کما چيست؟

کُما يک حالت عدم هوشياري عميق و طولاني است که در اثر اختلال عملکرد هر دو نيمکره مغز يا مراکز و سيستم ‌هاي مسوول هوشياري ايجاد مي ‌گردد.

به غير از کماي کامل، حالات خفيف ‌تر کاهش سطح هوشياري مانند حالت نيمه ‌کما و خواب ‌آلودگي شديد هم ممکن است اتفاق بيفتد.

اختلال هوشياري به همراه هذيان نيز، توجه و شناخت را مختل مي کنند اما معمولا قابل برگشت هستند.

عواملي که موجب کما مي ‌شوند:

1 ـ ضربه‌ هاي مغزي يا آسيب دو طرفه نيم کره ي مغز و در موارد کم تر شايع، آسيب يک طرفه

2 ـ مسموميت ‌ها اعم از دارويي، مواد مخدر، داروهاي روان گردان و الکل

3 ـ افت يا افزايش شديد قند خون

4 ـ نرسيدن اکسيژن به مغز در اثر ايست قلبي، تنفسي يا موارد ديگر

5 ـ افزايش فشار داخل مغز به علت سکته ‌هاي مغزي يا خون ريزي مغزي

6 ـ بالا رفتن اوره ي خون

علايم و نشانه‌ ها

* اختلالات حرکات چشم و تغيير قطر مردمک‌ ها

* مشکل تنفسي به صورت بي ‌نظمي يا قطع کامل تنفس

* اختلال حرکتي به صورت فلج اندام و پرش عضلاني يا تشنج دائم

معاينه ي حرکات مردمک چشم در اين بيماران بسيار حائز اهميت است. چشم‌ ها ممکن است به سمت پايين، بالا يا طرفين منحرف گردد يا حرکات چرخشي دو طرفه ي مداوم، پيدا کند. تنفس نيز مي ‌تواند دچار اختلال شديد شده و بيمار به دستگاه تنفس مصنوعي نياز پيدا کند.

پيش‌ آگهي کما بستگي به علت وقوع کما، مدت کما و ميزان اختلال هوشياري دارد اگر بيماري به هر دليلي دچار ايست قلبي - تنفسي گردد و احياي مجدد او بيش از 3 تا 5 دقيقه طول بکشد آسيب غير قابل برگشت در مغز ايجاد مي ‌شود(ذخيره ي اکسيژن در مغز فقط 20 ثانيه است). در اين حالت در واقع بيمار دچار کماي کامل و احتمالا مرگ مغزي مي ‌شود.

انسان به طور طبيعي داراي سطح هوشياري 15 است که بعد از ضربه‌ هاي مغزي سطح هوشياري کاهش يافته و به 3 تا 5 مي ‌رسد. اگر مردمک ‌ها به نور واکنش نداده و پاسخ حرکتي نيز به تحريکات دردناک ديده نشود بيمار شانسي براي بهبودي ندارد.

بعضي کما‌ها قابل برگشت هستند؛ مانند کماهاي ناشي از اختلالات متابوليک و بعضي از کماهاي ناشي از سکته ‌ها و ضربه‌ هاي مغزي که ميزان آسيب کمتري به بافت مغزي رسانده باشد.

درمان

باز کردن راه‌ هاي تنفسي در صورت لزوم و برقراري سريع تنفس و گردش خون، بستري سريع در ICU و انجام کارهاي محافظتي شامل کنترل فشار داخل مغز و بيوشيمي خون و...

مرگ مغزي

در يک بيمار دچار مرگ مغزي، هيچ گونه عملکردي از فعاليت مغزي ديده نمي‌ شود.

بيمار بدون دستگاه تنفس مصنوعي نمي ‌تواند نفس بکشد و مردمک‌ ها به نور پاسخ نمي‌ دهند، ساقه ي مغز نيز به تحريکات جواب نمي ‌دهد.

از نظر آنژيوگرافي جريان خون مغز متوقف است و در نوار مغزي نيز هيچ پاسخي ديده نمي ‌شود.

در مرگ مغزي تمام سلول‌ هاي مغز دچار نکروز و آسيب شديد بوده که مي ‌تواند به علت نرسيدن اکسيژن به مغز براي مدتي بيش از 20 دقيقه باشد. بيمار در اين حالت ظرف 48 ساعت تا يک هفته دچار وقفه قلبي هم مي ‌شود.

دکتر بهروز نيکنام - متخصص مغز و اعصاب

جام جم

اگر مي خواهيد با پزشکان سايت مشورت کنيد، اينجا را کليک کنيد.

براي شرکت در بحث هاي انجمن سايت مرتبط با بهداشت و سلامت، اينجا را کليک کنيد.