تبیان، دستیار زندگی

علت نام گذاری
نام این بدافزارها به ماجرای تسخیر تروا توسط یونان برمی گردد، که با ساختن یک اسب چوبی و مخفی شدن درون شکم آن به شهر تروا نفوذ کرده و آن را به تصرف خود درآوردند. در این داستان اسب تروا نقش یک بدافزار را دارد و شهر تروا مانند کامپیوتر کاربری است که توسط اسب تروا آلوده می شود. به همین دلیل بعضی بکار بردن کلمه «تروجان» برای بدافزار را اشتباه و کلمه «اسب تروجان» را صحیح می دانند.

مقدمه
تروجان ها بر خلاف ویروس ها، کرم ها و ... توانایی تکثیر خود را ندارند. آنها بسیار شبیه نرم افزارهای مفید و کاربردی رفتار می کنند، اما در درون خود کدهای مخفی دارند که باعث دسترسی هکر سازنده تروجان به کامپیوتر هدف (کامپیوتر آلوده شده) و به دست گرفتن کنترل آن می شوند. البته در مواردی که چند کاربر از یک کامپیوتر استفاده می کنند سطح دسترسی هکر بسته به سطح دسترسی کاربر آلوده و نوع تروجان تفاوت می کند.

اهداف و عملکرد
زمانی که هکر به کامپیوتر هدف نفوذ می کند، احتمالاً قصد انجام این اعمال را در کامپیوتر هدف داشته باشد:
استفاده از کامپیوتر به عنوان یک ابزار برای نفوذ به دیگر سیستم‌ها و شبکه ها
دزدیدن اطلاعات (مثل رمزهای عبور)
نصب نرم افزارها (مثلا یک بدافزار)
دانلود و آپلود فایل‌ها و استفاده از پهنای باند
تغییر یا حذف فایل ها
Key Logging (ثبت فعالیت هایی که کاربر انجام می دهد. برای مثال یک Key Logger می تواند تمام دکمه های صفحه کلید را که فشار می دهید به ترتیب ثبت کند و آنها را به هکر سازنده اش ارسال کند.)
دیدن صفحه نمایش کامپیوتر هدف
پر کردن فضای خالی کامپیوتر هدف
تروجان برای انجام اهداف خود نیاز به ارتباط با هکر سازنده اش دارد. البته این گونه نیست که هکر برای هر کدام از تروجان های خود دستور خاصی بدهد، بلکه می‌تواند در اینترنت جستجو کرده و کامپیوترهای آلوده را پیدا کند. سپس کنترل هر کدام را که بخواهد به دست می گیرد.

انتقال و نصب
تروجان به روش‌های زیر کامپیوتر را آلوده می کند:
۱-دانلود نرم افزارها (تروجان قسمتی از نرم افزاری است که کاربر آن را از اینترنت دانلود و نصب می کند.)
۲-سایت های دارای کدهای مخرب (مثلا زمانی که وارد یک سایت می شوید، سایت یک برنامه روی کامپیوتر اجرا می کند و تروجان را روی کامپیوتر کپی می کند.)
3-فایل‌های ضمیمه ایمیل (Email attachments ممکن است همراه یک ایمیل فایلی باشد که اگر آن را باز کنید، تروجان منتقل شود.)
4-استفاده از نقص های نرم افزارها ( تروجان از طریق ایرادهایی که در نرم افزارهایی مثل مرورگرهای اینترنتی، مدیا پلیرها و مسنجرها وجود دارد، به کامپیوتر کاربر نفوذ می کند.)

در زیر راه های مقابله با موارد بالا را به ترتیب می آوریم:

۱- دانلود نرم افزارها نرم افزارهای اینترنتی به دو گروه کلی تقسیم می شوند: رایگان و پولی. زمانی که می خواهید از یک نرم افزار رایگان استفاده کنید، حتما آن را از سایت اصلی اش دانلود کنید. اگر آدرس سایت اصلی را نمی دانید، نام نرم افزار را در گوگل – یا هر موتور جستجوی دیگر – جستجو کنید و سایتی که در بالای نتایج می آید را برای دانلود برگزینید. البته معمولا آدرس آن سایت شباهت زیادی به نام نرم افزار دارد. مثلا برای دانلود آنتی ویروس «اوست» به سایت «avast.com» مراجعه کنید. ماجرا درباره نرم افزارهای پولی پیچیده تر است. برای خرید اینترنتی این نرم افزارها به کارت اعتباری و یک حساب بانکی بین المللی نیاز است که در دسترس همگان نیست. خب برای رفع این مشکل باید نسخه کرک شده (قفل شکسته) نرم افزار را پیدا کنیم و یا به جای نرم افزار پولی از یک نرم افزار مشابه و رایگان استفاده کنیم. ما توصیه می کنیم حتی الامکان از نرم افزار جایگزین و رایگان استفاده کنید، اما برای بعضی نرم افزارها – مثل Photoshop – جایگزین مناسبی وجود ندارد و کاربران مجبور به استفاده از نسخه های کرک شده هستند. همان طور که می دانید این کار خلاف قانون کپی رایت بوده و دقیقا از همین جا است که خطرات آغاز می شود. بسیاری از نرم افزارهای کرک شده حاوی انواع بدافزارها خصوصا تروجان هستند. این امر کاملا طبیعی است. شما خودتان را جای یک هکر بگذارید. آیا حاضرید برای رضای خدا مدت ها وقت و انرژی خود را بگذارید تا بتوانید یک نرم افزار را کرک کنید و آن را به رایگان در اختیار دیگران قرار دهید؟ مسلما نه.
هکرها در ازای نرم افزار رایگانی که در اختیار کاربران قرار می دهند، انتظار جبران دارند. بعضی از آنها فقط به نوشتن نام خود به عنوان هکرِ نرم افزار و کسب شهرت از طریق آن بسنده می کنند. اما گروهی دیگر در نسخه کرک شده یک بدافزار قرار می دهند تا اطلاعاتی را (مثلا رمزعبور حساب بانکی) از کاربران بدست بیاورند و آن را به پول تبدیل کنند.
خب پس تکلیف چیست؟ توصیه ما این است که حتی الامکان از نرم افزارهای کرک شده استفاده نکنید و اگر مجبور بودید، قبل از اینکه نرم افزار را نصب کنید، پوشه حاوی نرم افزار را با آنتی ویروس و دیگر نرم افزارهای امنیتی خود کنترل (scan) کنید. سپس نرم افزار را نصب کرده و این بار کل کامپیوتر خود را اسکن کنید. اگر در اسکن چیزی پیدا نشد که خوش به حال تان و می توانید دفعات بعد هم از همین نسخه کرک شده استفاده کنید. ولی اگر در اسکن بدافزاری پیدا شد، ضمن آنکه به آنتی ویروس می گویید که آن بدافزار را پاک کند، توصیه می شود دفعات بعد از نسخه دیگری استفاده کنید. البته اگر نرم افزارهای امنیتی شما قوی و آپدیت (به روز) باشند احتمالا خطر زیادی شما را تهدید نمی کند. یادآوری: یکی از معمول ترین فایل های آلوده به بدافزارها کی جن (Keygen) ها هستند. کی جن ها همان نرم افزارهایی هستند که برایتان رمزعبور تولید (Generate) می کنند.

۲- سایت های حاوی کدهای مخرب
خطر آلودگی از این طریق بستگی مستقیمی به عادات وبگردی تان دارد. اگر شما همیشه به یکسری سایت های شناخته شده و معتبر سر بزنید، خطر زیادی تهدیدتان نمی کند. مشکل زمانی پیش می آید که به دنبال چیزی در موتورهای جستجو می گردید. در این موارد موتور جستجو سایت هایی پیشنهاد می دهد که هیچ شناختی از آنها ندارید و ممکن است حاوی کدهای مخرب باشند.

توصیه هایی برای وبگردی امن تر:
از مرورگر فایرفاکس استفاده کنید. برای اطلاعات بیشتر مطلب زیر را مطالعه نمایید:
اگر سرعت اینترنت خوبی دارید از حالت «گشت و گذار محرمانه» استفاده کنید. برای فعال کردن این حالت در فایرفاکس در منوی Tools روی گزینه Private Browsing Windows کلیک کنید. در پنجره بعد روی دکمه Start Private Browsing کلیک کنید. با این کار تمام Tab های فعلی فایرفاکس تان بسته می شوند و پنجره Private Browsing باز می شود. پس از گشت و گذار در اینترنت زمانی که پنجره را می بندید، تمام تاریخچه، کوکی ها و هر فایل دیگری که در زمان وبگردی محرمانه ذخیره شده است، پاک می شوند و در آخر Tab های فایرفاکس عادی تان باز می گردند.
استفاده از افزونه Noscript در فایر فاکس. برای اطلاعات بیشتر مطلب زیر را مطالعه نمایید:

۳- ضمیمه هایی که به ایمیل ها الصاق می شوند
هیچ گاه ایمیلی که فرستنده آن را نمی شناسید باز نکنید. بلکه با خیال راحت آن را حذف کنید. اگر از جی‌میل استفاده می کنید آن ایمیل را تیک زده و روی دکمه Report Spam کلیک کنید، تا دیگر ایمیلی از این شخص برای تان نیاید.
نکته: نام فرستنده این ایمیل ها معمولا نام یک بانک معتبر است و در Subject ایمیل نوشته که شما پول فراوانی برنده شده اید و یا از یک نام زیبای زنانه استفاده شده.

۴- استفاده از نقص های نرم افزاری
برای حل این مشکل سعی کنید همیشه نرم افزارهایتان را به روز نگه دارید. خصوصا به روز رسانی های امنیتی (Security Updates) را حتما نصب کنید.

اگر به تروجان آلوده شدید
نرم افزارهای آنتی ویروس توانایی پاک کردن تروجان ها را دارند. آنها حتی می توانند قبل از نفوذ تروجان به سیستم جلوی آن را بگیرند. البته اگر از عملکرد یک تروجان آگاهی کافی داشته باشید، حتی خودتان می توانید آن را پیدا کرده و پاک کنید. البته در مورد تروجان هایی که دسترسی هکر را به سیستم فراهم می آورند، ماجرا کمی پیچیده تر است. در این موارد اگر امنیت کامپیوتر اهمیت زیادی دارد، توصیه می شود کل هارد کامپیوتر را فرمت (پاک) کنید و از ابتدا روی آن سیستم عامل و نرم افزارهای مورد نیاز را نصب کنید.

و در آخر شیوع تروجان ها

با توجه به علاقه روز افزون هکرها به مبحث کنترل کامپیوتر از راه دور، شیوع تروجان در میان بدافزارها در حال افزایش است. طبق آمار مختلف در سه ماهه آخر سال 2009 بین 70 تا 80 درصد از بدافزارهای کشف شده در سراسر دنیا تروجان بودند و این میزان در حال افزایش است. پس بهتر است آنها را جدی بگیرید.

*توضیح درباره ماهیت تروجان یا برنامه یا ویروس*:
این جوجه ویروس همینطور كه دوستان اطلاع دارن تازگی ها شناسایی شده و 100% از فلاش مموری و مموری موبایل میاد.
وقتی كه ما بر روی درایو ساخته شده فلاش مموری دابل كلیك كنیم در حقیقت سیستم خودمون ویروسی شده بهمین سادگی و این ویروس از خانواده ویروسهای اوتوران است و فایلهایی كه هم ایجاد میكنه معمولا یك فایل *.exe به اسمهای مختلف است و یك فایل *.ini به اسم auto run میسازه .
در واقع ما بعد از ویروسی شدن سیستم به این ویروس بر روی هر درایوری كه دابل كلیك كنیك اون درایور ویروسی میشه چون گغتم این ویروس از خانواده ویروسهای اوتوران است.
.................................................. .................................................. .............................................
*توضیح درباره اثرات ویروس بر روی سیتم قربانی* :
مهمترین عمل ماكرویی كه این ویروس میكنه پاك شدن folder option است
یا مثلا وقتی folder option را باز میكنیم در تب view و گزینه hidden files and folders یك مشكل اساسی ایجاد میكنه كه اون مشكلات 3 حالت داره:
1* میره تو حالت ( (Do not show files and folders و ما به هیچ گونه نمیتونیم فایلهای مخفی خودمون رو ببینیم
2* هر دو دایره در گزینه hidden files and folders تیك میخوره
3* هر دو دایره در اونجا خالی میشه
نكته: در حالت بالا هر چند مرتبه كه ما فایل ها رو در حالت show قرار بدیم و oky كنیم بازم برمیگرده با حالت قبلی و اینم از علایم ویروس است.
.................................................. .................................................. ............................................
*مراحل كشتن ویروس و یا خنثی كردن اون* :(خواهشا مرحله به مرحله فقط همین كارها را بكنید و از خودتون نواوری به خرج ندید)
اول بگم كه به قول حرفه ای های ویروس کشی اگه انتی ویروس اپدیت كاسپر 8 اینترنت سكیورستی داشته باشی یا یك انتی ویروس اپدیت دیگه كه مشكل حله و لی من میخام روش ابتكاری خودم كه مطمینم در هیچ سایت دیگری تا این لحظه به این كاملی گذاشته نشده رو براتون بذارم:
1*ابتدا بعد از ویروسی شدن كامپیوتر, ویندوز را در صورت امكان با حالت safe mode بالا میاریم كه حتما میدانید محیط امنی هستش كه از سوی Microsoft تایید شده هستش . برای چی گفتم در صورت امكان ؟ چون ممكنه رم كامپیوتر هم درگیر این ویروس شده باشه یا مثلا : درایو ویندوز NTFS باشه و در این حالت ویندوز SAFE MODE بالا نمیاد.
2*اگر safe mode امد بالا كه هیچی و اگر نه (درصورت نیامدن بالا ویندوز در حالت (safe modeباید در پنجره run از منوی استارت تایپ كنیم : msconfig بعدش در پنجره باز شده در تب general گزینه selective startup را انتخاب كرده
و تیك گزینه های load startup items و load system servis را برمیدارم و oky زده و بعد پیغام بعدی را زده تا سیستم ریست شود.
3*این فایل گذاشته شده در ضمیمه را از rar خارج كرده و بر روی ان كلیك میكنیم این باعث میشه كه تنظیمات registry به حالت نرمال برگرده
4*فولدر اپشن اگر حذف شده باشد برمیگردد یا اگر اون 3 مشكل براش پیش اومده باشد دوباره به حالت نرمال بر میگرده كاری كه شما میكنید این هست كه بعد از بالا اومدن سیستم در همون صفحه desktop سطل اشغال را باز كرده و از
tools و folder option در تب view گزینه show files and folders را انتخاب كرده و تیك دو تا گزینه زیر اون رو هم برمیداریم و oky میزنیم.
نكته : از اینجا مراحل حساس میشه خواهشا مرحله به مرحله و طبق دستور من پیش برین
5* my computer را باز كرده و در ادرس بار یا خط فرمان (address ) از بالای صفحه مانیتور به سمت پایین سومین ردیف كلیك كرده و تایپ میكنید : c:\ وبعد وارد اونجا كه شدید این دو فایل autorun.infو *.exe كه یك فایل با اسم عجیب هست پاك كنید دقت كنید این فایلها از دزایو c پاك نشوند كه ویندوز بالا نمیاد:
AUTOEXEC.BAT NTDETECT.COM ntldr boot.ini pagefile.sys
6*به همین ترتیب در ادرس بار نام تمامی درایوها مثلا: ( f:\ e:\ d:\ ) را نوشته حتی درایو فلاش و یكی یكی این دو تا فایل را ازتوشون پاك میكنیم
نكته دقت شود در حال انجام این كار بر روی درایوها دابل كلیك نشود كه هر چی ریسیده بودیم پنبه میشود.
7*سیستم را یك بار ریست كرده
8* ویروس یرای همیشه از سیستم شما پاك میشود .
9*خسته نباشید
.................................................. .................................................. ..............................................
*توصیه های ایمنی جهت جلوگیری از وقوع چنین عواملی :
هیچ وقت بر روی فلاشها و درایو های مموری دابل كلیك نكنید و حتما از ادرس بار داخل اون درایو شوید.
یك انتی ویروس ابدیت با توجه به شرایط سیستمتون نصب كنید تا از وقوع چنین عوامل مخوفی جلوگیری كنید.

یکی از نخستین سوالاتی که در ذهن هر کاربری که به تازگی نام لینوکس به گوشش خورده است مطرح می شود این است که خوب لینوکس چه تفاوتی با ویندوز دارد؟ من در این مقاله قصد دارم بدون اینکه وارد مسائل خیلی فنی شوم به طور اجمالی این موضوع را تشریح کنم.
لینوکس چیست؟ لینوکس به خودی خود، یک هسته (Kernel) است. هسته بخش اصلی سیستم عامل را تشکیل می دهد که کار آن کنترل داده ها، مدیریت حافظه، سخت افزار، ورود و خروج داده ها و تمامی موارد اصلی سیستم عامل می باشد.
لینوکس به خودی خود سیستم عامل به شمار نمی رود بلکه با استفاده از ابزارهایی که پروژه بازمتن (OpenSource) گنو (GNU) برای آن تولید کرده است تبدیل به یک سیستم عامل کامل می شود (به همین دلیل است که لینوکس را معمولا لینوکس یا GNU/Linux می نامند) و با اضافه کردن سایر نرم افزارهای بازمتن به آن، می توان از آن در موارد متعددی مانند سرویس دهنده ها، ایستگاه های کاری، کامپیوترهای روی میزی، ابر رایانه ها، ابزارهای صنعتی و پزشکی که دارای سیستم های درونه ای Embedded)) می باشند و. . . استفاده کرد.
از نظر فنی، لینوکس را می توان نمونه بازمتن و آزاد سیستم عامل های خانواده یونیکس نامید. زیرا بر اساس استاندارد POSIX پیاده سازی شده و کاملا با آن سازگار است. بنابراین لینوکس را می توان نواده سیستم عامل پرسابقه و مستحکم یونیکس دانست که البته خواص خوب آن را نیز به ارث برده است. اکنون تفاوت های اصلی لینوکس و ویندوز را با هم می شماریم:
۱) سیستم عامل آزاد لینوکس یک سیستم عامل آزاد و بازمتن است.
کد منبع آن در اختیار همگان قرار دارد و همه می توانند در کدهای آن تغییر ایجاد کرده و بنا به نیازشان استفاده کنند. آزاد و در دسترس بودن کدهای منبع سبب می شود تا بتوانید از طرز کارکرد دقیق سیستم عامل مطلع شوید. شما بسیاری از توزیع های لینوکس را می توانید به هر تعداد کپی کرده و بین دوستانتان پخش کنید. در سمت مقابل ویندوز یک سیستم عامل اختصاصی است که کد منبع آن سری نگه داشته شده و برای همگان در دسترس نیست. شما نمی توانید بفهمید که واقعا در زیر سیستم عامل ویندوزتان چه می گذرد آیا یک برنامه جاسوسی در آن پنهان نشده است؟ بعید نیست.
سیستم عامل ویندوز رایگان نبوده و شما نمی توانید آنرا کپی کرده و پخش کنید. در صورت این کار شما خلافکار هستید و جریمه و مجازات خواهید شد. (فعلاً نه در ایران ولی در ۶-۴ سال آینده بله) لینوکس را به هواپیمایی تشبیه کرده اند که هر قسمت از آن را در جایی ساخته اند. لینوکس واقعا محصول کشور خاصی نیست. تعداد زیادی از مردم در سرتاسر جهان در حال کار بر روی بخش های مختلف آن و توسعه آن هستند.
تعداد برنامه نویسانی که روی بخش های مختلف سیستم عامل لینوکس کار می کنند به حدود ۴۰۰ هزار نفر می رسد در حالی که تعداد کل برنامه نویسان مایکروسافت کمتر از ده هزار نفر است. همین تفاوت کیفیت کار را مشخص می کند. شما با سیستم عامل لینوکس آزاد هستید. لازم ندارید تا از نرم افزارهای اختصاصی استفاده کنید و تحت انقیاد آنها در آیید.
۲) سرعت قدرت پایداری
لینوکس نواده سیستم عامل یونیکس است. بنابراین ساختار کلی این سیستم عامل کاملا با ویندوز متفاوت است. این به این معنی است که مثلا شما نخواهید توانست برنامه هایی که در ویندوز دارید روی لینوکس اجرا نمایید (البته راه هایی وجود دارد - شبیه سازها - ولی در حالت عادی خیر). یکی از خواص اصلی سیستم عامل های خانواده یونیکس پایداری و استقامت بسیار بالای آنهاست. این سیستم عامل ها به این راحتی ها خراب نشده و به ندرت نیاز به بوت مجدد پیدا می کنند. لینوکس هایی وجود دارند که شما می توانید سالها بدون نیاز به بوت از آنها استفاده نمایید. در سمت مقابل حتی جدیدترین و پایدارترین سیستم های ویندوز نیز اندازه لینوکس پایدار نیستند. برای بکارگیری سیستم های ویندوز به عنوان سرویس دهنده به حافظه و پردازنده های قویتری نیاز دارید و مطمئن باشید اگر هر چند روز آن را بوت نکنید، از کار خواهد افتاد! من حدود ۲ سال است با این سیستم عامل کار می کنم. تنها یکبار مجبور شده ام به دلیل اشکال در کارت صوتی آن را بوت کنم. (فقط کارت صوتی از کار افتاده بود!) در صورتی که در ویندوز، شما اگر خیلی شانس داشته باشید، حتماً هفته ای ۳-۲ مشکل را که منجر به بوت خواهند شد خواهید داشت.
معمولا سیستم عامل لینوکس به راحتی خراب نمی شود و برعکس ویندوز مجبور نیستید تا آن را هر چندماه یکبار مجددا نصب کنید. حتی برخی از انواع لینوکس به نصب «یکبار برای تمامی عمر» مشهور هستند. این گونه سیستم ها را می توانید حین کار و حتی بدون بوت به نسخه های جدیدتر ارتقا دهید.
۳) امنیت، امنیت، امنیت
امروزه در دنیایی متکی بر فناوری اطلاعات زندگی می کنیم که هر لحظه به خطر افتادن جریان اطلاعات منجر به بروز خسارت های تجاری جبران ناپذیری خواهد شد. امروزه همه به دنبال یک سکوی (Platform) امن تر برای اجرای برنامه های کاربردی و سرویس دهنده ها هستند.
لینوکس حرف های زیادی برای گفتن در سمت امنیت دارد. بسیاری از قابلیت های امنیتی که در ویندوز وجود ندارند و یا فقط با اضافه کردن نرم افزارهای اضافی قابل دسترسی می باشند بطور درونی و پیش گزیده در لینوکس پیاده سازی شده اند.
لینوکس از ابتدا برای محیط های شبکه ای و چند کاربره طراحی شده است و همین باعث رعایت مسائل امنیتی از ابتدا در آن شده است درحالی که ویندوز اینگونه نبوده و درحال حاضر نیز از نظر امنیتی دارای نقاط ضعف فراوانی است. مثلا یک برنامه مخرب با استفاده از همین ضعف های امنیتی می تواند کل سیستم عامل را نابود کند ولی در صورتی که مورد مشابهی در لینوکس وجود داشته باشد حداکثر به دایرکتوری خانگی کاربر اجرا کننده آسیب خواهد رسید نه کل سیستم عامل. اینطور نیست که لینوکس فاقد هر گونه اشکال امنیتی باشد خیر، ولی باز بودن کد منبع آن باعث می شود تا بسیاری از اشکالات امنیتی پیش از ایجاد خسارت و در مراحل توسعه و برنامه نویسی برنامه بر ملا شده و رفع شوند. در صورتی که اشکالی نیز در برنامه های منتشر شده یافت شود به دلیل موجود بودن کد منبع سریعا برطرف می گردد.
در صورتی که در سیستم عامل ویندوز شما باید منتظر مایکروسافت بمانید و بمانید و بمانید.
سیستم عامل ویندوز دارای اشکالات امنیتی بسیاری است که به راحتی هم کشف نمی شوند و هنگامی کشف می شوند که خسارات جبران ناپذیری در اثر حمله از طریق آن ضعف های امنیتی رخ دهد که امثال آنرا شاهد هستیم. می توان ادعا کرد که تقریبا هیچ ویروسی برای لینوکس وجود ندارد و این درحالی است که سالیانه بیش ۱۰۰۰ از ویروس و کرم مختلف برای سیستم عامل ویندوز ایجاد می شود. این بخاطر عدم گسترده بودن لینوکس نیست (حدود ۷۰ درصد از سایت های وب در جهان بر روی سیستم عامل های خانواده یونیکس و لینوکس و سرویس دهنده وب آپاچی درحال اجرا هستند) بلکه به دلیل وجود حفره های امنیتی متعدد ویندوز و سیاست انحصارگرایی مایکروسافت است. یعنی چه؟ مایکروسافت طوری رفتار و سیاست گذاری کرده است که مشتریان خود را تنها به محصولات خودش عادت دهد. بسیاری از کاربران ویندوز از اینترنت اکسپلورر و آتلوک برای مرور وب و پست الکترونیک استفاده می کنند. من به عنوان یک ویروس نویس می دانم که اگر ویروسی را برای کاربران ویندوز بنویسم بر روی کامپیوترهای ۹۰ درصد آنها اثر خواهد کرد. چون اکثرا از EI و Outlook استفاده می کنند. ولی در لینوکس چطور؟ در لینوکس شما طیف وسیعی از انتخاب و عدم اجبار دارید. من از مرورگر موزیلا استفاده میکنم. دوستی دارم که Konqueror را ترجیح می دهد. دیگری از Opera استفاده می کند. من از Kmail استفاده می کنم. دوستم از Evolution دیگری از Pine و بعدی از Mutt و برادرم هم از Mozila mail؛ من فقط می توانم برای یکی از اینها ویروس بنویسم چون روی بقیه کار نخواهد کرد و عملا میزان اثر آن اندک خواهد بود. ضمنا هیچیک از ویروس هایی که برای ویندوز نوشته شده اند بر روی لینوکس کار نمی کنند.
۴) تعدد سکوهای اجرایی
لینوکس برخلاف ویندوز بر روی تعداد زیادی از سکوهای مختلف سخت افزاری اجرا می شود و شما حتی قادرید آن را برای کار بر روی سکوی مورد نظرتان تغییر دهید. این قابلیت لینوکس را برای بکارگیری در سخت افزارهای درونه ای (Embedded) بسیار مناسب می سازد. هسته ۶/۲ لینوکس این امکان را فراهم می سازد تا لینوکس را بر روی دستگاه های بسیار کوچک و یا ابر رایانه های بسیار بزرگ اجرا نمایید. اصلاً ویندوز می تواند؟
۵) گسترده ترین تنوع در کاربرد
لینوکس را می توانید برای انجام وظایف بسیار متعددی بکار بگیرید. از دستگاه چک کردن اتصالات شبکه، دیوار آتش، مسیریاب (Router) شبکه، سرویس دهنده های مختلف مانند وب، بانک اطلاعاتی، فایل چاپ و. . . میزهای کار (esktopD)، ایستگاه های کاری(Workstations) و. . . سیستم عامل لینوکس حتی این امکان را دارد که از آن بتوان به صورت یک سیستم زنده و پرتابل استفاده کرد. به این معنی که کل سیستم عامل از روی یک دیسک CD اجرا شود و شما آن را با خودتان جابجا کنید و میزکار و تنظیماتتان را همراه خودتان منتقل کنید. علاوه بر این این قابلیت برای رفع اشکال و نمایش آن نیز بسیار مفید است.
۶) تنوع در انتخاب
به دلیل آزاد بودن سیستم عامل لینوکس هر گروه یا موسسه تجاری یک نسخه خاص از آن که به توزیع یا پخش (Distribution) معروف هستند منتشر ساخته است. این توزیع های مختلف همگی لینوکس هستند ولی هریک معمولا برای یک یا چند امر خاص مانند سرویس دهنده، دیوار آتش، میزکار و. . . طراحی شده اند و هریک قابلیت ها و بهینه سازی ها خاص خودشان را به کاربران ارائه می کنند. کاربران در این میان آزادی انتخاب زیادی داشته و می توانند چیزی که کاملا نیازشان را برطرف می کند انتخاب کنند. چیزی که در ویندوز نمی توان مفهومی برای آن پیدا کرد.
۷) سیستم عاملی حرفه ای
لینوکس یک سیستم عامل حرفه ای است. یعنی ممکن است یک کاربر کاملا غیر فنی برای مدیریت آن و انجام برخی از تنظیمات سخت افزاری دچار مشکل شود و نتواند به راحتی این کار را انجام دهد. البته برخی از توزیع های لینوکس این امور را بسیار راحت (و حتی راحت تر از ویندوز) کرده اند ولی با این حال به طور کلی لینوکس یک سیستم عامل حرفه ای است که در عین سادگی از پیچیدگی های فنی زیادی برخوردار است. البته تمام کاربران لازم نیست این امور را بدانند.
مثلا یک کارمند دفتری که اموری مانند تایپ و حسابداری را با کامپیوترش انجام می دهد ممکن است از نظر فنی تفاوتی را احساس نکند ولی لینوکس خوراکی ۴ ساله برای کاربران خوره فراهم می سازد! برخلاف ویندوز نکات بی پایانی برای یادگیری در لینوکس وجود دارد.
این سیستم عامل ۴ سال به راحتی شما را مشغول خواهد کرد و می توانید مطمئن باشید پس از آن بازهم مطالب جدیدی برای یادگیری وجود خواهند داشت! پس خوره های کامپیوتری از آن لذت وافری خواهند برد و هرگز آن را رها نخواهند کرد. برخلاف ویندوز در لینوکس راحت تر هستید تا بسیاری از کارهای پیکربندی و سیستمی را از خط فرمان بسیار قدرتمند و عالی آن انجام دهید. با اینکه برای بسیاری از امور مانند ویندوز ابزارهای گرافیکی طراحی شده است یک کاربر حرفه ای واقعا از خط فرمان لینوکس لذت خواهد برد. خط فرمان ویندوز را اصلا می توان خط فرمان نامید؟
۸) بهشت برنامه نویسان !
لینوکس را بهشت برنامه نویسان نامیده اند. برخلاف ویندوز که اکثر ابزارهای برنامه نویسی روی آن را باید جداگانه نصب و حتی خریداری نمایید لینوکس به همراه تمامی ابزارهای برنامه نویسی مورد نیازتان و با هر زبانی که فکر کنید ارائه می شود. کافی است آن را نصب کنید و کار برنامه نویسی تان را با ابزارهای دلخواهتان شروع کنید.
۹) یک جعبه ابزار کامل
لینوکس برای کاربران حرفه ای یک جعبه ابزار کامل به شما می رود که در آن تمامی ابزارهای مورد نیاز مانند برنامه های اینترنتی، ابزارهای امنیتی مانند ابزارهای آزمایش شبکه، ابزارهای برنامه نویسی، هزاران صفحه کتاب و راهنما در آن پیدا خواهید کرد. ابزارهایی که در اختیارتان قرار دارد چنان متنوع هستند که می توانید ۹۰ درصد اطمینان داشته باشید که پس از نصب آن به چیز دیگری نیاز نخواهید داشت.
۱۰) یکی از زیباترین دستاوردهای بشری
لینوکس در سایه همکاری و تبادلات علمی هزاران نفر در سرتاسر جهان ایجاد شده و توسعه یافته است. این همکاری چنان گسترده و زیبا بوده و هست که به سیستم عامل لینوکس لقب یکی از زیباترین دستاوردهای همکاری جمعی بشر داده شده است. فرهنگ حاکم در جامعه لینوکس و بازمتن فرهنگ کمک اشتراک اطلاعات و تلاش برای بهبود هرچه بیشتر محصولات و انجام هرکاری که از دستت برمی آید است. هرکس که می خواهد با این سیستم عامل کار کند باید تمامی دیدگاه ها و عقاید قبلی خود را درباره نرم افزارها و سیستم عامل کنار گذاشته و با یک دیدگاه جدید و طرز فکر متحول شده وارد دنیای لینوکس شود زیرا با فرهنگ حاکم متفاوتی روبرو خواهد بود. لینوکس نوید دهنده آزادی است. . .

 

 

 

 

 

 

 

 

آموخته ایم که ماده سه حالت جامد ، مایع و گاز دارد که به تازگی هم دو حالت دیگر به آن اضافه شده است. جامدات شکل خاصی دارند، یعنی مولکولهای آنها موقعیت خاصی نسبت به یکدیگر داشته و نمی توانند آزادانه به هر سو حرکت کنند . ولی مولکول های مایعات چنین قیدی نسبت به هم ندارندو در کل حجم آن در حرکت اند . کریستالهای مایع موادی هستند که ظاهر مایع دارند، اما مولکولهای آنها آرایش خاصی نسبت به یکدیگر دارند ، درست مانند جامدات که در شکل هم به راحتی دیده می شود. به همین دلیل کریستال مایع خصوصیاتی شبیه به مایع و جامد داشته و به همین دلیل با چنین اسم متناقضی خوانده می شوند . این مواد به شدت به دما حساس اند و اندکی حرارت لازم است تا آنها را به مایع واقعی درآورد و یا اندکی سرما تا به معمولی تبدیل شود. به همین دلیل است که LCD ها در مقابل تغییرات دما عکس العمل نشان داده و به عنوان دماسنج طبی استفاده می شوند . جالب این است که به دلیل همین حساسیت نمی توان از کامپیوترهای کیفی یا نظایر آن در هوای بسیار سر و یا مثلاً در آفتاب داغ ساحل دریا استفاده کرد . در این وضعیت معمولاً LCD ها عکس العمل های عجیب و غریبی از خود نشان می دهند .
انواع مختلفی از مواد شناخته شده اند که در دمای معمولی چنین خصوصیاتی دارند. اما دسته ای از آنهاهستند که به جریان الکتریسیته هم حساس هستند و مولکولهای آن متناسب با جریان برق ورودی می چرخند و تغییر زاویه می دهند . این خصوصیت عجیب اثر جالبی هم دارد. وقتی نور از درون یک کریستال مایع این چنین عبور کند، پلاریزاسیون یا قطبش آن هم جهت با مولکولهای کریستال می شود . از همین خاصیت برای LCD ها استفاده شد. با این توضیح که چون کریستالهای مایع شفاف و هادی الکتریسیته هستند ، به راحتی می توان آنها را در جریان الکتریسیته قرار داد و نور را از آن عبور داد. برای این کار به جز کریستال مایع به 2 تکه از این شیشه پلاروید یا قطبشگر هم نیاز است. احتمالاً این شیشه ها را دیده اید. اگر دو تکه از این شیشه ها را روی هم قرار دهید. نور به راحتی از آن عبور می کند . اما وقتی یکی از آنها را 90 درجه نسبت به دیگری بچرخانید ، دیگر نور رد نمی شود . این اتفاق به این دلیل روی می دهد که هر شیشه نو را فقط در جهت خاص محور خود عبور می دهد . اگر دو شیشه هم محور باشند نور به راحتی عبور می کند اما اگر محورها با هم زاویه 90 درجه داشته باشند نور رد نخواهد شد .
برای ساخت LCD دو شیشه پلاروید را با 90 درجه اختلاف نسبت به یکدیگر قرار می دهند و یک کریستال مایع بین آنها می گذارند . وقتی کریستال به جریان برق وصل نباشد؛ نور از قطبشگر اول می گذرد و وارد کریستال مایع می شود جهتش 90 درجه تغییر کرده و به همین دلیل از قطبشگر دوم هم عبور کرده و به چشم می رسد. اما وقتی که جریان به کریستال وصل باشد ،نور دیگر چرخشی نخواهد داشت و نمی تواند از کریستال دوم عبور کند . ساختن یک LCD همان طور که در بالا توضیح داده شد، بسیار ساده تر از آن است که به نظر می آید . فقط به یک ساندویچ شیشه و کریستال نیاز داریم. اما همین ساندویچ ساده 80 سال پس از کشف کریستالهای مایع ساخته شد. کریستال مایع را یک گیاه شناس اتریشی در سال 1888 برای اولین بار در حین ذوب جامدی از مشتقات آلی کشف کرد . اما اولین LCD را یک کارخانه آمریکایی در سال 1968 ساخت . تکنولوژی ساخت LCD هر روز متکامل تر شده و جای بیشتری در صنایع امروز به خود اختصاص می دهد . البته هنوز هم تحقیقات برای ساخت نمونه های بهتر و کاراتر این وسیله ادامه دارد.

دوباره از غم و رنج و عذاب یا اللَّه

شده ‏است دیده زهرا پرآب یا اللَّه

 

سخن ز بى كسى یك امام مظلوم است

كه هست غربت او بى حساب یا اللَّه

 

سخن ز هادى دین قبله ‏كریمان‏است

عزیز فاطمه و بوتراب یا اللَّه

 

تمام عمربه‏زندان‏چوجدخودموسى

كشیده محنت و درد و عتاب یا اللَّه

 

براى حفظ وجود امید مظلومان

نموده غربت و غم انتخاب یا اللَّه

 

شبیه حضرت حیدر ندارد او یاور

سلام او شده است بى جواب یا اللَّه

 

ز تربت و حرم مادرش چو دور افتاد

شده است بیت امیدش خراب یااللَّه

 

غمى كه عسگرى از یاد آن فغان دارد

" امام هادى و بزم شراب یا اللَّه"

 

به پشت مركب دشمن چنان عرق مى‏ریخت

كه كرد خشم تو را در شتاب یا اللَّه

 

به غیر عسگرى از ماتمش نمى‏گرید

كه هست صاحب غم آن جناب یا اللَّه

چرا چنین متوكل به ما جفا كردى

شدى به كین متوسل ستم روا كردى

 

غم مدینه مرا كم نبود اى ظالم؟

كه طعن و تهمت و تبعید را روا كردى

 

مگر مرا به تمسخر گرفته‏اى كان شب

به جشن و لهو و لعب خواهش غنا كردى

 

براى من شب جشن تو پر ز ماتم بود

خوشى نبود كه بر پایىِ عزا كردى

 

سرور و بزم تو تنها سر بریده نداشت

چرا سرم نبریدى؟ به من جفا كردى

 

ز روى پاك و نجیبم حیا نكردى تو؟

چسان ز شعر من اى بى حیا حیا كردى

 

عبادت شب و ذكر و ترحمم دیدى

ولى به دشمنى خویش اتّكا كردى

 

هزار نقشه به قتلم‏كشیدى واجرا

بدست معتز ملعون در انتها كردى

 

براى حفظ متاعِ دو روزه دنیا

تو باب، در همه جا، سبّ اوصیا كردى

 

به بغض آل على راه كربلا بستى

جفا به زائر وسلطان نینوا كردى

 

براى عُسرت و آزار زائران حسین

پس از دو قرن عجب ظالمانه تا كردى

 

چه دستها كه بریدى ز قبر پاك حسین

به زجر و حرمله و شمر اقتدا كردى

 

یزید آب بر او بست و تو حَرَم بر آب

به شاه تشنه لبان كار اشقیا كردى

دل را شراره غم تو پُرشرار كرد

داغ تو قلب خسته دلان داغدار كرد

اى سرو بوستان ولا از غم تو چرخ

جارى ز دیده اشك چو ابر بهار كرد

با كشتن تو قاتلت اى هادى امم

خود را به نزد ختم رسل شرمسار كرد

هرگز ندیده دیده تاریخ تاكنون

چون قاتل تو كو ستم بى شمار كرد

دشمن فكند گوشه زندان ز راه كین

هر كس ز مهر، دوستیت اختیار كرد

رویش سیاه باد كه آن خصم بدمنش

روز زمانه تیره تر از شام تار كرد

در ماتم تو چاك گریبان خویش را

فرزند داغدار تو با حال زار كرد

بر تربت تو مادر پهلو شكسته ات

اشك از بصر چو گوهر غلطان نثار كرد

اى شمع برفروخته عشق، اهل دل

طوف حریم پاك تو پروانهوار كرد

باشد گداى خاك نشینت كسى كه او

خود را مقیم درگهت اى شهریار كرد

هركس غلام كوى تو گردید بى گمان

بر صاحبان تاج و نگین افتخار كرد

از لطف خویش «حافظى» دل شكسته را

یزدان به سفره كرمت ریزه خوار كرد

باز هم موسم پرپر شدن گل آمد

باز هم فصل فراق گل و بلبل آمد

آسمان دل ما ابرى و بارانى شد

دیده را موسم اشك و گهرافشانى شد

دل بى‏سوز و گداز از غم زهرا دل نیست

دل اگر نشكند از ماتم او، جز گل نیست

خون و اشك از دل و از دیده ما مى‏جوشد

فاطمه صورت خود را ز على مى‏پوشد

عمر كوتاه تو، اى فاطمه فهرست غم است

قبر پنهان تو روشنگر اوج ستم است

رفتى، اما ز تو منظومه غم بر جا ماند

با دل خسته و بشكسته على تنها ماند

اثر دست‏ستم از رخ نیلى نرود

هرگز از یاد على، ضربت‏سیلى نرود

با على راز نگفتى تو زبازوى كبود

باپدرگوى كه بعد از تو چه بود و چه نبود

شهر اگر شهر تو، پس حمله به آن خانه چرا

مرگ جانسوز چرا؟ دفن غریبانه چرا؟

داغ ما آتش و میخ در و سینه است هنوز

مدفن گمشده در شهر مدینه است هنوز

باغ، تاراج شده، عطر اقاقى مانده است

سنت دفن شبانه ز تو باقى مانده است

جلوه جنت‏به چشم خاكیان دارد بقیع

جلوه جنت‏به چشم خاكیان دارد بقیع یا صفاى خلوت افلاكیان دارد بقیع

گر حصار كعبه را جبریل دربانى كند صد چو موسى و مسیحا پاسبان دارد بقیع

گر چه با شمع و چراغ این آستان بیگانه است الفتى با مهر و ماه آسمان دارد بقیع

گرچه محصولش بظاهر یك نیستان ناله است یك چمن گل نیز در آغوش جان دارد بقیع

گرچه مى‏تابد بر او خورشید سوزان حجاز از پر و بال ملائك سایبان دارد بقیع

میتوان گفت ازگلاب گریه اهل نظر بى نهایت چشمه اشك روان دارد بقیع

بشكند بار امانت گرچه پشت كوه را قدرت حمل چنین بار گران دارد بقیع

تا سروكارش بود با عترت پاك رسول كى عنایت‏با كم و كیف جهان دارد بقیع

این مبارك بقعه را حاجت‏بنور ماه نیست در دل هر ذره خورشیدى نهان دارد بقیع

اینكه ریزد از در و دیوار او گرد ملال هر وجب خاكش هزاران داستان دارد بقیع

چون شد ابراهیم قربان حسین فاطمه پاس حفظ این امانت را بجان دارد بقیع

فاطمه بنت اسد عباس عم، ام البنین اینهمه همسایه عرش آستان دارد بقیع

در پناه مجتبى در ظل زین العابدین ارتباط معنوى با قدسیان دارد بقیع

باقر علم نبى و صادق آل رسول خفته‏اند آنجا كه عمر جاودان دارد بقیع

×××

قرنها بگذشته بر این ماجرا اما هنوز داغ هجده ساله زهراى جوان دارد بقیع

كس نمیداند چرا یا قرة عین الرسول منظره فصل غم انگیر خزان دارد بقیع

آخر اینجا قصه گوى رنج‏بى پایان تست غصه و غم كاروان در كاروان دارد بقیع

خفته بین منبر و محرابى اما بازهم از تو اى انسیه حورا نشان دارد بقیع

راز مخفى بودن قبر ترا با ما نگفت تا بكى مهر خموشى بر دهان دارد بقیع؟

شب كه تنها میشود با خلوت روحانى‏اش اى مدینه انتظار میهمان دارد بقیع

شب كه تاریك است و در بر روى مردم بسته‏اند زائرى چون مهدى صاحب زمان دارد بقیع

كاش باشد قبضه خاكم در آن وادى «شفق‏» چون ز فیض فاطمه خط امان دارد بقیع

محمد جواد غفور زاده كاشانى (شفق)

 

 

 

 

 

 

زندگانی امام هادی(ع)

شركت چاپ و نشر بین‌الملل

تألیف: محمدباقر شریف القریشی

ترجمه: غلامحسین انصاری

چاپ اول: 1387

 

 

 

 

بررسی اوضاع و شرایط دوران زندگی شخصیت‌های بزرگ و سترگ دینی و تاریخی، از مباحث راهبردی در كار پژوهش و تحقیق درباره بزرگان است. زیرا قسمت‌های مهمی از حیات فكری، اجتماعی و سیاسی و ابعاد گوناگون شخصیت و دلایل ماندگاری ایشان را آشكار می‌كند. كتاب زندگی امام هادی(ع) نوشته شریف القریشی تلاش دارد تا با بررسی عصر امام هادی(ع) و توجه به ابعاد مختلف زندگی آن حضرت، تصویر روشنی را از شخصیت و حیات این بزرگوار ارائه نماید.

دوران حیات امام آكنده از حوادث خوفناك بود، آشكارترین آن‌ها تسلط تركان بر تمامی شئون حكومت و در انحصار گرفتن اموال عمومی و دولتی است. سلطه ترك‌ها چنان گسترده بود كه هیچ نفوذ و اقتداری برای خلفای عباسی باقی نمانده و آنان از دخل و تصرف در امور داخلی و خارجی بر كنار بودند، هر یك از ایشان كه ترك‌ها از وی راضی بودند، در خلافت باقی می‌ماندند و هر كسی كه ترك‌ها از وی ناخرسند بودند معزول یا كشته می‌شد، و همین امر سرزمین‌های اسلامی را با بحران‌های سختی مواجه می‌ساخت، زیرا ترك‌ها مردمی بیابان‌نشین و دور از تمدن بودند و از سلطنت و مدیریت جامعه آگاهی نداشتند.

كتاب حاضر این موضوع را به تفصیل بیان می‌كند و تصاویری از دیگر حوادث آن زمان نیز فرا روی قرار می‌دهد تا خواننده بتواند با تصور و تأمل در فضا و شرایط به درك مطلوب‌تری از شخصیت امام هادی(ع) دست یابد.

این مجموعه همچنین به شرح حال اصحاب امام هادی(ع) و راویان احادیث وی، و توضیح قسمتی از اندیشه و علوم آن حضرت می‌پردازد.

«محمدباقر شریف‌القرشی» از معدود نویسندگانی است كه در بررسی زندگی ائمه اطهار به این مهم توجه ویژه‌ای دارد، چرا كه در پژوهش‌های جدید، به نظر می‌رسد این موضوع مورد اهمال قرار گرفته و توجه چندانی بدان نشده است.

نگارنده معتقد است ارائه این مباحث از متمم‌های بحث از هر شخصیت است و حیات فكری و فرهنگی و علاقه وی به مردم و علاقه مردم به او را آشكار می‌سازد.

فایده دیگر این بحث این است كه پاره‌ای از علوم شخصیت مورد نظر، كه در زندگی‌نامه‌های وی درج نشده است، در ضمن شرح حال اصحاب ذكر می‌شود.

نویسنده در شرح خصائل و رفتار نیك آن امام بزرگوار به سرچشمه‌های بنیادی آن اشاره می‌كند. امام هادی در خانواده‌ای پرورش یافتند كه رفتارهای نیك، آداب شكوهمند و فضیلت‌های آشكار، آن را از خانواده‌های دیگر متمایز می‌كرد. فرد كوچك آن‌ها به بزرگشان احترام می‌كرد و بزرگشان حرمت كوچكتر‌ها را نگه می‌داشت. مورخان نمونه‌های زیبا و افتخارآمیزی از احترام متقابل خاندان نبوت را ثبت كرده‌اند كه مایه عزت و افتخار مسلمانان است، از جمله روایت كرده‌اند كه امام حسین (ع) به سبب حفظ حرمت و بزرگداشت برادر بزرگوارش امام مجتبی(ع) در برابر او لب به سخن نمی‌‌گشود و امام سجاد با مادر یا دایه‌اش هم‌غذا نمی‌شد، زیرا نگران بود كه مبادا لقمه‌ای را بردارد كه قبلاً مورد نظر آن بانو قرار گرفته باشد و حرمت او رعایت نشود.

همچنین در جایی دیگر درباره وقار و هیبت امام هادی(ع) می‌نویسد: «هیبت امام هادی(ع)، دیگران را به فروتنی در برابر او وا می‌داشت. امام این مهابت را از پدران خود به ارث برده بود، چنانكه سیمای نورانی‌اش چهره درخشان و شكوهمند انبیا و اوصیا را تداعی می‌كرد. هرگاه یكی از مخالفان شیعیان امام با او مواجه می‌شد، مهابت امام چنان او را تحت تأثیر قرار می‌داد كه ناگزیر به اكرام و تجلیل وی می‌شد.»

نكته قابل توجه اینكه، تقدیس و بزرگداشت امام هادی(ع) منحصر به مسلمانان نبود، اهل كتاب نیز به مقامات روحی و منزلت عظیم او در نزد خدا ایمان داشتند، و هرگاه مشكل مهمی برایشان پیش می‌آمد، با بردن هدایایی برای آن حضرت خواستار دعای خیر او می‌شدند در بخشی از كتاب دیدگاه مورخان و پژوهشگران درباره سیره امام هادی(ع) مورد بررسی و بحث قرار گرفته است.

«محقق كبیر شیخ آقابزرگ تهرانی در شرح فضایل آن حضرت می‌گوید: امام هادی (ع) از هر حیث بزرگترین برادران خویش، و وارث جود و دانش پدران خود بود و امامت بدین جهت فقط به او، نه به برادرانش، انتقال یافت كه همه شرایط امامت در وجودش جمع بود. شرایطی مانند: علم- عدالت- لیاقت- سلامت حواس و اعضایی كه در اندیشه و عمل مؤثرند، نسب قرشی عربی، و افزون بر این‌ها، هاشمی بودن.

آنچه مسلم است اینكه همه پژوهشگران و محققین بر دو ویژگی امام تأكید داشتند: 1- تخصص او در علوم اسلامی و مرجعیت عامه‌اش در جهان اسلام. 2- برجستگی او در عبادت و تهجد و تقوا و پایداری در دین، كه دراین زمینه‌ها هیچ كس به مرتبه ایشان نمی‌رسد.

ویژگی‌های شخصیت امام هادی(ع) به تفصیل نگاشته و روایاتی در این باره ذكر شده است.

صفات امام هادی، نمونه همان صفاتی بود كه پدر و نیاكان ارجمندش را از سایر مردم متمایز می‌ساخت و به لطف خدا همه عناصر شرف و كرامت برای او فراهم، و تمامی فضایل و افتخارات در وجودش جمع بود. در فضیلت او همین بس كه یكی از امامان اهل‌بیت است كه خدا هرگونه پلیدی را از وجود مبارك آنان دور و پاك و مطهرشان ساخته است.

از آنجا كه امامت به اعتقاد شیعیان یك از اصول دین اسلام است، معتمدان شیعه همواره اهتمام ویژه‌ای به آن نشان می‌دادند و از امام حاضر در مورد امام بعد از او می‌پرسیدند تا به او مراجعه كنند و ولایت وی را بپذیرند. به همین سبب گروهی از مسلمانان صالح و مورد اعتماد از امام جواد، در مورد جانشین و امام بعد از وی سؤال كردند و آن حضرت، اما علی هادی را به عنوان امام بعد از خود معرفی كرد.

آنچه مسلم است اینكه به اعتقاد شیعیان تعیین امام تابع احساسات و امیال شخصی انسان‌ها نیست، بلكه امری است الهی و برگزیدن و نصب امام، با حضرت باری‌تعالی است و پیامبر اكرم(ص) نیز مأمور تبلیغ فرمان خدا در این باره است و بنا به احادیث متواتر، شخص رسول خدا(ص) اعلام كرده است كه جانشینان آن حضرت دوازده نفر هستند كه امام هادی(ع) یكی از ایشان است.

مستجاب الدعوه بودن ائمه معصومین (ع) از صفات بارزی است كه در روایات متعددی به آن اشاره شده است، درباره استجابت دعای امام (ع) در این مجموعه می‌خوانیم: یكی از ویژگی‌های امام هادی(ع) مستجاب شدن سریع دعاهای آن حضرت است، چرا كه او و پدرانش مقام والایی در پیشگاه خدا داشتند. جدش امام صادق(ع) چیزی از خدای متعال درخواست نمی‌كرد مگر اینكه خداوند به زودی دعای او را مستجاب می‌فرمود. نویسنده در این خصوص به نقل روایاتی چند می‌پردازد. در یكی از این روایات به نقل از بحار و امالی آمده است: «منصور از قول عموی پدر می‌گوید: به خدمت امام هادی رسیدم و عرض كردم سرورم! این مرد (متوكل) مرا طرد كرده روزی‌ام را قطع و مرا غمگین ساخته است و علت آن آگاهی وی از همراهی من با شماست. لطفاً نزد او درباره من وساطتی كنید. امام به او فرمود: به خواست خدا این مهم كفایت می‌شود. شب هنگام فرستادگان متوكل به سراغ آن مرد رفتند، و او همراه آنان به سوی وی شتافت. همین كه به در كاخ رسید، فتح، دربان متوكل را دید كه آنجا ایستاده است. فتح جلو آمد و پس از سرزنش‌ وی به سبب تأخیر در ورود، او را به نزد متوكل برد. متوكل با لبخندی محبت‌آمیز با او برخورد كرد و به وی گفت: ابوموسی! از ما نگرانی و ما را فراموش كرده‌ای، چه در نزد ما داشتی؟ آن مرد نیازها و قطع حقوقش را به متوكل یادآوری كرد متوكل فرمان داد تا دو برابر آن‌ها را در اختیارش قرار دهند. آنگاه شادمان بیرون آمد و پس از بیرون آمدن از فتح پرسید: آیا علی‌بن محمد به اینجا آمد؟ فتح گفت: نه پس به راه افتاد و فتح در حالی كه به دنبال او می‌رفت، به وی گفت: شك ندارم كه تو از امام هادی(ع)، درخواست دعا داشته‌ای، از او بخواه برای من نیز دعا كند.»

آنچه نویسنده كتاب بر آن تأكید می‌كند این است كه اجابت دعا، صنع و عمل انسان نیست، بلكه كاری است خدایی و تنها اوست كه دعای هر یك از بندگانش را كه بخواهد اجابت می‌كند.

یكی از موضوعاتی كه هیچ‌گونه شبهه‌ای در آن وجود ندارد این است كه ائمه اطهار مقام والایی نزد خدا داشتند زیرا نهایت اخلاص را برای خدا نشان می‌دادند و خدا را آنطور كه شایسته اوست عبادت می‌كردند. خدای تعالی نیز آنان را به مستجاب كردن دعاهایشان ویژگی بخشید. همان‌طور كه آرامگاه‌های شریف آن‌ها نیز از جمله مكان‌هایی است كه دعا در آن به اجابت می‌رسد.

در قسمت دیگری از این كتاب نیز، بعضی از روایت‌هایی كه از آن حضرت در علوم و معارف گوناگون برجا ‌مانده و حكمت‌ها و اندرزهای روشنی كه در مسائل گوناگون تربیتی و اجتماعی بیان كرده‌اند، بحث و بررسی شده است.

احادیث برجای مانده از پیامبر اعظم(ص) و اهل بیت مطهر او، تنها در مورد احكام شرع و موضوعات دینی نیست، بلكه شامل همه جوانب زندگی انسان، و متضمن برنامه‌هایی برای پیشرفت اخلاق و آداب و حسن رفتار و دیگر مسائل فكری و اجتماعی است.

امام هادی از پدران بزرگوارش نقل كرده است كه رسول خدا فرمود: چهار كس‌اند كه من در روز قیامت شفیع آن‌ها هستم: كسی كه اهل بیتم را دوست بدارد و آن‌ها را یاری كند، كسی كه با دشمنان آن‌ها دشمن باشد، كسی كه نیازهای آنان را برآورد و در رفع مشكلاتشان بكوشد.

رسول اكرم بدین جهت بر لزوم مودت خاندان پاكش تأكید كرده و دوست داشتن آنان را بر هر مرد و زن مسلمانی واجب فرموده است كه پیروی از آن‌ها مسلمانان را از اختلاف و پراكندگی و فتنه و انحراف مصون نگه می‌دارد.

همچنین در بخشی از این كتاب می‌خوانیم: امام هادی نهایت توجه خود را بر نشر آثار شریعت اسلام و بیان احكام و تدریس علوم اسلامی مبذول می‌داشت، فقیهان و عالمان برای استفاده از سرچشمه زلال علوم وی به دورش حلقه می‌زدند و احادیثی را كه از او شنیده و حفظ كرده بودند، جمع و تدوین می‌كردند. این احادیث بعداً به عنوان یكی از مصادر تشریع و قانونگذاری شیعیان درآمد.

درباره بحث‌های كلامی، در دوران امام هادی(ع) در این كتاب اشاراتی گردیده و همچنین در خصوص جبر و تفویض به اجمال سخن رانده شده است. نویسنده در بخشی از این مبحث می‌نویسند: شاید یكی از فاخرترین آثار برجای مانده از ثروت‌های فكری و علمی امام هادی(ع)، رساله گرانبهایی باشد كه برای اهالی اهواز فرستاد و ضمن آن به صورت موضوعی و دقیق، اندیشه جبر را رد كرد. جبر مبنای تفكر اشاعره است. آن‌ها با صراحت می‌گویند: بندگان خدا در كارهایی كه انجام می‌دهند مجبور هستند و اراده و اختیار آنان در انجام امور تأثیری ندارد.

همچنین امام هادی(ع) در این رساله اندیشه تفویض را نیز رد می‌كند. تفویض از اعتقادات معتزله است. آنان بر این باور هستند كه خدا بندگان را به اراده و اختیار خودشان واگذاشته و هیچ اراده و قدرتی در كردار آنان دخیل نیست. اما بعد از رد این دو اندیشه با دلایل علمی و قاطع حد وسط این دو قول را اثبات می‌كند و این همان اندیشه‌ای است كه ائمه اطهار برگزیده و شعار آن را مطرح كرده‌اند.

نگارنده معتقد است: این رساله یكی از غنی‌ترین منابع این پژوهش‌هاست و امام در ابتدای آن به امامت جد بزرگوارش علی(ع) كه نخستین مدافع اسلام و حامی ایده‌ها و اصول مقدس آن بود اشاره می‌كند. نویسنده در این كتاب، این رساله مبارك را به اختصار توضیح و برخی از مضامین آن را شرح داده است.

بحث درباره اصحاب و راویان احادیث امام نیز، بخشی از این اثر را به خود اختصاص داده است. شریف القرشی می‌نویسند: دانش‌ها و معارف امام هادی بسیار متنوع و گوناگون بود. او در تفسیر قرآن، فقه، آداب و اخلاق و دیگر علوم اسلامی، مهارت و تخصص داشت و به همین سبب، جویندگان دانش ره به سوی او می‌پوییدند.

اصحاب و یاران خط رسالت را امتداد و تحقق می‌بخشیدند. آنان با ارتباط و پیوند با امامان اهل‌بیت و حفظ و روایت احادیث آن‌ها، و تدوین اصول چهارگانه خود، مانع تباهی و فراموش شدن احكام شریعت مصطفوی شدند و منابع قابل اعتمادی برای استنباط و احكام شرع توسط فقهای شیعه فراهم آوردند.

این راویان به جهت تدوین این اصول، حق عظیمی بر گردن مسلمانان دارند، چرا كه اگر آن‌ها نبودند، این ثروت فكری كه میراث ائمه اطهار و منشاء ابداع و پیشرفت فكر و فرهنگ انسانی هستند، از بین می‌رفت.

نگارنده همچنان یادآور می‌شود كه آنچه مایه مباهات است، این است كه كوشش و جهاد این بزرگواران برای نزدیك شدن به امامان و تدوین احادیث آن‌ها در دشوارترین زمان‌ها، و تحت شدیدترین فشارهای امنیتی صورت می‌گرفت، زیرا دولت‌های اموی و عباسی بدون هیچ ملاحظه و ترحمی، هر كس را كه به نشر فضایل و مناقب ائمه اطهار می‌پرداخت یا سخنان آن‌ها را روایت می‌كرد، دستگیر و به اعدام یا حبس در زندان‌های تاریك محكوم می‌كردند، و به همین علت، راویان از تصریح به نام‌های ائمه به شدت پرهیز داشتند و با اشاره به كنیه یا لقب ایشان مقاصد خود را بیان می‌كردند.

در این باره، در قسمتی از كتاب حاضر نیز، به ذكر اسامی اصحاب امام هادی(ع) و شرح حال بعضی از آن‌ها پرداخته شده است.

بخش دیگری از كتاب به زندگی امام در مدینه و عواملی كه موجب عزیمتش به سامرا و رویارویی او با متوكل شد اختصاص دارد. و از این زاویه به فضا و دوران آن امام همام می‌پردازد.

امام هادی(ع) بیشتر عمرشان را در سامرا كه حكومت عباسی به اجبار او را وادار به اقامت در آن شهر كرده بود، گذراندند. امام(ع) در آن شهر همانند یك زندانی بود، زیرا مأموران امنیتی خانه او را محاصره، و همه حركت‌هایش را زیر نظر داشتند. و هر كس را كه با او ارتباط داشت، یا مالی برایش می‌آورد، بازجویی و اذیت می‌كردند. امام (ع) در دوران متوكل با بیشترین فشار سیاسی و رنج‌های ناشی از آن رو به رو بود. چرا كه متوكل در ستم و سختگیری بر علویان از هیچ كوششی فروگزار نمی‌كرد و فرزندان پیغمبر در زمان سیاه او مصیبت‌ها و حوادث ناگواری را تحمل كردند.

اما حقیقت این است كه وقتی ستمگران جام غضبشان را بر اهل‌بیت فرو می‌ریختند، آن بزرگواران با قرائت این دعا (دعای نفرین امام هادی بر متوكل) به خدا پناه می‌بردند و خدا دعایشان را مستجاب می‌كرد، و عذابش را بر دشمنان ایشان فرود می‌آورد.

دعایی كه امام هادی برای نفرین بر متوكل قرائت كردند، بیانگر این واقعیت است كه آن خودكامگان از هیچ كوششی در ستم و آسیب‌رسانی بر علویان و شیعیان فروگزار نبودند.

همچنین می‌خوانیم كه خدای سبحان نفرین ولی خویش امام هادی را مستجاب كرد، پشت دشمنش را شكست و به سختی از او انتقام گرفت. به طوری كه متوكل بعد از آن نفرین بیش از سه روز در دنیا نماند و خدا به زندگی او پایان داد و نابودش ساخت.

نگارنده در این كتاب به طور اجمال و تفصیل به قتل متوكل پرداخته و هم‌چنین به اشعاری در این زمینه اشاره كرده است.

اشعاری كه در سوگ متوكل سروده شده، تصویرگر بی‌بندوباری و هرزگی اوست زیرا شاعر تصریح می‌كند كه رسول مرگ در میان جام‌های شراب و آلات طرب و موسیقی او را در ربود.

نویسنده سپس به حكم‌رانی منتصر اشاراتی می‌كند. وی در برابر علویان و شیعیان سیاست معقول و عادلانه‌ای در پیش گرفت، در این اثر بخشی از اقدامات نیك او در رابطه با ایشان بررسی می‌شود.

اما روزگار این مرد شریف و شادكننده دل‌های علویان دیری نپایید، و در آغاز زمامداری جان به جان آفرین تسلیم كرد.

بیشتر مورخان بر این باورند كه مرگ او طبیعی نبود بلكه تركان از ترس اینكه منتصر آنان را قلع و قمع كند، یا سلطه آنان را بر مسلمانان از بین ببرد او را مسموم كردند.

نكته‌ای كه در این مجموعه به آن تأكید شده این است كه امام از اقدام منتصر در نیكی به خاندان علی(ع) و بازگرداندن امنیت و آرامش به آنان بسیار شادمان بود.

آنگونه كه نویسنده این دوران از تاریخ را بررسی می‌كند به نظر می‌رسد كه گرایش عمومی مردم در آن روزگار به خوشگذرانی و عیاشی بود و اشتیاق وافر شاهان بنی‌عباس به لذت و بی‌بندوباری و بی‌توجهی آن‌ها به معنویات، مردم را به این امور تشویق می‌كرد.

این كتاب اشاراتی به محنت های امام بعد از مرگ متوكل دارد، چرا كه حكومت عباسی باز هم او را زیر نظر داشت و در روز روشن و شب تاریك برای آن حضرت دسیسه می‌چید و غائله می‌آفرید.

روشن است كه این پژوهش همه رفتارهای شكوهمند و ابعاد گوناگون وجود آن حضرت را دربر نمی‌گیرد و فقط پرتوهایی بر بخشی از ویژگی‌های شخصیت امام بزرگوار است. همان شخصیتی كه امتداد وجود و حیات پدران والامقام خویش بود كه هر كدام در فضیلت و كرامت، یگانه روزگار خویش شمرده می‌شدند. با این حال نویسنده تلاش نموده است در حد بضاعت خود تصویری مناسب از زندگی، شخصیت و دوران امام هادی(ع) ارائه نماید.