تبیان، دستیار زندگی

Panda Internet Security 2008
MultiLanguage for WinXP/Vista

آیا شب قدر با اختیار سازگاری دارد؟

می‏گویند در شب قدر مقدرات بندگان اعم از خیر و شر و ولادت و مرگ و خلاصه هر چه تا شب قدر سال آینده با آن مواجه می‏شوند، تقدیر و معین می‏گردد . اگر چنین باشد، هر کس سرنوشتش تا سال آینده مشخص است . بنابراین، در دایره همین سرنوشت معین حرکت می‏کند و اختیاری از خود ندارد; زیرا با توجه به سرنوشتی که در شب قدر برایش رقم خورده، حرکت کرده است . بنابراین، زندگی جبر مطلق است; مخصوصا با عنایت‏به این که شب قدر هر سال تکرار می‏شود، انسان از ولادت تا مرگ در سرنوشتی از پیش تعیین شده حرکت می‏کند; اختیاری از خود ندارد و مانند عروسک خیمه شب بازی، اختیارش دست کسی است که او را به بازی گرفته است . آیا چنین نیست؟
برای پاسخ به پرسش دقیق شما اشاره به چند مساله ضرورت دارد:
۱ ) منظور از شب قدر چیست؟
شب قدر یکی از شب‏های دهه آخر ماه رمضان است . طبق روایات ما، یکی از شب‏های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیاد بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب قدر است . (۱) در این شب که شب نزول قرآن به شمار می‏آید، امور خیر و شر مردم و ولادت و مرگ و روزی و حج و طاعت و گناه و خلاصه هر حادثه‏ای که در طول سال واقع می‏شود، تقدیر می‏گردد . (۲) شب قدر همیشه و هر سال تکرار می‏شود . عبادت در آن شب فضیلت فراوان دارد و در نیکویی سرنوشت‏یک ساله بسیار مؤثر است . (۳) در این شب تمام حوادث سال آینده به امام هر زمان ارائه می‏شود و وی از سرنوشت‏خود و دیگران با خبر می‏گردد . امام باقر - سلام الله علیه - می‏فرماید: "انه ینزل فی لیلهٔ القدر الی ولی الامر تفسیر الامور سنهٔ سنهٔ، یؤمر فی امر نفسه بکذا و کذا و فی امر الناس بکذا و کذا; در شب قدر به ولی امر (امام هر زمان) تفسیر کارها و حوادث نازل می‏شود و وی درباره خویش و دیگر مردمان مامور به دستورهایی می‏شود . " (۴)
پس شب قدر شبی است که (۱) قرآن در آن نازل شده است، (۲) حوادث سال آینده در آن تقدیر می‏شود، (۳) این حوادث بر امام زمان - روحی فداه - عرضه و آن حضرت مامور به کارهایی می‏گردد . بنابراین، می‏توان گفت‏شب قدر، شب تقدیر و شب اندازه‏گیری و شب تعیین حوادث جهان ماده است .

۲ ) معنای قدر و تقدیر چیست؟
قدر در لغت‏به معنای اندازه و اندازه‏گیری است . (۵) تقدیر نیز به معنای اندازه‏گیری و تعیین است . (۶) اما معنای اصطلاحی قدر عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن; (۷) به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیز قدر نام دارد . (۸) یعنی در نظام آفرینش هر چیزی اندازه‏ای خاص دارد و هیچ چیز بی حساب و کتاب نیست . جهان حساب و کتاب دارد، بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده و گذشته و حال و آینده آن با هم ارتباط دارد . استاد مطهری در تعریف قدر می‏فرماید: " . . . قدر به معنای اندازه و تعیین است . . . حوادث جهان . . . از آن جهت که حدود و اندازه و موقعیت مکانی و زمانی آن‏ها تعیین شده است، مقدور به تقدیر الاهی است . " (۹) پس در یک کلام قدر به معنای ویژگی‏های طبیعی و جسمانی چیزها است که شامل اندازه و حدود و طول و عرض و موقعیت‏های مکانی و زمانی آن‏ها می‏گردد و تمام موجودات مادی و طبیعی را در بر می‏گیرد . این معنا از روایات استفاده می‏شود; چنان که در روایتی از امام رضا - سلام الله علیه - پرسیده شد: معنای قدر چیست؟ فرمود: "تقدیر الشی‏ء طوله و عرضه; اندازه‏گیری هر چیز اعم از طول و عرض آن (۱۰) در روایت دیگر، این امام بزرگوار در معنای قدر فرمود: "هندسهٔ شی‏ء من طول و العرض و البقاء; اندازه هر چیز اعم از طول و عرض و بقا . " (۱۱)
بنابراین، معنای تقدیر الاهی این است که در جهان مادی آفریده‏ها از حیث هستی و آثار و و یژگی‏هایشان محدوده‏ای خاص دارند . این محدوده با اموری خاص مرتبط است; اموری که علت‏ها و شرایط آن‏ها هستند و به دلیل اختلاف علل و شرایط، هستی و آثار و ویژگی‏های موجودات مادی نیز متفاوت است . هر موجود مادی به وسیله قالب‏هایی از داخل و خارج اندازه‏گیری و قالب‏گیری می‏شود . این قالب حدود یعنی طول و عرض و شکل و رنگ و موقعیت مکانی و زمانی و سایر عوارض و ویژگی‏های مادی آن به شمار می‏آید . پس معنای تقدیر الاهی در موجودات مادی یعنی هدایت آن‏ها به سوی مسیر هستی شان که برای آن‏ها مقدر گردیده است و در آن قالب‏گیری شده‏اند . (۱۲)
۳ ) تعبیر فلسفی قدر، اصل علیت است . "اصل علیت همان پیوند ضروری و قطعی حوادث با یکدیگر و این که هر حادثه‏ای تحتم و قطعیت ضروری و قطعی خود را و همچنین تقدر و خصوصیات وجودی خود را از امری یا اموری مقدم بر خود گرفته است . (۱۳) اصل علیت عمومی و نظام اسباب و مسببات بر جهان و جمیع وقایع و حوادث جهان حکمفرما است و هر حادثی، ضرورت و قطعیت وجود خود را و همچنین شکل و خصوصیت زمانی و مکانی و سایر خصوصیات وجودی خود را از علل متقدمه خود کسب کرده است و یک پیوند ناگسستی میان گذشته و حال و استقبال میان هر موجودی و علل متقدمه او هست . " (۱۴) اما علل موجودات مادی ترکیبی از فاعل و ماده و شرایط و عدم موانع است که هر یک تاثیر خاص بر آن دارند و مجموع این تاثیرها قالب وجودی خاصی را شکل می‏دهند . اگر تمام این علل و شرایط و عدم موانع کنار هم گرد آیند، علت تامه ساخته می‏شود و معلول خود را ضرورت و وجود می‏دهد که از آن در متون دینی به قضای الاهی تعبیر می‏شود . اما هر موجودی با توجه به علل و شرایط خود قالبی خاص دارد که عوارض و ویژگی‏های وجودی‏اش را می‏سازد و در متون دینی از آن به قدر الاهی تعبیر می‏شود . پس این که می‏گویند در شب قدر همه مقدرات تقدیر می‏گردد، معنایش آن است که قالب معین و اندازه خاص هر پدیده روشن و اندازه‏گیری می‏شود . این اندازه‏گیری حتمی نیست; زیرا در عالم طبیعت رخ می‏دهد که جهان تغییر است و شرایط و موانعی خاص دارد . در این عالم، وجود اشیا تنها در صورتی قطعیت می‏یابد که علت تامه شان موجود شود; یعنی تمام شرایط موجود و همه موانع مفقود گردد و فاعل نیز تاثیر بخشد . (۱۵)
با توجه به مقدمه فوق، رابطه شب قدر و تعیین سرنوشت‏بندگان و کردار اختیاری آن ها روشن می‏شود . قدر یعنی پیوند و شکل گرفتن هر پدیده و هر حادثه با سلسله علل خود و در شب قدر این پیوند دقیقا اندازه‏گیری می‏گردد . اولا، برای امام هر زمان این پیوند معلوم و تفسیر می‏شود; و ثانیا، رابطه این پدیده‏ها با علل خود روشن می‏گردد . خداوند متعال چنان مقدر کرده است که بین اشیا رابطه‏ای خاص برقرار باشد; مثلا بین عزت و دفاع از کیان و ذلت و پذیرش ستم . هر کس از کیان خود دفاع کند، عزیز می‏شود و هرکس تسلیم زور و ستم شود، ذلیل می‏گردد . این تقدیر الاهی است . یا بین طول عمر و رعایت‏بهداشت و ترک بعضی گناهان مثل قطع صله رحم و دادن صدقه رابطه بر قرار کرده و فرموده است: هر کس طول عمر می‏خواهد باید در این قالب قرار گیرد . آن که این شرایط را مهیا کرد، طول عمر می‏یابد و آن که در این امور کوتاهی کرد، عمرش کوتاه می‏گردد . پس در افعال و کردار اختیاری بین عمل و نتیجه که همان تقدیر الاهی است، رابطه مستقیم وجود دارد . انسان تا زنده است، جاده‏ای دو طرفه در برابرش قرار دارد: یا با حسن اختیار کمیل بن زیاد نخعی، که صاحب سر امیر مؤمنان - سلام الله علیه - می‏گردد و یا با سوء اختیار حارث بن زیاد نخعی، قاتل فرزندان مسلم، می‏شود . دو برادر از یک پدر و مادر، یکی سعید و دیگری شقی . پس معنای صحیح تقدیر الاهی این است: آن که با حسن اختیار خود به جاده صواب رفت، کمیل می‏شود و آن که با سوء اختیار خود به بیراهه گناه و انحراف پا گذاشت، حارث می‏گردد . بین تقدیر الاهی و اختیار آدمی هیچ منافاتی وجود ندارد، زیرا در سلسله علل و شرایط به ثمر رسیدن کار و ایجاد حادثه، اراده آدمی یکی از علل و اسباب است و قدر جانشین اراده و اختیار آدمی نمی‏شود تا همچون عروسک خیمه شب بازی جلوه کند . در کردار اختیاری، بین کردار و تقدیر رابطه مستقیم از نوع رابطه شرایط و معدات با معلول وجود دارد و در افعال اختیاری ما، یکی از عوامل و اسباب و علل، فعل اختیاری انسان است .
دیدیم که جهان بر اساس نظم ریاضی برپا شده است و هر پدیده‏ای علت و سبب خاص دارد . تاثیر آتش گرما و سوختن است و تاثیر آب سرما و خاموش کردن . ما به دلیل این که در بند زندگانی مادی محصوریم، از گذشته و حال و آینده بی خبریم و جریان حوادث و پدیده‏ها برایمان نامعلوم است و گرنه تقدیر الاهی بی حساب و کتاب نیست و بر اساس نظمی خاص قرار دارد . آن که با حسن اختیار خود کردار نیک انجام دهد یا مخلصانه دعایی بخواند، نتیجه آن را در این جهان می‏بیند و آن که بر اثر سوء اختیار گناهی مرتکب شود، نتیجه تلخ آن را می‏چشد .
پس این که فرموده‏اند در شب قدر مقدرات بندگان اعم از مرگ و زندگی و ولادت و زیارت و . . . تقدیر می‏شود، همگی با حفظ علل و شرایط و عدم موانع است که اختیار یکی از علل و شرایط آن به شمار می‏آید . به این دلیل است که سفارش شده آن شب مخصوص را به شب زنده داری و عبادت و دعا سپری کنید، تا این عمل در آن شب خاص که از هزار شب برتر است، شرایط نزول فیض الاهی را فراهم آورد . چنین نیست که اگر کسی در طول سال کاری انجام داد، این تقدیر را تغییر ندهد; زیرا تقدیر تغییرپذیر است و با توجه به مقدمات آن تغییر می‏کند .
نکته آخر این که خداوند می‏داند هر چیز در زمان و مکان خاص به چه صورت و با توجه به کدام شرایط و علل تحقق می‏یابد و می‏داند که فلان انسان با اختیار خود، کاری خاص انجام می‏دهد . فعل اختیاری انسان با وصف اختیاری بودن متعلق علم ازلی خداوند است که در شب قدر و بلکه در تمام زمان‏ها به امام زمان - سلام الله علیه و عجل الله تعالی فرجه الشریف - منتقل می‏شود . این امر با اختیار منافات ندارد و حتی بر آن تاکید می‏ورزد; مثلا معلم کاردان و مجرب به خوبی می‏داند کدام یک از دانش‏آموزانش به دلیل تلاش فردی و استعداد لازم با رتبه بالا قبول می‏شود و کدام یک به دلیل تلاش یا استعداد کم‏تر در حد متوسط نمره می‏آورد و کدام یک به دلیل تنبلی تجدید می‏شود . علم معلم به دلیل علم او به علت‏ها است و نفی کننده تلاش دانش‏آموزانش نیست . در شب قدر همه کردار اختیاری انسان با وصف اختیاری بودن مقدر و اندازه‏گیری و قالب بندی می‏شود . خدای عالم به علت‏ها، بر اساس نظم خود ساخته، اشیای این جهان را برنامه ریزی می‏کند و اختیار یکی از مبادی این جهان مادی است . (۱۶)

-----------
پی‏نوشت‏ها:
۱ . اقبال الاعمال، سید بن طاووس، تحقیق و تصحیح جواد قیومی اصفهانی، ج‏۱، ص ۳۱۲ و ۳۱۳ و ۳۷۴ و ۳۷۵ .
۲ . الکافی، کلینی، ج‏۴، ص ۱۵۷ .
۳ . المراقبات، ملکی تبریزی، ص، ۲۳۷- ۲۵۲ .
۴ . الکافی، ج‏۱، ص ۲۴۸ .
۵ . قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، ج‏۵، ص ۲۴۶ و ۲۴۷ .
۶ . همان، ص ۲۴۸ .
۷ . المیزان، سید محمد حسین طباطبایی، ج‏۱۲ ص ۱۵۰ و ۱۵۱ .
۸ . همان، ج‏۱۹، ص ۱۰۱ .
۹ . انسان و سرنوشت، شهید مطهری، ص ۵۲ .
۱۰ . المحاسن البرقی، ج‏۱، ص ۲۴۴ .
۱۱ . بحار الانوار، ج‏۵، ص ۱۲۲ .
۱۲ . المیزان، ج‏۱۹، ص ۱۰۱- ۱۰۳ .
۱۳ . انسان و سرنوشت، ص ۵۳ .
۱۴ . همان، ص ۵۵ و ۵۶ .
۱۵ . برای مطالعه بیش‏تر بحث‏حاضر به ویژه از دیدگاه فلسفی نگا: انسان و سرنوشت اثر متفکر شهید استاد مطهری
۱۶ . درباره علم پیشین خداوند و اختیار انسان، نگا: علم پیشین الاهی و اختیار انسان اثر محمد سعیدی مهر، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی .

تاثير جديت بيش از حد به روي موفقيت هر روز صبح زود از خواب بیدار شده و سر کار بروید؟ حـرف هایی که در مـورد کـار سـر زبـان مــردم است، مانع پیشرفت شـمـا مـی شود. "سر کـار قــرار نـــیست به آدم خوش بگذرد." "باید شوخی و خنده را کنار بگذارید و کمی جدی تر شوید."
و بزرگترین این عقاید: "اگر آدم جدی باشم، مردم تصور خواهند کرد که شخص مهمی هستم." اما جدی بودن باعث مشکلات بسیاری است: استرس، اضطراب، نگرانی، دردهای احساسی، سختي كشيدن و شکست.
حل مشکلات با جدی تر شدن مثل تعمیر یک کامپیوتر با چکش است. هرچه بیشتر تلاش کنید، مشکلتان بدتر خواهد شد.
"وقتی زندگی جدی می شود، فرد مبدل به علتي كوچك تر و معلولي بزرگتر خواهد شد. اگر زندگی واقعاً جدی شود، ارزش او تقریباً به صفر می رسد. راندن اتومبیل آنقدر جدی خواهد شد تا جاییکه ممکن است فرد باعث داغان شدن آن شود. کار کردن آنقدر جدی خواهد شد، که احتمالاً شکست خواهد خورد. بین جنون و جدیت رابطه ای مستقیم برقرار است. فقط زمانی فرد در زندگی پیشرفت می کند که جدیت را سرلوحه ی کار خود قرار نمیدهد و به جای آن سختکوشی را پیشه ی راه خود می کند. ضرب المثل قدیمی واقعاً سنجیده بوده که می گفت، خنده بر هر درد بی درمان دواست."

12 راه برای اینکه دیگر جدی نباشیم
اگر با دیدگاهی غیر جدی به زندگی نگاه کنیم، خواهیم توانست مشکلات را با انرژی و توان بیشتری پشت سر بگذاریم و برخورد راحت تری با آنها داشته باشیم. اگر جدی نباشیم، مشکلات برایمان آسان تر خواهند شد، افراد حس همکاری بیشتری خواهند داشت احساس آسودگی و آرامش خواهند کرد. عمرتان نیز طولانی تر و موفق تر خواهد بود.
اگر فردی بسیار جدی هستید، می توانید برای ترک این خصوصیت از تکنیک های زیر استفاده کنید.

1. عمداً از کاه، کوه بسازید. هر مشکل کوچکی را به مسئله بزرگی تبدیل کنید. "اگر اين اوراق اينگونه روي هم قرار ميگرفتند بهتر بود! نه اونجوري! اينجوري!

2. از خودتان بپرسید، "آیا جدی شدن در مورد این مشکل واقعاً به حل آن کمک میکند؟"

3. روی نکات مثبت هر چیز تمرکز کنید. آنقدر این سوالات را با خود تکرار کنید تا احساس آسودگی بیشتری کنید، "چه چیز درمورد این موضوع صحیح است؟" "چه چیز دیگری صحیح است؟" "دیگر چه چیز؟"

4. به یک تغییر کلی و اساسی فکر کنید. چرا دوباره تحصیل را از سر نگیرید؟ چرا برای زندگی به هندوستان نروید؟ چرا کار جدیدی را شروع نکنید، یا چند سال از کار کناره نگیرید؟

5. از خودتان سوال کنید، "وقتی من در بستر مرگ هستم، آیا خوشحال خواهم بود که اینقدر درموردش جدی فکر می کردم؟"

6. یک بازی دشوار و پیچیده بهتر از اصلاً بازی نکردن است. پس فکر کنید که از همه جوانب شکست خورده اید. مثلاً: شما در مورد یک مشکل خانوادگی بسیار جدی هستید، از خودتان بپرسید، "اگر من اصلاً هیچ خانواده ای نداشتم چه؟" درمورد سرمایه گذاری خود جدی فکر می کنید. از خودتان بپرسید، "اگر هیچ پولی برای سرمایه گذاری نداشتم چه؟"

7. اندازه ی مشکلتان باید با اندازه ی بازیتان جور باشد. پس بازی بزرگتری انتخاب کنید. برای مثال، اگر از اینکه سنجاق های ورق در کشوی اشتباهی قرار گرفته اند عصبانی می شوید، بازیتان خیلی کوچک است. مسولیت هایتان را دوبرابر کنید. اهداف بزرگتری برای خود پیش گیرید. بزرگتر و بزرگتر فکر کنید.

8. دست از حل مشکلی که شما را جدی و مشغول کرده است بردارید. بعضی از مشکل ها اگر آنها را به حال خود رها کنید، به خودی خود رفع خواهند شد. مشکل شما نیز ممکن است یکی از این مشکلات باشد.

9. کار خود را با سایر کارها مقایسه کنید. تصور کنید که یک مامور مخفی یا چاه باز کن بودید.

10. سعی کنید کاری بکنید که همه ی اطرافیانتان شاد و سرحال شوند. شما هم خیلی زود بانشاط تر خواهید شد.

11. به راه حل های عجیب فکر کنید. احمقانه ترین راه برای حل مشکلتان چیست؟ کدام راه حل اگر اثر کند باعث خنده ی شما خواهد شد؟

12. یک لحظه كند ذهن شوید و ابلهانه رفتار کنید. موهایتان را پایین بیندازید. فقط یک لحظه سعی کنید انقدر جدی و مهم جلوه نکنید.

آیا خوش میگذرانید؟ آیا کارتان را دوست دارید؟ می توانید

اندوه پنهان
 

نویسنده: محمد کاظم علیپور
تعداد صفحات: 103
قيمت: 600 تومان
شابک: 7 ـ 891 ـ 471 ـ 964
نوبت چاپ: اول 1383
شمارگان: 2200

معرفی کتاب:
كتاب حاضر مجموعه شعرهاي محمدكاظم علي‌پور، شاعر معاصر است كه در 103 صفحه و 41 قطعه شعر در قالب سپيد و طرحهاي نو سروده شده است. كمانچه‌هاي بي‌كوك و گلوي بي‌آواز، دست بي‌نان، دهان بي‌بوسه، بي‌نقره روزگار و ماه خميده سر نهاده است كنار نيزار، مرثيه‌هاي داغ است از شاعر كه با مرثيه‌هاي اندوه غريبانه در هزار توي عميق تيغ چاه بر سر مي‌زند تا اندوههاي دير ساله‌اش را بازگو نمايد. اندوههاي لال در گذرگاه زمان كه كمتر كسي به آن راه يافته است تا اندوه سپيد ميراثهاي كهن در تالابهاي تاريخ با شبناله‌هايش از پشت‌پرده‌هاي اعصار اين مرز و بوم به آفتاب راه بگشايد و مردم عريان ببينند آنچه را در چند خزر فاصله و سينة ورم‌كردة خليج و كوليهاي بي‌خانمان بر اين مردم رفته است. سختيهاي روزگار ترنج تلخ، پياله‌هاي اندوه، اندوههاي پنهان، زخم ناسور است بر بدنة اين مرز و بوم كه علي‌پور آن را در شعرهايش فرياد كشيده است تا بانوان اين كتيبه‌هاي مخدوش در صبحگاه غمگين در پناه ملاحان برهوت، ماه خميده را در جنون خاطره‌ها احساس كند. كسوف از درد، ردي از زخم و دلتنگيها و حسرتها، هجرت و هبوط، واگويه‌هاي تلخ است كه علي‌پور آن را با دست تقدير در شعرهايش بازبيني كرده است تا ديوانگان اقليم آب، دستمال كالش را بردارد و در فرودگاه موعود لحظه‌هاي آمدن كسي زلال آخر را لاجرعه سر كشد تا پايان انتظار را اعلان نمايد. شعرهاي علي‌پور مملو از واگويه‌هاي اجتماعي سياسي و مذهبي است كه در سراسر مجموعه جريان يافته است. جريان از تصوير و واژگان بكر و بديع كه در كنار ساير عناصر ادبي كه موسيقي دروني شعر را كمك كرده است از زيباييهاي زيباشناختي تمام شعرهاي علي‌پور است. وي فرم و قالب را خود مي‌شناسد و استفاده بي‌جا از آنها مي‌داند لذا در تمام شعرهايش فرم و محتوا در كنار هم خوش نشسته است اگر چندگاهي مستقيم‌گويي وتركيبهاي نخ‌نما به قوت شعر ضربه زده است ولي با تمام اينها، موسيقي دروني، تركيبات و استفاده از عناصر امروزي ادبيات فارسي، خميرمايه‌اي است كه علي‌پور شيوة استفاده از آن را خوب مي‌داند.
با تمام كاستيها و ضعفهايي كه برخاسته از پر‌گويي و عدم پذيرش ايجاز در شعرهاي علي‌پور به چشم مي‌آيد با يك شاعر موفق و شعرهايي قوي طرفيم.