اگر درد امان شما را بریده این مطلب را بخوانید
زنگ هشدار: دردهـای شبانــه
میدانید ما انسانها حتی در دوران جنینی هم درد را تجربه میكنیم؟
این حقیقت تلخ از همان ابتداییترین لحظات زندگی همراه ماست، گاهی شدت دردی كه تجربه میشود به حدی است كه برای فرار از آن، دست به هر كاری میزنیم ولی خوشبختانه هردردی درمانی دارد و درمان آن دردست متخصصان است. امروزه پیشرفتهای ارزشمندی در زمینه كاهش انواع و اقسام درد، حاصل شده حتی كلینیكهای درد در كشور احداث شده. گفتوگوی ایدهآل با دكتر سیدمسعود هاشمی (فوق تخصص درد) را بخوانید تا با روند كار كلینیكهای درد آشنا شوید
دردی كه دیده نمیشود
درد، ابعاد مختلفی دارد و دربرخی مواقع دردها چندوجهی هستند. اصولا دردها در ابعاد فیزیولوژیك، اجتماعی و روانی مورد بررسی قرار میگیرند. انجمن جهانی مطالعات درد، تعریف علمی كه برای درد ارائه داده است عبارت است از« یك احساس ناخوشایند ناشی از آسیب بافتی واقعی یا بالقوه». آسیب بالقوه، آسیبی است كه دیده نمیشود. گاهی افراد با یك تحریك كوچك احساس درد دارند بهطور مثال دنداندرد با یك تحریك كوچك مانند خوردن شیرینی یا آب سرد و گرم و فشار. این نوع درد یك درد بالقوه است كه پاتولوژی اعصاب فرد، آن را درد تلقی میكند.
یعنی خانمها نازك نارنجیترند؟
دقیقا نمیتوان گفت كه خانمها درد بیشتری را تجربه میكنند یا آقایان ولی میتوان گفت آستانه درد بین آنها، تفاوت دارد. آستانه درد خانمها پایینتر از آقایان است از اینرو شكایت بیشتری از درد دارند و جالب است بدانید درد به عوامل متفاوتی بستگی دارد سن، نژاد و حتی شخصیت آدمها با نوع دردی كه تجربه میكنند مرتبط است، برای مثال یك خانم ممكن است درد زایمان را حداكثر درد بداند ولی خانم دیگر درد زایمان كمتری را تجربه كند.
این درد را جدی بگیرید
ما نمیتوانیم بگوییم درد در چه مواقعی بیشتر احساس میشود و این موضوع بستگی به علت درد دارد. یكی از سوالاتی كه از بیمار پرسیده میشود و كمك بسیاری به تشخیص میكند این است كه در چه زمانی احساس درد بیشتری میكنید شب یا روز؟ اگر بیمار شبها بیشتر احساس درد بكند شك ما به یك عامل التهابی است زیرا دردهای التهابی در شب بیشتر رخ میدهند. در موقعیتهای مختلف، درد فرق میكند برای مثال ما از بیماری كه كمردرد دارد سوال میكنیم: «در چه زمانهایی درد افزایش مییابد مواقع استراحت، خوابیدن، راه رفتن یا فعالیت بدنی» و جواب این سوالات به تشخیص علت درد كمك میكند.
كی باید مسكن بخوریم
بهترین حالت مصرف مسكن در فاز اولیه درد است و زمانی است كه درد اوج نگرفته باشد. اگر در مراحل اوج درد، مسكن مصرف كنید دوباره این درد اوج میگیرد ولی مصرف مسكن در مراحل اولیه باعث كنترل درد میشود. پیشبینی شروع درد تنها در دردهای حاد مثل درد پس از عمل جراحی قابل توجه است و متاسفانه در مواقعی كه دردهای مزمن سراغ فرد میآید این مسئله قابل پیشبینی نیست و نمیتوان از آن پیشگیری كرد. در كل اگر درد را در فاز رشد آن درمان كنیم در مرحله حاد آن به مشكل برنمیخوریم.
پیرها مقاومتر هستند
با افزایش سن، آستانه تحمل درد بالاتر میرود و دركل، رفتار درد فرق میكند. درد از زمانیكه نطفه آدمیزاد منعقد میشود یعنی همان دوران جنینی وجود دارد و شاید نتوانیم میزان آن را اندازهگیری كنیم ولی قطعا گیرندههای آن، وجود دارد. میتوان گفت به مرور زمان، آستانه درد افراد بالاتر میرود. بهطور مثال یك فرد جوان كه درد كمر را تجربه میكند نسبت به یك فرد مسنتر كه همین درد را تجربه میكند بیشتر از درد شكایت دارد.
وقتی پزشكان از بیمار، شرح حال میگیرند و او را معاینه میكنند، بعد روانی درد را هم درنظر میگیرند زیرا گاهی بیمار به دلایل روانی و آسیبی كه درد براعصاب آنها میگذارد درد خود را بالاتر از حد واقعی بیان میكند در حالیكه پزشك با گرفتن شرح حال و آزمایش، متوجه شدت این درد نمیشود و این مهارت پزشك است كه تا چه حد دریابد درد واقعی است و چنددرصد آن تمارض.
نمره دردتان چند است؟
استفاده از مسكنها بستگی به علت درد دارد و اینكه چه تعریفی از درد بكنیم. برای مثال پس از دویدن طولانی یا ورزش شدید شما احساس درد و كوفتگی میكنید و با یك استراحت معمولی این درد برطرف میشود و نیازی به مسكن نیست ولی دردهایی مانند سردردهای ضرباندار و دیسك كمر نیاز به مصرف مسكن دارند. ضمن اینكه درد را باید اندازهگیری كرد. درست است كه درد برای پزشك قابل رویت نیست ولی خود فرد میتواند شدت درد را احساس كند از اینرو خطكشی طراحی شده است كه معیار اندازهگیری درد است و از صفر تا 10 شمارهگذاری شده است. این خطكش به فرد نشان داده میشود و او نمره درد خود را مشخص میكند. صفر، بیدردی است و 10 بدترین دردی است كه ممكن است به وجود بیاید بهطور مثال، زایمان در حدود 7 و 8 است و قطع عضو از دسته دردهای كشنده و در محدود10 است. اگر دردی كه بیمار نشان دهد از 3 و 4 بالاتر باشد، مصرف مسكن الزامی است.
2 نوع مسكن را با هم بخوریم؟
برای استفاده از مسكنها، سازمان جهانی بهداشت یك هرم تعریف كرده است و در این هرم در آغاز درد، استفاده از مسكنهای سادهتر توصیه میشود كه دوز پایین داشته باشند. اگر درد ساكت نشد، در مرحله بعد همان مسكن با دوز بالاتر و در آخر مسكن با یك مسكن كمكی بسته به نوع درد مصرف شود. استفاده از مخدرها درپله آخر، توصیه میشود. همیشه تركیب دارویی بهتر از تكدارویی است البته به شرطیكه زیرنظر پزشك باشد، بهطور مثال اگر استامینوفن با دوز بالا استفاده كردید و درد كاهش نیافت یك داروی كمكی مانند ایبوپروفن همراه آن استفاده كنید. متاسفانه در كشور ما، مسكنها بجا و مناسب استفاده نمیشوند و تنها عوارض به جا میگذارند، بدون آنكه فرد جواب مناسب بگیرد. در برخی مواقع تنها مصرف مسكن درد بیمار را كاهش نمیدهد و تاثیرات دیگر درد كه روحی و گاهی بیخوابی است درمان نمیشود و فرد احساس درمان نمیكند زیرا درمان درد، چندوجهی است. پله نهایی درمان درد، مصرف داروی تزریقی است. در كلینیك درد، داروی تزریقی از نوع وریدی تجویز میشود ولی افراد به تنهایی و خودسرانه نباید اقدام به مصرف داروی تزریقی كنند زیرا تنها، تشخیص پزشك در این مورد حائز اهمیت است و معمولا پزشكان داروی تزریقی تجویز نمیكنند زیرا همه آنها به نوعی، مخدر هستند و عوارض بسیاری برای افراد دارند و تنها در مواردی كه بیمار سرطانی یا دردهای شدیدی داشته باشد از تزریق استفاده میشود.
اگر دردهایتان درمان نمیشود...
ما در «كلینیكهای درد» با درمان 2نوع درد سروكار داریم. بخش اول كار ما، درمان دردهای حاد است كه دردهای بعد از عمل جراحی در این گروه قرار میگیرند. ابتدا باتوجه به نشانههای درد و سوالاتی كه از بیمار میپرسیم شرح حال از او میگیریم و پس از تشخیص با انجام روشهای غیرتهاجمی سپس كمتر تهاجمی، اقدامات بیدردی را برای او انجام میدهیم. بهطور مثال امروزه استفاده از پمپهای PCA برای كاهش درد به بیمار تجویز میشود كه به رگ یا فضای داخل نخاع وصل میشود و هروقت بیمار احساس درد كرد با توجه به آموزشی كه به او میدهیم، كلید مخصوص آن را فشار میدهد و درد او كاهش مییابد. این بخشی از كار، در درمان دردهای حاد بعد از عمل است كه بسیار موثر است و فرد مجبور به تحمل درد بعد از عمل نیست و لازم نیست منتظر بماند تا زمانیكه درد او شدت پیدا كرد، یك داروی تزریقی دریافت كند زیرا درمان درد در این مرحله كه بیمار به اندازه كافی درد كشیده و اعصاب او آسیب دیده، نوشدارو بعد از مرگ سهراب است! با استفاده از این دستگاه، بیمار به این مرحله شدید از درد نمیرسد و زودتر ترخیص میشود و دوران نقاهت را طی میكند، همچنین سیستم عصبی بدن او تحریك نمیشود و زودتر به زندگی عادی برمیگردد. بخش دیگر كار ما، تمركز بر دردهای مزمن است كه شامل كمردرد، سردرد و دردهای سرطانی است. درد مزمن دردی است كه بیش از 3ماه طول بكشد. این دردها عموما غیرقابل پیشبینی هستند و علت وقوع دردهای مزمن، بیتوجهی در فاز رشد درد بوده است. ما روشها درمانی متعددی داریم و سازمان جهانی، روشهای مختلفی ارائه داده است. در كل،فازهای درمان دارویی، فیزیكی و داخلی هستند. در واقع كار ما درمانهای مداخلهای است، یك درد مزمن را با روشهای غیرتهاجمی، كمتر تهاجمی و در آخرین حد، تهاجمی برطرف میكنیم كه روشهای تهاجمی در تخصص ما نیست.
نسخههای ابوعلی سینا برای درد
اكثر باورهای رایج كاهش درد، باورهای غلطی هستند ولی دستهای از آنها مانند گرمادهی یا سرد كردن موضع درد، جوابگو هستند و جزو درمانهای سنتی هستند كه ما هم تجویز میكنیم. هنوز پس از سالها به ابوعلی سینا استناد میشود و از روشهای سنتی او كمك میگیرند. درباره استفاده از برخی مواد خوراكی به دلیل كاهش درد، توصیههای بسیاری شده است زیرا یكسری از خوراكیها، خاصیت درمانی و كاهش درد دارند بهطور مثال، فلفل یك داروی گیاهی است كه بر انواعی از دردهای سوزشی، تاثیر خوبی دارد. این ماده فقط خاصیت بیدردی دارد و این نكته كه گردش خون را فعال میكند، صحیح نیست.
درمان كمردرد این جا است
كار اصلی ما در كلینیك درمان دردهای كمر است. در كشورهای پیشرفته كلینیكهای درد، تخصصیتر هستند ولی در ایران این كلینیكها مدت 4 سال است كه راهاندازی شدهاند. در رابطه با درمان كمردرد مطلبی كه مهم است علت ایجاد آن است. بسته به علت، ما ورزش، مسكن و آب درمانی را توصیه میكنیم و تشخیص از طریق گرفتن شرح حال از بیمار مشخص میشود. فرمهای خاصی داریم كه به بیماران نشان میدهیم و مریض محل درد را روی شكل آدمكی كه طراحی شده نشان میدهد، بعد یك سری سوالات از نظر شدت درد میپرسیم و پس از ارزیابی با استفاده از آزمایش و عكسبرداری، اقدام به تشخیص نهایی میكنیم. اگر درد خفیف باشد اصولا آبدرمانی و ورزش را توصیه میكنیم ولی اگر ریشه عصبی داشته باشد درمان این درد كار بیشتری میبرد.
5 نشانه خطر دردی
1- دردی كه با یك علت خاص ایجاد شده باشد اهمیت بیشتری دارد، خیلی از دردها اسپاسم عضلانی است و به دلیل رفتارهای غلط مثل بد نشستن و بد كار كردن رخ میدهند كه اینها با تغییر روشهای غلط بهبود پیدا میكنند.
2- دردی كه طولانی شود و به مسكنها جواب ندهد.
3- دردهایی كه پیشرفت كرده و به اندامهای دیگر سرایت میكنند.
4- دردهایی كه در شب شدت پیدا میكنند زیرا این دردها اغلب ریشه التهابی دارند.
5- دردهایی كه به فرد حالت بیحسی، سوزش و گزگز در اندامها میدهند.
كلینیكهای درد را جدی بگیرید
متاسفانه كلینیكهای درد در كشور ما كمتر توسط پزشكان و مسئولان بهداشت معرفی میشوند. نیاز این كلینیكها زمانی احساس شد كه یك فرد سرطانی با یك درد مزمن و با مراجعه به پزشك جوابی برای كاهش درد نمیگرفت و این درد، زندگی فرد را تحت تاثیر قرار میداد. در حال حاضر، بیماران با ارزیابی و تشخیص دقیق، متوجه مشكل خود میشوند و خیلی از هزینههای مراجعات گوناگون، خوددرمانیها و عوارض استفاده از مسكنهای گوناگون كمتر میشود. تجربه 4 ساله ما ثابت كرده مردم رضایت خوبی از عملكرد این كلینیكها داشتهاند و تنها اگر بیمهها پوشش لازم را بدهند، مراجعات بیماران بیشتر میشود زیرا هزینهها نمیتواند تنها بردوش بیمار باشد. نوع كار ما یك عمل غیرتهاجمی است درست مانند یك عمل قلب باز و یك بالن زدن ساده. ما از طریق سونوگرافی كه كمخطرترین نوع تشخیص است اقدام به درمان موضع درد و كم كردن عوارض جانبی داروهای اضافی میكنیم.
منبع : مجله زندگی ایده آل