تاریخ مدیون فاطمه(س) است. او یك معجزه الهى بود.
گرههاى آمیختگى حق و باطل را گریههاى او گشود. دیوارهاى بلند زندان باطل
را فریادهاى او ویران كرد و حق را كه مىرفتبراى همیشه زندانى بماند، نجات
داد.
بستر بیماریش، بستر زمان را براى پویایى اسلام هموار كرد. نالههایش، ستونهایى شد كه بناى نوبنیاد اسلام را از ریزش بازداشت.
اگر
آواى فاطمه(س) از دل آرام روزگار خویش برنمىخاست، اوج نمىگرفت و خروش
برنمىآورد واقعیتهاى پنهان به ساحل نگاه ما نمىرسید. و در اعماق تاریخ
براى همیشه ناشناخته مىماند.
اگر چه كم زیست و زود رفت ولى تخم گلهایى
را در بیابان جهان افشاند كه براى همیشه به شكوفه خواهند نشست و چشمان
غمزده و پریشان را به مهمانى قرب الهى خواهند برد.
آرى تاریخ مدیون
فاطمه(ع) است او تاریخ را شكل داد. تاریخ با ریشههاى فاطمه(س) آب مىنوشد،
سرسبزى مىگیرد و به ثمر مىنشیند فاطمه(س) لبخند جهان هستى است. عصاره
بودن و چكیده آفرینش.
فاطمه(س) یك معجزه است. او تجلیگاه قدرت الهى
است. اگر قدرت الهى از «امى» عقل كل مىسازد و مهر پیامبرى بر تاركش
مىنشاند از زندگى كوتاه فاطمه(س) نیز چشمههاى معرفت را براى همیشه در
كوهساران جهان روان مىنماید. شاید كوتاهى سوره كوثر - این كوتاهترین سوره
قرآن - به این نكته نظر دارد. یعنى سوره مربوط به او زود پایان مىیابد;
آنگونه كه عمر او زود پایان یافت.
فقه در كنار كلام. تفسیر و حدیث،
كوشیده است وظیفه خویش را نسبتبه «كوثر» آفرینش ادا كند. راه حقشناسى از
او را ارائه دهد. بخشى از افتخار طرح این الگوى بزرگ بشریت را بر دوش بكشد و
سیماى او را در آینه خود منعكس سازد.
بررسى برخى از احكام فقهى مربوط
به فاطمه(س) نشان مىدهد كه این احكام در شمار پرسابقهترین احكام فقهى
قرار داشتهاند به عنوان مثال نماز حضرت زهرا(س) تا آنجا در صدر اسلام شهرت
داشت كه اهل كوفه به این نام آن را مىشناختند و یا زیارت آن حضرت(ع)
آنگونه كه صاحب جواهر مىگوید از ضروریات مذهب بلكه از ضروریات دین به شمار
مىرود. (1)
1 - آگاهى و شناخت نسبتبه فاطمه(س)
آنكه بر قله شناخت فاطمه(س) مىایستد و پهندشت اختلافهاى مسلمین را نظاره مىكند; حق را به درستى از باطل تشخیص مىدهد.
كسى
كه به سرزمین شناخت فاطمه(س) سفر كند درخت اندیشهاش به بار اسلامشناسى
مىنشیند زمینههاى بحثى كه خورشید شناخت فاطمه(س) بر آنها بتابد روشنایى و
وضوح مىیابد امامت این نابترین اندیشه كلامى با شناختن سیره فاطمه(س)
شناخته مىشود. تاریخ، كژیها و درستىهاى آن با تاریخ فاطمه(س) دانسته
مىشود و ... ولى دریغا كه بسیارى در نیمكره تاریك جهل و دور از نور
فاطمه(س) رحل اقامت افكندهاند و از مزایاى شناخت او در همه زمینهها
بىبهره ماندهاند شناختن فاطمه(س) و غور در این شناختیك ضرورت است و
وظیفه. امام صادق(ع) در بیان جایگاه شناخت او فرمود: كسى كه فاطمه را
بدرستى بشناسد «شب قدر» را درك كرده است. (2)
2 - اسوهپذیرى از فاطمه(س)
فاطمه
اسوه همه است، اسوه عهد و عصر خاصى نیست. هر چه زمان ما را از عصر او
دورتر كند، بیشتر به او نیازمند خواهیم شد. ما همچنان از چشمه جوشان او
مىنوشیم بعد از ما نیز نسلهاى آینده بر كناره این چشمه زانو خواهند زد.
شاید از این روست كه امام زمان(عج) همان نجات دهنده بشر در آخرالزمان
فاطمه(س) را اسوه خویش مىخواند زیرا نیازها و مسایل جامعه امام عصر(عج) را
سیره و سلوك فاطمه(س) پاسخ مىدهد «وفى ابنة رسول الله(ص) لى اسوة حسنة»
(3)
چشمهاى جوینده ما باید زندگى او را سراپا به نظاره بنشیند; چه
آنكه سیره این هدیه بزرگ خدا مشعلى است كه ما را از شبهاى جهل و گودالهاى
انحراف رهایى مىبخشد. فقیهان مستند برخى از فتاوى خود را فعل فاطمه(س) و
تاسى به آن حضرت(ع) قرار دادهاند. به عنوان نمونه صاحب جواهر زیارت قبور
در شنبه و پنجشنبه را بر پایه تاسى به فاطمه(س) مستحب مؤكد مىشمرد. (4)
شایسته استحوزههاى علمى به سخنان و سیره فاطمه(س) به عنوان یك منبع فقهى بیشتر روى بیاورند.
3 - بزرگداشت ولادت زهرا(س)
بیستم
ماه جمادىالآخر روز میلاد فرخنده فاطمه زهرا(س) است. نسبتبه این روز چند
عمل وارد شده است. فلسفه این اعمال گرامیداشت روز ولادت آن حضرت(س) و در
نتیجه تحكیم پیوند معنوى با آفریدگار است.
این اعمال عبارتند از:
- شادمانى كردن (5)
- روزه گرفتن (6)
- انجام كارهاى نیكو از قبیل صدقه دادن و ... (7)
- زیارت آن حضرت(ع) (8)
این اعمال در جاى خود توضیح داده مىشود.
4 - بزرگداشت روز ازدواج فاطمه(س)
ازدواج
فاطمه(س) با على(ع) رخداد مهمى در تاریخ است كه بركات این ازدواج همچنان
مىجوشد و فزونى مىیابد درختان پربار معرفت و گلهاى عطرآگین معنویت در باغ
ازدواج این دو شخصیت رویید و همچنان مىروید.
از این روى باید این
نقطه عطف تاریخى را در تاریخ گرامى داشت و به همین جهت اسلام براى این روز
حساس و تعیینكننده وظایفى قرار داده است; مانند:
- روزه گرفتن (9)
- خواندن نماز حضرت فاطمه(س) (10)
ناگفته نماند در تعیین روز ازدواج فاطمه(س) سه نظر وجود دارد. (11)
1 - اول ذى الحجه روز ازدواج بوده است.
بیشتر این نظر را برگزیدهاند.
2 - ششم ذى الحجه روز ازدواج بوده است.
3 - بیست و یكم محرم ازدواج رخ داده است.
5 - بزرگداشت روز شهادت فاطمه(س)
بزرگداشتشهادت
فاطمه(س) به عنوان سرآغاز مصیبتهاى اهل بیت، معنى و پیام خاصى در بر دارد
چه آنكه تفسیر درست مصیبتهاى بعدى با بزرگداشتشهادت او آشكار مىشود.
از این روى وظایف خاصى براى بزرگداشت این روز وارد شده است. مانند:
- برپا داشتن مراسم حزن و عزا. (12)
در این زمینه شیخ مفید مىگوید: در روز شهادت فاطمه حزن و اندوه مؤمنین تازه مىشود. (13)
- خواندن زیارت حضرت(ع) (14)
6 - بزرگداشت نام فاطمه(س)
احكام زیر اهمیت و جایگاه نام فاطمه(س) را آشكار مىكند و تعظیم و احیاى آن را لازم مىشمرد:
6 - 1 - مستحب است فرزند دختر را فاطمه(س) نام گذاریم. (15)
6 - 2 - به كسانى كه فاطمه(س) نام دارند، باید احترام گذاشت.
امام صادق(ع) فرمود:
اگر دخترت را فاطمه(س) نامیدى دشنامش مده، نفرینش مكن و او را مزن. (16)
6 -3 - كسى كه غسل واجب بر عهده دارد بنا بر احتیاط واجب نباید جایى از بدن ود را به اسم فاطمه(س) برساند. (17)
6 - 4 - بردن نوشته حاوى نام فاطمه(س) به مستراح كراهت دارد. (18)
7 - تسبیح فاطمه(س)
7 - 1 - كیفیت تسبیح فاطمه(س)
بر پایه روایات، این تسبیح سى و چهار «الله اكبر»، سى و سه «الحمدلله» و سى و سه «سبحانالله» است. (19)
7 - 2 - چرا تسبیح فاطمه(س) نام گرفته است؟
این تسبیح از آن جهتبه تسبیح فاطمه(س) نام گرفته كه پیامبر(ص) آن را به این بانوى دو عالم تعلیم كرد. (20)
7 -3 - اهمیت تسبیح فاطمه(س)
تسبیح حضرت زهرا(س) از اهمیت ویژهاى برخوردار است نكات زیر این اهمیت را آشكار مىسازد:
الف) تاكید روایات بر آن. به برخى از این روایات اشاره مىكنیم:
- امام باقر(ع) فرمود: خداوند در میان حمدها به چیزى با فضیلتتر از تسبیح فاطمه(س) عبادت نشده است. (21)
- امام صادق(ع) فرمود: براى من تسبیح فاطمه(ع) به دنبال هر نماز در هر روز محبوبتر از هزار ركعت نماز در هر روز است. (22)
- امام صادق(ع) فرمود: سوگند بخدا اگر چیزى با فضیلتتر از تسبیح زهرا(س) بود پیامبر(ص) آن را به فاطمه(س) تعلیم مىداد. (23)
- در حدیث آمده كه تسبیح فاطمه(س) یكى از علامتهاى مؤمن است.
ب) مستحب است كودكان را به انجام تسبیح حضرت زهرا(س) وادار كنیم. (24)
ج) مستحب است همیشه به انجام این تسبیح مبادرت بورزیم. (25)
د) اهمیت این تسبیح تا آنجا است كه امام صادق(ع) فرمود: من سبقت اصابعه لسانه حسب له. (26)
اگر
كسى انگشتان او (بخاطر سرعت در شمارش دانههاى تسبیح و یا بندهاى انگشتان)
از زبانش پیشى گیرد (و در نتیجه عدد هر ذكرى را به اندازه نگوید) براى او
ذكرهاى فوت شده حساب مىشود.
7 - 4 - وقت و موارد تسبیح
مبادرت
ورزیدن به انجام این تسبیح در همه اوقات مستحب است ولى در برخى از موارد
این تسبیح اهمیت و استحباب بیشترى پیدا مىكند به برخى از آن اشاره مىشود.
الف) به دنبال هر نماز. این مورد در صدر همه قرار دارد و بهترین آنهاست. (27)
ب) بعد از نماز وتر. (28)
ج) به هنگام خوابیدن. (29)
د) به هنگام گرفتارى و داشتن حاجت. (30)
7 - 5 - احكام تسبیح فاطمه(س)
1 - مستحب است موالات را در این تسبیح رعایت كرده و آن را قطع نكنیم. (31)
2 - مستحب است هر گاه در آن شك رخ داد مشكوك را اعاده كنیم. (32)
3 - مستحب استبعد از آن دعاى خاصى كه وارد شده است را بخوانیم. این دعا در مستدرك ج 5، ص 64 ذكر شده است.
8 - توسل به فاطمه(س)
تقرب به درگاه الهى نیازمند توسل جستن به انسانهایى است كه مقام و آبرویى نزد خداى متعال دارند.
نزدیكى فاطمه زهرا به خدا تا آنجا است كه رضایت او رضایتخداست و خشم او غضب خداست.
بنابراین باید از «باغ قرب» او میوه بر گرفت كه خداوند این نعمتبزرگ را به شیعیان ارزانى داشته است.
به همین جهت كمتر دعاى توسلى است كه نام زهرا(س) در آن به میان نیامده باشد.
در
كنار دعاهایى كه در آنها به عموم اهل بیت7 توسل شده دعاهایى یافت مىشود
كه فقط توسل به فاطمه(ع) است. مانند آنچه در روایت وارد شده كه به هنگام
داشتن حاجت، دو ركعت نماز بجاى آور آنگاه سه بار الله اكبر بگوى و سپس
تسبیح حضرت زهرا(س) را انجام بده بعد به سجده برو و صد بار بگوى «یا مولاتى
یا فاطمة اغیثینى» سپس طرف راست صورت را بر زمین بنه و همین جمله را صد
بار دیگر بخوان و بعد طرف چپ صورت را بر زمین بگذار و صد بار دیگر آن را
تكرار كن در آخر پیشانى خویش بر سجده گذار و جمله یاد شده را صد بار دیگر
انجام بده و سپس حاجتت را بخواه. (33)
9 - جلب رضاى فاطمه(س)
پیامبر(ص) فرمود:
خداوند با خشم فاطمه خشمگین و با رضایت فاطمه(س) خشنود مىشود. (34)
10 - دروغ بستن به فاطمه(س)
بنا بر احتیاط واجب دروغ بستن بر حضرت زهرا(س) روزه را باطل مىكند. (35)
11 - دعاى فاطمه(س)
11 - 1 - این دعا به عنوان دعاى فاطمه(س) وارد شده و در هنگام داشتن حاجتخوانده مىشود.
بسم الله الرحمن الرحیم
یا حى یا قیوم برحمتك استغیث فاغثنى ولا تكلنى الى نفسى طرفة عین ابدا و اصلح لى شانى كله. (36)
11 - 2 - در روایات دعایى وارد شده كه پیامبر(ص) آن را به فاطمه(س) و على(ع) تعلیم كرد. این دعا در مستدرك ج 8، ص 214 نقل شده است.
امام صادق(ع) فرمود:
اگر دخترت را فاطمه(س) نامیدى دشنامش مده، نفرینش مكن و او را مزن.
12 - دوستى فاطمه(س)
پیامبر(ص) فرمود:
كسى
كه دخترم فاطمه(س) را دوستبدارد در بهشتبا من است و كسى كه او را دشمن
بدارد در دوزخ است. دوست داشتن فاطمه(س) آدمى را در صد مورد سود مىبخشد كه
آسانترین آنها مرگ، قبر، میزان، محشر، صراط و محاسبه است. (37)
13 - زیارت فاطمه(س)
13 - 1 - جایگاه و اهمیت زیارت فاطمه را پیامبر(ص) فرمود:
«من زار فاطمة فكانما زارنى» (38)
كسى كه فاطمه(س) را زیارت كند گویا مرا زیارت كرده است.
13 - 2 - انواع زیارت فاطمه(س):
الف) زیارت قبر آن حضرت(س)
این
زیارت به این صورت است كه كنار قبر آن حضرت(س)باید قرار گرفت و زیارت خاصى
كه با این جمله شروع مىشود را قرائت كرد: «یا ممتحنة امتحنك الله الذى
خلقك قبل ان یخلقك فوجدك لما امتحنك صابرة...» (39)
ب) زیارت روز شهادت فاطمه(س)
در روز سوم جمادى الثانیه - كه روز شهادت حضرت(س)است - خواندن این زیارت مستحب است.
السلام
علیك یا سیدة نساء العالمین السلام علیك یا والدة الحجج على الناس اجمعین.
السلام علیك ایتها المظلومة الممنوعة حقها. اللهم صل على امتك و ابنته
نبیك و زوجة وصى نبیك صلوة تزلفها فوق زلفى عبادك المكرمین من اهل السموات و
الارضین. (40)
ج) زیارت روز ولادت
روز بیستم جمادىالثانى
روز ولادت فاطمه زهرا(س) استیكى از اعمال این روز خواندن زیارت آن حضرت(س)
است. مىتوان در این روز زیارتى را كه خواندن آن در كنار قبر حضرت(س)
مستحب است قرائت كرد. (41)
د) زیارت روز جمعه
مستحب است انسان در هر روز جمعه غسل كند و پیامبر(ص) و فاطمه(س) و امامان علیهم السلام را از دور زیارت كند. (42)
14 - صلوات فرستادن بر فاطمه(س)
پیامبر(ص) به فاطمه(س) فرمود:
اى فاطمه! هر كس بر تو صلوات بفرستد خداوند متعال وى را مىبخشد و او را در بهشتبه من ملحق مىكند در هر كجاى آن كه باشم. (43)
شیخ طوسى در كتاب مصباح المتهجد صلوات مخصوص فاطمه را ذكر مىكند كه بهتر استبا آن بر حضرت3 صلوات بفرستیم. (44)
15 - كشتن سبكننده فاطمه(س)
صاحب جواهر نویسنده بزرگترین دائرة المعارف فقه شیعه مىگوید: سب فاطمه(س) نیز چون سب امامان علیهم السلام موجب قتل مىشود. (45)
16 - گرامى داشتن ذریه فاطمه(ع)
نصف
خمس، سهم سادات نیازمند استسید كسى است كه از پدر به عبدالمطلب برسد هر
چند این نسبت از غیر طریق پیامبر(ص) باشد با این وصف - همانطور كه صاحب
جواهر مىگوید - سزاوار است كه فرزندان فاطمه(ع) را بر دیگران ترجیح داده و
به آنان خمس بیشتر بدهیم. (46)
این مساله اعتبار خود را از این اصل مىگیرد كه باید فاطمه(س) را گرامى داشت.
17 - نماز
در ارتباط با فاطمه(س) دو نماز مطرح استیكى موسوم به نماز فاطمه(س) و دیگرى موسوم به نماز زیارت فاطمه(س).
18 - 1 - نماز فاطمه(س)
یكى از مستحبات، خواندن نماز فاطمه(س) است. پیرامون كیفیت این نماز و وقت آن، توضیحات زیر ارائه مىشود:
18 - 1 - 1 - كیفیت نماز فاطمه(س)
نماز فاطمه(س) به دو صورت نقل شده است:
الف)
این نماز دو ركعتى است در ركعت اول بعد از حمد صد بار سوره قدر و در ركعت
دوم بعد از حمد صد بار سوره توحید خوانده مىشود (47) در روایت آمده كه
تسبیح حضرت زهرا بعد از این نماز بجاى آورده شود. (48) و نیز بر پایه برخى
از روایات این نماز دعاى خاصى دارد كه بعد از آن خوانده مىشود این دعا را
شیخ طوسى در مصباح المتهجد» نقل كرد. و خواندن آن بعد از نماز مستحب است.
(49)
ب) نماز حضرت زهرا چهار ركعت است در هر ركعت پنجاه بار سوره توحید قرائت مىشود. (50)
در مصباح المتهجد دعایى نقل شده كه بعد از این نماز خوانده مىشود. (51)
18 - 1 - 2 - وقت نماز فاطمه(س)
خواندن نماز فاطمه(س) در همه اوقات مستحب است (52) ولى در دو وقت استحباب بیشترى دارد:
صاحب جواهر مىگوید: مؤكد بودن استحباب نماز در این ماه به جهتشرافت این ماه است. (54)
ب) در روز اول ماه ذى الحجه (55) . صاحب جواهر مىگوید: این روز - اول ماه ذىالحجه - روز ازدواج فاطمه(س) با على(ع) است. (56)
شاید استحباب بیشتر نماز در این روز به جهت همین موضوع باشد. (57)
18 - 2 - نماز زیارت فاطمه(س)
18 - 2 - 1 - كیفیت نماز زیارت
صاحب جواهر مىگوید نماز زیارت آن حضرت(س) مستحب است و این نماز به صورت هشتیا شش یا چهار یا دو كعتخوانده مىشود. (58)
فرزند
سید بن طاووس در كتاب خود نماز زیارت را اینگونه ذكر مىكند. اینء نماز
دو ركعت دارد در هر یك از دو كعتبعد از حمد شصتبار سوره توحید قرائت
مىگردد و یا اینكه در ركعت اول بعد از حمد سوره توحید و در ركعت دوم بعد
از حمد سوره قل یا ایها الكافرون خوانده مىشود. (59)
18 - 2 - 2 - وقت نماز زیارت
فرزند
سید بنطاووس نمازى كه ذكر شد را نماز زیارتى مىداند كه اختصاص به روز
سوم جمادىالاخرى (روز وفات فاطمه(س)) دارد بنابر این نماز در این روز بجاى
آورده مىشود. (60)
سلام كردن به فاطمه(س)
فاطمه(س)
فرمود: پیامبر(ص) به من فرمود: كسى كه بر پیامبر(ص) و فاطمه(س) سه روز
سلام بفرستد به بهشت رود. راوى پرسید این اختصاص به دوران حیات پیامبر(ص) و
شما دارد یا بعد از مرگتان نیز چنین است فاطمه(س) فرمود: هم در زمان
حیاتمان و هم بعد از مرگمان چنین است.
پىنوشتها:
1- جواهر الكلام، 20 / 85.
2- بحارالانوار،43 / 65.
3- همان،53 / 180.
4- جواهر الكلام.
5- مسار الشیعه.
6- مفاتیح الجنان.
7- مفاتیح الجنان و مسار الشیعه.
8- مفاتیح الجنان.
9- بحارالانوار،43 / 92.
10- جواهر الكلام، 12 / 198 ، بحارالانوار،43 / 92.
11- بحارالانوار،43 / 92.
12- مسار الشیعه.
13- همان.
14- مفاتیح الجنان.
15- مستدرك الوسائل.
16- همان.
17- رساله عملیه حضرت امام (قدس سره).
18- جواهر الكلام، 22 / 72.
19- وسائل الشیعه، باب 10 از ابواب تعقیب حدیث3، جواهرالكلام، 10 /397.
20- همان.
21- جواهر، 10 /397.
22- همان،396.
23- همان،397.
24- مستدرك الوسائل، 5 /36.
25- همان.
26- جواهر الكلام، 10 / 408.
27- همان396.
28- مصباح المتهجد، 142.
29- مستدرك الوسائل، 5 /39.
30- همان،6 / 312.
31- همان، 5 / 64.
32- جواهر الكلام، 10 /407.
33- مستدرك الوسائل،6 / 312.
34- همان.
35- رساله عملیه حضرت امام (قدس سره).
36- مفاتیح الجنان.
37- بحارالانوار،27 /116.
38- مستدرك الوسائل، 10 / 182.
39- مزار شیخ مفید، 155.
40- همان،156.
41- مفاتیح الجنان.
42- مستدرك الوسائل، 10 / 371.
43- بحارالانوار،43 / 55.
44- مصباح المتهجد، 358.
45- جواهر الكلام، 21 / 345.
46- همان،16 / 105.
47- همان، 12 / 195.
48- همان.
49- مصباح المتهجد، 265.
50- همان،266.
51- همان.
52- جواهر الكلام، 12 / 198.
53- همان.
54- همان.
55- همان.
56- همان.
57- همان، 2 /87.
58- مفاتیح الجنان.
59- همان،.
60- احقاق الحق.
منبع: ماهنامه كوثر