قاعدتا زمانی که غذا و دارو با هم مصرف می شوند، واکنش هایی در بدن انجام می گردد که در اغلب موارد، این واکنش ها باعث کاهش اثر داروها می گردند.
داروسازان معتقدند غذایی که می خوریم، ترکیب بسیار پیچیده ای از انواع مواد مغذی است. زمانی که دارویی را مصرف می کنیم، علاوه بر مواد اصلی دارو، ترکیبات دیگری هم که در فرمولاسیون دارو وجود دارد، وارد بدن ما می شود. بنابراین به عنوان یک قانون کلی، داروها نباید همراه با غذا مصرف شوند، مگر این که پزشک توصیه کرده باشد.
دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم غذایی و دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه و دانشگاه شهید بهشتی در این باره توضیحاتی را ارائه می دهند:
آقای دکتر! زمانی که فردی به عفونتی مبتلا می شود و پزشک برای او آنتی بیوتیک تجویز می کند آیا باید رژیم غذایی خاصی داشته باشد؟
واقعیت امر این است که رژیم غذایی خاصی برای آنتی بیوتیک درمانی نداریم. البته برنامه غذایی و مراقبت های تغذیه ای خاصی هم برای پیشگیری از عفونت، هم در زمان شدت پیداکردن آن و هم در زمان درمان، برای بیمار فراهم می کنیم که این کار طبیعتا وظیفه متخصص تغذیه است.
وقتی فردی آنتی بیوتیک میخورد چه مواد غذایی را باید مصرف کند که بتواند دوره عفونت و بیماری را راحت تر طی کند؟
بستگی به ماهیت آنتی بیوتیک دارد. همان طور که می دانید معنی لغوی آنتی بیوتیک، ضد حیات است. بنابراین با توجه به نوع آنتی بیوتیک، دوز استفاده، زمان مصرف، این که چه فردی آن را مصرف کند و واکنش او نسبت به دارو و عوارض داروها، باید مواد غذایی خاصی مصرف کرد. بعضی از این عوارض ممکن است مشترک باشند که مهمترین آن ها عوارض گوارشی است. عوارض گوارشی ناشی از داروها عبارتند از: دل به هم خوردگی، اسهال، تهوع، ضعف، گیجی، سنگینی و...
حال این سوال پیش می آید که آیا امکان دارد با استفاده از مواد غذایی خاصی از این حالتها پیشگیری کنیم یا به طور کلی آن ها را درمان کنیم؟
پاسخ این است که خیلی از مواقع با مصرف مواد غذایی، مشکل به طور کلی درمان نمی شود اما گاهی می تواند به ما کمک کند. افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می کنند یعنی عفونت حادی دارند و طبیعتا اشتهای شان تحت تاثیر قرار می گیرد. ولی به رغم این بی اشتهایی توصیه می شود خوردن میوه و سبزی را فراموش نکنند.
بعضی از محققان در میان میوه ها روی سیب به دلیل پکتینی که داخل آن وجود دارد تاکید می کنند زیرا گفته می شود پکتین سیب می تواند تا حدودی اثر مثبت بر حالت تهوع ناشی از خوردن آنتی بیوتیک ها داشته باشد. سبزی هایی مانند اسفناج، کلم بروکلی، فلفل، هویج و... نیز به بیمار کمک می کند تا به حالت ضعفش غلبه کند.
غذاها چقدر می توانند با آنتی بیوتیک ها تداخل ایجاد کنند؟
تداخل غذا و آنتی بیوتیک با توجه به نوع آنتی بیوتیک می تواند متفاوت باشد. ما این را میدانیم که بعضی از آنتی بیوتیک ها به ویژه خانواده پنی سیلین ، آموکسی سیلین و آمپی سیلین سبب اختلال در جذب کلسیم می شوند.
اگر مواد غنی از کلسیم مانند انواع لبنیات یا سفیده تخم مرغ با آنتی بیوتیک ها مصرف شوند، می توانند باعث کاهش اثر این داروها شوند. به همین دلیل توصیه می شود که آنتی بیوتیک ها را با این مواد غذایی نخورید.
بعضی از افراد به رغم این که مجبورند به دلیل عفونتی که دارند آنتی بیوتیک بخورند، رژیم غذایی خاصی هم دارند. این افراد چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
افرادی که رژیم غذایی خاصی دارند بیشتر کسانی هستند که رژیم های کاهش وزن دارند یا دیابتی هستند و در جهت کنترل قندخون رژیم می گیرند. نکته ای که باید متذکر شوم این است که بیش از این که آنتی بیوتیک در این رژیم ها مساله ساز باشد، توجهات نه چندان منطقی و علمی اطرافیان بیمار می تواند مشکل ساز باشد.
به عنوان نمونه با یک عفونت گلوی ساده، برونشیت یا عفونت مجاری ادرار که آنتی بیوتیک تجویز می شود، تفکر این که مصرف آنتی بیوتیک موجب ضعف بدن می شود پس باید بیمار را تقویت کرد در افراد قوت می گیرد.
بنابراین هر کس با توجه به فرهنگ و غذاهایی که می شناسد انواع غذاها را از پاچه گوسفند، آب گوشت و بلدرچین گرفته تا میوه، سبزی و شیرینی به فرد پیشنهاد می کند و به طور کل برنامه غذایی بیمار را به هم می ریزد.
نکته ای که به نظر من باید خیلی به آن توجه کرد این است که اگر برنامه غذایی فردی را متخصص تغذیه تنظیمکرده باشد، این برنامه، برنامه ای نیست که موجب ضعف ایمنی و اختلال در وضعیت سوخت و ساز بدن شود. بنابراین نباید نگران عوارض جانبی برنامه غذایی یا رژیم غذایی تاییدشده توسط متخصص تغذیه بود.
به هر حال هر فردی ممکن است در طول زندگی اش به عفونت های متفاوتی به ویژه عفونت تنفسی آن هم از نوع ویروسی مبتلا شود. بنابراین مداخلات تغذیه ای غیرعلمی و غیرتخصصی توسط اطرافیان جز این که مشکل بیمار را دو چندان کند، کاربرد دیگری ندارد.
بعضی از افراد را می بینیم که هنگام ضعف ناشی از بیماری از مکمل استفاده می کنند. آیا امکان تداخل این دسته مواد با آنتی بیوتیک ها وجود دارد؟
جز کلسیم که ذکر شد سایر مکمل ها تا جایی که می دانم تاثیر سویی در جذب آنتی بیوتیک ها و تاثیرگذاری آن ها ندارند. البته بد نیست در این جا به این نکته اشاره کنم که بعضی از مواد غذایی مانند گریپ فروت و آب آن معمولا بیشترین تداخلات را با داروها دارند.
اگر کسی بخواهد همین آب گریپ فروتی که گفتید یا مواد لبنی را که سرشار از کلسیم هستند مصرف کند با چه فاصله زمانی از خوردن آنتی بیوتیک ها باید این کار را انجام دهد؟
فاصله ای که باید بین خوردن غذا و آنتی بیوتیک وجود داشته باشد معمولا 2 تا 3 ساعت است. بعضی ها فاصله خوردن آنتی بیوتیک را 1 تا 2 ساعت قبل از غذا یا 2 تا 3 ساعت بعد از غذا در نظر می گیرند که فاصله خوبی است و دقیقا با فیزیولوژی بدن تطابق دارد.
خیلی کم پیش می آید که پزشکان به بیماران شان توصیه کنند که داروهای تجویزشده را با مواد غذایی خاصی بخورند یا نخورند. چه توصیه ای به پزشکان و بیماران شان دارید؟
همان طور که می دانید روزبه روز آنتی بیوتیک های جدیدی وارد بازار می شود و این نشان دهنده مقاومت میکروب ها نسبت به آنتی بیوتیک های قبلی است. گاهی این مقاومت به دلیل مصرف نابه جا و ناکافی آنتی بیوتیک یا مصرف خودسرانه و بدون نظر پزشک ایجاد شده است.
وقتی آنتی بیوتیک های جدیدی وارد بازار می شود بحث تداخل شان با غذا نیز جدید است و چه بسا اطلاعات مربوط به آن موجود یا در دسترس نباشد. به همین دلیل از بیماران می خواهم که اطلاعات لازم را از پزشک شان بپرسند.
بخش تغذیه و سلامت تبیان
منبع:
پی سی پارسی
