مردى از اهالى بلخ مى گوید: در سفر خراسان در خدمت امام رضا علیه السلام بودم ، روزى سفره غذا انداختند و امام همه غلامان و خدمتگزاران خود حتى سیاهان را بر سر سفره نشانید تا با آنها غذا بخورند. عرض كردم : فدایت شوم ! بهتر است براى اینان سفره جداگانه مى انداختند. امام فرمود: ساكت باش ! خداى همه ما یكى است ، پدر و مادرمان نیز یكى است و پاداش بستگى به عمل اشخاص دارد.(70)
سلیمان جعفرى كه از نسل حضرت ابى طالب است ، مى گوید: در میان باغ در خدمت امام رضا علیه السلام بودم كه ناگاه گنجشكى آمد با حال اضطراب جلوى آن حضرت نشست و مرتب داد مى زد و فریاد مى كشید. حضرت به من فرمود: فلانى مى دانى این گنجشك چه مى گوید؟ گفتم : خیر! فرمود: مى گوید؛ مارى در خانه مى خواهد جوجه هاى مرا بخورد. سپس فرمود: این عصا را بردار و حركت كن و در فلان خانه مار را بكش ! سلیمان مى گوید: من عصا را برداشتم و وارد آن خانه شدم دیدم مارى به سوى جوجه ها در حركت است او را كشته و به خدمت امام برگشتم .(69)
حضرت رضا علیه السلام مى فرماید: در خراسان مكانى است بسیار ارزشمند، زمانى فرا مى رسد كه آنجا تا هنگام دمیده شدن ((صور)) و بر پاى قیامت ، محل رفت و آمد فرشتگان خواهد شد. پیوسته دسته اى از فرشتگان در آنجا فرود مى آیند و دسته اى به سوى آسمانها پر مى كشند. از حضرت سؤ ال شد: این مكان در كجا واقع است ؟ فرمود: در سرزمین طوس (مشهد) است ، به خدا قسم ! آنجا باغى از باغهاى بهشت است . هر كس در آن مكان مرا خالصانه زیارت كند، همانند كسى است كه رسول خدا را زیارت نموده . خداوند به خاطر این زیارت او، ثواب هزار حج ، و هزار عمره پذیرفته شده به او عطا مى كند. من و پدرانم در قیامت از او شفاعت خواهیم كرد.(68)
زید برادر امام رضا علیه السلام در مدینه قیام كرد، خانه هاى گروهى را آتش زد و تعدادى را كشت . به این جهت او را زید النار (زید آتش افروز) مى گفتند. ماءمون افرادى را فرستاد او را گرفتند و نزد وى آوردند. ماءمون (به خاطر برادرش امام رضا از تقصیراتش گذشت ) و دستور داد او را نزد برادرش ، امام رضا ببرید. حسن پسر موسى مى گوید: در خراسان در مجلس حضرت رضا علیه السلام بودم ، زید هم در آن مجلس بود، امام كه مشغول صحبت شد، زید بى اعتناء به سخنان امام متوجه عده اى از افراد مجلس شد و گفت : ما چنین و چنانیم و به خویشتن مى بالید. امام رضا علیه السلام سخنان زید را شنید و فرمود: اى زید! گفتار بقال هاى كوفه تو را گول زده و مغرور كرده است كه مى گویند: خداوند به خاطر پاكدامنى فاطمه علیهاالسلام فرزندان او را به آتش جهنم حرام كرد. به خدا سوگند! این مقام ، مخصوص (حسن و حسین ) و فرزندان بلاواسطه (فاطمه زهرا) است . آیا ممكن است پدرت امام موسى بن جعفر بندگى كند، روزها روزه بگیرد و شبها را به عبادت بگذراند و تو معصیت خدا را بكنى فرداى قیامت هر دو داخل بهشت شوید؟ اگر چنین باشد، مقام تو در پیش خداوند بالاتر از امام موسى بن جعفر خواهد بود. زیرا پدرت با زحمت بهشت رفته اما تو بدون زحمت داخل بهشت شده اى . در صورتى كه حضرت على بن الحسین مى فرماید: لمحسننا كفلان من الاجر و لمسیئنا ضعفان من العذاب اجر نیكوكاران ما خاندان ، دو برابر و عذاب گنهكاران ما، نیز دو برابر خواهد بود. زید گفت : من برادر و پسر شما هستم و به خاطر شما من هم وارد بهشت مى شوم . امام علیه السلام فرمود: آرى ! تو آن وقت مى توانى برادر من باشى كه از خدا اطاعت كنى . سپس فرمود: پسر نوح مادامى كه معصیت نكرده بود از خاندان او بود، ولى هنگامى كه گناه كرد، خداوند او را از خاندان نوح به شمار نیاورد و در پاسخ درخواست حضرت نوح علیه السلام (كه نجات فرزندش را از غرق شدن در آب از او مى خواست ) فرمود: انه لیس من اهلك او از خاندان شما نیست او متمرد و معصیت كار است .(67) مسلمانان باید بكوشند تا فرهنگ قرآن و اهل بیت پیغمبر در جامعه زنده گردد. جز تقوا به هیچكدام از وسایل مادى و خرافى امتیاز ندهند.
یكى از فرزندان امام موسى بن جعفر علیه السلام در جوانى دنیا را وداع مى كرد، امام علیه السلام به فرزندش قاسم فرمود: - برخیز در بالین برادرت سوره والصافات را تا آخر بخوان ! قاسم هم شروع كرد بخواندن ، وقتى كه به آیه ((اهم اشدا خلقا ام من خلقنا))(65) رسید جوان از دنیا رفت . پس از آنكه كفن كردند و به سوى قبرستان حركت دادند، یعقوب بن جعفر به امام كاظم علیه السلام عرض كرد: - وقتى كسى به حالت احتضار در مى آمد بالاى سرش سوره یاسین مى خوانند شما دستور دادید ((والصافات )) بخوانند. امام علیه السلام فرمود: - پسرم ! این سوره در بالاى سر هر كس كه گرفتار مرگ است خوانده شود خداوند او را فورى آسوده مى كند و از دنیا مى رود
ابوحنیفه مى گوید: من خدمت حضرت صادق علیه السلام رسیدم تا چند مساءله بپرسم . گفتند: حضرت خوابیده است . منتظر نشستم تا بیدار شود، در این وقت پسر بچه پنج یا شش ساله اى را كه بسیار خوش سیما و باوقار و زیبا بود، دیدم ، پرسیدم : این پسر بچه كیست ؟ گفتند: موسى بن جعفر علیه السلام است . عرض كردم : - فرزند رسول خدا! نظر شما درباره گناهان بندگان چیست و از كه سر مى زند؟ چهار زانو نشست و دست راست را روى دست چپش گذاشت و فرمود: - ابوحنیفه ! سؤ ال كردى اكنون جوابش را بشنو! آن گاه كه شنیدى و یاد گرفتى عمل كن ! گناهان بندگان از سه حال خارج نیست : 1. یا خداوند به تنهایى این گناهان را انجام مى دهد. 2. یا خدا و بنده هر دو انجام مى دهند. 3. یا فقط بنده انجام مى دهد. اگر خداوند به تنهایى انجام مى دهد پس چرا بنده اش را كیفر مى دهد بر كارى كه انجام نداده است . با این كه خداوند عادل و رحیم و حكیم است . و اگر خدا و بنده هر دو با هم هستند، چرا شریك قوى شریك ضعیف خود را مجازات مى كند در خصوص كارى كه خودش شركت داشته و كمكش نموده است . سپس فرمود: - ابوحنیفه آن دو صورت كه محال است . ابوحنیفه : بلى ! صحیح است . فرمود: - بنابراین ، فقط یك صورت باقى مى ماند و آن اینكه بنده به تنهایى گناهان را انجام مى دهد و به تنهایى مسؤ ول اعمال خود مى باشد.(64)
على بن یقطین در عین حال كه وزیر مقتدر هارون الرشید بود، از شیعیان مخلص امام موسى بن جعفر علیه السلام به شمار مى رفت . با اینكه امام همكارى با ستمگران را جایز نمى دانست ، اما اشتغال بعضى افراد مورد اطمینان را در دستگاه ظالمان ضرورى مى دانست . یكى از آنها على بن یقطین بود، وى بارها از امام كاظم علیه السلام اجازه نداد و فرمود: این كار را نكن ! ما به شما علاقه داریم ، اشتغال تو در دربار خلیفه مایه عزت برادران دینى تو (شیعه ) است . امید است خداوند ناراحتى ها را به وسیله تو برطرف كند و آتش كینه دشمنان را خاموش سازد. اى على بن یقطین ! كفاره خدمت در دربار ظالم ، نیكى به برادران دینى است . سپس به وى فرمود: تو یك چیز را براى من ضمانت كن ! من در مقابل سه چیز را ضمانت مى كنم . اما آنچه تو باید ضمانت كنى این است كه هر وقت یكى از دوستان ما به تو مراجعه كرد، هر حاجتى داشت برطرف كنى و براى او احترام و عزت قایل شوى . و اما آنچه من باید ضامن شوم عبارتند از: 1. هیچوقت زندانى نشوى . 2. هرگز با شمشیر دشمن كشته نشوى . 3. هیچ وقت فقر و تنگدستى نبینى . اى على ! هر كس مؤ منى را شاد كند، مرحله اول خدا، مرحله دوم پیغمبر صلى الله علیه و آله و در مرحله سوم همه ما را خوشحال نموده است .(63)
امام صادق علیه السلام مى فرماید: چهار كس دعایشان به اجابت نمى رسد: 1. مردى كه در خانه خود نشسته و مى گوید: خدایا! به من روزى بده ! خداوند به او مى فرماید: آیا به تو دستور ندادم به جستجوى روزى بروى ؟ 2. مردى كه درباره زن ناشایست خود نفرین كند. خداوند به او هم مى فرماید: آیا اختیار طلاق او را به تو واگذار نكردم ؟ 3. و مردى كه مال خود را در جاهاى بد و اسراف تلف كرده و مى گوید: خدایا! به من روزى بده ! خداوند به او نیز مى فرماید: آیا به تو دستور میانه روى ندادم ؟ آیا به تو دستور ندادم ، مالت را اصلاح كن و در موارد بد مصرف منما؟ چنانچه در قرآن مى فرماید: كسانى كه چون خرج كنند نه اسراف و نه بر خود تنگ گرفته ، بخل ورزند و میان این دو صفت ، معتدل و میانه رو هستند. 4. مردى كه بدون شاهد و گواه و سند به دیگرى وام دهد. (سپس بدهكار انكار نماید) براى دریافت حق خود از خدا كمك بخواهد. به او نیز مى فرماید: آیا به تو دستور ندادم كه هنگام وام دادن شاهد بگیرى ؟(60)
ابو شاكر دیصانى مى گوید: وارد محضر امام صادق علیه السلام شدم . عرض كردم : اجازه مى فرمایید مطلبى بپرسم ؟ حضرت فرمود: از هر چه مى خواهى سؤ ال كن . گفتم : دلیل شما بر این كه آفریدگارى دارى چیست ؟ حضرت فرمود: وجود خودم ؛ زیرا وجود خود را خالى از این دو جهت نمى دانم : یا خود، خویشتن را آفریده ام ؟ در این صورت ، یا در هنگام ساختن ، خود ((هستى من )) وجود داشته یا وجود نداشته است . اگر ((هستى من )) وجود داشته و با این حال باز آن را ساخته ام ، در این فرض نیازى نبوده و این تحصیل حاصل بوده است و تحصیل حاصل محال است . و اگر در حالى كه نبوده ام خودم را ساخته ام ، مى دانى كه معدوم نمى تواند چیزى بسازد. بنابراین ، مطلب سوم ثابت مى گردد و آن این كه براى من صانع و آفریننده اى هست . ابوشاكر بدون اینكه حرفى بزند از مجلس برخواست و رفت .(59)
شخصى مى گوید: محضر امام صادق علیه السلام رسیدم عرض كردم : - همسایه اى دارم مرا اذیت مى كند. فرمود: - تو با او خوش رفتار باش ! گفتم : - خداوند او را نیامرزد. حضرت از من روى گردانید. آن مرد مى گوید: من نخواستم با آن حال از امام جدا شوم . براى اینكه توجه حضرت را جلب كنم عرض كردم : همسایه ام با من چنین و چنان مى كند و مرا آزار مى دهد. فرمود: - تو فكر مى كنى اگر آشكارا با او دشمنى كنى (تو هم به او آزار و اذیت كنى ) مى توانى از او انتقام بگیرى ؟ عرض كردم : - بلى ! مى توانم . فرمود: - همسایه تو آدم حسودى است . او از كسانى كه به خاطر نعمت هایى كه خداوند به آنان داده است ، به مردم حسد مى ورزد. چنین آدمى اگر نعمتى را براى كسى دید، از ناراحتى و آتش درونى كه از حسد شعله ور است ، چنانچه خانواده داشته باشد با آنان درگیر شده ، اذیت و آزارشان مى كند و اگر خانواده نداشته باشد به نوكر و خدمتكارش دعوا مى كند و اگر خدمتكار نداشته باشد، شبها را به خواب نمى رود و روزها را با خشم و غضب سپرى مى كند.(58) بنابراین ، با چنین آدمى رو در روئى صلاح نیست باید كچدار و مریض رفتار كرد، چون آدم مریضى است .
