بسیار پیش میآید كه تاریخ را به خاطر مباحث بسیار گسترده مربوط به آن همچون جنگهای خشونت آمیز چه در میان افكار عمومی و چه در میان جوامع سرزنش میكنند.
شخصیتهای اصلی داستانهای تاریخی بعضاً تعدادی از شخصیتهای برجسته، پادشاهان مستبد و زورگویانی هستند كه رفتارهای آنها توانسته است روند توسعه جوامع گوناگون را از جهتی به جهت دیگر دگرگون سازد. در عین حال، برخی شخصیتهای با نفوذ، كریه و بیرحم و میكروسكوپی هستند.
ایروین شرمن، استاد بازنشسته رشته زیست شناسی دانشگاه«كالیفرنیا ریورساید»در تازهترین كتاب خود با عنوان«12بیماری كه دنیای ما را دگرگون كرد» شرح داده كه چگونه باكتریها، انگلها و ویروسها در شهرها حركت كرده و ساكنان آنها را به نابودی میكشانند، رهبران بزرگ و اندیشمندان جوامع را از بین برده و بهدنبال آن، بهداشت عمومی، وضعیت اقتصادی و شرایط سیاسی را به خطر انداخته و تحتتأثیر خود قرار میدهند. نشریه U. S. NEWS با پروفسور ایروین شرمن درباره اینكه چگونه این 12بیماری تاریخ را تحتتأثیر خود قرار داده اند، گفتوگوی مفصلی انجام داده است.
خلاصهای از این گفتوگو را در قالب مرور این بیماریها كه پروفسور شرمن درباره آنها نوشته، میخوانید.
طاعون
قرنطینه شدن شاید به صورت بالقوه راهی باشد برای محدودكردن بیماری تا از ابتلای سایر مردم جلوگیری كند. این روش به وسیله اروپاییان درباره غده خیاركی مورد استفاده قرار گرفته است. شرمن مینویسد: «وحشت و بیخبری، دلواپسی، قضاوتهای عجولانه، انزوا و در هراس افتادن بیماران و جامعه همه و همه ناشی از نبود آگاهی كافی درباره طبیعت این گونه بیماری هاست.»
مالاریا
یكی از مرگ آورترین بیماریها در طول تاریخ كه در سال سبب ابتلای بیش از 300میلیون و مرگ حدود 3 میلیون نفر میشود، مالاریاست. این بیماری اهمیت كنترل ناقلان بیماریها از جمله حیوانات یا حشرات را نشان میدهد.
به باور شرمن، شاید یكی از عواملی كه اروپاییان را در نواحی تحت استعمارشان در قاره آفریقا به این بیماری مبتلا میكرد، این بود كه آنان از نوعی نوشابه محتوی كنین و آبلیمو داروی ضد باكتری كه از پوست درخت گنهگنه فراهم میشد، استفاده میكردند.
آنفلوانزا
از میان بیماریهای گوناگون، كمتر بیماری را مانند آنفلوانزا میتوان یافت كه بر آمار مرگ و میر در دنیای مدرن تأثیر قابل توجهی داشتهاند و تهدید بزرگی در راستای صدمه زدن به زندگی و تندرستی سربازان و بر هم زدن شبكههای بهداشتی ارتش بودهاند.
برخی به ویلسون رئیسجمهور وقت، توصیه كردند كه مذاكرات وی در هنگام پیمان ورسای تحتتأثیر شیوع این بیماری در آن زمان بوده است.
هموفیلی و نقص ذاتی در سوختوساز
بر اساس گفتههای شرمن، اختلالات ارثی در خون مانند بیماری هموفیلی و نقص ذاتی در سوخت و ساز بدن، تأثیرات بسیار جدی بر حكام اروپایی داشته است. بهطوری كه فرانسیسكو فرانكو، دیكتاتور بزرگ اسپانیا دچار چنین مشكلی بود و نمونه دیگر این افراد رومانوف در روسیه است كه بسیاری از مشكلات وی ناشی از وجود هموفیلی در خانوادهاش بود.
سیفلیس
این بیماری زمانی توسط فلزات سنگینی مانند جیوه كه اثرات ناراحتكننده آن را از بین برده بود، درمان میشد؛ اما بعدها با كشف عوامل دیگر، درمان آن شكل دیگری یافت. انتقال سریع این بیماری ، فردی به نام پال ارلیچ را برانگیخت تا با تولید دارویی كه خود به آن گلوله جادویی میگفت، بیماران را نجات دهد و اگر دقت كرده باشید، تاریخچه بسیاری از داروها میتواند به كار ارلیچ منتهی شود
تب زرد
به گفته شرمن، در برخی كشورها امكان غلبه كردن بر این بیماری فراهم شده است؛ اما پشه ناقل این بیماری نابود نشده و شاید هرگز هم نابود نشود. این بیماری پیش از گسترش جنگ دوم جهانی در توسعه مناطق جنوبی ایالات متحده بر ساخت كانال پاناما بسیار مؤثر بود.
ضمن اینكه، تنبلی ذاتی كه میان اهالی جنوب وجود دارد در مقایسه با انرژی كه برای اهالی شمال سبب بشاش بودن آنها شده، نوعاً معرف ویژگیهای ناشی از مرض یا نبود آن است. از آنجا كه پشهها در زمستان به نسبت سایر فصول مقاومت كمتری دارند، بنابراین در نواحی شمالی بیماری تب زرد، نمیتواند وجود داشته باشد.
سل
این بیماری زمانی توسط فلزات سنگینی مانند جیوه كه اثرات ناراحتكننده آن را از بین برده بود، درمان میشد؛ اما بعدها با كشف عوامل دیگر، درمان آن شكل دیگری یافت. انتقال سریع این بیماری از طریق روابط جنسی، فردی به نام پال ارلیچ را برانگیخت تا با تولید دارویی كه خود به آن گلوله جادویی میگفت، بیماران را نجات دهد و اگر دقت كرده باشید، تاریخچه بسیاری از داروها میتواند به كار ارلیچ منتهی شود.
شپش سیب زمینی
گاهی بیماریها نه تنها بر نحوه زندگی بشر تأثیر میگذارد بلكه بر آنچه میخوریم نیز مؤثر است. از جمله شپش سیب زمینی تأثیر شدیدی بر این امر داشت؛ چرا كه مقدار قابل توجهی از آذوقه مردم ایرلند را در نیمه سال 1800 میلادی نابود كرد. سایر بیماریهای ناشی از گیاهان، میتوانند بهطور یكسان نتیجه و اثر بسیار زیاد داشته باشند.
بسیاری از كارشناسان كشاورزی بر كاشتن دقیق محصولات نظارت دارند و میدانند كه یك بیماری به تنهایی میتواند تهدید بزرگی برای بشر و تاریخ باشد. قحطی در ایرلند، تولید مثل و هجوم مهاجران ایرلندی به شهرهای ایالات متحده را تحتتأثیر قرار داد؛تازه واردانی كه با هدف حمایت از دمكراسی خود را از بند آداب و رسوم رها كرده و برای گسترش تأثیر اتحادیهها و اعمال نفوذ بر شخصیتهای ملی در این اتحادیهها تلاش میكردند.
وبای آسیایی
گسترش این بیماری به صورت جزئی و كلی، بهوسیله شبكههای فاضلاب آلوده و نبود آب بهداشتی بسیاری از نقاط جهان را تهدید میكند؛ اما بهبود و مراعات اصول بهداشتی توانسته است سبب كاهش چشمگیر این بیماری در برخی جوامع شود.
در قرن نوزدهم همه گیری این بیماری، یك فیزیكدان انگلیسی به نام جان اسنو را بر آن داشت تا دریابد كه چگونه بیماری به هر صورت در آب وجود دارد و نیز گونهای باكتری راست و میلهای شكل را شناسایی كرد كه ممكن بود تا سالها بعد ناشناخته باقی بماند
اچآی وی/ایدز
شرمن بر این باور است كه هرگز نمیتوان درباره بیماریهای عفونی بدون بحث درباره ایدز گفتوگو كرد. همچنان كه درمانهای دارویی امروزی اگر انجامشان امكان پذیر باشد، در كاهش مرگ و میر ناشی از ایدز مؤثرند و این بیماری را میتوان به وسیله آنچه وی آن را مداخله جدی در كنترل رفتارهای پرخطر مینامد، كنترل و حتی پیشگیری كرد.
وی در این باره میگوید: «این بیماری علاوه بر اینكه بسیار مدرن بوده،هنوز ارتباطاتی با بیماریهایی كه در گذشته وجود داشتهاند و جوامع را به نحوی به صورت همه گیر گرفتار كرده اند، دارد. »
آبله
این بیماری واگیردار امروز به كمك واكسیناسیون ریشه كن شده است و شاید علم طب و واكسیناسیون دقیقترین دستاورد از بین بردن تأثیرات بیماری آبله بود. اساساً مطالعات در زمینه مصونیت و واكسنها از مطالعات درباره آبله آغاز میشوند كه امیدهایی در مورد ریشه كن كردن سایر بیماریهای مشابه پیش روی ما قرار میدهد.