تبیان، دستیار زندگی

بادمجان گیاهی است یك ساله با برگ های بیضی شكل و متعلق به خانواده ای است که در آن، گوجه فرنگی، فلفل و سیب زمینی وجود دارند.

بادمجان از زمان های بسیار قدیم در هند كشت می شده و از آن جا به نقاط دیگر جهان، راه یافته است.

چین از قرن نهم هجری شروع به كشت و زرع آن كرد.

تجار انگلیسی این گیاه را در قرن هفدهم میلادی از گینه به انگلستان برده و آن را كدوی گینه ای نامیدند.

در ایران نیز مرغوب ترین نوع آن را به كاشان نسبت می دهند.

فواید تغذیه ای
بادمجان دارای خواص تغذیه ای بسیار مفید است به شرط این که سرخ نشود.

* از ویتامین های موجود در بادمجان می توان به ویتامین های گروهB (مخصوصا B1 و B6)، ویتامین A و C و مواد معدنی مختلف از جمله كلسیم، فسفر، مس، گوگرد، منیزیم، پتاسیم و آهن اشاره کرد.

* علاوه بر ویتامین ها و املاح یاد شده، بادمجان دارای فیتونوترینت هایی است که خاصیت آنتی اکسیدانی فوق العاده ای دارند. فیتونوترینت های موجود در بادمجان شامل اجزای فنولیکی مانند کافئیک و کلوروژنیک اسید(chlorogenic acid) و فلاوونوئیدها مانند ناسونین(nasunin) می باشند. اجزای فنولیکی دارای خاصیت ضد سرطانی، ضدکلسترول بد خون و ضد ویروسی می باشد.

بادمجان دارای خواص تغذیه ای بسیار مفید است به شرط این که سرخ نشود.
* این گیاه حاوی فیبر بالایی است از این رو برای درمان یبوست و کاهش کلسترول مفید است.

* تحقیقات جدید نشانگر آن است كه بادمجان دارای ماده ای ضد تشنج است و در درمان صرع اثر بسیار خوبی دارد.

* بادمجان کالری پایینی دارد (هر 100 گرم آن دارای 35 کیلوکالری انرژی است)، به همین دلیل برای افرادی که قصد کاهش وزن دارند، مفید است.

* به علاوه انیس گلایسمی پایین آن(کمتر از 15)، موجب شده است که برای بیماران دیابتی نیز سودمند باشد.

* بادمجان به دلیل داشتن پتاسیم بالا و سدیم پایین، برای کاهش فشار خون بسیار سودمند است.

مراقب باشید
بادمجان باید كاملاً رسیده مصرف شود، چرا كه نارس آن دارای ماده ای سمی است و در كسانی كه از آسم رنج می برند، تحریك كننده به شمار می آید.

مصرف بادمجان را به افرادی كه از مشكلات گوارشی رنج می برند، توصیه نمی كنیم.

همچنین به علت دارا بودن ماده ای سمی به نام سولانین برای افرادی كه حساسیت دارند، مناسب نیست، این افراد به خصوص به نمونه های تخم دار بادمجان حساسیت داشته و بلافاصله بعد از خوردن آن، دچار چشم درد شده یا پوست بدن شان خارش پیدا می كند و در مواردی مبتلا به كهیر می شوند.

بادمجان و اگزالات ها
بادمجان دارای اگزالات است. زمانی که مقدار اگزالات ها در بدن بالا برود، مشکلاتی را برای بدن ایجاد می کنند. به همین دلیل ممکن است افراد مبتلا به بیماری های کلیوی و کیسه صفرا، از خوردن این سبزی خودداری کنند.

در مطالعات آزمایشگاهی دیده شده است که اگزالات می تواند با جذب کلسیم در بدن تداخل نماید.

با این حال در خیلی از تحقیقات مشابه دیگر، دیده شده که توانایی مواد غذایی دارای اگزالات برای کاهش جذب کلسیم، بسیار کم است و به طور قطع آن مقدار کلسیمی که از طریق این مواد غذایی به بدن ما می رسد، بسیار بیشتر از تاثیر منفی اگزالات ها بر روی جذب آن می باشد.

اگر شما دستگاه گوارشی سالمی دارید و شرایط شما به گونه ای است که می توانید به راحتی و با آرامش غذا بخورید و از غذایی که می خورید، لذت ببرید، خوردن غذاهای گیاهی غنی از کلسیم که دارای اگزالات نیز می باشند، برای شما مفید خواهد بود.

نکاتی برای خرید بادمجان
مهمترین نكته در خرید بادمجان، انتخاب بادمجان‌ های با تخم كم و مزه شیرین است.

برای خرید بادمجان به سراغ بادمجان‌های گوشتالو، براق، سنگین و بلند بروید با پوستی كشیده و سفت و بدون آثار ضرب خوردگی، چون خوشمزه‌ تر هستند.

البته بادمجان‌های دلمه ‌ای هم در بازار ایران یافت می ‌شوند كه اغلب برای درست كردن دلمه به كار می ‌روند.

بادمجان ‌های باریك بیشتر در خورش‌ها یا به صورت سرخ‌ كرده در خوراك به كار می ‌روند.

بادمجان در آشپزخانه
بادمجان در پخت غذاهای مختلف به كار می ‌رود. پوستی رنگی دارد كه هنگام پوست كندن دست را سیاه می ‌كند.

بعضی‌ها بادمجان را با پوست می ‌پزند و خیلی ‌ها هم پوست آن را می ‌كنند.

مردمان شمال ایران هم غذاهای خاصی را با بادمجان طبخ می‌ كنند كه در آن ها بیشتر بادمجان كبابی به كار می ‌رود.

بادمجان‌های تازه را اگر در كیسه پلاستیكی بگذارید تا چند روز در یخچال تازه می ‌مانند و خواصش حفظ می ‌شود.

با بادمجان می توان غذاهایی چون خوراك بقچه بادمجان، آبگوشت بادمجان و کشک، ته چین قارچ و بادمجان، بادنجان و كدوی توپر، خورش بادنجان، مربای بادنجان، ترشی بادنجان شكم پر، کشک بادنجان، حلیم بادنجان، میرزا قاسمی، کوکوی بادنجان و غذاهای متنوع دیگری را تهیه نمود.

پیش از سرخ كردن بادمجان برای گرفتن تلخی آن، این ترفند را به كار ببرید:

بادمجان ‌ها را پس از پوست كندن از وسط به دو نیم كنید.

اگر تخم زیاد دارد، آن ها را در بیاورید.

روی آن نمك بپاشید و روی یك سینی دستمال كاغذی بگذارید و بادمجان ‌ها را روی آن بچینید و سینی را در آفتاب قرار دهید.

پس از یكی دو ساعت آن ها را بشورید و خشك كنید.

حال بادمجان‌ ها را سرخ كنید و مطمئن باشید دیگر تلخ نیستند.

مصرف طبی زرشك به دوره ی مصر باستان می رسد كه فراعنه و ملكه ها، این گیاه را با تخم رازیانه به منظور درمان طاعون مصرف می كردند.

پوست، ریشه و ساقه این گیاه خاصیت درمانی دارد. ریشه و ساقه این گیاه زرد رنگ است و اروپایی ها و آمریكای شمالی برای رنگ آمیزی لباس از آن استفاده می كردند. اما تركیبات موجود در پوست گیاه زرشك، آن را به یك گیاه درمانی تبدیل كرده است.

پوست این گیاه حاوی آلكالوئیدهایی است كه مهم ترین آنها Berberine است. این آلکالوئیدها خواص آنتی بیوتیكی (ضد باکتری و ضد عفونت) دارند و سبب تحریك بخش هایی از سیستم ایمنی بدن می شوند. برای پی بردن به این اثر، قطره ای زرشك را روی زبان خود بگذارید، خواهید دید دهان شما آبكی می شود. به گفته كارشناسان طب گیاهی، آبکی شدن دهان سبب می شود كه بدن بتواند با عفونت مبارزه كند.

انواع عفونت هایی كه زرشك می تواند در درمان آنها مؤثر واقع شود عبارت است از: عفونت گلو، مجاری ادراری، مجاری معده ای- روده ای، ریه ها، عفونت های مخمری و اسهال.

دكتر محمد دریایی، متخصص تغذیه و علوم زیستی گفت:‌ پوست، ریشه و ساقه زرشك در درمان ناراحتی های كلیوی و سنگ های ادراری و برای تحریك فعالیت های معده و كبد استفاده می شود.

وی افزود: از پوست گیاه زرشك برای مشكلات جریان خون استفاده می شود و حتی اثر سمی روی انگل سالك دارد و در درمان یرقان، مالاریا، درمان كیسه صفرا به كار می رود.

این متخصص تغذیه و علوم زیستی در ادامه تصریح کرد: این گیاه منقبض كننده طحال بوده و اثر ضد تهوع دارد، اما استفاده مقدار زیاد آن باعث اسهال و حتی فلج مركز تنفسی می شود.

وی خاطر نشان كرد: مصرف زرشك دو گرم در طول روز و به مدت سه بار توصیه می شود و مصرف بیش از اندازه آن می تواند مشكلات زیادی ایجاد كند.

معرفی گیاه زرشک

زرشك درختچه ای است دارای ساقه ای خاردار كه ارتفاع آن تا 4 متر نیز می رسد. چوب این درخت قهو ه ای ، قرمز و یا زردرنگ می باشد. برگ های آن بیضی شكل با دندانه های اره ای و گل های آن خوشه ای و زردرنگ است.

شاخه های زرشك تیغ زیادی دارد. میوه ی زرشك قرمز رنگ، گوشتی، بیضی شكل و دارای طعمی ترش است.

قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه ، پوست ریشه و ساقه ، برگ، گل و میوه آن است.

انتهای بهار و ابتدای تابستان، فصل شکوفه دادن بوته زرشک است. غنچه‌های آن زرد رنگ است که در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند.

زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی می‌باشند. کشور ایران بزرگ ترین تولیدکننده زرشک در دنیا می‌باشد که در این میان استان خراسان جنوبی با در اختیار داشتن نزدیک به 97 درصد از اراضی زیر کشت این محصول، تولید 95 درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.

تركیبات گیاه زرشک:

در این گیاه آلكالوئیدهای بربرین Berberine ، اكسیاكانتین Oxyaconthine ، بربامین Berbamine وجود دارد. مقدار آلكالوئیدها در پوست ریشه زرشك بیشتر از قسمت های دیگر این گیاه است.

زرشك گونه های مختلفی دارد كه مهم ترین آنها زرشك بی هسته و زرشك با هسته (دارای دو هسته) می باشد.

خواص میوه زرشك

زرشك از نظر طب قدیم ایران سرد و خشك است. میوه زرشك خواص زیر را درد:

- قابض است.

- تقویت كننده قلب و كبد است.

- بواسیر خونی را درمان می كند.

- خونریزی را برطرف می كند.

- برای برطرف كردن بیماری های كبدی مفید است.

- زرشك صفرا آور بوده و در درمان سنگ كیسه صفرا بسیار مؤثر است.

- دم كرده زرشك را برای برطرف كردن ناراحتی های دهان غرغره كنید.

خواص ریشه و ساقه زرشک

- صفرا بر و مسهل است.

- كبد را پاك و تقویت می كند.

- اعمال دستگاه گوارش را منظم می كند.

- سوء هاضمه را از بین می برد.

- بی اشتهایی را برطرف می كند.

- برای رفع یبوست مفید است.

- در درمان یرقان و زردی موثر است.

- نقرس و روماتیسم را برطرف می كند.

- خانم هایی كه بین دو عادت ماهیانه خونریزی دارند، باید برای برطرف كردن آن از ریشه و ساقه زرشك استفاده كنند.

- آنهایی كه مبتلا به ورم طحال هستند، می توانند برای معالجه از این گیاه كمك بگیرند.

- واریس را درمان می كند.

- برای معالجه بواسیر نافع است.

- برای برطرف كردن سوزش ادرار مفید است.

- فشار خون را پایین می آورد.

- برای شستشوی چشم می توانید از جوشانده ریشه و ساقه زرشك استفاده كنید.

خواص برگ زرشك

- آب آوردگی بدن را برطرف می كند.

- اسهال های مزمن را درمان می كند.

- برگ زرشك دارای مقدر زیادی ویتامین C می باشد، بنابراین در درمان بیماری اسكوربوت مفید است.

- جویدن برگ زرشك، باعث محكم شدن لثه و دندان می شود.

- در موقع آنژین و گلودرد، دم كرده برگ زرشك را غرغره كنید.

طرز استفاده:

جوشانده زرشك :

مقدار 10 تا 20 گرم پوست ریشه یا ساقه و یا میوه زرشك را در یك لیتر آب ریخته و آن را به جوش آورید. سپس آن را از روی اجاق بردارید و بگذارید برای مدت 10 دقیقه بماند. این جوشانده را صاف كرده و با شكر یا عسل شیرین كنید.

مقدار مصرف روزانه آن سه فنجان، در فاصله بین غذاهاست.

تنتور زرشك :

این تنتور را می توانید از فروشگاه های گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه ها خریداری كنید. مقدار مصرف آن 10 تا 20 قطره، سه بار در روز می باشد.

دم كرده زرشك :

مقدار 40 گرم زرشك را در یك لیتر آب جوش ریخته و بگذارید مدت 10 دقیقه بماند. سپس آن را با شكر یا عسل مخلوط كنید.

مقدار مصرف آن سه فنجان در روز و در فاصله بین غذاهاست.

مضرات :

- مصرف مقدار زیاد زرشك و یا ریشه و ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست، زیرا رحم را تحریك می كند و ممكن است باعث سقط جنین شود.

- مصرف زیاد این گیاه به مدت طولانی می تواند سبب ناراحتی معده و روده ها شود و جذب ویتامین های گروه B را در بدن مختل كند.

به گزارش باشگاه خبری فارس «توانا»، پژوهش دانشگاه هاروارد نشان داد كه مصرف این مواد احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را در زنان مبتلا به دیابت نوع دوم، كاهش می‌دهد.
بر اساس گزارش این پژوهش، بررسی بیش از 6 هزار زن كه به میزان قابل توجهی آجیل یا كره بادام زمینی مصرف می‌كردند، نشان داد این مواد غذایی احتمال ابتلا به بیماری قلبی در آنان را به نصف كاهش می‌دهد.
در ادامه این گزارش آمده است: تأثیر مصرف آجیل و كره بادام زمینی در صورتی كه با فعالیت مناسب بدنی و رژیم غذایی متعادل همراه نباشد، اندك خواهد بود. همچنین جلوگیری از بیماری‌های قلبی تنها با مصرف این مواد ممكن نخواهد بود.