نیت
1550لازم نیست انسان نیت روزه را از قلب خود بگذراند یا مثلا بگوید فردا
را روزه مىگیرم بلكه همین قدر كه براى انجام فرمان خداوند عالم از اذان
صبح تا مغرب كارى كه روزه را باطل مىكند انجام ندهد، كافى است و براى آن
كه یقین كند تمام این مدت را روزه بوده، باید مقدارى پیش از اذان صبح و
مقدارى هم بعد از مغرب از انجام كارى كه روزه را باطل مىكند خوددارى
نماید.
1551 انسان مىتواند در هر شب از ماه رمضان برا روزه فرداى آن نیت كند بهتر است كه شب اول ما هم نیت روزه همه ماه را بنماید.
1552 از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح، هر وقت نیت روزه فردا را بكند اشكال ندارد.
1553 وقت نیت روزه مستحبى از اول شب است تا موقعى كه به اندازه نیت كردن
به مغرب وقت مانده باشد، كه اگر تا این وقت كارى كه روزه را باطل مىكند
انجام نداده باشد و نیت روزه مستحبى كند، روزه او صحیح است.
1554 كسى كه پیش از اذان صبح بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر
بیدار شود و نیت كند، روزه او صحیح است چه روزه او واجب باشد چه مستحب، و
اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمىتواند نیت روزه واجب نماید.
1555 اگر بخواهد غیر روزه رمضان، روزه دیگرى بگیرد باید آن را معین
نماید، مثلا نیت كند كه روزه قضا یا روزه نذر مىگیرم، ولى در ماه رمضان
لازم نیست نیت كند كه روزه ماه رمضان مىگیرم، بلكه اگر نداند ماه رمضان
است، یا فراموش نماید و روزه دیگرى را نیت كند، روزه ماه رمضان حساب
مىشود.
1556 اگر بداند ماه رمضان است و عمدا نیت روزه غیر رمضان كند، نه روزه رمضان حساب مىشود و نه روزهاى كه قصد كرده است.
1557 سوم بوده،روزه او صحیح است.
1558 اگر پیش از اذان صبح نیت كند و بیهوش شود و در بین روز به هوش آید،
بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و اگر تمام نكرد،قضاى
آن را بجا آورد.
1559 اگر پیش از اذان صبح نیت كند و مستشود و در بین روز بهوش آید،
احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را تمام كند و قضاى آن را هم بجا آورد.
1560 اگر پیش از اذان صبح نیت كند و بخوابد و بعد از مغرب بیدار شود،روزهاش صحیح است.
1561 اگر نداند یا فراموش كند كه ماه رمضان است و پیش از ظهر
ملتفتشود،چنانچه كارى كه روزه را باطل مىكند انجام نداده باشد، باید نیت
كند و روزه او صحیح است و اگر كارى كه روزه را باطل مىكند انجام داده
باشد، یا بعداز ظهر ملتفتشود كه ماه رمضان است، روزه او باطل مىباشد ولى
باید تا مغرب كارى كه روزه را باطل مىكند انجام ندهد و بعد از رمضان هم
روزه آن روز را قضا نماید.
1562 اگر بچه پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، باید روزه بگیرد، واگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نیست.
1563 كسى كه براى به جا آوردن روزه میتى اجیر شده اگر روزه مستحبى بگیرد
اشكال ندارد، ولى كسى كه روزه قضا یا روزه واجب دیگرى دارد، نمىتواند
روزه مستحبى بگیرد. و چنانچه فراموش كند و روزه مستحب بگیرد، در صورتى كه
پیش از ظهر یادش بیاید، روزه مستحبى او به هم مىخورد و مىتواند نیتخود
را به روزه واجب برگرداند. و اگر بعد از ظهر ملتفتشود، روزه او باطل است، و
اگر بعداز مغرب یادش بیاید، روزهاش صحیح است، اگر چه بىاشكال نیست.
1564 اگر غیر از روزه ماه رمضان، روزه معین دیگرى بر انسان واجب باشد،
مثلا نذر كرده باشد كه روز معینى را روزه بگیرد، چنانچه عمدا تا اذان صبح
نیت نكند،روزهاش باطل است، و اگر نداند كه روزه آن روز بر او واجب است، یا
فراموش كند و پیش از ظهر یادش بیاید، چنانچه كارى كه روزه را باطل مىكند
انجام نداده باشد، روزه او صحیح و گرنه باطل مىباشد.
1565 اگر براى روزه واجب غیر معینى مثل روزه كفاره، عمدا تا نزدیك ظهر
نیت نكند، اشكال ندارد. بلكه اگر پیش از نیت تصمیم داشته باشد كه روزه
نگیرد، یا تردید داشته باشد كه بگیرد یا نه، چنانچه كارى كه روزه را باطل
مىكند انجام نداده باشد، و پیش از ظهر نیت كند، روزه او صحیح است.
1566 اگر در ماه رمضان پیش از ظهر كافر مسلمان شود و از اذان صبح تا آن
وقت كارى كه روزه را باطل مىكند انجام نداده باشد، نمىتواند روزه بگیرد و
قضا هم ندارد.
1567 اگر مریض پیش از ظهر ماه رمضان خوب شود و از اذان صبح تا آن وقت
كارى كه روزه را باطل مىكند انجام نداده باشد، باید نیت روزه كند و آن روز
را روزه بگیرد، و چنانچه بعد از ظهر خوب شود، روزه آن روزه بر او واجب
نیست.
1568 روزى را كه انسان شك دارد آخر شعبان استیا اول رمضان واجب نیست
روزه بگیرد، و اگر بخواهد روزه بگیرد مىتواند نیت روزه رمضان كند، ولى اگر
نیت روزه قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از
رمضان حساب مىشود.
1569 اگر روزى را كه شك دارد آخر شعبان استیا اول رمضان، به نیت روزه
قضا یا روزه مستحبى و مانند آن روزه بگیرد، و در بین روز بفهمد كه ماه
رمضان استباید نیت روزه رمضان كند.
1570 اگر در روزه واجب معینى مثل روزه رمضان از نیت روزه گرفتن برگردد،
روزهاش باطل است، ولى چنانچه نیت كند كه چیزى را كه روزه را باطل مىكند
بجا آورد در صورتى كه آن را انجام ندهد، روزهاش باطل نمىشود.
1571 در روزه مستحب و روزه واجبى كه وقت آن معین نیست مثل روزه كفاره،
اگر قصد كند كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد، یا مردد شود كه به جا
آورد یا نه،چنانچه به جا نیاورد و پیش از ظهر دوباره نیت روزه كند، روزه او
صحیح است.
چیزهایى كه روزه را باطل مىكند
1572 نه چیز روزه
را باطل مىكند: اول: خوردن و آشامیدن. دوم: جماع. سوم:استمنا، و استمنا آن
است كه انسان با خود كارى كند كه منى از او بیرون آید.چهارم: دروغ بستن به
خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر علیهم السلام. پنجم:رساندن غبار غلیظ به
حلق. ششم: فرو بردن تمام سر در آب. هفتم: باقى ماندن بر جنابت و حیض و نفاس
تا اذان صبح. هشتم: اماله كردن با چیزهاى روان.نهم: قى كردن. و احكام
اینها در مسایل آینده گفته مىشود.
1- خوردن و آشامیدن
1573 اگر روزهدار عمدا چیزى
بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل مىشود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز معمول
باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاك و شیره درخت، و چه كم باشد یا
زیاد. حتى اگر مسواك را از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت
آن را فرو برد، روزه او باطل مىشود، مگر آنكه رطوبت مسواك در آب دهان به
طورى از بین برود كه رطوبتخارج به آن گفته نشود.
1574 اگر موقعى كه مشغول غذا خوردن استبفهمد صبح شده، باید لقمه را از
دهان بیرون آورد. و چنانچه عمدا فرو برد، روزهاش باطل است و به دستورى كه
بعدا گفته خواهد شد، كفاره هم بر او واجب مىشود.
1575 اگر روزهدار سهوا چیزى بخورد یا بیاشامد، روزهاش باطل نمىشود.
1576 احتیاط واجب آن است كه روزهدار از استعمال آمپولى كه به جاى غذا
به كار مى رود، خوددارى كند. ولى تزریق آمپولى كه عضو را بى حس مىكند یا
به جاى دوا استعمال مىشود، اشكال ندارد.
1577 اگر روزهدار چیزى را كه لاى دندان مانده است، عمدا فرو ببرد، روزهاش باطل مىشود.
1578 كسى كه مىخواهد روزه بگیرد، لازم نیست پیش از اذان دندانهایش را
خلال كند، ولى اگر بداند غذایى كه لاى دندان مانده در روز فرو مى رود،
چنانچه خلال نكند و چیزى از آن فرو رود روزهاش باطل مىشود. بلكه اگر فرو
هم نرود، بنابر احتیاط واجب باید قضاى آن روز را بگیرد.
1579 فرو بردن آب دهان، اگر چه بواسطه خیال كردن ترشى و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمىكند.
1580 فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضاى دهان نرسیده، اشكال ندارد.
ولى اگر داخل فضاى دهان شود، احتیاط واجب آن است كه آن را فرو نبرد.
1581 اگر روزه دار به قدرى تشنه شود كه بترسد از تشنگى بمیرد، مىتواند
بهاندازهاى كه از مردن نجات پیدا كند آب بیاشامد، ولى روزه او باطل
مىشود. و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیه روز از بجا آوردن كارى كه روزه
را باطل مىكند، خوددارى نماید.
1582 جویدن غذا براى بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها كه معمولا
به حلق نمىرسد، اگر چه اتفاقا به حلق برسد، روزه را باطل نمىكند. ولى اگر
انسان ازاول بداند كه به حلق مى رسد، چنانچه فرو رود، روزهاش باطل
مىشود، و باید قضاى آن را بگیرد و كفاره هم بر او واجب است.
1583 انسان نمىتواند براى ضعف روزه را بخورد، ولى اگر ضعف او به قدرى
استكه معمولا نمىشود آن را تحمل كرد، خوردن روزه اشكال ندارد.
2- جماع
1584 جماع روزه را باطل مىكند، اگر چه به مقدار ختنهگاه داخل شود و منى هم بیرون نیاید.
1585 اگر كمتر از مقدار ختنهگاه داخل شود و منى هم بیرون نیاید، روزه
باطل نمىشود، ولى كسى كه آلتش را بریدهاند اگر كمتر از ختنهگاه را هم
داخل كند، روزهاش باطل مىشود.
1586 اگر شك كند كه به اندازه ختنهگاه داخل شده یا نه، روزه او صحیح
است. و كسى كه آلتش را بریدهاند، اگر شك كند كه دخول شده یا نه، روزه او
صحیح است.
1587 اگر فراموش كند كه روزه است و جماع نماید، یا او را به جماع مجبور
نمایند، به طورى كه از خود اختیارى نداشته باشد، روزه او باطل نمىشود. ولى
چنانچه در بین جماع یادش بیاید یا دیگر مجبور نباشد، باید فورا از حال
جماع خارج شود، و اگر خارج نشود، روزه او باطل است.
3- استمناء
1588 اگر روزهدار استمنا كند، یعنى با خود كارى كند كه منى از او بیرونآید، روزهاش باطل مىشود.
1589 اگر بى اختیار منى از او بیرون آید، روزهاش باطل نیست. ولى اگر
كارى كند كه بى اختیار منى از او بیرون آید، روزهاش باطل مىشود.
1590 هرگاه روزهدار بداند كه اگر در روز بخوابد، محتلم مىشود، یعنى در
خواب منى از او بیرون مى آید، مىتواند در روز بخوابد. و چنانچه بخوابد و
محتلم هم بشود، روزهاش صحیح است.
1591 اگر روزهدار در حال بیرون آمدن منى از خواب بیدار شود، واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیرى كند.
1592 روزهدارى كه محتلم شده، مىتواند بول كند و به دستورى كه در مساله
گفته شد، استبرا نماید. ولى اگر بداند به واسطه بول یا استبرا كردن باقى
مانده منى از مجرى بیرون مىآید، در صورتى كه غسل كرده باشد، نمىتواند
استبرا كند.
1593 روزهدارى كه محتلم شده، اگر بداند منى در مجرى مانده و در صورتى
كه پیش از غسل بول نكند بعد از غسل منى از او بیرون مىآید، بنابر احتیاط
واجب بایدپیش از غسل بول كند.
1594 اگر به قصد بیرون آمدن منى كارى بكند، در صورتى كه منى ازاو بیرون نیاید، روزهاش باطل نمىشود.
1595 اگر روزه دار بدون قصد بیرون آمدن منى با كسى بازى و شوخى كند، در
صورتى كه عادت نداشته باشد كه بعد از بازى و شوخى منى از او خارج شود،
اگرچه اتفاقا منى بیرون آید، روزه او صحیح است. ولى اگر شوخى را ادامه دهد
تا آن جا كه نزدیك است منى خارج شود، و خوددارى نكند تا خارج گردد، روزهاش
باطل است.
4- دروغ بستن به خدا و پیغمبر
1596 اگر روزهدار به
گفتن یا به نوشتن یا به اشاره و مانند اینها، به خدا و پیغمبر و جانشینان
آن حضرت عمدا نسبت دروغ بدهد، اگر چه فورا بگوید دروغ گفتم، یا توبه كند،
روزه او باطل است. و احتیاط واجب آن است كه حضرت زهرا سلام الله علیها و
سایر پیغمبران و جانشینان آنان هم در این حكم فرقى ندارند.
1597 اگر بخواهد خبرى را كه نمىداند راست استیا دروغ نقل كند، بنابر
احتیاط واجب باید از كسى كه آن خبر را گفته یا از كتابى كه آن خبر در آن
نوشته شده، نقل نماید. لیكن اگر خودش هم خبر بدهد، روزهاش باطل نمىشود.
1598 اگر چیزى را به اعتقاد این كه راست است از قول خدا یا پیغمبر نقل كند و بعد بفهمد دروغ بوده، روزهاش باطل نمىشود.
1599 اگر بداند دروغ بستن به خدا و پیغمبر روزه را باطل مىكند و چیزى
را كه مىداند دروغ استبه آنان نسبت دهد و بعدا بفهمد آن چه را كه گفته،
راستبوده، روزهاش صحیح است.
1600 اگر دروغى را كه دیگرى ساخته عمدا به خدا و پیغمبر و جانشینان
پیغمبر نسبت دهد، روزهاش باطل مىشود، ولى اگر از قول كسى كه آن دروغ را
ساخته نقل كند، اشكال ندارد.
1601 اگر از روزهدار بپرسند كه آیا پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم
چنین مطلبى فرمودهاند و او جایى كه در جواب باید بگوید نه، عمدا بگوید
بلى، یا جایى كه باید بگوید بلى، عمدا بگوید نه، روزهاش باطل مىشود.
1602 اگر از قول خدا یا پیغمبر حرف راستى را بگوید، بعد بگوید دروغ
گفتم، یا در شب دروغى را به آنان نسبت دهد و فرداى آن روز كه روزه مىباشد
بگوید آنچه دیشب گفتم راست است، روزهاش باطل مىشود.
5- رساندن غبار غلیظ به حلق
1603 رساندن غبار غلیظ
به حلق روزه را باطل مىكند، چه غبار چیزى باشد كه خوردن آن حلال است، مثل
آرد، یا غبار چیزى باشد كه خوردن آن حرام است.
1604 اگر به واسطه باد غبار غلیظى پیدا شود و انسان با این كه متوجه است مواظبت نكند و به حلق برسد، روزهاش باطل مىشود.
1605 احتیاط واجب آن است كه روزهدار دود سیگار و تنباكو و مانند اینها
را هم به حلق نرساند. ولى بخار غلیظ روزه را باطل نمىكند، مگر این كه در
دهان به صورت آب در آید و فرو دهد.
1606 اگر مواظبت نكند و غبار یا بخار یا دود و مانند اینها داخل حلق شود،چنانچه یقین داشته كه به حلق نمى رسد روزهاش صحیح است.
1607 اگر فراموش كند كه روزه است و مواظبت نكند، یا بىاختیار غبار و
مانند آن به حلق او برسد، روزهاش باطل نمىشود، و چنانچه ممكن استباید آن
را بیرون آورد.
6- فرو بردن سر در آب
1608 اگر روزهدار عمدا تمام
سر را در آب فرو برد، اگرچه باقى بدن او از آب بیرون باشد، بنا بر احتیاط
واجب باید قضاى آن روزه را بگیرد. ولى اگر تمام بدن را آب بگیرد و مقدارى
از سر بیرون باشد روزه او باطل نمىشود.
1609 اگر نصف سر را یك دفعه و نصف دیگر آن را دفعه دیگر در آب فرو برد،روزهاش باطل نمىشود.
1610 اگر شك كند كه تمام سر زیر آب رفته یا نه روزهاش صحیح است.
1611 اگر سر زیر آب برود ولى مقدارى از موها بیرون بماند، روزه باطل مىشود.
1612 احتیاط واجب آن است كه سر را در گلاب فرو نبرد، ولى در آبهاى مضاف دیگر و در چیزهاى دیگر كه روان است، اشكال ندارد.
1613 اگر روزهدار بىاختیار در آب بیفتد و تمام سر او را آب بگیرد، یا
فراموش كند كه روزه است و سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمىشود.
1614 اگر عادتا با افتادن در آب سرش زیر آب مى رود، چنانچه با توجه
بهاین مطلب خود را در آب بیندازد و سرش زیر آب برود روزهاش باطل مىشود.
1615 اگر فراموش كند كه روزه است و سر را در آب فرو برد یا دیگرى به زور
سر او را در آب فرو برد، چنانچه در زیر آب یادش بیاید كه روزه استیا آن
كس دستخود را بردارد، باید فورا سر را بیرون آورد، و چنانچه بیرون نیاورد،
روزهاش باطل مىشود.
1616 اگر فراموش كند كه روزه است و به نیت غسل سر را در آب فرو برد، روزه و غسل او صحیح است.
1617 اگر بداند كه روزه است و عمدا براى غسل سر را در آب فرو برد،چنانچه
روزه او روزه واجبى باشد كه مثل روزه كفاره وقت معینى ندارد، غسل صحیح و
روزه باطل مىباشد. ولى اگر واجب معین باشد، اگر به فرو بردن سر در آب قصد
غسل كند، روزه او باطل است و بنابر احتیاط واجب غسل او هم باطل است،مگر آن
كه در زیر آب یا در حال خارج شدن از آب نیت غسل كند، كه در این صورت غسل او
صحیح است. و اما اگر روزه ماه رمضان باشد، هم غسل و هم روزه باطل است، مگر
آن كه در همان زیر آب توبه نماید و در حال خارج شدن از آب نیت غسل كند،كه
در این صورت غسل او صحیح است.
1618 اگر براى آنكه كسى را از غرق شدن نجات دهد، سر را در آب فرو برد، اگرچه نجات دادن او واجب باشد، روزهاش باطل است.
7- باقى ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح
1619 اگر جنب عمدا تا اذان صبح غسل نكند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمدا تیمم ننماید، روزهاش باطل است.
1620 اگر در روزه واجبى كه مثل روزه ماه رمضان وقت آن معین است، تا اذان صبح غسل نكند و تیمم هم ننماید، روزهاش صحیح است.
1621 كسى كه جنب است و مىخواهد روزه واجبى بگیرد كه مثل روزه رمضان وقت
آن معین است، چنانچه عمدا غسل نكند تا وقت تنگ شود، مىتواند با تیمم روزه
بگیرد و صحیح است.
1622 اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش كند و بعد از یك روز یادش
بیاید، باید روزه آن روز را قضا نماید، و اگر بعد از چند روز یادش بیاید،
باید روزه هر چند روزى را كه یقین دارد جنب بوده قضا نماید. مثلا اگر
نمىداند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید روزه سه روز را قضا كند.
1623 كسى كه در شب ماه رمضان براى هیچ كدام از غسل و تیمم وقت ندارد،اگر
خود را جنب كند روزهاش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب مىشود، ولى
اگر براى تیمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب كند، با تیمم روزه او صحیح است،
ولى گناهكار است.
1624 اگر گمان كند كه به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب كند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده، چنانچه تیمم كند روزهاش صحیح است.
1625 كسى كه در شب ماه رمضان جنب است و مىداند كه اگر بخوابد تا صبح
بیدار نمىشود، نباید بخوابد، و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود،
روزهاش باطل است و قضا و كفاره بر او واجب مىشود.
1626 هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود، اگر احتمال بدهد كه اگر دوباره بخوابد بیدار مىشود براى غسل، مىتواند بخوابد.
1627 كسى كه در شب ماه رمضان جنب است و مىداند یا احتمال مىدهد كه اگر
بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مىشود، چنانچه تصمیم داشته باشد كه بعد از
بیدار شدن غسل كند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند، روزهاش
صحیح است.
1628 كسى كه در شب ماه رمضان جنب است و مىداند یا احتمال مىدهد كه اگر
بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مىشود، چنانچه غفلت داشته باشد كه بعد از
بیدار شدن باید غسل كند، در صورتى كه بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند،
روزهاش صحیح است.
1629 كسى كه در شب ماه رمضان جنب است و مىداند یا احتمال مىدهد كه اگر
بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مىشود، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل
كند، یا تردید داشته باشد كه غسل كند یا نه، در صورتى كه بخوابد و بیدار
نشود، روزهاش باطل است.
1630 اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد
كه اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مىشود و تصمیم هم داشته باشد
كه بعد از بیدار شدن غسل كند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار
نشود، باید روزه آن روز را قضا كند، و همچنین است اگر از خواب دوم بیدار
شود و براى مرتبه سوم بخوابد، و كفاره بر او واجب نمىشود.
1631 خوابى را كه در آن محتلم شده نباید خواب اول حساب كرد، بلكه اگراز آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد، خواب اول حساب مىشود.
1632 اگر روزهدار در روز محتلم شود، واجب نیست فورا غسل كند.
1633 هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده، اگرچهبداند پیش از اذان محتلم شده، روزه او صحیح است.
1634 كسى كه مىخواهد قضاى روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگر چه از روى عمد نباشد، روزه او باطل است.
1635 كسى كه مىخواهد قضاى روزه رمضان را بگیرد، اگرچه بعد از اذان صبح
بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان محتلم شده است، چنانچه
وقت روزه تنگ است، مثلا پنچ روز روزه رمضان دارد، و پنج روز هم به رمضان
مانده است، بعد از رمضان عوض آن را به جا آورد، و اگر وقت قضاى روزه تنگ
نیست روزه بگیرد.
1636 اگر در روزه واجبى غیر روزه رمضان و قضاى آن، تا اذان صبح جنب بماند، روزهاش صحیح است، چه وقت آن معین باشد و چه نباشد.
1637 اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و عمدا غسل نكند، یا اگر وظیفه او تیمم است تیمم نكند، روزهاش باطل است.
1638 اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و براى غسل وقت
نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزه ماه رمضان یا قضاى آن را بگیرد، باید تیمم
نماید و روزهاش صحیح است، و اگر بخواهد روزه مستحب یا روزه واجب مثل روزه
كفاره و روزه نذرى بگیرد، اگرچه بدون تیمم هم روزهاش صحیح است، ولى
احتیاط مستحب آن است كه تیمم كند.
1639 اگر زن نزدیك اذان صبح از حیض یا نفاس پاك شود و براى هیچ كدام از
غسل و تیمم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد كه پیش از اذان پاك شده،
روزه او صحیح است، ولى اگر در وسعت وقت قضاى رمضان را گرفته باشد،صحیح
بودن آن اشكال دارد.
1640 اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاك شود، یا در بین روز
خون حیض یا نفاس ببیند، اگر چه نزدیك مغرب باشد، روزه او باطل است.
1641 اگر زن غسل حیض یا نفاس را فراموش كند و بعد از یك روز یا چند روز یادش بیاید، روزههایى كه گرفته صحیح است.
1642 اگر زن پیش از اذان صبح در ماه رمضان از حیض یا نفاس پاك شود ودر
غسل كردن كوتاهى كند و تا اذان غسل نكند و در تنگى وقت تیمم هم نكند،
روزهاش باطل است. ولى چنانچه كوتاهى نكند، مثلا منتظر باشد كه حمام زنانه
شود، اگرچه سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نكند، در صورتى كه تیمم كند روزه
او صحیح است.
1643 اگر زنى كه در حال استحاضه است، غسلهاى خود را به تفصیلى كه در
احكام استحاضه در مساله به بعد گفته شد به جا آورد، روزه او صحیح است.
1644 كسى كه مس میت كرده، یعنى جایى از بدن خود را به بدن میت
رسانده،مىتواند بدون غسل مس میت روزه بگیرد. و اگر در حال روزه هم میت را
مس نماید،روزه او باطل نمىشود.
8- اماله كردن
1645 اماله كردن با چیز روان اگرچه
از روى ناچارى و براى معالجه باشد، روزه را باطل مىكند، ولى استعمال
شیافهایى كه براى معالجه است اشكال ندارد، و احتیاط واجب آن است كه از
استعمال شیافهایى كه براى كیف كردن است، مثل شیاف تریاك یا براى تغذیه از
این مجرا است، خوددارى نمایند.
9- قى كردن
1646 هرگاه روزهدار عمدا قى كند - اگر
چه به واسطه مرض و مانند آن ناچار باشد - روزهاش باطل مىشود، ولى اگر
سهوا یا بىاختیار قى كند، اشكال ندارد.
1647 اگر در شب چیزى بخورد كه مىداند به واسطه خوردن آن در روز
بىاختیار قى مىكند، احتیاط واجب آن است كه روزه آن روز را قضا نماید.
1648 اگر روزهدار بتواند از قى كردن خوددارى كند، چنانچه براى او ضرر و مشقت نداشته باشد، باید خوددارى نماید.
1649 اگر مگس در گلوى روزهدار برود، چنانچه به قدرى پایین رود كه به
فرو بردن آن خوردن نمىگویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح
است، واگر به این مقدار پایین نرود، باید آن را بیرون آورد، اگرچه موجب شود
كه قى كند و روزهاش باطل شود، و چنانچه فرو برد روزهاش باطل مىشود، و
بنابر احتیاط واجب باید كفاره جمع بدهد.
1650 اگر سهوا چیزى را فرو ببرد و پیش از رسیدن به شكم یادش بیاید كه
روزه است، چنانچه به قدرى پایین رفته باشد كه اگر آن را داخل شكم كند خوردن
نمىگویند، لازم نیست آن را بیرون آورد و روزه او صحیح است.
1651 اگر یقین داشته باشد كه به واسطه آروغ زدن چیزى از گلو بیرون
مىآید، نباید عمدا آروغ بزند، ولى اگر یقین نداشته باشد اشكال ندارد.
1652 اگر آروغ بزند و بدون اختیار چیزى در گلو یا دهانش بیاید آن را بیرونبریزد، و اگر بى اختیار فرو رود، روزهاش صحیح است.
احكام چیزهایى كه روزه را باطل مىكند
1653 اگر انسان عمدا و از روى
اختیار كارى كه روزه را باطل مىكند، انجام دهد،روزه او باطل مىشود و
چنانچه از روى عمد نباشد اشكال ندارد، ولى جنب اگر بخوابد و به تفصیلى كه
در مساله گفته شد تا اذان صبح غسل نكند، روزه او باطل است.
1654 اگر روزهدار سهوا یكى از كارهایى كه روزه را باطل مىكند انجام
دهد و به خیال این كه روزهاش باطل شده، عمدا دوباره یكى از آنها را بجا
آورد، روزه او باطل مىشود.
1655 اگر چیزى به زور در گلوى روزهدار بریزند، یا سر او را به زور در
آب فرو برند، روزه او باطل نمىشود، ولى اگر مجبورش كنند كه روزه خود را
باطل كند مثلا به او بگویند اگر غذا نخورى ضرر مالى یا جانى به تو مى زنیم و
خودش براى جلوگیرى از ضرر، چیزى بخورد، روزه او باطل مىشود.
1656 روزهدار نباید جایى برود كه مىداند چیزى در گلویش مى ریزند یا
مجبورش مىكنند كه خودش روزه خود را باطل كند، اما اگر قصد رفتن كند و نرود
یا بعد از رفتن چیزى به خوردش ندهند، روزه او صحیح است، و چنانچه از روى
ناچارى كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد، روزه او باطل مىشود، ولى
اگرچیزى در گلویش بریزند، باطل شدن روزه او محل اشكال است.
آنچه براى روزهدار مكروه است
1657 چند چیز براى
روزهدار مكروه است و از آن جمله است: دوا ریختن به چشم و سرمه كشیدن در
صورتى كه مزه یا بوى آن به حلق برسد، انجام دادن هر كارى كه مانند خون
گرفتن و حمام رفتن باعث ضعف مىشود، انفیه كشیدن اگر نداند كه به حلق
مىرسد و اگر بداند به حلق مى رسد جایز نیست، بو كردن گیاههاى معطر، نشستن
زن در آب، استعمال شیاف، تر كردن لباسى كه در بدن است، كشیدن دندان و هر
كارى كه به واسطه آن از دهان خون بیاید، مسواك كردن به چوب تر، و نیز مكروه
است انسان بدون قصد بیرون آمدن منى زن خود را ببوسد یا كارى كند كه شهوت
خود را به حركت آورد، و اگر به قصد بیرون آمدن منى باشد، در صورتى كه منى
بیرونآید، روزه او باطل است.
جاهایى كه قضا و كفاره واجب است
1658 اگر در روزه
ماه رمضان عمدا قى كند یا در شب جنب شود و به تفصیلى كه در مساله گفته شد
سه مرتبه بیدار شود و بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود،فقط باید قضاى آن
روز را بگیرد، و چنانچه عمدا اماله كند یا سر زیر آب ببرد،بنابر احتیاط
واجب باید كفاره هم بدهد، ولى اگر كار دیگرى كه روزه را باطل مىكند عمدا
انجام دهد، در صورتى كه مىدانسته آن كار روزه را باطل مىكند، قضا و كفاره
براو واجب مىشود.
1659 اگر به واسطه ندانستن مساله كارى انجام دهد كه روزه را باطل
مىكند، چنانچه مىتوانسته مساله را یاد بگیرد، بنابر احتیاط واجب كفاره بر
او ثابت مىشود، و اگر نمىتوانسته مساله را یاد بگیرد یا اصلا ملتفت
مساله نبوده یا یقین داشته كه فلان چیز روزه را باطل نمىكند، كفاره بر او
واجب نیست.
كفاره روزه
1660 كسى كه كفاره روزه رمضان بر او
واجب است، باید یك بنده آزاد كند یا به دستورى كه در مساله بعد گفته
مىشود، دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر كند یا به هر كدام، یك مد كه
تقریبا ده سیر است، طعام یعنى گندم یا جو و مانند اینها بدهد، و چنانچه
اینها برایش ممكن نباشد، هر چند مد كه مىتواند به فقرا طعام بدهد و اگر
نتواند طعام بدهد باید استغفار كند، اگر چه مثلا بك مرتبه بگوید:
"استغفرالله"، و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است كه هر وقتبتواند، كفاره
را بدهد.
1661 كسى كه مىخواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگیرد، باید سى و یك
روز آن را پى در پى بگیرد، و اگر بقیه آن پى در پى نباشد، اشكال ندارد.
1662 كسى كه مىخواهد دو ماه كفاره روزه رمضان را بگیرد، نباید موقعى
شروع كند كه در بین سى و یك روز، روزى باشد كه مانند عید قربان روزه آن
حرام است.
1663 كسى كه باید پى در پى روزه بگیرد، اگر در بین آن بدون عذر یك روز
روزه نگیرد، یا وقتى شروع كند كه در بین آن به روزى برسد كه روزه آن واجب
است،مثلا به روزى برسد كه نذر كرده آن روز را روزه بگیرد، باید روزهها را
از سر بگیرد.
1664 اگر در بین روزهایى كه باید پى در پى روزه بگیرد، عذرى مثل حیض یا
نفاس یا سفرى كه در رفتن آن مجبور است، براى او پیش آید، بعد از برطرف شدن
عذر واجب نیست روزهها را از سر بگیرد، بلكه بقیه را بعد از برطرف شدن عذر
بجامىآورد.
1665 اگر به چیز حرامى روزه خود را باطل كند، چه آن چیز اصلا حرام باشد
مثل شراب و زنا، یا به جهتى حرام شده باشد مثل نزدیكى كردن با عیال خود در
حال حیض، بنا بر احتیاط كفاره جمع بر او واجب مىشود، یعنى باید یك بنده
آزاد كند و دو ماه روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر كند، یا به هر كدام آنها
یك مد كه تقریبا ده سیر است گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهد، و
چنانچه هر سه برایش ممكن نباشد، هر كدام آنها را كه ممكن استباید انجام
دهد.
1666 اگر روزهدار دروغى را به خدا و پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم
نسبت دهد، كفاره جمع كه تفصیل آن در مساله پیش گفته شد بنابر احتیاط بر او
واجب مىشود.
1667 اگر روزهدار در یك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند، یك كفاره
براو واجب است، ولى اگر جماع او حرام باشد یك كفاره جمع واجب مىشود.
1668 اگر روزهدار در یك روز ماه رمضان چند مرتبه غیر جماع كار دیگرى كه
روزه را باطل مىكند انجام دهد، براى همه آنها یك كفاره كافى است.
1669 اگر روزهدار جماع حرام كند و بعد با حلال خود جماع نماید، یك كفاره جمع كافى است.
1670 اگر روزهدار كارى كه حلال است و روزه را باطل مىكند، انجام
دهد،مثلا آب بیاشامد، و بعد كار دیگرى كه حرام است و روزه را باطل مىكند
انجام دهد، مثلا غذاى حرامى بخورد، یك كفاره كافى است.
1671 اگر روزهدار آروغ بزند و چیزى در دهانش بیاید، چنانچه عمدا آن را
فرو ببرد، روزهاش باطل است و باید قضاى آن را بگیرد و كفاره هم بر او واجب
مىشود، و اگر خوردن آن چیز حرام باشد، مثلا موقع آروغ زدن خون یا غذایى
كه از صورت غذا بودن خارج شده به دهان او بیاید و عمدا آن را فرو برد، باید
قضاى آن روزه را بگیرد، و بنابر احتیاط كفاره جمع هم بر او واجب مىشود.
1672 اگر نذر كند كه روز معینى را روزه بگیرد، چنانچه در آن روز عمدا
روزه خود را باطل كند، باید یك بنده آزاد نماید، یا دو ماه پى در پى روزه
بگیرد،یا به شصت فقیر طعام دهد.
1673 اگر به گفته كسى كه مىگوید مغرب شده افطار كند، و بعد بفهمد مغرب
نبوده است، قضا و كفاره بر او واجب مىشود. ولى اگر خبر دهنده عادل
بوده،فقط قضاى آن روزه واجب است.
1674 كسى كه عمدا روزه خود را باطل كرده، اگر بعد از ظهر مسافرت كند، یا
پیش از ظهر براى فرار از كفاره سفر نماید، كفاره از او ساقط نمىشود،
بلكهاگر قبل از ظهر مسافرتى براى او پیش آمد كند، بنابر احتیاط كفاره بر
او واجب است.
1675 اگر عمدا روزه خود را باطل كند، و بعد عذرى مانند حیض یا نفاس یا مرض براى او پیدا شود، كفاره بر او واجب نیست.
1676 اگر یقین كند كه روز اول ماه رمضان است، و عمدا روزه خود را باطل كند،بعد معلوم شود كه آخر شعبان بوده، كفاره بر او واجب نیست.
1677 اگر انسان شك كند كه آخر رمضان استیا اول شوال، و عمدا روزه خود
را باطل كند، بعد معلوم شود اول شوال بوده، كفاره بر او واجب نیست.
1678 اگر روزهدار در ماه رمضان با زن خود كه روزهدار است جماع كند،
چنانچه زن را مجبور كرده باشد، كفاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد، و
اگر زن به جماع راضى بوده، بر هر كدام یك كفاره واجب مىشود.
1679 اگر زنى شوهر خود را مجبور كند كه جماع نماید، یا كار دیگرى كه
روزه را باطل مىكند انجام دهد، واجب نیست كه كفاره روزه شوهر را بدهد.
1680 اگر روزهدار در ماه رمضان با زن خود كه روزهدار است جماع
كند،چنانچه به طورى زن را مجبور كرده باشد كه از خود اختیارى نداشته باشد، و
در بین جماع زن راضى شود، باید مرد دو كفاره و زن یك كفاره بدهد، و اگر با
اراده و اختیار عمل را انجام دهد، اگرچه مجبورش كرده باشد، مرد باید كفاره
خودش و زن را بدهد.
1681 اگر روزهدار در ماه رمضان با زن روزهدار خود كه خواب است جماع
نماید،یك كفاره بر او واجب مىشود، و روزه زن صحیح است و كفاره هم بر او
واجب نیست.
1682 اگر مرد زن خود را مجبور كند كه غیر جماع كار دیگرى كه روزه را
باطل مىكند بجا آورد، كفاره زن را نباید بدهد، و بر خود زن هم كفاره واجب
نیست.
1683 كسى كه به واسطه مسافرت یا مرض روزه نمىگیرد، نمىتواند زن
روزهدار خود را مجبور به جماع كند، ولى اگر او را مجبور نماید، بنابر
احتیاط باید كفارهاش را بدهد.
1684 انسان نباید در بجا آوردن كفاره كوتاهى كند، ولى لازم نیست فورا آن را انجام دهد.
1685 اگر كفاره بر انسان واجب شود و چند سال آن را بجا نیاورد، چیزى بر آن اضافه نمىشود.
1686 كسى كه باید براى كفاره یك روز شصت فقیر را طعام بدهد، اگر به شصت
فقیر دسترسى دارد، نباید به هر كدام از آنها بیشتر از یك مد كه تقریبا ده
سیر است طعام بدهد، یا یك فقیر را بیشتر از یك مرتبه سیر نماید، ولى چنانچه
انسان اطمینان داشته باشد كه فقیر طعام را به عیالات خود مىدهد یا به
آنها مىخوراند، مىتواند براى هر یك از عیالات فقیر اگرچه صغیر باشند یك
مد به آن فقیر بدهد.
1687 كسى كه قضاى روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمدا كارى كه
روزه را باطل مىكند انجام دهد، باید به ده فقیر هر كدام یك مد كه تقریبا
ده سیر است طعام بدهد، و اگر نمىتواند بنابر احتیاط واجب باید سه روز پى
در پى روزه بگیرد.
جاهایى كه فقط قضاى روزه واجب است
1688 در چند صورت
فقط قضاى روزه بر انسان واجب است، و كفاره واجب نیست:اول: آنكه روزهدار
در روز ماه رمضان عمدا قى كند. دوم: آنكه در شب ماه رمضان جنب باشد و به
تفصیلى كه در مساله گفته شد تا اذان صبح از خواب سوم بیدار نشود. . سوم:
عملى كه روزه را باطل مى كند بجا نیاورد، ولى نیت روزه نكند یار یا كند، یا
قصد كند كه روزه نباشد. چهارم: آنكه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش
كند، و با حال جنابتیك روز یا چند روز روزه بگیرد. پنجم: آنكه در ماه
رمضان بدون این كه تحقیق كند صبح شده یا نه، كارى كه روزه را باطل مى كند
انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده و نیز اگر بعد از تحقیق با این كه گمان
دارد صبح شده، كارى كه روزه را باطل مى كند انجام دهد بعد معلوم شود صبح
بوده قضاى آن روزه بر او واجب است. ولى اگر بعد از تحقیق گمان یا یقین كند
كه صبح شده و چیزى بخورد، و بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست، بلكه
اگر بعد از تحقیق شك كند كه صبح شده یا نه و كارى كه روزه را باطل مىكند
انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست. ششم: آنكه كسى بگوید صبح
نشده و انسان به گفته او كارى كه روزه را باطل مىكند انجام هد، بعد معلوم
شود صبح بوده است. هفتم: آنكه كسى بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین
نكند، یا خیال كند شوخى مىكند و كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد،
بعد معلوم شود صبح بوده است. هشتم: آنكه به گفته كس دیگر كه عادل باشد
افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. نهم: آنكه در هواى صاف به واسطه
تاریكى یقین كند كه مغرب شده و افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است.
ولى اگر در هواى ابر به گمان این كه مغرب شده افطار كند، بعد معلوم شود
مغرب نبوده، قضا لازم نیست. دهم: آنكه براى خنك شدن، یا بى جهت مضمضه كند،
یعنى آب در دهان بگرداند و بىاختیار فرو رود، ولى اگر فراموش كند كه روزه
است و آب را فرو دهد، یا براى وضو مضمضه كند و بىاختیار فرو رود، قضا بر
او واجب نیست.
1689 اگر غیر آب چیز دیگرى را در دهان ببرد و بىاختیار فرو رود، یا آب داخل بینى كند و بىاختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
1690 مضمضه زیاد براى روزهدار مكروه است، و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، بهتر استسه مرتبه آب دهان را بیرون بریزد.
1691 اگر انسان بداند كه به واسطه مضمضه، بىاختیار یا از روى فراموشى آب وارد گلویش مىشود، نباید مضمضه كند.
1692 اگر در ماه رمضان بعد از تحقیق یقین كند كه صبح نشده و كارى كه
روزه را باطل مىكند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نیست.
1693 اگر انسان شك كند كه مغرب شده یا نه، نمىتواند افطار كند، ولى اگر
شك كند كه صبح شده یا نه، پیش از تحقیق هم مىتواند كارى كه روزه را باطل
مىكند انجام دهد.
احكام روزه قضا
1694 اگر دیوانه عاقل شود، واجب نیست روزههاى وقتى را كه دیوانه بوده قضا نماید.
1695 اگر كافر مسلمان شود، واجب نیست روزههاى وقتى را كه كافر بوده قضا
نماید، ولى اگر مسلمانى كافر شود و دوباره مسلمان گردد، روزههاى وقتى را
كه كافر بوده باید قضا نماید.
1696 روزهاى كه از انسان به واسطه مستى فوت شده باید قضا نماید، اگرچه
چیزى را كه به واسطه آن مستشده براى معالجه خورده باشد، بلكه اگر نیت روزه
كرده و مستشده و در حال مستى روزه را ادامه داده تا از مستى خارج شده
باشد، بنا بر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام كند و بعدا قضا نماید.
1697 اگر براى عذرى چند روز روزه نگیرد و بعد شك كند كه چه وقت عذر او
برطرف شده، مىتواند مقدار كمتر را كه احتمال مىدهد روزه نگرفته قضا
نماید، مثلا كسى كه پیش از ماه رمضان مسافرت كرده و نمىداند پنجم رمضان از
سفر برگشته یا ششم، مىتواند پنج روز روزه بگیرد. و نیز كسى هم كه
نمىداند چه وقت عذر برایش پیدا شده، مىتواند مقدار كمتر را قضا نماید،
مثلا اگر در آخرهاى ماه رمضان مسافرت كند و بعد از رمضان برگردد و نداند كه
بیست و پنجم رمضان مسافرت كرده یا بیستو ششم، مىتواند مقدار كمتر یعنى
پنج روز را قضا كند.
1698 اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد، قضاى هر كدام را كه اول
بگیرد مانعى ندارد، ولى اگر وقت قضاى رمضان آخر تنگ باشد، مثلا پنج روز از
رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان مانده باشد، باید اول،
قضاى رمضان آخر را بگیرد.
1699 اگر قضاى روزه چند رمضان بر او واجب باشد، و در نیت معین نكند
روزهاى را كه مىگیرد قضاى كدام رمضان است، قضاى سال اول حساب مىشود.
1700 كسى كه قضاى روزه رمضان را گرفته، اگر وقت قضاى روزه او تنگ نباشد، مىتواند پیش از ظهر روزه خود را باطل نماید.
1701 اگر قضاى روزه ماه رمضان شخص دیگرى را گرفته باشد،
1702 اگر به واسطه مرض یا حیض یا نفاس، روزه رمضان را نگیرد و پیش از
تمام شدن رمضان بمیرد، لازم نیست روزههایى را كه نگرفته، براى او قضا
كنند، اگر چه مستحب است.
1703 اگر به واسطه مرضى روزه رمضان را نگیرد و مرض او تا رمضان سال بعد
طول بكشد، قضاى روزههایى را كه نگرفته بر او واجب نیست، و باید براى هر
روز یك مدكه تقریبا ده سیر است طعام، یعنى گندم یا جو و مانند اینها به
فقیر بدهد. ولى اگر به واسطه عذر دیگرى، مثلا براى مسافرت روزه نگرفته باشد
و عذر او تا رمضان بعد باقى بماند، روزههایى را كه نگرفته، باید قضا كند،
و احتیاط مستحب آن است كه براى هر روز یك مد طعام هم به فقیر بدهد.
1704 اگر به واسطه مرضى روزه رمضان را نگیرد و بعد از رمضان مرض او
برطرف شود ولى عذر دیگرى پیدا كند كه نتواند تا رمضان بعد قضاى روزه را
بگیرد، باید روزههایى را كه نگرفته، قضا نماید. و نیز اگر در ماه رمضان
غیر مرض، عذر دیگرى داشته باشد و بعد از رمضان آن عذر برطرف شود و تا رمضان
سال بعد به واسطه مرض نتواند روزه بگیرد، روزههایى را كه نگرفته، باید
قضا كند.
1705 اگر در ماه رمضان به واسطه عذرى روزه نگیرد و بعد از رمضان عذر او
برطرف شود و تا رمضان آینده عمدا قضاى روزه را نگیرد، باید روزه را قضا كند
و براى هر روز یك مد گندم یا جو و مانند اینها هم به فقیر بدهد.
1706 اگر در قضاى روزه كوتاهى كند تا وقت تنگ شود و در تنگى وقت عذرى
پیدا كند، باید قضا را بگیرد و براى هر روز یك مد گندم یا جو و مانند اینها
به فقیر بدهد، بلكه اگر موقعى كه عذر دارد، تصمیم داشته باشد كه بعد از
برطرف شدن عذر روزههاى خود را قضا كند، و پیش از آن كه قضا نماید در تنگى
وقت عذر پیدا كند، باید قضاى آن را بگیرد، و احتیاط واجب آن است كه براى هر
روز هم یك مد غذا به فقیر بدهد.
1707 اگر مرض انسان چند سال طول بكشد، بعد از آن كه خوب شد اگر تا رمضان
آینده به مقدار قضا وقت داشته باشد، باید قضاى رمضان آخر را بگیرد و براى
هر روز از سالهاى پیش یك مد كه تقریبا ده سیر است، طعام یعنى گندم یا جو و
مانند اینها به فقیر بدهد.
1708 كسى كه باید براى هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد، مىتواند كفاره چند روز را به یك فقی بدهد.
1709 اگر قضاى روزه رمضان را چند سال تاخیر بیندازد، باید قضا را بگیرد و براى هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد.
1710 اگر روزه رمضان را عمدا نگیرد، باید قضاى آن را به جا آورد و براى
هر روز دو ماه روزه بگیرد، یا به شصت فقیر طعام بدهد، یا یك بنده آزاد كند.
و چنانچه تا رمضان آینده قضاى آن روزه را به جا نیاورد، براى هر روز نیز
دادن یك مد طعام لازم است.
1711 اگر روزه رمضان را عمدا نگیرد و در روز كارى كه روزه را باطل مىكند انجام دهد، مثلا چند مرتبه جماع كند، یك كفاره كافى است.
1712 بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضاى نماز و روزه او را به تفصیلى
كه در مساله گفته شد بجا آورد، ولى قضاى روزه مادر بر پسر واجب نیست.
1713 اگر پدر غیر از روزه رمضان، روزه واجب دیگرى را مانند روزه نذر نگرفته باشد، باید پسر بزرگتر قضا نماید.
احكام روزه مسافر
1714 مسافرى كه باید نمازهاى چهار
ركعتى را در سفر دو ركعتبخواند،نباید روزه بگیرد. و مسافرى كه نمازش را
تمام مىخواند، مثل كسى كه شغلش مسافرت، یا سفر او سفر معصیت است، باید در
سفر روزه بگیرد.
1715 مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، ولى اگر براى فرار از روزه باشد،مكروه است.
1716 اگر غیر روزه رمضان روزه معین دیگرى بر انسان واجب باشد، بنا
براحتیاط واجب نباید در آن روز مسافرت كند، و اگر در سفر باشد، باید قصد
كند كه ده روز در جایى بماند و آن روز را روزه بگیرد، ولى اگر نذر كرده
باشد روز معینى را روزه بگیرد، مىتواند در آن روز مسافرت نماید.
1717 اگر نذر كند روزه بگیرد و روز آن را معین نكند، نمىتواند آن را در
سفر بجا آورد. ولى چنانچه نذر كند كه روز معینى را در سفر روزه بگیرد،
بایدآن را در سفر بجا آورد. و نیز اگر نذر كند روز معینى را چه مسافر باشد
یا نباشد،روزه بگیرد، باید آن روز را اگرچه مسافر باشد روزه بگیرد.
1718 مسافر مىتواند براى خواستن حاجت، سه روز در مدینه طیبه روزه مستحبى بگیرد.
1719 كسى كه نمىداند روزه مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگیرد و در
بین روز مساله را بفهمد، روزهاش باطل مىشود، و اگر تا مغرب نفهمد،
روزهاش صحیح است.
1720 اگر فراموش كند كه مسافر است، یا فراموش كند كه روزه مسافر باطل مىباشد و در سفر روزه بگیرد، روزه او باطل است.
1721 اگر روزهدار بعد از ظهر مسافرت نماید، باید روزه خود را تمام كند،
و اگر پیش از ظهر مسافرت كند، وقتى به حد ترخص برسد، یعنى به جایى برسد كه
دیوار شهر را نبیند و صداى اذان آن را نشنود، باید روزه خود را باطل كند، و
اگر پیش از آن روزه را باطل كند، بنابر احتیاط كفاره نیز بر او واجب است.
1722 اگر مسافر پیش از ظهر به وطنش برسد، یا به جایى برسد كه مىخواهد
ده روز در آن جا بماند، چنانچه كارى كه روزه را باطل مىكند انجام نداده،
باید آن روز را روزه بگیرد، و اگر انجام داده روزه آن روز بر او واجب نیست.
1723 اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، یا به جایى برسد كه مىخواهد ده روز در آن جا بماند، نباید آن روز را روزه بگیرد.
1724 مسافر و كسى كه از روزه گرفتن عذر دارد، مكروه است در روز ماه رمضان جماع نماید و در خوردن و آشامیدن كاملا خود را سیر كند.
كسانى كه روزه بر آنها واجب نیست
1725 كسى كه به
واسطه پیرى نمىتواند روزه بگیرد، یا براى او مشقت دارد،روزه بر او واجب
نیست، ولى در صورت دوم باید براى هر روز یك مد كه تقریبا ده سیر است گندم
یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد.
1726 كسى كه به واسطه پیرى روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند
روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید قضاى روزهایى را كه نگرفته بجا آورد.
1727 اگر انسان مرضى دارد كه زیاد تشنه مىشود و نمىتواند تشنگى را
تحمل كند،یا براى او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست. ولى در صورت دوم
باید براى هر روز یك مد گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهد. و احتیاط
واجب آن است كه بیشتر از مقدارى كه ناچار است آب نیاشامد، و چنانچه بعد
بتواند روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید روزههایى را كه نگرفته قضا
نماید.
1728 زنى كه زاییدن او نزدیك است و روزه براى حملش ضرر دارد، روزه بر او
واجب نیست، و باید براى هر روز یك مد طعام، یعنى گندم یا جو و مانند اینها
به فقیر بدهد. و نیز اگر روزه براى خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست. و
بنابر احتیاط واجب باید براى هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد، ودر هر دو
صورت روزههایى را كه نگرفته باید قضا نماید.
1729 زنى كه بچه شیر مىدهد و شیر او كم است، چه مادر بچه یا دایه او
باشد، یا بىاجرت شیر دهد، اگر روزه براى بچهاى كه شیر مىدهد ضرر دارد،
روزه براو واجب نیست و باید براى هر روز یك مد طعام، یعنى گندم یا جو و
مانند اینها به فقیر بدهد. و نیز اگر براى خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب
نیست، و بنابر احتیاط واجب باید براى هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد و در
هر دو صورت روزههایى را كه نگرفته باید قضا نماید. ولى اگر كسى پیدا شود
كه بى اجرت بچه را شیر دهد، یا براى شیر دادن بچه از پدر یا مادر بچه یا از
كس دیگر كه اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، احتیاط واجب آن است كه بچه را به
او بدهد و روزه بگیرد.
راه ثابتشدن اول ماه
1730 اول ماه به پنج چیز ثابت
مىشود: اول: آنكه خود انسان ماه را ببیند. دوم: عدهاى كه از گفته آنان
یقین پیدا مىشود بگویند ماه را دیدهایم. و همچنین است هر چیزى كه به
واسطه آن یقین پیدا شود. سوم: دو مرد عادل بگویند كه در شب ماه را
دیدهایم، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یكدیگر بگویند، یا شهادتشان خلاف
واقع باشد، مثل این كه بگویند داخل دایره ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت
نمىشود. اما اگر در تشخیص بعضى خصوصیات اختلاف داشته باشند، مثل آن كه یكى
بگوید ماه بلند بود و دیگرى بگوید نبود، به گفته آنان اول ماه ثابت
مىشود. چهارم: سى روز از اول ماه شعبان بگذرد كه بواسطه آن اول ماه رمضان
ثابت مىشود، و سى روز از اول رمضان بگذرد كه بواسطه آن اول ماه شوال ثابت
مىشود. پنجم: حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است.
1731 اگر حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است، كسى هم كه تقلید او را
نمىكند،باید به حكم او عمل نماید، ولى كسى كه مىداند حاكم شرع اشتباه
كرده، نمىتواند به حكم او عمل نماید.
1732 اول ماه با پیشگویى منجمین ثابت نمىشود، ولى اگر انسان از گفته آنان یقین پیدا كند، باید به آن عمل نماید.
1733 بلند بودن ماه یا دیر غروب كردن آن، دلیل نمىشود كه شب پیش، شب اول ماه بوده است.
1734 اگر اول ماه رمضان براى كسى ثابت نشود و روزه نگیرد، چنانچه دو مرد
عادل بگویند كه شب پیش ماه را دیدهایم، باید روزه آن روز را قضا نماید.
1735 اگر در شهرى اول ماه ثابتشود، براى مردم شهر دیگر فایده ندارد،
مگر آن دو شهر با هم نزدیك باشند، یا انسان بداند كه افق آنها یكى است.
1736 اول ماه به تلگراف ثابت نمىشود، مگر دو شهرى كه از یكى به دیگرى
تلگراف كردهاند نزدیك یا هم افق باشند و انسان بداند تلگراف از روى حكم
حاكم شرع یا شهادت دو مرد عادل بوده است.
1737 روزى را كه انسان نمىداند آخر رمضان استیا اول شوال، باید روزه
بگیرد، ولى اگر پیش از مغرب بفهمد كه اول شوال است، باید افطار كند.
1738 اگر زندانى نتواند به ماه رمضان یقین كند، باید به گمان عمل نماید،
و اگر آن هم ممكن نباشد، هر ماهى را كه روزه بگیرد صحیح است. و بنابر
احتیاط واجب باید بعد از گذشتن یازده ماه از ماهى كه روزه گرفته، دوباره یك
ماه روزه بگیرد. ولى اگر بعد گمان پیدا كرد، باید به آن عمل نماید.
روزههاى حرام و مكروه
1739 روزه عید فطر و قربان
حرام است، و نیز روزى را كه انسان نمىداند آخر شعبان استیا اول رمضان،
اگر به نیت اول رمضان روزه بگیرد، حرام مىباشد.
1740 اگر زن به واسطه گرفتن روزه مستحبى حق شوهرش از بین برود، و همچنین
اگر شوهر او را از گرفتن روزه مستحبى جلوگیرى كند، بنابر احتیاط واجب باید
خوددارى كند.
1741 روزه مستحبى اولاد اگر اسباب اذیت پدر و مادر یا جد شود، جایز
نیست، بلكه اگر اسباب اذیت آنان نشود، ولى او را از گرفتن روزه مستحبى
جلوگیرى كنند، احتیاط واجب آن است كه روزه نگیرد.
1742 اگر پسر بدون اجازه پدر روزه مستحبى بگیرد، و در بین روز پدر او را نهى كند، باید افطار كند.
1743 كسى كه مىداند روزه براى او ضرر ندارد، اگرچه دكتر بگوید ضرر
دارد،باید روزه بگیرد. و كسى كه یقین یا گمان دارد كه روزه برایش ضرر دارد،
اگرچه دكتر بگوید ضرر ندارد، باید روزه نگیرد، و اگر روزه بگیرد، صحیح
نیست، مگر آن كه به قصد قربتبگیرد و بعد معلوم شود ضرر نداشته.
1744 اگر انسان احتمال بدهد كه روزه برایش ضرر دارد و از آن احتمال ترس
براى او پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد، نباید روزه
بگیرد،و اگر روزه بگیرد صحیح نیست، مگر آن كه به قصد قربت گرفته باشد و بعد
معلوم شود ضرر نداشته.
1745 كسى كه عقیدهاش این است كه روزه براى او ضرر ندارد، اگر روزه
بگیرد و بعد از مغرب بفهمد روزه براى او ضرر داشته، باید قضاى آن را بجا
آورد.
1746 غیر از روزههایى كه گفته شد، روزههاى حرام دیگرى هم هست كه در كتابهاى مفصل گفته شده است.
1747 روزه روز عاشورا و روزى كه انسان شك دارد روز عرفه استیا عید قربان،مكروه است.
روزههاى مستحب
1748 روزه تمام روزهاى سال غیر از
روزههاى حرام و مكروه كه گفته شد مستحب است. و براى بعضى از روزها بیشتر
سفارش شده است، كه از آن جمله است: 1- پنجشنبه اول و پنجشنبه آخر هر ماه، و
چهارشنبه اولى كه بعد از روز دهم ماه است.و اگر كسى اینها را بجا نیاورد
مستحب است قضا نماید، و چنانچه اصلا نتواند روزه بگیرد، مستحب استبراى هر
روز یك مد طعام یا 6/12 نخود نقره به فقیر بدهد. 2- سیزدهم و چهاردهم و
پانزدهم هر ماه. 3- تمام ماه رجب و شعبان و بعضى از این دو ماه اگر چه یك
روز باشد. 4- روز عید نوروز، روز بیست و پنجم و بیست و نهم ذىقعده، روز
اول تا روز نهم ذىحجه، روز عرفه ولى اگر بواسطه ضعف روزه، نتواند دعاهاى
روز عرفه را بخواند، روزه آن روز مكروه است، عید سعید غدیر 18 ذىحجه روز
اول و سوم محرم،میلاد مسعود پیغمبر اكرم صلى الله علیه و آله و سلم، 17
ربیع الاول روز مبعثحضرت رسول اكرم صلى الله علیه و آله و سلم، 27 رجب و
اگر كسى روزه مستحبى بگیرد واجب نیست آن را به آخر برساند، بلكه اگر برادر
مؤمنش او را به غذا دعوت كند، مستحب است دعوت او را قبول كند، و در بین روز
افطار نماید.
مواردى كه مستحب است انسان از كارهایى كه روزه را باطل مىكند خوددارى نماید
1749
براى شش نفر مستحب است در ماه رمضان اگر چه روزه نیستند از كارهاى كه روزه
را باطل مىكند خودارى نمایند: اول: مسافرى كه در سفر، كارى كه روزه را
باطل مىكند انجام داده باشد و پیش از ظهر به وطنش یا به جایى كه مىخواهد
ده روز بماند، برسد. دوم: مسافرى كه بعد از ظهر به وطنش یا به جایى كه
مىخواهد ده روز در آن جا بماند برسد. سوم: مریضى كه پیش از ظهر خوب شود و
كارى كه روزه را باطل مىكند انجام داده باشد. چهارم: مریضى كه بعد از ظهر
خوب شود. پنجم: زنى كه در بین روز از خون حیض یا نفاس پاك شود. ششم: كافرى
كه در روز ماه رمضان مسلمان شود.
1750 مستحب است روزهدار نماز مغرب و عشا را پیش از افطار كردن
بخواند،ولى اگر كسى منتظر اوستیا میل زیادى به غذا دارد كه نمىتواند با
حضور قلب نماز بخواند، بهتر است اول افطار كند. ولى به قدرى كه ممكن است
نماز را در وقت فضیلت آن بجا آورد.