موقعیت جغرافیایی:
استان بوشهر در جنوب ایران و در حاشیه خلیج فارس قرار دارد. مساحت آن 25 هزار كیلومتر مربع است این استان, از شمال به استان خوزستان و استان كهكیلویه و بویر احمد, از مشرق به استان فارس, محدود است. شهرستان بوشهر 995 كیلومتر مربع مساحت و 743675 نفر جمعیت دارد. این استان شامل 8 شهرستان, 17 بخش, 35 دهستان و 823 آبادی است.
شهرستان های تابعه عبارتند از:
1- بوشهر 2- تنگستان ( اهرم ) 3- دشتستان(برازجان)
4- دشتی(خورموج)
5- دیر 6- دیلم 7- كنگان 8- گناوه
آب و هوا :
آب و هوای استان بوشهر را می توان به دو بخش تقسیم كرد: در نوار ساحلی, آب و هوای گرم و مرطوب, و در قسمتهای داخلی, گرم وخشك و بیابانی است . در هر دو بخش متوسط دمای سالانه 24 درجه است. بیشترین مقدار آن در تابستان حدود50 درجه, و كمترین مقدار آن در زمستان حدود 6 درجه است. بدین ترتیب, استان بوشهر از نواحی گرم به شمار می رود. حداكثر رطوبت نسبی هوا در بوشهر 94% و حداقل آن 40% می باشد.
آبها :
الف: آبهای سطحی :
آبهای سطحی استان, شامل رودخانه های دایمى و اصلی و اتفاقی و چشمه هاست, كه به عنوان بخشی از حوضه آبریز خلیج فارس عمل می كنند. تمام رودها در اوایل بهار طغیان می كنند. بیشتر آنها به علت شرایط خاص اقلیمی به صورت فصلی و اتفاقی هستند. از بین آنها, رودخانه های مُند, دالكی و شاپور دایمی می باشد.
رودخانه ها :
رودهای استان بوشهر, به علت عبور از طبقات نمكی, معمولاً شور و غیرقابل شرب می باشد. مهمترین آنها, عبارتنداز:
1- رودخانه مُند 2- رودخان دالكی 3- رودخانه شاپور
4- رودخانه حِله 5- رودخانه اهرم 6- رودخانه شور
ب: آبهای زیر زمینی :
دو بخش عمده آبهای زیرزمینی در استان بوشهر تشخیص داده شده است:
1- منطقه برازجان 2- منطقه خورموج
چشمه ها :
عبارتند از: الف: چشمه های گوگردی دامنه های شرقی دشت برازجان كه آب آنها دارای تركیبات گوگردی است. این چشمه ها به رودخانه دالكی می ریزند و سبب خراب شدن كیفیت آب آن می شوند.
ب: چشمه های آب گرم, منطقه اهرم كه برای معالجه بیماریهای پوستی مفید است.
ج: چشمه های آب شیرین ناحیه خائیز اهرم كه تعداد آنها نسبتاً زیاد بوده و دارای كیفیت بسیار خوبی هستند. چشمه های بَنْیان, پرآب ترین چشمه های این ناحیه می باشند
د: چشمه های منطقه فاریاب كه از به هم پیوستن آب آنها رود فاریاب تشكیل می شود. مهمترین چشمه این منطقه, چشمه تنگ فاریاب است كه اهالی روستای فاریاب برای آبیاری باغهای خود از آن استفاده می كنند.
زبان :
تقریبا" تمام مردم این استان به زبان فارسی با لهجه های محلی صحبت می كنند. لهجه ها در روستاها بیشتر از شهرها متنوع و مشهورند وبین آنها اختلافاتی نیز به چشم می خورد. برخی از اهالی جزیره شیف, بنادر كنگان و عسلویه نیز به زبان عربی سخن می گویند.
مذهب :
اكثر اهالی استان مسلمان می باشند و اقلیتهای مذهبی موجود در استان افراد مهاجری هستند كه بر حسب ضرورت شغلی در این نقاط مسكن گزیده اند.
نوع غذا :
محدود بودن كشاورزی و دامپروری, و در نتیجه كمبود مواد اولیه غذایی, تعداد نسبتاً زیاد افراد خانواده و پایین بودن سطح درآمد در این استان, در كاهش كیفیت غذایی مردم و توجه بیشتر به كمیت آن موثر بوده است. صرف نظر از وجوه اشتراك غذاهای سنتی در ایران, تنوع غذاهای محلی در این استان محدود است و از همه مهمتر آنكه ماهی در غذای بیشتر مردم این استان خاصه سواحل و جزایر آن سهم مهمی دارد. تنها نواحی داخلی و كوهپایه ها هستند كه در آنها غذاهایی مانند دال عدس, در عولویت قرار دارد. علاوه بر آن, تهیه انواع خوراكهای ماهی دار, از قبیل : قلیه, ماهی سرخ كرده, ماهی شكم گرفته و تَه انداز نیز معمول است.
شغل :
معمولاً عبارتند از:
كشاورزی, دامپروری و مرغداری,ماهیگیری و شیلات
صنایع :
صنایع استان, به دو قسمت تقسیم می شوند:
صنایع دستی :
1- كشتىسازی(لنج وقایق سازی), 2- توربافی, 3- قالىبافی, 4- گَبه بافی, 5- گلیم بافی, 6- نمدبافی,
7- عبابافی, 8- كوزه گری یا سفال گری, 9- حصیربافی, 10- گیوه دوزی, 11- جارو(پیشی و پنگی),
12- كلاه حصیری, 13- مشك, 14- دولچه, 15- زنبیل و سبد بافی
صنایع ماشینی :
عبارتند از انواع شركتها و پالایشگاه گاز(كنگان) و به خصوص نیروگاه اتمی
معادن :
معادنی كه تا به حال در استان بوشهر شناخته شده, عبارتند از: گاز, نفت, سنگ گچ, سنگ لاشه, سنگ نمك, سنگ قیر و شن و ماسه.
آثار باستانی استان بوشهر :
1) ویرانه های ریشهر: گنجینه ای از آثار و تمدن دوران ایلامی و ساسانی است كه سفالهای رنگین مربوط به عهد كال كولتیك kalcultisalamu در آن پیدا شده است.
2) قبرستان شغاب: این قبرستان در جنوب شهر بوشهر واقع است و چند سال پیش, توسط اداره حفظ میراث فرهنگی بوشهر كشف شده است. در این قبرستان, اسكلت اموات در داخل خمره های بزرگ و كوچك نخودی رنگ مدفون شده اند. اشیای كشف شده دیگر در این قبرستان, در خمره های سفالی بزرگ و كوچك قیر اندود شده قرار گرفته اندكه تابوتهای سنگی مكعب شكل و مهره های عقیق تزئینی می باشند.
3) خانه قاضی: این بنا واقع در مرز محله بهبهانی و شنبدی بوشهر, كوچه طاق خونی, دارای تزئینات گچبری به شكل گل و بوته, در ورودی مقرنس كاری شده و دارای در و پنجره های نفیس منبت كاری شده و پنجره هاییبا شیشه های رنگین است.
4) بقعه امامزاده عبدالمهیمن: این بنا********ء ***مقبره یكی از اعقاب حضرت عباس بن علی(ع) است كه ساختمان قدیمی آن در اثر زلزله ویران شده و ساختمان فعلی آن حدود یك قرن پیش تجدید بنا شده است.
5) آتشكده كوه مُند: در 20 كیلومتری خورموج واقع شده است. این آتشكده در دل كوه مُند تراشیده شده است. دارای تالار چهار گوش و مربع شكل است كه در وسط آن آتشدان مدوری قرار گرفته است.
6) سیراف(بندر طاهری): در240 كیلومتری جنوب بوشهر قرار گرفته كه اوایل قرن پنجم بندر بزرگ بازرگانی ایران بوده است. احتمالاً در دوران شاپور ساسانی ساخته شده است و متشكل از حمام كاروانسرا, كوره سفالپزی, قبرهای سنگی, آرامگاههای گروهی و مسجدی از قرن هفتم با قلعه های مربوط به قرن سوم و چهارم هجری است.
7) آثار باستانی كوههای تنگِ اِرَم: در مرتفعترین قسمت این كوهها, بقایای چهار اتاق مستطیل و مربع شكل متعلق به دوره ساسانی, كه با قلوه سنگ و ساروجساخته شده است, مشاهده می شود.در پایین این مجموعه, چهارآب انبار بیضی شكل قرار دارد.
8) آثار باستانی بَزدَك سیاه : در نزدیكی دهكده درودگاه, پنج تپه باستانی در داخل نخلستانهای پر آب قرار گرفته اند كه به فواصل مختلف و در ابعاد گوناگون از هم واقع شده اند. در نتیجه حفاری مركز باستان شناسی ایران 160 قاعده ستون سنگی مربوط به دوره هخامنشی نمایان شده است.
9) آثار باستانی بوشهر: در این شهر, آثار تاریخی متعددی وجود دارد كه مهمترین و معروفترین آنها, عبارتند از: بازار قدیم, تَل ارامنه نزدیك بازار قدیم, ساختمان مدرسه سعادت, كلیسای ارامنه گریكوری, كلیسای مسیح مقدس, ساختمان امیریه سابق (شهرداری سابق) آب انبار قوام, مسجد جامع, ساختمان استانداری سابق (و پیش از آن مقر ژنرال كنسول انگلیس), ساختمان گمرك(چهار برج), ساختمان عظیم و نیمه مخروبه مَلِك (ملك التجار) در بهمنی, عمارت دریابیگی (محل سابق كارخانه یخسازی و برق) نزدیك جفره و عمارت ژرمنی (مقر سابق فرماندهی انگلیس كه اشتباهاً آن را ژرمنی مىنامند) و عمارت سبز آباد.
انواع ماهیهای استان بوشهر :
ماهىهای خوراكی كه در سواحل وجزایر استان بوشهر صید مىشوند عبارتند از: ماهی حلوا سفید, شوریده, راشگو, سنگسر, هامور, قباد, سرخو, شعری, شئوم, سه بیتی, خارو, گواف, مید, صبور انگز و دهها نوع دیگر.
مناطق حفاظت شده :
- منطقه حفاظت شده تالاب حلّه: این منطقه محل تلاقی دو رودخانه شاپور و دالكی قرار گرفته و محل زیست انواع پرنده آبزی مهاجر است. این تالاب یكی از تالابهای نمونه در سراسر جنوب ایران است.
- منطقه حفاظت شده مُند: این منطقه در اطراف رودخانه مُند قرار دارد و دارای گونه های منحصر به فرد جانوری است.
- منطقه حفاظت شده نایبند: این منطقه از نظر تنوع جانوران وحشی منحصر به فرد است و دارای میش, قوچ, كل, بزوحشی, آهو, جبر و پلنگ است. جبر را آهوی هندی یا آهوی كویری نیز می نامند. این منطقه دارای زیباترین چشم اندازهای ساحلی در خلیج فارس می باشد.
شكارگاه كوه سیاه :
شكارگاه كوه سیاه كه در حدود 7 هزار راس بز,كل, میش وحشی و قوچ در آن زندگی می كنند. در 82 كیلومتری جنوب شرقی برازجان با ارتفاع 1691 متر قرار دارد و محل قشلاق عشایر است. در مناطق حفاظت شده و شكارگاه كوه سیاه با اجازه سازمان محیط زیست و اخذ پروانه, امكان شكار در فصول معینی وجود دارد.