روزه فواید جسمی و روحی فراوان دارد، شفابخش جسم و توان بخش جان است، پاک کننده آدمی از رذایل حیوانی است، در ساختن فرد صالح و اجتماع بسامان بسیار موثر بوده و در تذهیب و تزکیه نفس و رهاندن انسان از روزمره پگی و واماندگی در نیاز های تن تأثیر بسزایی دارد. روزه یکی از احکام انسان ساز اسلام است، که آگاهی از همه فواید و پی بردن به فلسفه کامل آن همچون سایر احکام الهی برای انسان عادی ممکن نیست، دانش محدود بشر نمیتواند راهگشای همه اسرار نهفته باشد و اندیشه را به پاسخ همه مجهولات رهنمون شود، شاید روزی دانش انسان به حدی از کمال برسد که دریچه تازیای بر روی بشر بگشاید و حکمتها و دستورات اسلام را باز شناسد..... . بنابراین ندانستن فلسفه احکام الهی نباید ما را از انجام آن باز دارد و موجب نا فرمانی و عصیان شود، چرا که این اطاعت کورکورانه نیست، بلکه بر علم و یقین تکیه دارد زیرا مسلمانان میدانند که خدای جهان بر همه چیز دانا و از همه چیز آگاه است و نقص و نیازی در ذات متعال او نیست که از اعمال سودی بخواهد یا از زیانی بهراسد، خدای مهربان بسیار مهربانست و برای بندگان خود جز خیر و سعادت نمیخواهد، پس اگر به چیزی فرمان میدهد خیر و سعادت ما در آن است و کمال و تعالی ما بدان بستگی دارد و هر چیزی را نهی میفرماید برای ما زیان بخش است و بر مصالح مادی و معنوی ما لطمه میزند. فواید طبی و بهداشتی روزه که از سودمندیهای کوچک این فریضه انسان ساز است بحدی است که شاید نیاز به توضیح و تکرار نداشته باشد و بیشتر مردم کم و بیش از آن آگاهند. ما به اختصار به گوشه ای از این فواید انسان ساز اشاره میکنیم: معده و دستگاه گوارش از اندام پرکار بدن آدمی است، با سه وعده غذا که معمول مردم است؛ تقریباً در همه ساعات دستگاه گوارش به هضم و تحلیل و جذب و دفع مشغول است. روزه باعث میشود از یکسو این اعضا استراحت کنند و از فرسودگی مصون بمانند و نیروی تازه ای بگیرند و از سوی دیگر ذخایر چربی که زیانهای مهلکی دارند تحلیل رفته و کاسته شوند. در روایات اسلامی حتی به فواید جسمی روزه نیز تصریح شده تا برخی از سست عنصران، اگر نه با ایمان کامل لااقل با توجه به فواید بهداشتی روزه این فریضه ثمر بخش را بجای آورند و از سودمندیهای گوناگون آن در حد خود بهره ور شوند. پیامبر گرامی اسلام (ص) در همین رابطه فرموده اند: «صوموا تصحوا» روزه بگیرید تا سالم بمانید. و نیز در روایات بسیاری پیشوایان گرامی اسلام فرموده اند: « معده آدمی خانه بیماریهای اوست و پرهیز از غذا درمان آن است» بدیهی است آنگاه فواید بهداشتی روزه بهتر به دست میآید که روزه دار امساک روز را با زیاده روی در شب تلافی نکند، که پر خوری خود موجب زیانهای چشم گیری برای دستگاه گوارش است. با پیشرفت دانش پزشکی، برخی از پزشکان و متخصصان دریافته اند که امساک از خوردن و آشامیدن، عالی ترین روش درمانی است، یکی از پزشکان میگوید: « طرح درمان به وسیله روزه بسیار چنان معجزه آساست که بکار بستن آن مسیر، طرحها و برنامه های طب عملی و جراحی را تغییر خواهد داد، زیرا روزه راه تازه ای به روی دانش پزشکی میگشاید؛ و سلاح موثری برای مبارزه با بیماریها به این دانش میبخشد، سلاتحی که میتوان آن را از راههای گوناگون مورد استفاده قرار داد تا انسان را در مبارزه با علت بیماریها برای بهبود بیماران به نتیجه مطلوب و آشکار رسانند. » با روزه و امساک میتوان بیماریها را بهبود بخشید و معالجه کرد. البته در صورتی که با اعتدال و زیاده روی مقرون باشد و در هنگام سحر و افطار در خوردن و آشامیدن افراط نشود. بررسی فواید بهداشتی و طبی روزه در این مختصر نمی گنجد، آنانکه به توضیح بیشتر علاقمندند میتوانند به کتابهایی که در این زمینه تألیف شده است مراجعه نمایند. باید توجه داشت، بر خلاف تصور کوتاه اندیشان، روزه هیچگونه ضرری برای افراد سالم مکلف ندارد و اگر کسی بیمار باشد و نتواند روزه بگیرد و با این کار بیمار تر شود و یا روزه باعث گردد که بیماریش ادامه یابد کار حرامی مرتکب شده و روزه اش نزد خدا پذیرفته نیست، بیماری که روزه برای او ضرر دارد نباید روزه بگیرد و فقط لازم است در روزهای دیگر قضای آن را بجا آورد و جبران کند. افراد سالم باید بدانند که روزه نه تنها زیانی برایشان ندارد بلکه چنان که گفتیم، موجب تندرستی و صحت مزاج است و بگفته برخی شکم پرستان که خود روزه نمیگیرند و دیگران را نیز از روزه باز میدارند و تلقین میکنند که روزه موجب زخم معده میشود، نباید اعتنا کرد، اینگونه دروغها تنها بهانه افراد سست عنصری است که که اسیر شکم خویشند و از عزم و اراده انسانی در آنان خبری نیست. « روزه باعث استراحت معده است و در حال روزه اسید معده بجای غذا به وسیله صفرا خنثی میشود و زخم ایجاد نمیگردد» روزه عامل باز دارنده از گناه روزه، بویژه روزه ماه مبارک رمضان که در اسلام بر همه مسلمین مکلف که بتوانند روزه بگیرند واجب است، واجب است، عامل مؤثری است در ایجاد و تقویت روحیه تقوی و پرهیز کاری؛ قرآن مجید این فایده بزرگ را با جمله « لعلکم تتقون » یاد آور میشود و این عبادت را عامل مهم تقوی میشمارد. تقوی و پرهیز کاری در تربیت و سازندگی و شخصیت اسلامی یک مسلمان نقش بسیار مهمی دارد و برای رسیدن به همین اثر پر ارزش است که بهترین عبادت در ماه صیام و در حال روزه اجتناب از گناه است. پیامبر بزرگوار (ص) در خطبه ای فضیلتهای ماه رمضان را برای مسلمانان بیان فرمود علی (ع) پرسید: بهترین اعمال در این ماه چیست؟ پیامبر پاسخ دادند: «الورع عن محارم الله» اجتناب و پرهیز از گناهان. روزه دار با بکار بستن این دستور الهی که شرط کمال روزه است، روحیه تقوی را در خود زنده میکند و این مراقبت ثمر بخش در ماه مبارک رمضان و در حال روزه بسیار آسان تر است چرا که گرسنگی و تشنگی و دیگر محدودیتهای روزه شعله های سرکش غرایز حیوانی و هوسها را تا حد چشمگیری خاموش میسازد و حتی اگر موقت هم باشد گریبان عقل و جان را از چنگال شهوت رها میسازد و برای روزه دار زمینه ای آماده برای تمرین تقوی و پرهیزگاری فراهم میشود و با مراقبت و تمرین پیاپی در یکماه نیروی بازدارنده از گناه در او به وجود میآید و خصلت خودداری در او ریشه میگیرد و رشد میکند و او با گذراندن این برنامه یکماهه توفیق می یابد که پس از ماه روزه نیز پرهیزکار باقی بماند. بدین ترتیب به مقام پر ارج تقوی که به تعبیر قرآن و فرموده پیشوایان معصوم ما کرامت انسان بدان وابسته است برای همیشه نایل آید. حکومت غرایز و شهوات بر انسان خطرناکترین حکومتهاست و آدمی را اسیر و بی اختیار میسازد و به پستی و رزالت میکشاند. مبارزه با سلطه شهوات نفس که در اسلام جهاد اکبر نامیده شده به پایمردی و اراده ای استوار نیاز دارد. نقش روزه در تقویت اراده انسان با روزه داری که، امساک در خوردن و آشامیدن و خود داری از برخی چیزهای دیگر است در واقع با خواهشهای خویش میجنگد و در برابر غرایز خود مقاومت میکند، تمرین این عمل اراده و تصمیم را در انسان نیرومند میسازد و جان را از قید حکومت و سلطه هوسها و خواهشها میرهاند. پیشوایان اسلام فرموده اند: «افضل الناس من جاهد هئاه و اقوی الناس من غلب هواه» بهترین مردم کسی است که با هوای نفس مبارزه کند و نیرومند ترین انان کسی است که بر آن پیروز شود. پس روزه داران بهترین مردمند چرا که با خواسته های نفسانی مبارزه میکنند و اگر با مراقبت و کوشش از روزه خویش این بهره را بگیرند که بر نفس خود مسلط شوند از نیرومند ترین مردم نیز خواهند بود. روزه و بویژه روزه یکماهه رمضان موجب میشود که حکومت شهوات و امیال شیطانی جای خود را به حکومت تقوی و پیروی از دستورات الهی بدهد و تیرگی و هوسها و شهوات در جان آدمی به نورانیت و روشنی باطن تبدیل شود. در سایه همین صفا و پاکی حاصل از روزه است که روزه دار با خود آگاهی نه تنها دهان و شکم را از خوردن و آشامیدن که دست و پا و چشم و گوش و زبان و همه اعضای خویش را از آنچه خدا حرام فرموده نگاه میدارد و میتواند به آن درجه از تقوی نایل آید که حتی از اندیشه و فکر گناه نیز دوری گزیند و این اوج نورانییت روزه است. امیر مومنان علی علیه السلام نیز به همین مرتبه اشاره میفرماید: «صیام القلب عن الفکر فی الاثام افضل من صیام البطن عن الطعام» روزه دل از اندیشه گناهان برتر از روزه شکم از خوردن و آشامیدن است. و البته این بدان معنا نیست که ظاهر روزه و امساک از خوردن و اشامیدن را رها کنیم بلکه لازم است به ان اکتفا ننماییم و همراه با آن بکوشیم که به نتایج معنوی روزه نیز برسیم. خوشبختانه با انقلاب مقدس اسلامی هم در ملت و جوانان ما تحولی چشمگیر بوجود آمد و هم مراکز فساد و تباهی از میان برداشته شد و شایسته است که از این پس بکوشیم نتایج معنوی پر ارزش تری از روزه کسب کنیم. باری صفا و پاکی حاصل از روزه و خود داری و پرهیز کاری روزه دار همچون سپری است که روزه دار را از اتش عذاب الهی که مولود گناهان است مصون میدارد. پیامبر عزیز اسلام (ص) فرمودند: «الصوم جنه من النار» روزه سپری است که روزه دار را از آتش جهنم حفظ می کند.
وقت شناسی و نظم و انضباط در امور از مظاهر تمدن انسانی و از عوامل مهم توفیق و پیشرفت است، شاید برخی گمان کنند که این از ویژگیهای زندگی غربیان و تمدن آنهاست در حالیکه نظم و انضباط و تنظیم اوقات از تعلیمات اصیل اسلام است. امیر المومنین علیه السلام در اولین فرازهای وصیتش به فرزند خود میفرماید: «اوصیکما و جمیع ولدی و اهلی و من بلغه کتابی بتقوی الله و نظم امرکم» شما و همه فرزندان و بستگانم و هرکسی که وصیت من به او برسد به تقوی و نظم در کارها سفارش میکنم. اصولا فرای اسلامی شاهد توجه به اسلام و نظم و انضباط است، هر یک از نمازهای پنج گانه را باید در وقت مخصوص آن بجا آورد و حتی یک دقیقه نمیتوان از حدود آن تجاوز کرد. مراسم حج باید در وقت و مکان مخصوص به خود انجام شود و روزه نیز در ماه مبارک رمضان با دیدن هلال ماه شروع و با دیدن هلال ماه شوال خاتمه میابد و نیز هر روز از سپیده دم آغاز و به مغرب پایان میپذیرد و با توجه به اینکه ماه رمضان ماه قمری است طبعاً در فصول چهار گانه سال جریان دارد و گاه در روزهای بلند تابستان و گاه در روزهای کوتاه زمستان قرار میگیرد و در همه شرایط لازم است که لحظه و دقیقه را نیز در شروع سپیده دم و آغاز مغرب در نظر داشت و بهیچ وجه روزه دار نمیتواند از نظام آن سرپیچی کند و این خود درسی است که مسلمانان نیز دقیق و منظم شوند و امور خویش را در زندگی تنظیم کنند. آنچه بر شمردیم گوشه هایی از برخی نتایج و آثار فریضه الهی روزه است و ماه روزه اضافه بر اینها سودمندیها و برکات دیگری نیز دارد که در پرورش اسلامی فرد و جامعه بسیار موثر است: ماه مبارک رمضان ماه خدا، ماه آشنایی با قرآن، ماه عبادت، ماه دعا، ماه آمرزش، ماه توبه و بازگشت از گناهان و اصلاح خود است. در این ماه به قرائت قران سفارش شده و مرسوم مسلمین است که در ماه رمضان بیشتر از ماههای دیگر قرآن بخوانند و این خود وسیله ای است که جامعه اسلامی با قرآن و معارف آن آشنایی بیشتری پیدا کنند و برای پیشرفت در صراط خدا و اسلام از کلام خدای متعال آموزش بگیرند. رمضان ماه عبادت و بندگی و راز و نیاز با معبود جهان است، در روایات اسلامی تأکید شده که در این ماه با توجه به خضوع بیشتر نمازها را بجا آورندو از نمازهای مستحبی در شب و روز غفلت نورزند و بدین ترتیب با یک تمرین یک ماهه مومنین به عبادت خالص تری موفق میشوند و جانها به خدا نزدیکتر میگردد. رمضان ماه دعا است، پیشوایان گرامی فرموده اند مومنان در این ماه و بویژه در شبهای مبارک قدر در دعا و نیایش مبالغه کنند و با توجه به اثرات سازنده دعا و نیایش روزه داران میتوانند در پیوند معنوی خویش با خدای متعال تحولی بوجود آورند و بیش از پیش به ذات متعال هستی بخش او نزدیک شوند و کسب فیض کنند رمضان ماه آمرزش و توبه و بازگشت به سوی خداست، آنانکه در زندگی خویش آلودگیهایی داشته اند میتوانند با روزه جان خویش را شستشو دهند و در خلوت سحر گاه با رو کردن به خدای متعال درون را صفا بخشند و از خدای خویش طلب آمرزش کنند و میتوانند با همین زمینه برای همیشه از کجی ها و گمراهیها دست بردارند و براه آیند. پیشوایان معصوم (ع) فرموده اند گناهان در این ماه بخشوده میشود و این مژده بزرگی است برای آنهایی که لغزشهایی داشته اند تا ناامید نباشند و از برکات این ماه استفاده کنند و بسوی خدا باز گردند و روی دل بسوی او دارند و با او پیمان بندند که از گناهان دست شویند و خود را اصلاح کنند و گذشته را جبران نمایند و بدون ترتیب گناه کار پشیمانی که که در این ماه مبارک برای خدا روزه بدارد و از گذشته خویش شرمسار باشد و از خدا آمرزش بخواهد مورد مهر و عفو خدا قرار خواهد گرفت و سعادتش تأمین میشود. از برکتهای این ماه همین انقلاب روحی و تحول درونی روزه داران و همین توفیقات عملی است که انسان آلوده را پاک میسازد و از عذاب الهی که محصول گناهان است نجات میبخشد و روزه دار را از ظلمتها به نور میکشاند، به نور تقوی، به نور فضیلتهای اخلاقی، به نور توبه و بازگشت به سوی خدا، به نور مهر و رحمت خدای متعال.
مسلمانی را در نظر آورید كه یازده ماه تمام بدون وقفه نوها ببدنش وارد شده اند، ورود تازه ها از روی قاعده علمی و نظم بهداشتی نیست و برعكس خروج كهنه ها و فاسدها كه بوسیله ریه، كلیه، كبد و پوست و... انجام می گیرد بحساب و نظم است. ریه ها سموم را بنظم خارج می سازند و كلیه ها زهرها را بحساب دفع می كنند و كبد به ترتیب مخصوص آنها را دور می نماید، لاجرم انبارهای ذخیره ای، درست و مرتب پر نشده اند و متابولیسم شاید بصورت سوخته و نیم سوخته درآید و ایجاد بیماریهای تغذیه ای از این نیم سوخته ها باشد كه اگر بوسیله روزه گرفتن نظم و حسابی در كار ذخائر بدنی بوجود نیاید سبب پیدایش پیش آمدهای ناگواری گردد و حتی در پایه های منابع ذخیره ای شكافی بوجود آید( این خود دلیلی نیز بر اثبات وجوب روزه داری است. ) برای صادرات بدن فرض كنید چرخ دندانه داری است و برای وارداتش نیز بهمین نحو چرخ دندانه دار دیگری. زمانی بدن به اعتدال و خوشی است كه این دو چرخ دندانه هائی داشته باشند كه خوب در یكدیگر جای گیرند و بچرخند اما دندانه های واردات چون حسابی و نظمی نداشته و خوردن و آشامیدنها منظم نیست ولی دندانه های چرخ صادراتی بحساب است و از روی غرائز تعبیه گردیده لذا باید دندانه های چرخ وارداتی را با روزه داری تعمیر و منظم و پاك و روغن كاری نمود و این همه اعمال با یكی دو روز روزه متوالی انجام نخواهد پذیرفت. این كه می گوئیم صادرات بدن مرتب و وارداتش نامیزان است راست می گوئیم! كلیه و كبد و ریه و پوست و... كه ارگانهای صادراتی اند همه بنظم اند، كلیه حتی فراموش نمی كند كه آدمی در شب احتیاج به خواب دارد نباید برای ادرار كردن بیدار شود لذا به تناسب تاریكی و سنگینی خواب از ترشحات خود كاسته و كمتر ادرار بوجود می آید، پوست همینطور و ریه ها و كبد و... اما واردات آنچنان نامنظم است كه گاه آدمی بجای طیبات و غذاهای پاكیزه و حلال بدست خود غبارها، دودها، الكلها، و ناشایست های دیگر را به حساب واردات كشور بدن بسویش سرازیر می نماید و در نتیجه حوض متابولیكی كه طاق تحمل فشارها و صدمه ها را ندارد شكاف برداشته آدمی را بروز سیاه و روزگار سیاه می نشاند. به عنوان مثال: می دانیم در شهرها، بخصوص شهرهای صنعتی كه هوای آلوده دارند و دارای مقداری گازهای فلزات سنگین مانند سرب و جیوه و آهن می باشد . این كارها از راه ریه ها همراه هوای تنفسی وارد بدن می شود و مثلاً سرب روی گلبولهای قرمز خون انساج عصبی و استخوانی ثابت شده ایجاد كم خونی وعصبانیت و لاغری و دردهای استخوانی می كند و در صورتیكه با گرسنگی ملایم( روزه)، اسیدوز ترشی خون بالا رود این مواد سمی گفته شده از محل های خود خارج شده وارد جریان خون گردیده از كلیه ها دفع می شوند یعنی در حقیقت پیوسته حوض متابولیكی گفته شده بدفع سموم اشتغال دارد. بدن مانند منبع ذخیره شده ای است از آنچه بنام خوردنیها و آشامیدنیها بآن وارد می شود و چون بسیاری از اعضاء برای دفع سموم در تلاش مداوم هستند لازم است به بدن فرصتی بمنظور خوب عملی ساختن دفع سموم داده شود كه جز با روزه داری و منظم ساختن كیفیت و كمیت مواد وارداتی ببدن صورت تحقق نخواهد پذیرفت! سئوال: عوض شدن مایع و مواد بین بافتی و پاك شدن بدن از سموم در ماه رمضان این معنی را می دهد كه خالق ما با این دستور مخلوق خود را سالیانه بطور مستمری یك ماه میهمانی كرده بقیه سال آنها را بخودشان وا می گذارد! جواب: اعمال بدن بوسیله دو دستگاه تنظیم كننده بسیار مهم اداره می شوند. 1) دستگاه عصبی2) دستگاه هورمونی یا غدد مترشحه داخلی . دستگاه عصبی آن دسته از فعالیت های بدنی را كه بسرعت تغییر می یابند اداره می كنند مانند حركات ارادی- انقباض عضلانی و بسیاری از اعمال مترشحی غدد- دستگاه هورمونی با اعمال گوناگون سوخت وساز بدن پیوستگی داشته اعمال نظم دهنده سرعت واكنشهای شیمیائی سلولها- ترتیب عبور مواد از جدار یاخته ها و سایر پدیده های متابولیكی سلولی مانند رشد و ترشح و.. را بعهده دارند، آنچه اهمیت دارد اثرات هورمونی است كه بعضی در زمان كوتاهی حدود ثانیه اتفاق می افتد ولی بیشتر آنها پس ازچند روز آغاز شده هفته ها، ماهها و حتی سالها دوام می یابند. لذا چگونگی عمل دو دستگاه كنترل كننده عصبی و هورمونی اختلاف زیادی با هم دارند( غده فوق كلیوی- قسمت مغزی آن- و هیپوفیز خلفی با تحریكات عصبی ترشح خود را آغاز می كنند و بطور كلی اصلاح هر كدام برای اصلاح دیگری نافع است). با توجه به اثرهای ماهیانه و سالیانه هورمونها كه حتی دوام اثرشان سالهای متمادی نیز در بسیاری موارد باقیست این نكته را روشن می سازد كه: با شركت سالیانه- یك ماه- در ضیافتی كه بنام پروردگار برقرار است می توان بقیه سال را ببركت میزبان معظمش در نعمت تعادل ترشحی و در نتیجه در نعمت سلامتی بسر برد. بدین ترتیب كه هرمونی از هیپوفیزمقدار ترشح ادرار را متعادل می سازد. (ه) باثبات رسیده كه بین لوزالمعده و فوق كلیوی ارتباط بسیار نزدیكی برقرار است. (و) محقق داشته اند بتدریج با بالارفتن سن ترشحات هورمونی لوزالمعده كاهش می یابد ولی غدد فوق كلیوی هورمونی تولید می كند كه مرور زمان در آن بی تاثیر است. (ز) اخیراً ولادیمیرنیكی تین استاد بیوشیمی با سالها آزمایش و تجربه و تحقیق بر روی موشهای صحرائی باثبات رساند بوسیله گرسنه- نگهداشتن موشها با متد مخصوص میتوان عمر متوسط 5/2 ساله آنها را به چهار سال و نیم رساند، پرفسور نامبرده معتقد است كه اگر غدد فوق كلیوی مدتی گرسنگی بكشند ناچار می شوند هورمونهای اضافی را كه موجب عدم تعادل شده اند بخورند از این رو: اگر در طول سال پیش آمدهای ناگواری اعم از سوء تغذیه یا غیر از آن تعادل ترشحات غددی را بهم زده باشند روزه می تواند تعادل مجددی بین آنها برای مدتها برقرار سازد. و لذا آوردن این جمله معروف- یك روزه میهمان و صد ساله دعاگو- بجاست كه: روزه دار یك ماه میهمان است و یازده ماه دعاگو.
ماه رمضان و روزه داری با تغییر رژیم معمول روزانه و وعده های غذایی، در دریافت میزان انرژی روزانه تغییراتی به وجود می آورد. گذشته از تغییر زمان وعده ها،مواد غذایی که در این ماه وارد الگوی مصرف روزانه می شوند نیز تغییراتی را در همین روند ایجاد می کنند. این تغییرات برای کسانی که به هر دلیل از رژیم غذایی خاصی در روزهای عادی پیروی می کرده اند مهم تلقی می شود، برای مثال افرادی که برای افزایش وزن تلاش می کنند و یا آنهایی که برای کاهش وزن خود به رژیم لاغری روی آورده اند، در معرض این تغییرات قرار می گیرند و چنانچه نتوانند خود را با این تغییرات وفق داده و برنامه غذایی خود را با این تغییرات متناسب کنند، ممکن است در ادامه رژیم های غذایی خود با شکست مواجه شوند. یکی از مهم ترین فواید روزه داری، بهبود وضعیت بدن و تناسب اندام است که با سوخت بافت چربی و کاهش انرژی دریافتی میسر می شود، بنابراین در صورتی که فرد روزه دار توصیه های بهداشتی را رعایت کند، به طور طبیعی پس از ماه رمضان، به دلیل کاهش چربی های بدنباید تا چند کیلوگرم کاهش وزن پیدا کند.روزه و کاهش وزناین روزها سفره های سحری و افطار خیلی ها با انواع غذاهای چرب و شیرین مانند حلوا، کاچی، خرما، شله زرد، شیربرنج چرب و شیرین و بالاخره زولبیا و بامیه رنگین می شود. نتیجه اینکه پس از یک ماه روزه داری نه تنها وزن کم نمی کنیم، بلکه با چند کیلو اضافه وزن دوباره به رژیم غذایی معمول خود برمی گردیم و روند چاقی و اضافه وزن را با الگوی غذایی غلط همچنان دنبال می کنیم. تهیه انواع و اقسام خوراکی ها، شیرینی های گوناگون در مهمانی های افطار نه تنها موجب از بین بردن آثار معنوی روزه می شود، بلکه با اسراف و پرخوری سرانجام اضافه وزن و چاقی رابه همراه دارد.چاقی با ذخیره بیش از حد انرژی به صورت چربی در بدن تعریف می شود. این مشکل در اثر عدم تعادل بین انرژی دریافتی و انرژی مصرفی ایجاد می شود. چاقی از عوامل خطر بروز بیماری های مزمن مانند فشار خون بالا، افزایش چربی های خون، دیابت نوع دو، بیماری های قلبی عروقی و بعضی ازانواع سرطان ها است. بر اساس تحقیقات انجام شده حدود 60 درصد جمعیت میانسال کشور مبتلا به اضافه وزن و چاقی هستند. با توجه به شیوع بالای اضافه وزن و چاقی در این گروه سنی و نقش چاقی بهعنوان عامل خطر در بروز بیماری های مزمن و عواقب اقتصادی و اجتماعی آن، لزوم توجه به این معضلبهداشتی بیش از پیش آشکار می شود. به ویژه آن که تحقیقات نشان داده است حتی مقادیر متوسط کاهش وزن به میزان 5 تا 10 درصد، در کاهش خطر بروز بیماری های مرتبط با چاقی بسیار موثر است. بیماری های مرتبط با چاقی و عوارض ناشی از آنها باعث ایجاد بار مالی بر کشور می شود، به طوری که بر اساس برآوردها هزینه ناشی از چاقی 2 تا 8 درصد کل بودجه مراقبت های بهداشتی را در بر می گیرد. با توجه به این نکات مشخص می شود کسانی که برای کاهش وزن خود تلاش می کنند، باید در این ایام نیز مراقب دریافت کالری خود باشند تا تلاش های آنها بیهوده نشود.یک نکته قابل تاملیکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است به علت ناترازی تغذیه ای طی ماه رمضان به وجود آید، افزایش چربی های خون بر خلاف انتظار است. بسیاری از افراد طی این ماه دچار بد خوری و یا پرخوری می شوند و در مصرف مواد غذاییافراط می کنند، به گونه ای که ممکن است حتی در عین کاهش وزن، میزان چربی خونشان افزایش یابد. علت اصلی این مشکل افراط در مصرف شیرینی ها و مواد غذایی چرب ناسالم از جمله زولبیا و بامیهاست.با برنامه ریزی درست برای تغذیه و مصرف صحیح مواد غذایی در این ماه و پرهیز از زیاده روی درخوردن غذا، می توان از برکات معنوی این ماه سود بیشتری جست و فواید بهداشتی روزه را به دست آورد.مصرف بی رویه این مواد غذایی می تواند متابولیسم (سوخت وساز) بدن را مختل کرده و عوارضی برای بدن ایجاد کند. بنابراین باید از مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ کرده به شدت خودداری کرد، چون بر خلاف آنچه مردم گمان می کنند که طی ماه رمضان به واسطه روزه گرفتن وزن افراد کم می شود و همچنین افرادی که دچار چربی خون بالا هستند، چربی خون آنها کاهش می یابد، در بسیاری از موارد مشاهده شده که پس از ماه رمضان نه تنها کاهش وزن ایجاد نشده، بلکه موجب افزایش وزن و چربی خون هم شده است. اگر روزه داری به شیوه صحیح انجام شده باشد، می تواند با کاهش کالری دریافتی، نوع خوب کلسترول یا hdl را در بدن افزایش داده و موجب کاهش کلسترول بد یا ldl شود، در غیر این صورتکلسترول بد خون افزایش می یابد. به علاوه مصرف زیاد مواد غذایی چرب هنگام افطار موجب بی اشتهاییدر هنگام سحر می شود، چون هضم چربی ها در بدن نیازمند مدت زمان طولانی تر است. خوردن خوراکی ها و مواد غذایی تا دیر وقت و به تاخیر انداختن زمان خواب، موجب بی اشتهایی و بی حوصلگی هنگام سحر می شود، بنابراین اگر وعده افطار به صورت مناسب مصرف شود، مشکلی برای وعده سحر ایجاد نخواهد شد.روزه و افزایش وزنبر خلاف افراد چاق، افراد لاغری که برای افزایش وزن تلاش می کنند، سوال می کنند که چگونه می توانند طی ماه رمضان، به رژیم خود ادامه دهند. در پاسخ به این گروه موارد زیرتوصیه می شود: شما می توانید در طول ماه مبارک رمضان نیز از رژیم افزایش وزن خود پیروی کنید. برای این کار می توانید غذاهای با کالری بالا و حجم کم که بیشتر غذاهای چرب و شیرین هستند را البته با در نظر گرفتن سالم بودن آنها استفاده کنید؛ برای مثال در سوپ های خود خامه اضافه کنید. برنج خود را باکره میل کنید. همچنین می توانید به خورش ها، قدری آرد اضافه کنید تا هم غلیظ تر شوند و هم میزان کالری آنها بیشتر شود.استفاده مناسب از مواد غذایی شیرین مانند خرما، شله زرد ، فرنی، حلوا ، کاچیو شیربرنج با عسل، راه دیگری برای دریافت کالری بالا است.استفاده از تمام وعده های غذایی و میان وعده ها در مدت زمان مجاز، به دریافت مقادیر اضافی کالری کمک می کند، بنابراین به خصوص وعده سحری را از دست ندهید و آن را جایگزین وعده ناهار که حذف می شود، کنید.
اگرچه بهره گیری از روزه به عنوان یکی از شاخه های طب آلترنیتیو، شیوهٔ نسبتاً جدیدی است که به تازگی در اکثر جوامع غربی پذیرفته شده، اما روزه از دیرباز مورد توجه بوده و از آن در متون بسیاری از قبیل قرآن، انجیل، کتاب های چین باستان و یونان، بسیار یاد شده است. بنابر سوابق ذکر شده در تاریخ، مردم روزه را به عنوان بخشی از آئین مذهبی، روشی برای اظهار اندوه و اعتراض های سیاسی به کار می گرفته اند. یکی از اولین پزشکانی که طرفدار روزه و روزه درمانی شد؛ اسیاک جیرینگ از ایالات متحده آمریکا بود. وی روش استفاده از قرص را در درمان بیماری های خاص رد کرد و شیوه ای درمانی را که شامل روزه های دوره ای، رژیم گیاه خواری، آب مطلق، حرارت خورشید، هوای پاکیزه، ورزش و استراحت بود، برگزید. روش او به عنوان یک نظام بهداشتی طبیعی شناخته شده است. معروف ترین پزشک روزه درمانی معاصر (۱۸۹۵ - ۱۹۸۵) هربرت ام شلتون، متخصص درمان طبیعی، نوعی روزه کامل (فقط آب) را در اواخر سال ۱۹۲۰ رواج داد. شلتون در سال ۱۹۲۸ مدرسه سلامتی خود را بنیان نهاد، و در سال ۱۹۴۸ بر تاسیس انجمن بهداشت طبیعی آمریکایی برای ترویج هر چه بیشتر روزه، کمک کرد. در سال ۱۹۷۸ وی شاخه ای در علم پزشکی بنا نهاد، که امروزه به عنوان انجمن بین المللی پزشکان علم بهداشت (IAHP) معروف است. این سازمان نتایج تحقیقاتش را در مورد روزه منتشر کرده، و تجویز روزه درمانی را برای پزشکان در زمینه بیماری های استخوان، کایروپراکتیک و درمان طبیعی توصیه نموده است. ● چگونگی عملکرد روزه روزه پرهیز از هر نوع غذا و نوشیدنی (به جز آب) برای یک دوره محدود زمانی، به منظور حفظ، بهبود سلامتی یا درمان بیماری های خاص می باشد. روزه آب نوعی متفاوت و رایج در روزه است که در آن پرهیز از هر نوع غذا و نوشیدنی به جز آب، آب سبزیجات و آب میوه رعایت می شود. یک روزه متعادل میزان کمی غذا از قبیل میوه های نارس و سبزیجات بخارپز را شامل می شود. برخی از روزه گیران و طرفداران این امر، موارد دیگری را برای تعدیل هر چه بیشتر روزه به آن اضافه کرده اند، مانند آش سبزیجات، چای گیاهی و مکمل های غذایی. اغلب تحقیقات در مورد ارزش درمانی روزه به این نتیجه رسیده اند، که روش « آب درمانی» و یا به طور کلی استفاده از آب به تنهایی، بیشتر جوابگو است. روزه کوتاه می تواند از یک تا سه روز به طول بیانجامد که اغلب مدت آن برای بیشتر افراد قابل تحمل است. روزه طولانی (بیش از سه روز) باید تحت نظر پزشک بوده و ترجیحاً برای درمان باشد. منتقدین اغلب روزه درمانی را با گرسنگی اشتباه می گیرند. در روزه، بافت های غیرضروری بدن همانند چربی ها سوخت می شوند. گرسنگی زمانی آغاز می شود که بدن ذخیرهٔ چربی اش را تمام کرده و شروع به سوخت ارگان های طبیعی (حیاتی) بدن می کند. اساساً بدن، برای حفظ منابع انرژی زا، تغییرات بسیاری در متابولیسم متحمل شده، و به کارکرد با همان میزان کارآیی ادامه می دهد. برای مثال بدون درنظر گرفتن طول روزه های قبل سطح قند در خون ثابت می ماند. در اوایل روزه، بدن علاوه بر تولید قند، ذخیره هایش را از طریق کبد آزاد می کند. بدن بعد از چند روز، تری گلیسرید را از سلول های چربی آزاد می کند. این تری گلیسرید های اکسید شده، اسید هایی را شکل می دهند که کنتون نام دارد، و برای تولید انرژی به مصرف می رسد. تمامی این تغییرات، متابولیسم بدن را تا حد ۷۵ درصد از میزان طبیعی کاهش می دهد. به همین علت است که در طول روزه استراحت، توصیه می گردد. ● روزه های کوتاه مدت اگر کسی می خواهد برای یک تا سه روزه بگیرد، بهتر است به شیوه ای عمل کند تا به سلامتی او لطمه ای وارد نشود. در صورت باردار بودن یا شیردهی بهتر است از روزه پرهیز کرد. و اگر قصد امتحان روزه طولانی دارد (بیش از سه روز)، بهتر است این کار را زیر نظر پزشک انجام دهد. در صورت عدم تمایل به داشتن پزشک ناظر، در مراحل اولیه می توان از متخصصان درمان طبیعی، کارشناسان تغذیه و کارشناسان رژیم غذایی بهره گرفت. قبل از اقدام به روزه سابقه پزشکی فرد باید کاملاً مورد مطالعه قرار گیرد، از او معاینه به عمل آمده و آزمایش هایی انجام دهد تا مطمئن شود بدنش برای روزه آماده است. فرد می تواند با خوردن غذاهای گیاهی سبک، میوه های خام و سبزیجات بخارپز شده خود را برای روزه آماده کند. در طول مدت روزه، وی باید آب زیاد مصرف کرده و در صورت داشتن روزه طولانی، از آب میوه های اسیدی پرهیزکند. همچنین بهتر است در روزه از چای گیاهی استفاده کند. طریقه شکستن روزه نیز بسیار مهم است. همان طور که روزه با غذایی سبک آغاز می شود؛ با غذایی سبک نیز باید شکسته شود. برای شکستن روزه بهتر است از میوه جات و سبزیجات استفاده کرد. خوردن غذای زیاد ممکن است در به کار انداختن سیستم بدن مشکل ایجاد کند. در ابتدای روزه، فرد احساس می کند انرژی اش را از دست می دهد. و یا ممکن است گرسنگی اش منجر به سردرد، سرگیجه، تهوع و تحریک پذیری سریع شود. با گذشت زمان فرد آرامش بیشتری می یابد، و حتی حسی از یک نوع سلامتی خاص را تجربه می کند. در هنگام روزه سیستم خواب بدن نیز ممکن است مختل گردد. اما پرواضح است که خواب سبک شب، می تواند نوید چرت خوب روزانه را بدهد. علاوه براین، در این زمان زبان پرزدار، یا به عبارتی باردار است. همین امر باعث می شود، سیستم تنفسی با مشکل مواجه شود. برای تخفیف بروز این علایم، بهتر است فرد دهان خود را با آب خالی یا آب لیمو شستشو دهد. و در صورت احساس هر نوع سرگیجه، تهوع شدید، درد دست و پا، اختلالات بینایی و شنوایی، بهتر است با پزشک ناظر تماس بگیرد. هیچ گاه نباید انتظار داشت که روزه دار مناسبت های معمول و روز مره خود را در طول مدت روزه داشته باشد. اگر در روزهای آخر هفته روزه می گیرد، بهتر است در خانه بماند، و از ورزش هایی مانند پیاده روی های کوتاه، ورزش های کششی، یوگا و تای چی بهره گیرد. بهترین حالت گذراندن وقت در زمان روزه داری عبارت است از: مدیتیشن، خواب نیم روز (چرت)، خواندن کتاب و گوش دادن به موسیقی. فواید روزه درمانی برای نخستین بار در اواخر قرن نوزدهم منتشر شد. تا آن زمان مقالاتی در مجلات پزشکی در ایالات متحده آمریکا و اروپا به چاپ می رسید که نتایج مثبت روزهٔ تحت نظر را، در درمان بیماری های گوناگون شامل: چاقی، بیماری های قلب و عروق و آلرژی ها ارائه کرد. ● چگونه روزه برسلامتی تاثیر می گذارد در صورت وجود یک بیماری مزمن و اعتقاد به روزه به عنوان یک درمان طبیعی، بهتر است به پزشک تغذیه یا درمانگر طبیعی مراجعه کنید. شواهد بسیار کمی مبنی بر عدم تاثیر روزه برافراد سالم داریم. به صورتی که حتی پزشکان طبیعت درمان نیز روزه را وسیله ای درمانی برای تزکیه درون توصیه کرده اند. علاوه براین روزه به عنوان یک عامل سم زدا شناخته شده است. روزه های دوره ای و درمان های طبیعی به عملکرد ارگان هایی مثل دستگاه گوارش، پوست، کبد و کلیه برای دفع سموم بدن کمک می کند. جای تعجب نیست، تعریفی که متخصصان درمان طبیعی از سم ارائه می دهند به طور طبیعی شامل بسیاری از داروهای رایج می شود . دو گروهی که زیرمشمول این تعریف قرار می گیرند عبارتند از: گروه فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، جیوه) و ترکیبات شیمیایی (حشره کش ها، علف کش ها، حلال ها) که علایم سمی بیشتری از خود بروز می دهند. اما متخصصان درمان طبیعی این حوزه را گسترش داده و به آن برخی افزودنی های غذایی، مواد مخدر، سیگار، داروهای اعصاب، الکل و موادی که باکتری تولید کرده و فعل و انفعالات شیمیایی روده را تحریک می کند، اضافه کرده اند. علاوه بر این، به کارگیری روزه در تزکیه نفس بسیار موثر است. افراد سالم بی شماری روزه را روشی مفید در ترک عادات خوردن در مصرف غذاهای ناسالم می دانند. روزه کمتر از سه روز می تواند آغازی باشد برای یک رژیم غذایی خوب، برای مثال تبدیل یک رژیم غذایی گوشتی به گیاهی. همچنین روزه می تواند عامل موثری برای شروع یک رژیم کم کالری باشد. البته گرسنگی ناشی از روزه می تواند بعضی از مردم را به زیاده روی در خوردن غذا هدایت کند. به این دلیل که روزه در آموزش طب سنتی گنجانده نشده، تعداد پزشکانی که از این درمان استفاده می کنند بسیار کم هستند. یک پزشک عمومی تنها می تواند روزه های کوتاه را تحت نظر بگیرد. در صورتی که تصمیم دارید بیش از سه روز، روزه بگیرید بهتر است با پزشکان درمان طبیعی، متخصص تغذیه و یا کارشناس رژیم غذایی مشورت کنید. انجمن بین المللی پزشکان بهداشت یانگستون نیز کتابی در همین زمینه منتشر کرده است. ● هشدارها - حتی اشخاص سالم نیز نباید روزه بیش از سه روز را بدون نظر پزشک بگیرند. - زنان باردار یا شیرده نباید روزه بگیرند - در صورت وجود سرطان پیشرفته، بیماری قند، زخم معده، کبد، کلیه، قلب یا بیماری های ریوی در فرد، نباید بدون نظر پزشک روزه گرفت. - روزه به عنوان یک درمان برای بیماری های مزمن از قبیل بیماری های قلبی و صرع، حتماً باید زیر نظر پزشک صورت گیرد. - در صورتی که فرد، با نسخه و تجویز پزشک از دارو های اعصاب استفاده می کند بدون نظر پزشک نباید روزه بگیرد. - شکستن روزه بسیار مهم است. خوردن بسیار زیاد بلافاصله بعد از روزه، سیستم گوارش روزه دار را دچار اختلال کرده و موجب واکنش های ناراحت کننده خواهد شد. پزشک، بهترین کسی است که روزه دار را در این امر با توجه به نیازهایش یاری می دهد. منبع:www.aftab.ir