفه رو

تا پر بارون بکنه

باغای بی شکوفه رو

عبادت علی مگه

میتونه غیر از این باشه ؟

باید مثه علی باشه

هر کی که اهل دین باشه

بعد علی کی میتونه

محرم راز من باشه ؟

درد دلم رو گوش کنه

تا چاره ساز من باشه

چشماتو وا کن آقا جون

بال های خسته مو ببین

منو نگاه کن آقا جون

دل شکسته مو ببین ...

مرحوم آغاسی

ضربت خوردن و شهادت امیرالمومنین علی (ع) رو به تموم شیعه های اون حضرت ، تسلیت عرض می کنیم .

خدایا

رحمتی کن تا ایمانم نان و نام برایم نیاورد، قوتم بخش تا نانم را

و حتی نامم را در راه ایمانم افکنم،

تا از آنها باشم که پول دنیا را میگیرند و برای دین کار می کنند،

نه آنها که پول دین می گیرند و برای دنیا کار می کنند.

همواره، تو را سپاس می گذارم که هر چه، در راه تو و راه پیام تو،

بیشتر می روم بیشتر رنج می برم، آنها که باید مرا بنوازند، می زنند،

آنها که باید همگام باشند، سد راهم می شوند.

آنها که باید حق شناسی کنند، حق کشی می کنند،

آنها که باید دستم را بفشارند، سیلی می زنند، آنها که باید تقویتم

کنند، سرزنشم می کنند

نومیدم می کنند،

تا در راه تو

از تنها پایگاهی که چشم یاری دارم و پاداشی، نومید شوم، چشم

ببندم، رانده شوم....تا تنها

امیدم تو شود، چشم انتظارم تنها به روی تو باز ماند، تنها از تو یاری

طلبم،

تنها از تو پاداش گیرم، در حسابی که با تو دارم،

شریکی دیگر نباشد، تا؛ تکلیفم با تو روشن شود،

تا تکلیفم با خودم معلوم گردد،

تا حلاوت "اخلاص" را

که هر دلی اگر اندکی چشید، هیچ قندی در کامش شیرین نیست-

بچشم،

خدایا: اخلاص! اخلاص!

و میدانم، ای خدا، می دانم که برای عشق، زیستن،

و برای زیبایی و خیر؛ مطلق بودن، چگونه آدمی را به مطلق می برد،

چگونه اخلاص، این وجود نسبی را،

این موجود حقیری را که مجموعه ای از احتیاج ها است و ضعف ها و

انتظارها،

"مطلق" می کنند!

دکتر علی شریعتی 

در کلاف اضطرابم سرنخی پیدا نشد

دستی از جنس خدا عقده گشای مانشد

دفن شد در سینه ام احساس زیبای وصال

خواستم طوفان کنم در عاشقی اما نشد

کوله بارم مملو از بوی غریب گریه است

هرچه کردم خنده ای در بقچه من جا نشد

بعد از این در کوچه های بی کسی پر میزنم

طفل احساسات من از خانه ای ماوا نشد

اشک هم پا میکشد از مرزهای آه من

هیچ از دل رفته ای ،مانند من تنها نشد

با نگاه آبی تو غرق احسان می شوم 

قطره ای بی التفات چشم تو دریا نشد 

مرهم عشق تو را بر روی بالم می کشم 

ورنه بی امداد دستت هیچ بالی وا نشد

پس بزن این ابرهای تیره را ای آفتاب 

قسمت دلهای کز کرده به جز سرما نشد 

با طلوع آفتاب مغرب عشقت بیا 

بی حضورت هرچه کردم زندگی زیبا نشد 

بیو گرافی شیطان

شیطان، نخستین كسى بود كه بعضى كارها را مرتكب شد و پیش از او كسى آنها را انجام نداده بود. و آنها از این قرارند:

- اولین كسى كه قیاس نمود و خود را از حضرت آدم علیه السلام برتر و بالاتر دانست و گفت : من از آتشم و او از خاك در حالى كه آتش از خاك بالاتر است .

- اولین كسى كه در پیشگاه با عظمت الهى تكبر نمود و به دستور خالق خود عمل نكرد.

- اولین كسى كه كه معصیت و نافرمانى خدا را كرد و آشكارا با او مخالفت نمود.

- اولین كسى كه به دروغ گفت : خدا گفته از این درخت نخورید، چون درخت جاوید است و اگر كسى از آن بخورد تا ابد زنده مى ماند و با خدا شریك مى شود.

- اولین كسى كه كه قسم به دروغ خورد و گفت : من شما را نصیحت مى كنم .

شیطان اولین كسى است كه صورت هاى مجسمه و بت را ساخت

- اولین كسى كه نماز خواند و یك ركعت آن چهار هزار سال طول كشید.

- اولین كسى كه كه غنا و آواز خواند، همان زمانى كه آدم علیه السلام از درخت نهى شده خورد.

- اولین كسى كه نوحه خواند و گریست ؛ چون او را به زمین فرستادند، به یاد بهشت و نعمتهاى آن نوحه و گریه كرد.

- اولین كسى كه دستور ساختن منجنیق را داد تا حضرت ابراهیم علیه السلام را با آن در آتش اندازند.

- اولین كسى كه دستور ساختن شیشه را داد تا حضرت سلیمان علیه السلام آن را روى خندق گذارد و بلقیس را آزمایش كند.

- اولین كسى كه عبادت و بندگى او، فرشتگان را به تعجب در آورد!

- اولین كسى كه به خداى خود اعتراض كرد.

- اولین كسى كه شبیه شدن به دیگران را مطرح و مردم را به آن تشویق كرد.

- اولین كسى كه كه سحر و جادو كرد و آن دو را به مردم یاد داد.

- اولین كسى كه براى زیبایى ، زلف گذاشت .

اولین كسى كه شبیه شدن به دیگران را مطرح و مردم را به آن تشویق كرد.

- اولین كسى كه نقاشى كرد و چهره كشید.

- اولین كسى كه آتش حسدش شعله ور شد.

- اولین كسى كه به ناحق مخاصمه و جدال كرد.

- اولین كسى كه خداى تعالى به او لعنت نمود( و از ناراحتى فریاد كشید.

- اولین كسى كه به خدا كفر ورزید.

- اولین كسى كه گریه دروغى نمود.

- اولین كسى كه عبادت و خلقت خود را ستود.

- اولین كسى كه صورت هاى مجسمه و بت را ساخت