تبیان، دستیار زندگی

تصویر بالا عکس حرم حضرت معصومه(س)در زمان قبل از باز سازی می باشد.

بيت النور

در محله ميدان مير واقع در خيابان عمارياسر يكى ازمدارس علميه قم به نام مدرسه مباركه ستيه واقع است كه حضرت فاطمه معصومه (س) در دوران اقامتشان درقم - يعنى در فاصله ورود تا وفاتشان - در اين مكان كه همان منزل موسى بن خزرج بوده به سر مى برده اند و دوران هفده روزه نقاهت وبيمارى خود را در آن جا گذرانيده اند و براى ايشان در آن مكان محرابى است كه درآن عبادت مى كرده اندواكنون محّل زيارت زائران است .

علاقه شديد مردم قم به خاندان پيغمبر(ص)

مردم قم از آغاز فتح آن شهر به دست مسلمانان و پذيرفتن دين مبين اسلام، به دوستدارى اهل بيت پيامبر(ص) شهره بودند و قمى همواره مثال كاملى بوده است براى يك شيعه متعصب و علاقه مند به مذهب خود و اين علاقه و محبت در طول تاريخ يكهزار و سيصد ساله قم در عصر اسلام، پيوسته در آنان وجود داشته و با وسايل و كيفيات گوناگون آن را به ثبوت رسانيده است.

قمى ها در زمان ائمه اطهار (ع)، آنچه از ملك و عقار داشتند، حتى خانه و بعضى از ايشان تمام مايملك خود را وقف ائمه كردند و هرسال خمس اموال خود را براى امامان (ع) مى فرستادند⁽¹⁾.

ديگر آن كه اولاد على (ع) را گرامى داشتند و به آنان مقام و مسكن دادند و آب و ملك به ايشان بخشيدند⁽²⁾.

شهرت مردم قم در دوستدارى اهل بيت در زمان ائمه به حدى بود كه به گوش مأمون خليفه معروف عباسى نيز رسيده بود. زيرا وى در ضمى جريان مفصلى كه در آن از علت تفويض ولايت عهدى به على بن موسى الرضا(ع) براى ريان بن الصلت شرح داده، گفته است:

كسى را نمى يابم كه در اين كار (تفويض خلافت به آل على) مرا يارى دهد، به راستى تصميم گرفتم كه اهل قم را شعار و دثار خود(يعنى ياران باطنى و ظاهرى خود) قرار دهم⁽³⁾.

حضرت على بن موسى الرضا(ع) در قم

درباره عبور على بن موسى الرضا(ع) از قم به هنگام رفتن به مرو (بنا به دعوت مأمون) در بيشتر مأخذها اشاره اى نشده است، اما قرائن و مداركى، آمدن آن حضرت را به قم تأييد، بلكه ثابت مى كند.

نخست آن كه در قم محله اى به نام شاه خراسان در اواسط خيابان آذر وجود دارد، كه در همين محل مدرسه اى به نام مدرسه رضويه بنا شده است. مردم قم از قديم معتقد بوده اند كه على بن موسى الرضا(ع) زمانى كه به قم آمد، در همين محل نزول اجلال فرمود و از چاهى كه هم اكنون در آن مدرسه موجود است، آب نوشيد و غسل كرد و وضو ساخت و اين امر سينه به سينه تا به امروز رسيده است.

ديگر اين كه روايتى است كه ابن الفقيه از اميرالمؤمنين (ع) نقل كرده و در ضمن آن آبى در قم وصف شده كه حضرت رضا (ع) در آن غسل خواهد كرد⁽¹⁾

دليل سوم، نوشته تاريخ قم است كه امام على بن موسى الرضا (ع) از آب مزبور نوشيد و در آن غسل كرد⁽²⁾

در تاريخ قم همچنين نوشته شده است كه حضرت رضا (ع) درصحبت زجاء بن ضحاك، به راه بصره و فارس و اهواز (ظاهراً صحيح اهواز و فارس باشد) به طوس آمد ⁽³⁾ اما از چه راهى به قم آمد و آمدن او به چه نحوى بود؟ متعرض نشده است.

دليل چهارم اين است كه ابن طاووس از علماى معروف شيعه در قرن هفتم، كيفيت ورود على بن موسى الرضا (ع) را به قم در كتاب «فرحة الغرى» شرح داده و چنين نوشته است:

به احتمال قوى مدرسه مزبور همين مدرسه رضويه فعلى است كه در اثر مرور زمان، بناى اصلى به كلى از ميان رفته و تجديد بنا شده و قسمتى از آن جزء خيابان گرديده است.

قرائنى كه ذكر شد، همه دلالت دارد كه على بن موسى الرضا(ع) به قم آمده و شايد چند روزى در اين شهر اقامت فرموده، ولى شيخ صدوق تصريح كرده است به اين كه مأمون دستور داده بود كه حضرت رضا در راه خود به خراسان، از كوفه و قم عبور نكند. عبارت صدوق در ان باره چنين است:

ظاهراً مقصود مأمون اين بوده كه على بن موسى الرضا (ع) از كوفه و قم - يعنى دو مركز عمده شيعه و دوستداران اهل بيت - عبور نكند.

حضرت از كوفه عبور نكرد و به همين جهت، بنابر نوشته ابن طاووس به زيارت اميرالمؤمنين (ع) نايل نشد.⁽⁵⁾ ولى آيا طبق دستور مأمون به قم هم نيامد يا رجاء بن ضحاك كه مأمور بردن آن حضرت از مدينه به مرو بود، نگذاشت كه از قم عبور کند ؟ گويا در اين باره سندى دردست نباشد.

بنابراين و با توجه به دلايلى كه قبلاٌ ذكر شد، تشريف فرمايى على بن موسى الرضا(ع) به قم تقريباً مسلم مى شود.

وضع شهر قم مقارن آمدن حضرت معصومه(س)

گويا آوازه تشيع مردم قم در آن زمان تا مدينه رسيده بوده و حضرت معصومه (سلام الله عليها) از وجود آن شهد و ارادت و محبت مردم آن نسبت به خاندان پيامبر(ص) اطلاع داثته اند، زيرا چون به ساوه رسيد و بيمار شد، پرسيد از اين جا تا قم چند فرسنگ فاصله است؟ و دستور فرمودند وى را بدان شهر برند.

مردم قم در آن وقت نسبت به خلفا نافرمان بودند و از اين رهگذر خسارات فراوان ديدند. اين نافرمانى در صورتى شدت مى يافت كه والى غير شيعه براى قم معين مى شد; طبق مدارك موجود، مردم قم والي و قاضى اى را كه داراى مذهب ايشان نبودند نمى پذيرفتند، حتى در زمان شاه اسماعيل صفوى كه سلطان مراد عثمانى مدتى بر ايران غلبه كرده و يك نفر به نام اسلمس بيك را حاكم قم قرار داده بود، آن مرد به علت مخالفت اهالى، مذهب شيعه ر ا پذيرفت و كلمه يا على را بر روى سينه خود نقش كرد...⁽¹⁾

طبق نوشته بلاذرى، مردم قم در زمان مأمون نافرمانى كردند و از پرداخت خراج سر باز زدند. مأمون، على بن هشام مروزى را فرستاد و با سپاه او را مدد داد تا با قمى ها بجنگد . يحيى بن عمران را كه حاکم قم بود به قتل رسانيد، باروى شهر را با خاك يكسان نمود و خراج قم را (كه از زيادى آن شكايت داشتند) بيش از سه برابر كرد ⁽²⁾ (دو ميليون درهم را تا شش ميليون بالا برد) اين موضوع را ابن اثير نيز در ضمن وقايع سال 210 آورده است .

چهل پنجاه سال بعد، باز در زمان معتز عباسى پسر متوكل، مردم قم نافرمانى كردند، موسى بن بغا عامل بلادالجبل (بلادالجبل تقريباً همان عراق عجم است كه قم هم جزء آن بود) به قم حمله كرد، جمع كثيرى را كشت و جمعى ديگر را به فرمان معتز، تبعيد كرد.⁽³⁾

اما وضع قم از نظر شهرى آن طور كه يعقوبى در حدود پنجاه سال بعد از آمدن حضرت فاطمه معصومه(س) نوشته است، دو قسمت بوده كه به مجموع اين دو قسمت قم مى گفته اند (در حالى كه مقارن آمدن اشعرى ها، هفت قسمت بوده) و رودخانه از ميان آن دو مى گذشته (امروز هم رودخانه شهر قم را به دو قسمت كرده) و پل هاى سنگى آن دو را به يكديگر مربوط مى ساخته است. ⁽⁴⁾ قسمت بزرگ تر به نام منيجان قلعه اى از آن ايرانيان قديم وجود داشته است; قسمت كوچك تر به نام كميدان در سمت چپ رودخانه واقع بوده است.

مردم قم در آن وقت دو دسته بودند : يك دست عرب هاى بنى الاشعر و آل مذحج، ديگرى مردم بومى كه از نژاد ايرانى بودند. منيجان همان شهر اصلى قم است و در تاريخ قم به نام بلده ممجان آمده ⁽⁵⁾ و تصريح شده به اين كه ممجان نفس قم است و در جاى ديگر چنين ذكر شده كه كميدان قصبه قم است⁽⁶⁾.

نگين قم

مدح حضرت معصومه (س)

معصومه اى را در غريبى و غربت همچون زينب درپى برادر يافتم...

السلام عليك يا بنت موسى بن جعفر(ع)

معصومه اى را در پاكى و معنويت يافتم، معصومه اى را در غريبى و غربت همچون زينب درپى برادر يافتم. «يا اخت ولى الله» معصومه اى را كه نشانه قبر مادرش بود يافتم. «يا بنت فاطمه (س)» معصومه اى را كه بوى مدينه و غريبى تنهايى بقيع را به همراه داشت يافتم. «يا بنت الحسن (ع)» معصومه اى را كه پيام آور مظلوميت و غربت كربلا بود يافتم «يا بنت الحسين (ع)».

حال به خود مى بالم واحساس آرامش مى كنم كه تو را يافتم، باز به خود مى بالم كه در سرزمينى متولد شدم كه خاكش بوى بهشتى را مى دهد كه وعده خدا بخاطر قدومت به مردمان اين سرزمين وارد شده است كه «من زارها عارفا بحقها فله الجنة» .

يا« عمة ولى الله »پى بردن به اسرار وجودت بسيار سخت است و هيچ قلمى و مغز شاعرى نمى تواند آن طور كه شايسته توست بگويد و بنويسد و هيچ اشكى نمى تواند زخم غريبى و دورى برادرت را تسكين دهد واين تويى تسكين دهنده دردهاى غريب.

اگر تو نبودى كبوتران، پرواز عشق سر نمى دادند و اين چنين دلربايى گنبد نيلگونت نمى شوند .

چه زيباست آن لحظه اى كه عاشقانت مسحور جمال كبريائيت مى شوند ودر پى نسيم رحمت و شفاعتت سرمست، كه «عرف الله بيننا و بينكم فى الجنة» .

وجود، هميشه سرشار كرامت توست و از وجود شماست كه درهاى بهشت به رويمان گشوده است .

«يا فاطمه اشفعى لنا فى الجنة»

فاطمه معصومه(س)، از دختر امام صادق (ع) روايتى نقل مى كند كه سلسله سندش به حضرت فاطمه زهرا(س)مى رسد كه آن حضرت مى فرمايد: حضرت رسول اكرم (ص) فرمود: «آگاه باشيد! هركس با محبّت آل محمّد بميرد شهيد از دنيا رفته است.»

                                     عوالم العلوم ج21                                                             

ان للّه حرماً و هو مكه ألا انَّ لرسول اللّه حرماً و هو المدينة ألا وان لاميرالمؤمنين عليه السلام حرماً و هو الكوفه الا و انَّ قم الكوفة الصغيرة ألا ان للجنة ثمانيه ابواب ثلاثه منها الى قم تقبض فيها امراة من ولدى اسمها فاطمه بنت موسى عليهاالسلام و تدخل بشفاعتها شيعتى الجنة با جمعهم .

خداوند حرمى دارد كه مكه است پيامبر حرمى دارد و آن مدينه است و حضرت على (ع) حرمى دارد و آن كوفه است و قم كوفه كوچك است كه از 8 درب بهشت سه درب آن به قم باز مى شود - زنى از فرزندان من در قم از دنيا مى رود كه اسمش فاطمه دختر موسى (ع) است و به شفاعت او همه شيعيان من وارد بهشت مى شوند .