تبیان، دستیار زندگی

اغلب عوارض جانبى سیر كه از استفاده متداول آن عاید مى شود سوختن پوست بدن است و این امر در بین كارگران رستوران ها كه مقادیر زیادى را پاك مى كنند، متداول است ، به ویژه در ممالك آسیائى . سوختن جدى دیگرى هم زمانى پیش مى آید كه به عنوان درمان خانگى از آن استفاده مى شود كه حتى گیاه شناسان هم اگر آن را به طور نادرست به كار گیرند، از آسیب حاصله در امان نخواهند بود. زنى را مى شناسم كه شنیده بود ضماد سیر براى سرماخوردگى سینه مفید است لذا سیر له شده را مستقیما ریو سینه كودك ده ماهه خود قرار داد، كه ناگهان كودك بناى گریه و فریاد گذاشت و یك لایه از پوست سینه او تاول زد .
گیاه شناس انگلیسى را مى شناسم كه ضماد سیر را یك شب روى زگیل خود قرار داد و روز بعد دچار سوختگى درجه سه گردید . در حالى كه بافت هاى اطراف زگیل صدمه دیده بودند او هیچ احساس ناراحتى زیر بانداژ را نداشت . در فصل چهاردهم خواهیم دید ضماد سیر را بایستى با احتیاط روى بدن قرار داد، آن هم براى مدت كمتر از بیست دقیقه . گزارش حاكى از این است كه پنج نفر بیمار در هنك كنگ پس از این كه ته سیر تازه بریده شده را جهت مداواى قارچ ها و دیگر عفونت ها روى كشاله ران ، گردن ، دست و پا و صورت مالیدند دچار تورم در آن قسمت ها شدند. البته ناراحتى آنها به حد مورد ذكر شده قبلى نبود ولى آنقدر بود كه براى برطرف كردن ورم به دنبال كمك هاى پزشكى بروند.

در باره ابن سینا و كتاب قانونش در پزشكى مى گویند: یكى از محسنات این كتاب ، آن است كه میان التهاب میانه سینه (حیزوم ) و التهاب پهلو تفاوت قایل شده است . همچنین تصریح مى كنند كه بیمارى سخاق مسرى است و امراض به واسطه آب و خاك به دیگران سرایت مى كند
استاد محمد خلیلى مى گوید : ابن سینا به واسطه دقتش در حالات بیمارى و مهارتش در تشخیص آن و مبحث علل بیماریها، از بقراط، ارسطو و جالینوس متمایز است . بنابر این ، وى اوّلین كسى است كه التهاب سحائى - یعنى برسام حاد - را توصیف كرده و آن را از بیماریهاى حاد دیگرى كه همراه با هذیانند، تمایز داده است و این مسأ له اى است كه بر یونانیان مشتبه بوده است . همچنین وى نخستین كسى است كه بیان نموده كه التهاب بلورا - یعنى ذات الجنب - و التهاب ریه - یا ذات الریه - موجب عوارض سرسامى مى شوند، و التهاب سحایا در این حالات خبر از مرگ مى دهد .
و او نخستین كسى بود كه به نیكى تمام ، بیماریهاى دستگاه تنفسى را شرح كرده و به استوارى كامل ، بیماریهاى عصبى را به وصف آورده است . وى در بسیارى از روشهاى درمان روانى ، داراى ابتكاراتى بوده است .
و همو اوّلین كسى است كه گفت : بیمارى حصبه ، بیشتر در بهار و پاییز قابل سرایت بوده ، بیشترین مواقعى كه افراد بدان مبتلا مى شوند در این دو فصل است و كودكان بیشتر از دیگران گرفتار آن مى گردند. و او اوّلین كسى بود كه درمان بیمارى بواسیر به وسیله جراحى را توصیف نمود .
همچنین او نخستین كسى است كه عارضه از میان رفتن عضلات چشم را كشف نمود و داروهاى بسیارى را براى درمان ، وارد عالم پزشكى كرد كه پیش از آن از آنها استفاده نمى شد .
او نخستین كسى است كه انگلها یا میهمانان ناخوانده را كشف كرد؛ یعنى كرم هاى موجود در شكم انسان كه در اصطلاح پزشكى جدید، بدان انگلستوما گویند و از این موضوع در فصل كرم هاى معده از كتاب قانون ، یاد كرده است . زویینى ایتالیایى ، در قرن نوزدهم به كشف آنها نایل گشت ؛ یعنى پس از آنكه از كشف ابن سینا، مدت نُه قرن مى گذشت . همه نویسندگان غربى در نوشته هاى جدیدشان ، این رأ ى را پذیرفته اند - بخصوص محققین مؤ سسه روكلفلر- و اعتراف كرده اند كه ابن سینا پیش از او بدین كشف رسیده است .
و او نخستین كسى بود كه ابزارى را اختراع كرد كه امروزه آنها را وارینه مى نامند. این وسیله ، براى اندازه گیرى طول اجسام به كار مى رود ودقتى بسیار دارد.
همچنین وى نخستین كسى بود كه قلب جنین را تشریح و آن را به همان اقسامى كه امروزه نزد ما شناخته شده است ، تقسیم نمود و روزنه موجود در جدار فاصل دو گوش را توصیف كرده و گفت : این روزنه هنگامى كه انسان متولد مى شود و براى اوّلین بار نفس مى كشد، بسته مى شود و در نتیجه ، جریان گردش ریوى خون آغاز مى گردد
ابن سینا در تشریح چشم و توصیف عضلات حدقه ، سخنانى دارد كه تماماً با آنچه امروزه در پزشكى ثابت شده ، منطبق است ؛ چنانكه او به خوبى اهمیت عصب چشم را دریافت و تا آنجا كه مى دانیم او نخستین كسى بود كه از این مساءله آگاه شد. چنانكه هر چه ابن سینا در باره بیمارى سل و آسم گفته است ، همان است كه پزشكان امروز بدان رسیده اند.
جرجى زیدان و همچنین آنان مى گویند : امّا آنچه آنان خود ابداع كردند، احاطه بدان به طور كامل ، بسیار مشكل است و تحقیقش بس مشكل مى نماید، بنابراین ، به عنوان نمونه ، آنچه را كه درستى اش نزد ما به تحقیق رسیده بیان مى نماییم .
از جمله : آنان در دانش پزشكى ، نظریه هاى جدید ابداع كردند كه با آراى قدما در درمان بیماریها مخالف است ، اگر چه از این نوآورى ، اطلاع و خبرى جز اندك به ما نرسیده است ؛ مثلاً آنان بیشتر بیماریهایى را كه قبلاً - به اصطلاح خودشان با داروهاى گرم معالجه مى شدند، با داروهاى سرد معالجه نمودند؛ مانند یرقان ، لقوه (فلج صورت )، سستى و بى حالى و مانند آن . عربها اوّلین كسانى بودند كه افیون را در طب استعمال كردند و همچنین خلال را. محققان اروپایى دریافتند كه عربها نخستین كسانى بودند كه كاویات را به روش كاربرد امروزه استعمال كردند. و عربها اوّلین كسانى بودند در معاینه كسانى كه به درد و بیمارى سینه دچار بودند، به ناخن ها مى نگریستند. آنان اوّلین كسانى بودند كه روش درمان یرقان و باد زرد را شرح دادند و از ماده افیون جهت درمان بیمارى جنون در شكلى وسیع استفاده كردند. و روش استفاده از آب سرد براى قطع خونریزى را كشف و وصف كردند و در رفتگى شانه را به طریق كشیدن ناگهانى كه در جراحى معروف است درمان كردند و بیمارى آب مروارید چشم را به توصیف آوردند و به عمل خرد كردن سنگ كلیه اشاره كردند
گوستاولوبون اضافه مى كند كه : مسلمانان با عملهاى جراحى ، آب را از چشم خارج و لكه سفید آن را برطرف مى كردند؛ چنانكه زهراوى شرحى وافى در عمل خرد كردن سنگ و استفاده از آب سرد براى جلوگیرى از خونریزى و بهره بردن از اشیاى داغ وفتیله وسوزاندن باآتش براى مداواى مجروحین ، به نگارش درآورده است .
مسلمانان ، به دستورهاى بهداشتى بسیار اهمیت مى دادند و به شكلى كامل از آنها آگاه بوده اند. آنان بیشتر از طبیعت بهره مى جستند و مسأ له رژیم غذایى كه یكى از آموزشهاى اكید در پزشكى جدید است ، به عنوان یك اصل ، پذیرفته بودند. آنان در مقایسه با عصر حاضر، در پزشكى بسیار موفق بودند؛ بلكه مى توان گفت آن قدر كه بیماران آنان در قرن دهم میلادى قربانى مى شدند، به مقدارى كه پزشكان امروزى قربانى مى دهند، نبوده است . احكام قرآن ، مانند وضو، غسل ، تیمم ، تحریم مشروبات الكلى و ترجیح غذاهاى گیاهى بر غذاهاى حیوانى در مناطق حاره ، جدّاً كه حكیمانه و سودمند بوده است ؛ چنانكه تعالیم بهداشتى اى كه از خود پیامبر (صلى الله علیه و آله ) صادر گشته ، در نهایت دقت و متانت است و وارد ساختن هرگونه اعتراض بدانها غیر ممكن مى باشد. این سخنان ، به شكل جمله هاى كوتاه و مختصر وارد شده است به گونه اى كه براى هر كس حفظ آنها به آسانى میّسر است

میوه ها انواع و اقسام فراوانى دارند هر كدام خاصیت مخصوص به خود را دارا مى باشند، ولى از بین همه ، بعضى داراى مزیت هاى بیشترى از نظر مواد حیاتى و خواص غذایى هستند، اسلام از این میوه ها بیشتر تعریف نموده و آنها را بعنوان میوه هاى بهشتى معرفى فرموده است .
امام صادق (ع)  در این باره مى فرماید:
خمس من فاكهة الجنة فى الدنیا، الرمان الاملیسى و التفاح والسفر جل و العنب و الرطب المشان
پنج میوه از میوه هاى بهشتى است : انار، سیب ، به ، انگور، و خرما.
در قرآن مجید نیز بعضى از این میوه ها به اضافه زیتون و انجیر ذكر شده است .


 

میوه ها انواع و اقسام فراوانى دارند هر كدام خاصیت مخصوص به خود را دارا مى باشند، ولى از بین همه ، بعضى داراى مزیت هاى بیشترى از نظر مواد حیاتى و خواص غذایى هستند، اسلام از این میوه ها بیشتر تعریف نموده و آنها را بعنوان میوه هاى بهشتى معرفى فرموده است .
امام صادق (ع)  در این باره مى فرماید:
خمس من فاكهة الجنة فى الدنیا، الرمان الاملیسى و التفاح والسفر جل و العنب و الرطب المشان
پنج میوه از میوه هاى بهشتى است : انار، سیب ، به ، انگور، و خرما.
در قرآن مجید نیز بعضى از این میوه ها به اضافه زیتون و انجیر ذكر شده است .


 

یكى از دستورهاى عالى اسلام كه پس از گذشت قرنها دانشمندان به فلسفه و حكمت آن پى برده اند، پوست نكندن میوه ها است ، و اینكه نمونه اى از سخنان پیشوایان اسلام را از نظر خوانندگان گرامى مى گذارنیم . امام صادق علیه السلام در مورد حالات پدرش امام باقر(ع ) مى فرماید:
كان یكره تقشیر الثمرة
پوست كندن میوه را مكروه مى داشت .
پوست میوه ها چون در مجاورت هوا و آفتاب قرار گرفته است بیش از گوشت آن داراى مقدار سرشارى از ویتامینها مخصوصا ویتامین (آ) مى باشد.
از طرف دیگر پوست میوه ها داراى دیاستازها مى باشد و یك دیاساتاز مخمرى است كه یك ماده غذایى را به ماده دیگر تبدیل مى كند، همین طور طبیعت به كمك دیاستاز هایى كه در پوست میوه ها جمع كرده است گوشت میوه ها را قابل هضم و جذب ساخته است ، بنابراین اگر پوست میوه ها را كنده و به دور بریزیم ، مرتكب خطا و اشتباه بزرگى شده ایم

 شستشوى میوه قبل از خوردن آن است . با پیشرفت دانش هر روز نقابى از چهره دستورات اسلام برداشته مى شود و عظمت پیشواى آن را به تمام جهانیان ثابت مى كند، از جمله احادیث و سخنانى كه در مرد شستشوى میوه ها آمده است حدیث ذیل است كه امام صادق (ع ) مى فرماید:
ان لكل ثمرة سماما، فاذا اتیتم بها فامسوها بالماء او اغمسوها فى الماء
براى هر میوه اى سمومى است وقتى به دست شما رسید آنرا با آب شستشو بدهید یا در میان آب فرو ببرید.
میوه هایى را كه مغازه هاى میوه فروشى و یا در جلوى معابر پهن مى كنند، ممكن است مورد هجوم میكروبها قرار گیرد، میكروبهایى بر پوست آنها بنشینند بدون این كه از پوست داخل گوشت آن شود.
پس اگر ما میوه هایى را كه از بازار مى خریم بشوئیم به احتیاط نزدیكتر است و بعلاوه با شستن آن اگر میوه ها را سم پاشى كرده باشند سم آن بر طرف مى گردد

پیغمبر و ائمه : فقط به مداومت بر مسواك زدن به طور عملى كفایت نكرده اند و همچنین بر اوامر مطلقه به مسواك هم اكتفا نكرده اند یا اشاره به آنچه استحباب و عبادت بودنش ثابت است و انسان برآن چیز به ثواب زیاد و اجر زیبا مى رسد، اكتفا نكرده اند، امرى كه از شأ ن آن امر این است كه به انسان مؤ من یك قوه دافعه اى بر ممارست و مواظبت بر مسواك و التزام و مداومت بر مسواك كردن عطا شده است .
بله ائمه معصومین : به این مقدار اكتفا نكرده اند و براین مقدار نیز افزوده اند و اهمیت آنان به مسواك ظاهر شد به اینكه بیان كردند منافعى كه بر مسواك كردن هست و آن ضررهایى كه بر ترك مسواك كردن مى باشد .
روشن است كه شارع مقدس به حفاظت بر سالم بودن انسانها و اینكه انسان در بهترین حالات محفوظ بماند، اهمیت زیادى مى دهد و چونكه مسواك اثر بزرگى در حفظ سلامتى انسان دارد، پس ذاتاً مسواك كردن مرغوب و مطلوب خداى تعالى است ، حتى اگر مسواك كردن بدون قصد قربت باشد و بخاطر اجر و ثوابى كه دارد انسان انجام ندهد. و وقتى مردم منافع مسواك كردن را بشناسند و هنگامى كه در اینجا كسى باشد كه نخواهد به پیامبران تأ سى و اقتدا كند و او به مسأ له ثواب مسواك رغبتى نداشته باشد، چنین شخصى به این امید كه فواید و منافع مسواك كردن را به دست بیاورد و از ضررهاى ترك مسواك ، دورى كند، به این كار مهم مى پردازد، پس به درستى كه انسان ذاتاً خودش را دوست دارد پس مهم مى شمارد هر بلایى كه احتمال آن مى رود از خودش دفع كند و هر نفع و سودى كه قادر برآن است ، مى خواهد به طرف خودش جلب كند و در مسواك كردن خیلى زیاد جویندگان به آن رغبت دارند و مطلعین برآن اطلاع دارند چه نسبت به خودش و ذات خودش و چه نسبت به علاقه و ارتباطى كه با دیگران (از همنوعانش ) دارد

مسواك زدن ، دهان را خوشبو مى كند چونكه امام صادق (علیه السلام ) فرمودند : دهانت خوشبو مى شودو مقدم شد اینكه دهان راپاك مى كندبخاطرفرمایش پیغمبركه فرمودند: نظافت كنیدطریق قرآن را
اضافه مى كنیم قول امیر مؤ منان (علیه السلام ) را كه فرمودند : دهانهاى شما راههاى قرآن است پس راههاى قرآن را با مسواك كردن پاك كنیدروایتى هم معنا با این روایت هم وجود دارد.
و وارد شده كه : نظافت كنید دندانهاى خودتان را
و از امام باقر )علیه السلام ) روایت شده كه : براى هر چیزى پاك كننده اى است و پاك كننده دهان مسواك است . و مثل این روایت روایت دیگرى هم هست كه مسواك پاك كننده دهان است .
از امام صادق )علیه السلام ) نقل شده كه فرمودند : وقتى مردم فوج فوج در دین داخل شدند، قبیله ازد به سوى آنان آمدند كه قلوبشان نرم و دهانهایشان خوشبو بود. گفته شد اى پیامبر خدا! این قبیله قلوبشان نرم بود كه ما شناختیم آن را، پس به چه جهت دهانهایشان خوشبو بود؟ حضرت فرمودند : چونكه این قبیله در زمان جاهلیت مسواك مى كردند. و روایتى هم معنا با این روایت هم وجود دارد.
و از حضرت على (علیه السلام ) نقل شده كه : مسواك ، خشنودى پروردگار و سنّت پیامبر و پاك كننده دهان است .... روایت هم معنایى غیر از این هم وجود دارد.
و از امام صادق )علیه السلام ) نقل شده كه فرمودند : در مسواك دوازده خصلت وجود دارد كه از سنّت پیغمبر است . دهان را پاك مى كند، چشم را روشن مى نماید، باعث خشنودى پروردگار است ، دندانها را سفید و فساد دندان را از بین مى برد، لثه را محكم مى سازد، اشتها به طعام مى آورد، بلغم را مى برد، قوه حافظه را زیاد مى كند، در حسنات هفتاد برابر اضافه مى كند و فرشتگان را شاد مى نماید. و در روایت دیگر هست كه : غم را از بین مى برد و زیاد كرده در روایتى كه شهید پاك نژاد آن را ذكر كرده و معده را سالم مى گرداند

 بهداشت معده
و از امام باقر )علیه السلام ) نقل شده كه : مسواك ، بلغم را از بین مى برد و عقل را زیاد مى كند.و در روایت دیگر دارد كه : قوه حافظه را زیاد مى كند
و از امام صادق )علیه السلام ) نقل شده كه : مسواك ، ریزش اشك را از بین مى برد و چشم را جلا و روشنى مى بخشد و در روایت دیگرى از امام رضا (علیه السلام ) نقل شده كه : مسواك ، روشنى مى دهد چشم را و مو را در بدن مى رویاند
و از ائمه : روایت شده كه : مسواك كردن ، پرده چشم را از بین مى برد (نور چشم را زیاد مى كند
و در روایت دیگرى آمده است كه : مسواك جلا دهنده چشم است و روایات به این معنا بسیار است
و از پیامبر (صلى الله علیه و آله ) نقل شده كه فرمودند : مسواك كردن ، فصاحت انسان را زیاد مى كند
و از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده كه : مسواك و قرائت قرآن ، قطع كننده مرض بلغم است

و در روایت دیگرى آمده : سه چیز است كه نسیان و فراموشى را از بین مى برد و باعث به وجود آمدن ذكر مى شود : 1قراءت قرآن . 2 - مسواك . 3 - روزه یا خوردن كندر
و در روایت دیگر آمده كه : مسواك كردن ، حافظه انسان را زیاد مى كند و سقم و بیمارى را از بین مى برد. و در غیر این روایت آمده است كه : مسواك ، بلغم را از بین مى برد و قوه حافظه را زیاد مى كند
و از امام صادق )علیه السلام ) نقل شده كه : نشاط در ده چیز است و مسواك از آن ده چیز شمرده شده
و از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده كه فرمودند : بر شما باد به مسواك كردن چونكه مسواك كردن وسوسه قلب را از بین مى برد
و در حدیثى از امیر مؤ منان (علیه السلام ( نقل شده كه فرمودند : مسواك كردن ، موجب شدت فهم مى شود و طعام را خوشگوار مى سازد و دردهاى دندانها را از بین مى برد و مرض و بیمارى را از انسان دفع مى كند و فقر را از بین مى برد. و حدیث ، طولانى است ، آنچه ما از این حدیث ذكر كردیم نقل به معنا مى باشد

پزشكان كلدانى ، در زمره جادوگران بوده اند. آنان بیشتر بیماران خویش را با جادو درمان كرده و از بعضى گیاهان نیز بهره مى جسته اند . در نظر كلدانیان ، منشأ همه بیماریها به ارواح خبیثه باز مى گشته است .
آشوریان و بابلیان نیز به طور عموم در معالجات خویش ، بر وِرد، سحر و جادو تكیه داشته اند. آشوریان از آثار مكتوب بابلیان كه در كتابخانه پادشاه آشور بنى پال موجود بوده است و در حال حاضر در موزه انگلستان نگهدارى مى شود، سود مى برده اند. دوره حكومت این پادشاه ، به قرن هفتم پیش از میلاد باز مى گردد .
پیشتر گذشت كه كاهنان بابل ، بیماران خویش را در كوچه ها و معابر عمومى مى گذاشته اند تا شاید شخصى كه پیش از آن ، خود به آن بیمارى مبتلا شده و شفا یافته است ، او را ببیند و راه درمان را بدو بیاموزد .
در قانون حمورابى آشورى ، پادشاهى كه در قرن دهم پیش از میلاد حكمرانى مى كرده است ، موادى قانونى مربوط به جراحى  مشاهده شده است .
دانش پزشكى در قوم بنى اسرائیل ، در اختیار بزرگان دین بوده است . در كتاب تلمود نیز مطالبى یافت مى شود كه با علم پزشكى مرتبط است .
لكن بایددانست كتاب تلمود، چندان قدیمى نیست كه وجود مطالب پزشكى در آن ، حاكى از نبوغ خاص بنى اسرائیل در علم پزشكى باشد، بلكه تاریخ این كتاب به زمانى باز مى گردد كه دانش مورد نظر، راه فراوانى را در بسیارى از مسائلش طى كرده است .